Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt của ngành ngân hàng thương mại cổ phần (TMCP) tại Thành phố Hồ Chí Minh, việc thu hút và giữ chân khách hàng cá nhân trở thành yếu tố sống còn. Theo ước tính, hiện có 31 ngân hàng TMCP hoạt động tại Việt Nam, tạo nên môi trường cạnh tranh gay gắt với chất lượng dịch vụ tương đồng. Khách hàng cá nhân, chiếm tỷ trọng lớn trong tổng số khách hàng, có nhu cầu đa dạng và dễ thay đổi, do đó việc thúc đẩy truyền miệng tích cực từ nhóm khách hàng này là chiến lược quan trọng để chiếm lĩnh thị phần.

Luận văn tập trung nghiên cứu tác động của cam kết thương hiệu và các thành phần giá trị cảm nhận gồm giá trị chất lượng, giá trị cảm xúc và giá cả dịch vụ đến truyền miệng tích cực của khách hàng cá nhân sử dụng dịch vụ ngân hàng TMCP tại TP.HCM trong giai đoạn từ tháng 08/2017 đến tháng 06/2018. Mục tiêu cụ thể là nhận diện và đo lường mức độ ảnh hưởng của các yếu tố trên đến hành vi truyền miệng tích cực, từ đó đề xuất các giải pháp chiến lược phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh và phát triển thị phần.

Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn lớn đối với các nhà quản lý ngành ngân hàng trong việc xây dựng chiến lược marketing và chăm sóc khách hàng, đồng thời đóng góp vào kho tàng lý thuyết về cam kết thương hiệu và giá trị cảm nhận trong lĩnh vực dịch vụ tài chính.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên bốn khái niệm chính:

  • Cam kết thương hiệu (Brand Commitment): Theo Warrington và Shim (2000), cam kết thương hiệu là mức độ cảm xúc và tâm lý mà khách hàng gắn bó với thương hiệu, khác biệt với lòng trung thành thương hiệu về bản chất và hành vi. Cam kết thương hiệu được xem là chỉ số tốt hơn để đánh giá sự hài lòng và niềm tin của khách hàng.

  • Giá trị cảm nhận khách hàng (Customer Perceived Value): Được định nghĩa bởi Zeithaml (1988) là sự đánh giá tổng thể của khách hàng về tiện ích sản phẩm/dịch vụ dựa trên sự so sánh giữa những gì nhận được và những gì phải bỏ ra. Luận văn tập trung vào ba thành phần chính của giá trị cảm nhận gồm giá trị chất lượng, giá trị cảm xúc và giá cả dịch vụ, dựa trên mô hình PERVAL của Sweeney và Soutar (2001) và các nghiên cứu ứng dụng trong ngành ngân hàng.

  • Giá trị chất lượng: Là mức độ thỏa mãn nhu cầu của khách hàng về sản phẩm/dịch vụ, bao gồm chất lượng kỹ thuật và chất lượng chức năng (Gronroos, 1984). Chất lượng dịch vụ được xem là nhân tố quyết định sự hài lòng và ảnh hưởng đến truyền miệng tích cực.

  • Giá trị cảm xúc: Biểu hiện các phản hồi tâm lý của khách hàng như sự hài lòng, an tâm, thích thú khi sử dụng dịch vụ (Petrick, 2002). Giá trị cảm xúc được xem là yếu tố tác động mạnh mẽ đến hành vi truyền miệng tích cực.

  • Giá cả dịch vụ: Là mức giá khách hàng cảm nhận và so sánh với các sản phẩm/dịch vụ tương tự trên thị trường. Giá cả hợp lý góp phần tạo nên giá trị cảm nhận tích cực và thúc đẩy truyền miệng tích cực.

  • Truyền miệng tích cực (Positive Word of Mouth): Là hành vi khách hàng chia sẻ thông tin tích cực về sản phẩm/dịch vụ đến người khác, được xem là hình thức truyền thông hiệu quả nhất trong marketing dịch vụ (Brown và cộng sự, 2005).

Mô hình nghiên cứu đề xuất gồm biến phụ thuộc là truyền miệng tích cực và bốn biến độc lập: cam kết thương hiệu, giá trị chất lượng, giá trị cảm xúc, giá cả dịch vụ. Bốn giả thuyết được kiểm định nhằm đánh giá tác động của từng yếu tố đến truyền miệng tích cực.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện qua hai giai đoạn chính:

  • Nghiên cứu sơ bộ: Thực hiện phỏng vấn sâu 10 chuyên gia và khách hàng cá nhân trong ngành ngân hàng TMCP tại TP.HCM nhằm điều chỉnh thang đo và phát hiện sai sót trong bảng câu hỏi. Sau đó khảo sát thử 20 khách hàng để rà soát thang đo trước khi tiến hành khảo sát chính thức.

