Tác Động Cơ Chế Điều Hành Lãi Suất Của Ngân Hàng Nhà Nước Đến Thanh Khoản Ngân Hàng Thương Mại Việt Nam

Lãi suất là giá cả của quyền sử dụng vốn, chịu sự chi phối của quan hệ cung cầu vốn. Thay đổi lãi suất ảnh hưởng đến chi phí tín dụng, tác động đến khối lượng tín dụng trong nền kinh tế. Do đó, lãi suất là công cụ điều hành của chính sách tiền tệ. Theo tính chất khoản vay, lãi suất được chia thành: Lãi suất huy động, Lãi suất cho vay, Lãi suất chiết khấu, Lãi suất tái cấp vốn và Lãi suất liên ngân hàng. Mỗi loại lãi suất đóng một vai trò khác nhau trong hệ thống ngân hàng. Lãi suất cơ bản là lãi suất do NHTW quy định.

Cơ chế điều hành lãi suất của NHTW là tổng thể các chủ trương, chính sách và giải pháp nhằm kiểm soát và điều tiết lãi suất trên thị trường tiền tệ và tín dụng. Mỗi NHTW lựa chọn cơ chế điều hành khác nhau dựa trên luật định, điều kiện kinh tế - xã hội, thị trường tài chính - tiền tệ, địa vị pháp lý của NHTW và mục tiêu chính sách tiền tệ. Mục tiêu là ổn định và phát triển thị trường tiền tệ, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động ngân hàng và phân bổ vốn hiệu quả. Không có mô hình chung cho tất cả NHTW.

NHTW điều tiết lãi suất bằng nhiều hình thức. Thứ nhất, can thiệp bằng biện pháp hành chính như quy định lãi suất, điều chỉnh lãi suất để điều chỉnh tổng phương tiện thanh toán, hạn chế hoặc mở rộng hoạt động tín dụng. Thứ hai, thực hiện chính sách lãi suất tái chiết khấu. Thứ ba, thực hiện nghiệp vụ thị trường mở (OMO) bằng cách mua bán giấy tờ có giá với các NHTM. Hạt nhân của cơ chế điều hành là các mức lãi suất điều hành (lãi suất chính thức) được NHTW công bố như một thông điệp định hướng.

Thanh khoản là khả năng đáp ứng các nghĩa vụ nợ ngắn hạn của NHTM một cách kịp thời. Nó là yếu tố sống còn của ngân hàng. Nếu ngân hàng không có đủ thanh khoản, sẽ không thể chi trả cho khách hàng, thanh toán các khoản nợ và thực hiện các giao dịch khác. Thanh khoản tốt giúp ngân hàng hoạt động ổn định, tạo dựng uy tín và thu hút khách hàng. Ngược lại, thiếu thanh khoản có thể dẫn đến khủng hoảng và phá sản.

Cung thanh khoản bao gồm các nguồn tiền mà ngân hàng có thể sử dụng để đáp ứng nhu cầu thanh khoản, như tiền mặt, tiền gửi tại NHTW, các khoản vay ngắn hạn và các tài sản có tính thanh khoản cao. Cầu thanh khoản bao gồm các khoản phải trả của ngân hàng, như tiền gửi của khách hàng, các khoản vay và các nghĩa vụ khác. Các yếu tố ảnh hưởng đến cung và cầu thanh khoản bao gồm: lãi suất, tỷ giá hối đoái, tình hình kinh tế vĩ mô, chính sách tiền tệ và hoạt động của chính bản thân ngân hàng.

Trạng thái thanh khoản của ngân hàng được đánh giá dựa trên nhiều chỉ số khác nhau. Một số chỉ số quan trọng bao gồm: tỷ lệ dự trữ thanh khoản (tỷ lệ giữa tài sản có tính thanh khoản cao và tổng tài sản), tỷ lệ cho vay trên huy động (LDR), tỷ lệ giữa tiền gửi ngắn hạn và tài sản ngắn hạn, và tỷ lệ giữa vốn chủ sở hữu và tổng tài sản. Các chỉ số này cho thấy khả năng của ngân hàng trong việc đáp ứng các nghĩa vụ nợ ngắn hạn và duy trì hoạt động ổn định.

Định hướng chính sách tiền tệ (CSTT) của NHNN đến năm 2020 tập trung vào việc ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế bền vững. NHNN sẽ tiếp tục điều hành CSTT một cách linh hoạt, chủ động và thận trọng, phù hợp với diễn biến kinh tế trong nước và quốc tế. Đồng thời, NHNN sẽ đẩy mạnh tái cơ cấu hệ thống ngân hàng và nâng cao năng lực cạnh tranh của các NHTM.

