Sự Phát Triển và Biến Thể của Tiểu Phẩm Trong Báo Chí Việt Nam Hiện Đại

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết và lý do lựa chọn đề tài

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn

4. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu

5. Phương pháp nghiên cứu

6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn

7. Cấu trúc của luận văn

1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TIỂU PHẨM VÀ BIẾN THỂ CỦA NÓ

1.1. Quá trình hình thành và phát triển của tiểu phẩm báo chí

1.1.1. Sự xuất hiện của tiểu phẩm với tư cách là một thể loại trên báo chí

1.1.2. Vị trí của tiểu phẩm trong hoạt động báo chí hiện đại

1.2. Các quan niệm khác nhau về tiểu phẩm

1.2.1. Khái niệm về tiểu phẩm và tiểu phẩm báo chí

1.2.2. Những đặc trưng cơ bản của tiểu phẩm

1.3. Biến thể của tiểu phẩm

1.3.1. Quan niệm về biến thể của tiểu phẩm

1.3.2. Sự xuất hiện của tiểu phẩm biến thể trên báo chí Việt Nam hiện đại

2. CHƯƠNG 2: SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA TIỂU PHẨM NỬA ĐẦU THẾ KỶ XX QUA PHONG CÁCH CỦA HAI TÁC GIẢ NGUYỄN ÁI QUỐC VÀ NGÔ TẤT TỐ

2.1. Đôi nét về diện mạo báo chí và tình hình sử dụng tiểu phẩm trên báo chí Việt Nam nửa đầu thế kỷ XX

2.2. Phong cách tiểu phẩm Hồ Chí Minh

2.2.1. Về sự nghiệp báo chí cách mạng của chủ tịch Hồ Chí Minh

2.2.2. Những nét độc đáo trong phong cách tiểu phẩm Hồ Chí Minh

2.2.2.1. Vận dụng sáng tạo các thủ pháp của sáng tác văn học vào tiểu phẩm

2.2.2.2. Độc đáo trong sử dụng ngôn từ

2.2.2.3. Độc đáo trong cách rút tít cho tiểu phẩm

2.3. Tiểu phẩm báo chí Ngô Tất Tố

2.3.1. Sơ lược tiểu sử tác giả Ngô Tất Tố

2.3.2. Ngô Tất Tố nghề văn và nghiệp báo

2.3.3. Nội dung tiểu phẩm báo chí Ngô Tất Tố

2.3.4. Những đặc trưng và sự sáng tạo trong tiểu phẩm Ngô Tất Tố

2.3.4.1. Sử dụng có hiệu quả bút pháp trào phúng, châm biếm

2.3.4.2. Sự độc đáo về việc sử dụng giai thoại, điển tích trong tiểu phẩm

2.3.4.3. Nghệ thuật sử dụng ngôn từ trong tiểu phẩm Ngô Tất Tố

3. CHƯƠNG 3: BIẾN THỂ CỦA TIỂU PHẨM TRÊN BÁO CHÍ VIỆT NAM ĐƯƠNG ĐẠI

3.1. Diện mạo báo chí Việt Nam đương đại

3.2. Biến thể của tiểu phẩm và hiệu quả của nó trong quá trình tạo lập và định hướng dư luận xã hội

3.2.1. Thử tìm một khái niệm

3.2.2. Tình hình sử dụng biến thể tiểu phẩm trên báo in hiện đại

3.2.3. Sự đa dạng về đề tài, nội dung phản ánh của biến thể tiểu phẩm

3.2.4. Hiệu quả truyền thông của tiểu phẩm biến thể

3.3. Một số tác giả tiêu biểu về phong cách sử dụng tiểu phẩm biến thể

3.3.1. Nhà báo Hữu Thọ

3.3.2. Biến thể trong tiểu phẩm của Ba Thợ Tiện

3.3.3. Lý Sinh Sự và sự tiếp nối chuyên mục “Nói hay đừng” trên báo Lao động

3.3.4. Độc đáo tiểu phẩm biến thể của Bút Bi trên báo Tuổi trẻ

3.4. Đặc điểm về phong cách, cấu trúc và kết cấu của tiểu phẩm biến thể

3.4.1. Chủ đề, đề tài của tiểu phẩm biến thể

3.4.2. Phong cách ngôn ngữ của tiểu phẩm biến thể

3.4.3. Đặc điểm về kết cấu, dung lượng và vị trí tiểu phẩm biến thể trên mặt báo

3.5. Định danh tiểu phẩm biến thể

3.5.1. Tiểu phẩm chính luận-thời đàm

3.5.2. Tiểu phẩm đối thoại giả tưởng và phỏng vấn giả tưởng

3.5.3. Tiểu phẩm ngụ ngôn

3.5.4. Tiểu phẩm tiếu lâm

KẾT LUẬN

TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Sự Phát Triển Của Tiểu Phẩm Báo Chí