  • Nghiên cứu chính thức: Thu thập dữ liệu bằng bảng câu hỏi với thang đo Likert 5 điểm, khảo sát 315 khách hàng cá nhân sử dụng dịch vụ ngân hàng TMCP tại TP.HCM, trong đó 297 bảng hợp lệ được phân tích. Phương pháp chọn mẫu thuận tiện được áp dụng do tính chất tiếp cận đối tượng.

Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS phiên bản 20, bao gồm:

  • Kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha.
  • Phân tích nhân tố khám phá (EFA) để rút gọn biến quan sát.
  • Phân tích tương quan Pearson để đánh giá mối quan hệ giữa các biến.
  • Phân tích hồi quy tuyến tính đa biến để kiểm định các giả thuyết nghiên cứu.

Quy trình nghiên cứu được thực hiện từ tháng 02/2018 đến tháng 05/2018 tại các chi nhánh ngân hàng TMCP và văn phòng làm việc của khách hàng tại TP.HCM.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cam kết thương hiệu tác động tích cực đến truyền miệng tích cực: Hệ số hồi quy chuẩn hóa Beta = 0.370, mức ý nghĩa Sig = 0.000, cho thấy cam kết thương hiệu có ảnh hưởng mạnh mẽ đến hành vi truyền miệng tích cực của khách hàng sử dụng dịch vụ ngân hàng.

  2. Giá trị cảm xúc là yếu tố tác động mạnh nhất: Hệ số tương quan Pearson giữa giá trị cảm xúc và truyền miệng tích cực đạt 0.687, cao hơn so với các yếu tố khác, chứng tỏ cảm xúc tích cực của khách hàng khi sử dụng dịch vụ là động lực chính thúc đẩy họ chia sẻ trải nghiệm tích cực.

  3. Giá trị chất lượng và giá cả dịch vụ cũng có tác động dương: Các yếu tố này đều có mối tương quan tích cực với truyền miệng tích cực, tuy nhiên giá cả dịch vụ có tác động yếu nhất trong số bốn yếu tố nghiên cứu.

  4. Mô hình hồi quy giải thích 63.6% biến thiên của truyền miệng tích cực: Điều này cho thấy mô hình nghiên cứu có độ phù hợp cao với dữ liệu thực tế, các giả thuyết đều được chấp nhận với mức ý nghĩa thống kê cao.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây, như nghiên cứu của Tuskej và cộng sự (2011) về tác động tích cực của cam kết thương hiệu đến truyền miệng tích cực. Giá trị cảm xúc được xác định là nhân tố quan trọng nhất, phản ánh vai trò của trải nghiệm cảm xúc trong việc tạo dựng niềm tin và sự hài lòng của khách hàng ngân hàng.

Giá trị chất lượng dịch vụ, đặc biệt là nghiệp vụ của nhân viên ngân hàng, được khách hàng đánh giá cao và ảnh hưởng tích cực đến truyền miệng. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì chất lượng dịch vụ ổn định và chuyên nghiệp.

Mặc dù giá cả dịch vụ có tác động yếu hơn, nhưng vẫn là yếu tố không thể bỏ qua trong chiến lược định giá và truyền thông của ngân hàng. Giá cả hợp lý giúp khách hàng cảm nhận được giá trị tương xứng, từ đó tăng khả năng truyền miệng tích cực.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố đến truyền miệng tích cực, hoặc bảng hệ số hồi quy để minh họa rõ ràng các mối quan hệ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường xây dựng cam kết thương hiệu: Ngân hàng cần phát triển các chương trình khách hàng thân thiết, tạo ra các lợi ích gia tăng nhằm nâng cao sự gắn bó và trung thành của khách hàng cá nhân trong vòng 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện là phòng marketing và chăm sóc khách hàng.

  2. Nâng cao chất lượng dịch vụ: Đào tạo nhân viên nghiệp vụ chuyên sâu, cải tiến quy trình phục vụ để đảm bảo chất lượng ổn định và đồng nhất, tập trung vào trải nghiệm khách hàng nhằm tăng giá trị cảm nhận trong 6-12 tháng. Phòng nhân sự và vận hành chịu trách nhiệm.

  3. Tăng cường giá trị cảm xúc: Xây dựng môi trường giao dịch thân thiện, tạo sự an tâm và thoải mái cho khách hàng thông qua dịch vụ tư vấn tận tâm và hỗ trợ nhanh chóng. Thực hiện liên tục và đánh giá định kỳ. Phòng chăm sóc khách hàng và truyền thông chịu trách nhiệm.

  4. Định giá hợp lý và minh bạch: Rà soát và điều chỉnh chính sách phí dịch vụ phù hợp với thị trường, đảm bảo khách hàng cảm nhận được giá trị tương xứng với chi phí bỏ ra, triển khai trong vòng 6 tháng. Phòng tài chính và marketing phối hợp thực hiện.

