I. Cơ sở lý thuyết và tổng quan nghiên cứu
Chương này tập trung làm rõ cơ sở lý thuyết về thương mại quốc tế, việc làm, và cơ hội việc làm. Các lý thuyết như Heckscher-Ohlin (HO) và Heckscher–Ohlin–Samuelson (HOS) được phân tích để hiểu rõ tác động của thương mại quốc tế đến thị trường lao động. Ngoài ra, chương này cũng tổng quan các nghiên cứu về ảnh hưởng của thương mại quốc tế đến việc làm theo giới tính, trình độ chuyên môn, và cơ hội việc làm bền vững.
1.1. Lý thuyết về thương mại quốc tế và việc làm
Lý thuyết Heckscher-Ohlin (HO) cho rằng thương mại quốc tế dẫn đến sự phân bổ lại lao động từ các ngành cạnh tranh nhập khẩu sang các ngành định hướng xuất khẩu. Lý thuyết này cũng chỉ ra rằng thương mại quốc tế có thể làm giảm nhu cầu lao động lành nghề ở các quốc gia thâm dụng lao động không có tay nghề. Điều này phù hợp với bối cảnh Việt Nam, nơi lao động dư thừa là lợi thế lớn.
1.2. Tổng quan nghiên cứu
Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng thương mại quốc tế có tác động đa chiều đến việc làm. Một số nghiên cứu tập trung vào tác động của thương mại quốc tế đến việc làm theo giới tính, trong khi các nghiên cứu khác phân tích tác động đến lao động có trình độ thấp. Các nghiên cứu này cũng chỉ ra rằng thương mại quốc tế có thể tạo ra cơ hội việc làm nhưng cũng đặt ra thách thức đối với lao động giản đơn.
II. Phương pháp nghiên cứu
Chương này trình bày các phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận án, bao gồm các mô hình lý thuyết và phương pháp ước lượng. Các mô hình được đề xuất nhằm phân tích tác động của thương mại quốc tế đến việc làm ở cấp ngành và cấp doanh nghiệp. Phương pháp ước lượng GMM và mô hình hồi quy logit được sử dụng để đánh giá tác động của thương mại quốc tế đến cơ hội việc làm bền vững.
2.1. Mô hình lý thuyết
Luận án sử dụng mô hình lý thuyết với hai yếu tố sản xuất và mô hình nhiều yếu tố sản xuất để phân tích tác động của thương mại quốc tế đến việc làm. Các mô hình này giúp lượng hóa tác động của thương mại quốc tế đến cầu lao động và cơ hội việc làm bền vững.
2.2. Phương pháp ước lượng
Phương pháp ước lượng GMM được sử dụng để khắc phục vấn đề nội sinh trong mô hình. Mô hình hồi quy logit được áp dụng để đánh giá tác động của thương mại quốc tế đến cơ hội việc làm bền vững. Các phương pháp này giúp đảm bảo độ tin cậy của kết quả nghiên cứu.
III. Thực trạng thương mại quốc tế và việc làm ở Việt Nam
Chương này phân tích thực trạng thương mại quốc tế và việc làm ở Việt Nam trong giai đoạn 2012-2018. Các chỉ số về xuất khẩu, nhập khẩu, và cán cân thương mại được trình bày để đánh giá tác động của thương mại quốc tế đến thị trường lao động. Bên cạnh đó, thực trạng việc làm được phân tích theo giới tính, khu vực, và trình độ chuyên môn.
3.1. Thực trạng thương mại quốc tế
Thương mại quốc tế ở Việt Nam đã tăng trưởng mạnh mẽ trong giai đoạn 2012-2018, với tốc độ tăng trưởng xuất khẩu đạt 14%/năm. Xuất khẩu là kênh chính tạo việc làm, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất chế tạo. Tuy nhiên, sự phụ thuộc vào đầu tư FDI cũng đặt ra thách thức đối với thị trường lao động.
3.2. Thực trạng việc làm
Việc làm ở Việt Nam chủ yếu tập trung trong các ngành sử dụng nhiều lao động, yêu cầu kỹ năng thấp. Tỷ lệ lao động giản đơn chiếm 35.6% tổng lao động có việc làm vào năm 2018. Chất lượng việc làm còn hạn chế, với tỷ lệ lao động làm việc phi chính thức chiếm 18.9 triệu người.
IV. Phân tích tác động của thương mại quốc tế đến việc làm
Chương này trình bày kết quả phân tích tác động của thương mại quốc tế đến việc làm ở Việt Nam. Các mô hình ước lượng được sử dụng để đánh giá tác động đến cầu lao động, cầu lao động nữ, và cơ hội việc làm bền vững. Kết quả cho thấy thương mại quốc tế có tác động tích cực đến việc làm nhưng cũng đặt ra thách thức đối với lao động trình độ thấp.
4.1. Tác động đến cầu lao động
Thương mại quốc tế có tác động tích cực đến cầu lao động, đặc biệt trong các ngành định hướng xuất khẩu. Tuy nhiên, tác động này không đồng đều giữa các nhóm lao động, với lao động trình độ thấp chịu ảnh hưởng tiêu cực hơn.
4.2. Tác động đến cơ hội việc làm bền vững
Kết quả từ mô hình hồi quy logit cho thấy thương mại quốc tế có tác động tích cực đến cơ hội việc làm bền vững. Tuy nhiên, sự khác biệt về cơ hội việc làm bền vững giữa lao động nam và nữ, cũng như giữa lao động có trình độ và không có trình độ, vẫn còn tồn tại.
V. Kết luận và định hướng chính sách
Chương này tổng hợp các kết quả nghiên cứu và đưa ra các khuyến nghị chính sách. Thương mại quốc tế có tác động tích cực đến việc làm ở Việt Nam, nhưng cần có các chính sách hỗ trợ lao động trình độ thấp để đảm bảo sự phát triển bền vững của thị trường lao động.
5.1. Kết luận
Luận án đã chứng minh rằng thương mại quốc tế có tác động đa chiều đến việc làm ở Việt Nam. Các kết quả nghiên cứu phù hợp với lý thuyết và thực tiễn, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam là một nước đang phát triển.
5.2. Định hướng chính sách
Các chính sách cần tập trung vào việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, hỗ trợ lao động trình độ thấp, và thúc đẩy sự phát triển bền vững của thị trường lao động. Đồng thời, cần có các biện pháp giảm thiểu bất bình đẳng trong cơ hội việc làm giữa các nhóm lao động.
