Tổng quan nghiên cứu

Thành phố Cà Mau, với dân số khoảng 55.414 người năm 2017, đang trong quá trình phát triển đô thị loại II với mục tiêu trở thành đô thị loại I vào năm 2020. Trong bối cảnh đó, xây dựng phường văn minh đô thị (PVMĐT) được xem là một tiêu chí quan trọng nhằm nâng cao chất lượng đời sống, phát triển kinh tế - xã hội và củng cố an ninh trật tự. Từ năm 2013 đến 2017, thành phố đã có 3 phường được công nhận đạt chuẩn PVMĐT, thể hiện sự nỗ lực của chính quyền và người dân. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều hạn chế như năng lực cán bộ chưa đáp ứng yêu cầu, ý thức người dân về nếp sống văn minh còn thấp, và sự tham gia của người dân trong xây dựng PVMĐT chưa đồng đều.

Nghiên cứu này nhằm phân tích thực trạng sự tham gia của người dân trong xây dựng PVMĐT tại thành phố Cà Mau, xác định các nhân tố ảnh hưởng đến sự tham gia đó, đồng thời đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả xây dựng PVMĐT. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các phường thuộc thành phố Cà Mau, với dữ liệu sơ cấp thu thập từ 181 người dân qua phương pháp chọn mẫu thuận tiện trong giai đoạn 2015-2017. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các cấp lãnh đạo và cộng đồng trong việc thúc đẩy sự tương tác giữa chính quyền và người dân, góp phần phát triển bền vững đô thị.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết về sự tham gia của cộng đồng, trong đó sự tham gia được hiểu là quá trình người dân cùng đóng góp, quản trị và ra quyết định trong các hoạt động phát triển địa phương. Các mức độ tham gia được phân loại từ thấp đến cao, bao gồm: tham gia thụ động, cung cấp thông tin, tham vấn, động viên, tham gia chức năng, tham gia tương tác và tự huy động. Ngoài ra, mô hình nghiên cứu đề xuất năm nhóm nhân tố ảnh hưởng đến sự tham gia của người dân trong xây dựng PVMĐT gồm: (1) Năng lực cá nhân của người dân; (2) Năng lực của ban chỉ đạo, cán bộ địa phương; (3) Chính sách địa phương và hỗ trợ hoạt động; (4) Lợi ích cá nhân và xã hội; (5) Nhận thức xã hội.

Các khái niệm chính bao gồm: sự tham gia của cộng đồng, mức độ tham gia, quyền quyết định của cộng đồng, và phường văn minh đô thị với các tiêu chuẩn cụ thể về kinh tế, văn hóa, xã hội và môi trường.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp định tính và định lượng. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua phỏng vấn trực tiếp 181 người dân tại 10 phường thuộc thành phố Cà Mau, sử dụng phương pháp chọn mẫu thuận tiện và phân tầng theo mật độ dân số. Cỡ mẫu được xác định dựa trên tiêu chuẩn tối thiểu 150 phiếu khảo sát để đảm bảo tính đại diện và phù hợp với phân tích nhân tố.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phần mềm SPSS với các kỹ thuật: kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc các biến quan sát, phân tích hồi quy đa biến để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến sự tham gia của người dân. Ngoài ra, kiểm định độc lập T-test và ANOVA được sử dụng để khảo sát sự khác biệt về mức độ tham gia theo các đặc điểm nhân khẩu học như giới tính, độ tuổi, nghề nghiệp, trình độ học vấn và thu nhập.

Quy trình nghiên cứu gồm hai giai đoạn: nghiên cứu định tính để xây dựng mô hình và thang đo, sau đó nghiên cứu định lượng để kiểm định mô hình và phân tích dữ liệu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Độ tin cậy thang đo và cấu trúc nhân tố: Hệ số Cronbach’s Alpha của các nhóm nhân tố đều trên 0,6, đảm bảo độ tin cậy. Phân tích EFA xác định 5 thành phần chính gồm năng lực cá nhân, năng lực ban chỉ đạo, chính sách địa phương, lợi ích cá nhân và xã hội, nhận thức xã hội, với tổng phương sai trích đạt trên 50%.

