I. Tổng quan về tín dụng carbon và Chương trình Thương mại Phát thải
Chương này trình bày tổng quan về tín dụng carbon và Chương trình Thương mại Phát thải (ETS). Tín dụng carbon được định nghĩa là giấy phép cho phép chủ sở hữu phát thải một lượng khí nhà kính nhất định, thường là một tấn carbon dioxide tương đương (tCO2e). Tín dụng này có thể được mua bán trên thị trường carbon, cho phép các doanh nghiệp linh hoạt trong việc đáp ứng các mục tiêu giảm phát thải. Thị trường carbon hoạt động dựa trên nguyên tắc cung và cầu, với việc chính phủ đặt ra giới hạn phát thải và các doanh nghiệp mua bán tín dụng để đáp ứng giới hạn này. ETS là một hệ thống thị trường được thiết kế để kiểm soát phát thải khí nhà kính bằng cách đặt ra giới hạn phát thải tổng thể và cho phép các doanh nghiệp mua bán tín dụng phát thải. Mối quan hệ giữa tín dụng carbon và ETS là tín dụng carbon là công cụ giao dịch chính trong ETS. ETS được xem là một trong những công cụ hiệu quả nhất để giảm phát thải khí nhà kính trên quy mô lớn. Chương này cũng giới thiệu một số ETS trên thế giới và bài học kinh nghiệm từ các chương trình này, bao gồm việc thiết lập giới hạn phát thải, phân bổ tín dụng, và giám sát, báo cáo, kiểm chứng (MRV). Ví dụ, kinh nghiệm từ EU ETS cho thấy việc đặt ra giới hạn phát thải giảm dần theo thời gian là rất quan trọng để đạt được mục tiêu giảm phát thải dài hạn.
II. Tín dụng Carbon trong Chương trình Thương mại Phát thải của Liên minh Châu Âu EU ETS
Chương này tập trung phân tích EU ETS, chương trình thương mại phát thải lớn nhất và lâu đời nhất trên thế giới. EU ETS hoạt động theo cơ chế "cap and trade", trong đó giới hạn phát thải được đặt ra và giảm dần theo thời gian. Các doanh nghiệp được phân bổ một lượng tín dụng phát thải nhất định (EUA) và có thể mua bán EUA trên thị trường để đáp ứng giới hạn phát thải của mình. Cấu trúc của EU ETS bao gồm các giai đoạn khác nhau, mỗi giai đoạn có những quy định và mục tiêu cụ thể. Chương trình này được hỗ trợ bởi một cơ sở pháp lý và thể chế mạnh mẽ. Chương này phân tích hoạt động của tín dụng carbon qua các giai đoạn của EU ETS, từ giai đoạn I (2005-2007) đến giai đoạn IV (2021-2030). Qua mỗi giai đoạn, EU ETS đã được điều chỉnh và cải thiện để khắc phục những hạn chế và tăng cường hiệu quả. Ví dụ, việc thành lập Quỹ Dự trữ Ổn định Thị trường (MSR) trong giai đoạn III nhằm giải quyết vấn đề dư thừa EUA và ổn định giá EUA. Chương này cũng phân tích tác động của EU ETS đến khí hậu và kinh tế, cũng như những thách thức và triển vọng của chương trình này. "Giá EUA từ ngày 26/10/2009 đến ngày 13/05/2019" được sử dụng để minh họa biến động giá tín dụng carbon và tác động của các yếu tố thị trường. Cuối cùng, chương này rút ra những bài học kinh nghiệm từ EU ETS cho các quốc gia khác, bao gồm việc thiết lập giới hạn phát thải phù hợp, cơ chế phân bổ hiệu quả, và hệ thống MRV đáng tin cậy.
III. Đối sách của Việt Nam trong bối cảnh tín dụng carbon và thương mại phát thải toàn cầu
Chương này đánh giá thực trạng thị trường carbon tại Việt Nam và đề xuất các đối sách cho Việt Nam trong bối cảnh tín dụng carbon và thương mại phát thải toàn cầu. Bối cảnh giảm phát thải carbon ở Việt Nam được phân tích, bao gồm các cam kết quốc tế và chính sách quốc gia về biến đổi khí hậu. Việt Nam đã tham gia một số cơ chế giảm phát thải trên thế giới, như Cơ chế Phát triển Sạch (CDM). Tuy nhiên, thị trường carbon tại Việt Nam vẫn còn ở giai đoạn sơ khai. Chương này đánh giá thị trường carbon ở Việt Nam và so sánh với EU ETS. Bảng "So sánh EU ETS và ETS đang xem xét ở Việt Nam" được sử dụng để làm rõ sự khác biệt giữa hai chương trình. Từ đó, chương này đề xuất các hàm ý chính sách cho Việt Nam về tín dụng carbon và ETS. Các hàm ý này bao gồm việc xây dựng khung pháp lý và thể chế cho thị trường carbon, phát triển hệ thống MRV, và nâng cao năng lực cho các bên liên quan. Chương này cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc học hỏi kinh nghiệm từ các ETS thành công trên thế giới, như EU ETS, để xây dựng một chương trình thương mại phát thải hiệu quả và phù hợp với điều kiện của Việt Nam.