Việc lựa chọn cơ chế điều hành lãi suất phù hợp là rất quan trọng để đạt được các mục tiêu của CSTT. NHNN cần nghiên cứu và đánh giá các cơ chế điều hành lãi suất khác nhau, như cơ chế lãi suất cố định, cơ chế lãi suất thả nổi và cơ chế lãi suất mục tiêu. Cơ chế điều hành lãi suất cần phải linh hoạt, phù hợp với điều kiện kinh tế của Việt Nam và có khả năng thích ứng với các biến động của thị trường tài chính quốc tế.

Các giải pháp cụ thể để nâng cao hiệu quả cơ chế điều hành lãi suất của NHNN bao gồm: tăng cường tính minh bạch và dự báo của CSTT, cải thiện hệ thống thông tin và phân tích kinh tế, tăng cường phối hợp giữa NHNN và các cơ quan quản lý nhà nước khác, phát triển thị trường tiền tệ và cải thiện hệ thống thanh toán. Đồng thời, NHNN cần tăng cường giám sát hoạt động ngân hàng và đảm bảo rằng các NHTM tuân thủ các quy định về an toàn hoạt động.

Nhóm giải pháp đối với NHTM bao gồm: xây dựng hệ thống quản lý thanh khoản hiệu quả, đa dạng hóa nguồn vốn huy động (tăng tỷ lệ huy động vốn trung và dài hạn), quản lý rủi ro thanh khoản chặt chẽ (xây dựng các mô hình dự báo dòng tiền và đánh giá rủi ro thanh khoản), tăng cường dự trữ thanh khoản (duy trì tỷ lệ dự trữ thanh khoản ở mức hợp lý) và xây dựng kế hoạch ứng phó với các tình huống khẩn cấp (xây dựng các kịch bản khủng hoảng thanh khoản và các biện pháp ứng phó).

Để giảm sự phụ thuộc vào thị trường liên ngân hàng, các NHTM cần đa dạng hóa nguồn vốn huy động. Điều này có thể được thực hiện bằng cách: tăng cường huy động vốn từ dân cư và các tổ chức kinh tế, phát hành trái phiếu và các công cụ nợ khác, và thu hút vốn đầu tư từ nước ngoài. Việc đa dạng hóa nguồn vốn giúp các NHTM giảm thiểu rủi ro thanh khoản và tăng cường khả năng đáp ứng các nghĩa vụ nợ.

Quản lý rủi ro thanh khoản là một yếu tố quan trọng để đảm bảo sự ổn định của NHTM. Các ngân hàng cần xây dựng các mô hình dự báo dòng tiền chính xác để đánh giá nhu cầu thanh khoản trong tương lai. Đồng thời, cần xây dựng các biện pháp kiểm soát rủi ro thanh khoản hiệu quả, như giới hạn tỷ lệ cho vay trên huy động, giới hạn tỷ lệ giữa tiền gửi ngắn hạn và tài sản ngắn hạn, và xây dựng các kế hoạch ứng phó với các tình huống khẩn cấp.

Cơ chế điều hành lãi suất của NHNN tác động đến thanh khoản của các NHTM thông qua nhiều kênh. Lãi suất cao có thể làm giảm nhu cầu vay vốn và tăng khả năng huy động vốn, nhưng cũng có thể làm tăng chi phí vốn và giảm lợi nhuận của các ngân hàng. Lãi suất thấp có thể kích thích tăng trưởng tín dụng, nhưng cũng có thể làm tăng rủi ro lạm phát và giảm khả năng huy động vốn.

Các khuyến nghị chính sách bao gồm: NHNN cần tăng cường tính minh bạch và dự báo của CSTT, cải thiện hệ thống thông tin và phân tích kinh tế, và tăng cường phối hợp với các cơ quan quản lý nhà nước khác. Các NHTM cần xây dựng hệ thống quản lý thanh khoản hiệu quả, đa dạng hóa nguồn vốn huy động và quản lý rủi ro thanh khoản chặt chẽ.

Các hướng nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc đánh giá chi tiết tác động của các công cụ CSTT khác đến thanh khoản của các NHTM, như tỷ lệ dự trữ bắt buộc, nghiệp vụ thị trường mở và các công cụ can thiệp ngoại hối. Nghiên cứu cũng có thể tập trung vào việc phân tích tác động của các yếu tố vĩ mô khác, như lạm phát, tăng trưởng kinh tế và tỷ giá hối đoái, đến thanh khoản của các ngân hàng.