  2. Ảnh hưởng các nhân tố đến sự tham gia: Phân tích hồi quy đa biến cho thấy tất cả 5 nhóm nhân tố đều có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê đến sự tham gia của người dân trong xây dựng PVMĐT. Trong đó, nhân tố nhận thức xã hội có tác động mạnh nhất với hệ số hồi quy chuẩn beta cao nhất, tiếp theo là năng lực cá nhân và chính sách địa phương.

  3. Mức độ tham gia của người dân: Trung bình mức độ tham gia của người dân được đánh giá ở mức từ trung bình đến cao (giá trị trung bình khoảng 3,2 đến 4,0 trên thang Likert 5 điểm), thể hiện người dân có ý thức và trách nhiệm trong các hoạt động xây dựng PVMĐT.

  4. Ảnh hưởng của đặc điểm nhân khẩu học: Kiểm định T-test và ANOVA cho thấy chỉ có biến nghề nghiệp có ảnh hưởng đáng kể đến mức độ tham gia của người dân, trong khi các biến giới tính, độ tuổi, trình độ học vấn, hộ gia đình chính sách và thu nhập không có sự khác biệt rõ rệt.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây về vai trò quan trọng của nhận thức xã hội trong việc thúc đẩy sự tham gia cộng đồng. Nhận thức xã hội cao giúp người dân tin tưởng vào chính quyền, hiểu rõ lợi ích của việc xây dựng PVMĐT, từ đó tích cực tham gia. Năng lực cá nhân và chính sách địa phương cũng đóng vai trò then chốt, thể hiện qua việc người dân có kiến thức, thời gian và được hỗ trợ phù hợp sẽ tham gia hiệu quả hơn.

Sự khác biệt về nghề nghiệp ảnh hưởng đến mức độ tham gia có thể do tính chất công việc và thời gian dành cho các hoạt động cộng đồng khác nhau. Kết quả này gợi ý cần có các chính sách linh hoạt, phù hợp với từng nhóm nghề nghiệp để tăng cường sự tham gia.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố (hệ số beta chuẩn) và bảng phân tích ANOVA minh họa sự khác biệt mức độ tham gia theo nghề nghiệp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức xã hội: Triển khai các chương trình giáo dục, truyền thông đa dạng nhằm nâng cao nhận thức của người dân về vai trò và lợi ích của việc xây dựng PVMĐT. Mục tiêu tăng mức độ nhận thức xã hội lên trên 80% trong vòng 2 năm, do UBND thành phố phối hợp với các tổ chức xã hội thực hiện.

  2. Nâng cao năng lực cá nhân người dân: Tổ chức các lớp tập huấn, đào tạo kỹ năng, kiến thức về xây dựng đô thị văn minh cho người dân, đặc biệt là các nhóm nghề nghiệp có mức độ tham gia thấp. Thời gian thực hiện trong 1 năm, do các phòng ban chuyên môn và tổ chức cộng đồng đảm nhiệm.

  3. Củng cố năng lực ban chỉ đạo và cán bộ địa phương: Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ về kỹ năng quản lý, vận động người dân, tăng cường phẩm chất đạo đức và trách nhiệm công vụ. Đặt mục tiêu nâng cao chỉ số hài lòng của người dân về cán bộ lên trên 90% trong 3 năm, do UBND thành phố và các cơ quan liên quan thực hiện.

  4. Hoàn thiện chính sách hỗ trợ và cơ sở hạ tầng: Đầu tư xây dựng, cải tạo cơ sở vật chất, hạ tầng giao thông, thủy lợi thuận tiện cho người dân tham gia các hoạt động xây dựng PVMĐT. Đồng thời, thiết lập cơ chế khen thưởng, động viên kịp thời các cá nhân, tổ chức có đóng góp tích cực. Thời gian thực hiện từ 2019 đến 2022, do các sở ngành và chính quyền địa phương phối hợp thực hiện.