Tiểu phẩm báo chí, một thể loại đặc biệt, đã trải qua hơn 200 năm phát triển kể từ khi xuất hiện vào khoảng thế kỷ XVIII. Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng tiểu phẩm ra đời trong cuộc cách mạng tư sản Pháp, được báo chí Pháp gọi là Feuilleton. Ban đầu, các nhà văn sử dụng nó như một vũ khí để đả kích các thế lực thù địch. Các tài liệu báo chí Xô Viết lại cho rằng tiểu phẩm ra đời vào những năm 60-70 của thế kỷ XVIII với các bài viết châm biếm của Nôvicốp và Giécxen trên báo chí Nga. Các bài báo dạng này đều gắn với tên tuổi các nhà văn, nhà báo nổi tiếng và đều nhằm theo mục tiêu chung là phê phán hiện thực xã hội thối nát đương thời. C.Mác cũng đã từng nói rằng: “Báo chí phải chống lại một hiến binh nhất định, một viên công tố nhất định”.

1.1. Nguồn Gốc và Sự Hình Thành của Thể Loại Báo Chí

Tiểu phẩm báo chí có nguồn gốc từ thế kỷ XVIII, ban đầu được sử dụng như một công cụ chính trị và xã hội. Các nhà văn và nhà báo đã sử dụng nó để phê phán và đả kích các vấn đề xã hội đương thời. Sự phát triển của tiểu phẩm gắn liền với các cuộc cách mạng và các phong trào xã hội lớn. Theo tài liệu, tiểu phẩm xuất hiện trong cuộc cách mạng tư sản Pháp lần thứ nhất cuối thế kỷ 18. Báo chí Pháp gọi thể loại này là Feuilleton.

1.2. Vai Trò của Tiểu Phẩm Trong Báo Chí Thế Giới

Tiểu phẩm đóng vai trò quan trọng trong việc phản ánh và định hình dư luận xã hội. Nó không chỉ là một hình thức giải trí mà còn là một công cụ để truyền tải thông điệp và gây ảnh hưởng đến công chúng. Các cây bút tiểu phẩm nổi tiếng như Tuốc-ghi-nhê-ép, Sê-đrin, Ghéc-xen, Goóc-ky đã góp phần làm nên lịch sử của thể loại này.

II. Tiểu Phẩm Báo Chí Việt Nam Lịch Sử và Giai Đoạn Phát Triển

Ở Việt Nam, do các điều kiện lịch sử xã hội chi phối nên báo chí ra đời khá muộn. Những tờ báo đầu tiên của Việt Nam xuất hiện vào khoảng giữa thế kỷ XIX. Tờ báo bằng chữ Quốc ngữ đầu tiên của Việt Nam là Gia Định Báo cũng mãi đến ngày 15 tháng 4 năm 1865 mới ra đời. Cũng chính vì vậy mà tiểu phẩm báo chí cũng xuất hiện khá muộn màng so với lịch sử của thể loại này trong báo chí thế giới. Các tài liệu nghiên cứu cho thấy các dạng thức bài viết mang tính trào phúng, ban đầu chỉ mang tính “hài” đơn thuần, về sau phát triển thành dạng thức tiểu phẩm và xuất hiện trên báo vào những năm đầu của thế kỷ XX.

2.1. Sự Ra Đời Muộn Màng Của Tiểu Phẩm Tại Việt Nam

So với thế giới, tiểu phẩm báo chí Việt Nam xuất hiện muộn hơn do điều kiện lịch sử và xã hội đặc thù. Các tờ báo đầu tiên của Việt Nam ra đời vào giữa thế kỷ XIX, và tiểu phẩm chỉ bắt đầu phát triển vào đầu thế kỷ XX. Các dạng thức bài viết mang tính trào phúng ban đầu chỉ mang tính “hài” đơn thuần, về sau phát triển thành dạng thức tiểu phẩm.

2.2. Giai Đoạn Phát Triển Mạnh Mẽ Của Tiểu Phẩm 1936 1939

Tiểu phẩm thực sự phát triển mạnh mẽ và trở thành một thể loại quan trọng trên báo chí Việt Nam trong giai đoạn Mặt trận dân chủ (1936-1939). Đây là thời kỳ báo chí cách mạng có điều kiện phát triển, tạo môi trường thuận lợi cho tiểu phẩm phát huy vai trò của mình. Đây là giai đoạn mà báo chí cách mạng có điều kiện phát triển mạnh nên theo đó cũng là một mảnh đất tốt cho tiểu phẩm phát triển và phát huy l...