  5. Khuyến khích truyền miệng tích cực: Thiết kế các chương trình khuyến mãi, giới thiệu bạn bè với phần thưởng hấp dẫn nhằm kích thích khách hàng hiện tại chia sẻ trải nghiệm tích cực. Thực hiện trong 3-6 tháng đầu. Phòng marketing chịu trách nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý ngân hàng TMCP: Có thể áp dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chiến lược marketing và chăm sóc khách hàng cá nhân, nâng cao hiệu quả truyền miệng tích cực nhằm tăng trưởng thị phần.

  2. Chuyên gia nghiên cứu marketing dịch vụ: Tài liệu cung cấp cơ sở lý thuyết và mô hình nghiên cứu thực tiễn về cam kết thương hiệu và giá trị cảm nhận trong ngành dịch vụ tài chính.

  3. Sinh viên và học viên cao học ngành Quản trị kinh doanh: Tham khảo phương pháp nghiên cứu định lượng, phân tích dữ liệu và ứng dụng mô hình trong lĩnh vực ngân hàng.

  4. Các nhà hoạch định chính sách và tổ chức tài chính: Hiểu rõ hơn về hành vi khách hàng cá nhân trong ngành ngân hàng, từ đó đề xuất các chính sách hỗ trợ phát triển dịch vụ tài chính phù hợp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Cam kết thương hiệu là gì và tại sao nó quan trọng trong ngành ngân hàng?
    Cam kết thương hiệu là mức độ gắn bó cảm xúc và tâm lý của khách hàng với thương hiệu. Trong ngành ngân hàng, cam kết giúp tạo niềm tin và trung thành, thúc đẩy khách hàng truyền miệng tích cực, từ đó tăng khả năng giữ chân và thu hút khách hàng mới.

  2. Giá trị cảm xúc ảnh hưởng thế nào đến hành vi khách hàng?
    Giá trị cảm xúc liên quan đến cảm nhận hài lòng, an tâm và thích thú khi sử dụng dịch vụ. Khi khách hàng có trải nghiệm cảm xúc tích cực, họ có xu hướng chia sẻ và giới thiệu dịch vụ cho người khác, góp phần tăng truyền miệng tích cực.

  3. Phương pháp nghiên cứu chính được sử dụng trong luận văn là gì?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với bảng câu hỏi khảo sát khách hàng cá nhân tại các ngân hàng TMCP TP.HCM, phân tích dữ liệu bằng SPSS qua các bước kiểm định độ tin cậy, phân tích nhân tố khám phá, tương quan và hồi quy tuyến tính.

  4. Tại sao giá cả dịch vụ có tác động yếu hơn so với các yếu tố khác?
    Mặc dù giá cả là yếu tố quan trọng, nhưng trong ngành ngân hàng, khách hàng thường ưu tiên chất lượng dịch vụ và trải nghiệm cảm xúc hơn. Giá cả hợp lý chỉ là điều kiện cần để duy trì sự hài lòng, không phải là yếu tố quyết định duy nhất.

  5. Làm thế nào để ngân hàng khuyến khích khách hàng truyền miệng tích cực?
    Ngân hàng có thể thiết kế các chương trình khách hàng thân thiết, khuyến mãi giới thiệu bạn bè, nâng cao chất lượng dịch vụ và tạo trải nghiệm cảm xúc tích cực để khách hàng tự nguyện chia sẻ trải nghiệm tốt với người thân và bạn bè.

Kết luận

  • Cam kết thương hiệu và các thành phần giá trị cảm nhận gồm giá trị chất lượng, giá trị cảm xúc, giá cả dịch vụ đều tác động tích cực đến truyền miệng tích cực của khách hàng cá nhân sử dụng dịch vụ ngân hàng TMCP tại TP.HCM.
  • Giá trị cảm xúc được xác định là yếu tố có tác động mạnh nhất, trong khi giá cả dịch vụ có tác động yếu nhất trong mô hình nghiên cứu.
  • Mô hình hồi quy tuyến tính giải thích được 63.6% biến thiên của truyền miệng tích cực, cho thấy tính phù hợp và độ tin cậy cao của nghiên cứu.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để các ngân hàng xây dựng chiến lược marketing và chăm sóc khách hàng hiệu quả, nâng cao lợi thế cạnh tranh trên thị trường.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả thực tiễn và mở rộng nghiên cứu sang các nhóm khách hàng khác hoặc khu vực địa lý khác nhằm hoàn thiện mô hình.

Hành động ngay hôm nay: Các nhà quản lý ngân hàng nên áp dụng kết quả nghiên cứu để thiết kế các chương trình tăng cường cam kết thương hiệu và nâng cao trải nghiệm cảm xúc khách hàng, từ đó thúc đẩy truyền miệng tích cực và phát triển bền vững.