  5. Phát triển các hình thức tham gia đa dạng, phù hợp với đặc điểm nghề nghiệp: Xây dựng các mô hình tham gia linh hoạt, tạo điều kiện cho người dân có nghề nghiệp khác nhau dễ dàng tham gia, như tổ chức các buổi họp ngoài giờ hành chính, sử dụng công nghệ thông tin để thu thập ý kiến. Mục tiêu tăng tỷ lệ tham gia của nhóm nghề nghiệp có mức độ thấp lên ít nhất 30% trong 2 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và cán bộ quản lý nhà nước các cấp tại thành phố Cà Mau: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển PVMĐT, nâng cao hiệu quả quản lý và vận động người dân tham gia.

  2. Các tổ chức xã hội, đoàn thể địa phương: Giúp hiểu rõ các nhân tố ảnh hưởng đến sự tham gia của người dân, từ đó thiết kế các chương trình vận động, tuyên truyền phù hợp, tăng cường sự gắn kết cộng đồng.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý công, phát triển đô thị: Cung cấp mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và dữ liệu thực tiễn về sự tham gia cộng đồng trong xây dựng đô thị văn minh, làm tài liệu tham khảo học thuật.

  4. Người dân và cộng đồng địa phương: Nâng cao nhận thức về vai trò của mình trong xây dựng PVMĐT, từ đó chủ động tham gia các hoạt động phát triển địa phương, góp phần cải thiện đời sống và môi trường sống.

Câu hỏi thường gặp

  1. Sự tham gia của người dân trong xây dựng PVMĐT được đo lường như thế nào?
    Sự tham gia được đánh giá qua thang đo Likert 5 mức độ từ không tham gia đến tham gia rất nhiều, dựa trên các hoạt động như cung cấp thông tin, đóng góp ý kiến, tham gia thực hiện và giám sát.

  2. Nhân tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến sự tham gia của người dân?
    Nhân tố nhận thức xã hội có tác động mạnh nhất, thể hiện qua sự tin tưởng vào chính quyền, hiểu biết về lợi ích của việc xây dựng PVMĐT và ý thức trách nhiệm cộng đồng.

  3. Tại sao nghề nghiệp lại ảnh hưởng đến mức độ tham gia?
    Nghề nghiệp ảnh hưởng đến thời gian, điều kiện và khả năng tham gia của người dân. Một số nghề có tính chất bận rộn hoặc di chuyển nhiều nên khó tham gia các hoạt động cộng đồng.

  4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để phân tích dữ liệu?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, trong đó phân tích định lượng gồm kiểm định Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA), hồi quy đa biến, và kiểm định T-test, ANOVA để đánh giá các nhân tố và sự khác biệt nhóm.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao sự tham gia của người dân?
    Các giải pháp bao gồm nâng cao nhận thức xã hội, đào tạo năng lực cá nhân, củng cố năng lực cán bộ địa phương, hoàn thiện chính sách hỗ trợ và phát triển các hình thức tham gia phù hợp với đặc điểm nghề nghiệp.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định được 5 nhóm nhân tố ảnh hưởng tích cực đến sự tham gia của người dân trong xây dựng phường văn minh đô thị tại thành phố Cà Mau, trong đó nhận thức xã hội là nhân tố quan trọng nhất.
  • Mức độ tham gia của người dân được đánh giá từ trung bình đến cao, tuy nhiên sự khác biệt về nghề nghiệp ảnh hưởng đáng kể đến mức độ này.
  • Phương pháp nghiên cứu hỗn hợp kết hợp phân tích định tính và định lượng đã giúp kiểm định mô hình và cung cấp kết quả tin cậy, có giá trị thực tiễn cao.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao nhận thức, năng lực cá nhân, năng lực cán bộ và hoàn thiện chính sách hỗ trợ để thúc đẩy sự tham gia của người dân.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các địa phương khác để nhân rộng mô hình.

Kêu gọi hành động: Các cấp chính quyền, tổ chức xã hội và cộng đồng người dân cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp nhằm xây dựng phường văn minh đô thị bền vững, góp phần phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao chất lượng cuộc sống tại thành phố Cà Mau.