III. Biến Thể Tiểu Phẩm Khái Niệm Đặc Điểm và Ứng Dụng

Sự vận động, đổi mới của tiểu phẩm cho phù hợp với tâm lý bạn đọc đang là một xu thế tất yếu. Trên báo in, đa phần các báo lớn, nhỏ, kể cả báo địa phương đều xuất hiện tiểu phẩm với tư cách là một bài viết trội có thế mạnh. Tiểu phẩm trên báo chí ngày nay tiết kiệm thời gian cho bạn đọc nên kết cấu vô cùng ngắn gọn, linh động và không kém phần sâu sắc. Tuy tiểu phẩm xuất hiện đã lâu trên báo chí nhưng hệ thống lý luận về nó vẫn chưa thực sự phong phú, có tính hệ thống và đầy đủ. Đặc biệt những biến thể của nó trên báo chí Việt Nam hiện đại thì càng không thấy đề cập đến từ góc độ lý luận, với những đặc trưng, đặc điểm trên phương diện cấu trúc tác phẩm, đồng thời cũng chưa thấy có những nghiên cứu về hiệu quả báo chí, hiệu quả thông tin trên phương diện nội dung.

3.1. Định Nghĩa và Khái Niệm Về Biến Thể Tiểu Phẩm

Biến thể tiểu phẩm là sự thay đổi và phát triển của thể loại tiểu phẩm để phù hợp với bối cảnh xã hội và nhu cầu của độc giả hiện đại. Nó bao gồm các yếu tố mới về nội dung, hình thức và phong cách, đồng thời vẫn giữ được những đặc trưng cơ bản của tiểu phẩm truyền thống.

3.2. Các Dạng Biến Thể Tiểu Phẩm Phổ Biến Hiện Nay

Hiện nay, có nhiều dạng biến thể tiểu phẩm phổ biến trên báo chí Việt Nam, bao gồm tiểu phẩm trào phúng, tiểu phẩm châm biếm, tiểu phẩm hài hước, tiểu phẩm chính luận, và tiểu phẩm văn học. Mỗi dạng biến thể có những đặc điểm riêng về nội dung và phong cách, nhưng đều hướng đến mục tiêu truyền tải thông điệp một cách sinh động và hấp dẫn.

3.3. Hiệu Quả Truyền Thông Của Biến Thể Tiểu Phẩm

Biến thể tiểu phẩm có hiệu quả truyền thông cao nhờ khả năng thu hút sự chú ý của độc giả và truyền tải thông điệp một cách dễ hiểu và gần gũi. Nó không chỉ giúp báo chí tiếp cận được đối tượng độc giả rộng hơn mà còn góp phần nâng cao chất lượng và tính đa dạng của nội dung báo chí.

IV. Phong Cách Tiểu Phẩm Của Nguyễn Ái Quốc và Ngô Tất Tố

Lịch sử báo chí Việt Nam đã để lại nhiều cây bút tiểu phẩm tên tuổi, nhưng trong phạm vi và như tên gọi của luận văn là “Sự vận động và phát triển của tiểu phẩm trong báo chí Việt Nam hiện đại” thì sẽ là một “sân chơi” quá rộng mà tác giả luận văn không thể nào khái quát và kham nổi. Vậy nhưng để thấy được sự vận động của nó luận văn phải đặt tiểu phẩm trong dòng chảy chung từ khi báo chí Việt Nam ra đời. Nói cách khác sẽ quy chiếu vấn đề nghiên cứu trong cả cách nhìn lịch đại lẫn đồng đại. Cũng do phạm vi rộng lớn như vậy nên luận văn lựa chọn khảo sát phong cách của các tác giả tiêu biểu trong quá khứ, mà cụ thể là hai tên tuổi không thể không nhắc đến là Nguyễn Ái Quốc và Ngô Tất Tố.

4.1. Phong Cách Tiểu Phẩm Độc Đáo Của Hồ Chí Minh

Hồ Chí Minh đã sử dụng tiểu phẩm như một công cụ sắc bén trong cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc. Phong cách tiểu phẩm của Người nổi bật với sự giản dị, gần gũi, và tính chiến đấu cao. Người đã vận dụng sáng tạo các thủ pháp của sáng tác văn học vào tiểu phẩm.

4.2. Bút Pháp Trào Phúng Trong Tiểu Phẩm Ngô Tất Tố

Ngô Tất Tố là một nhà văn, nhà báo nổi tiếng với bút pháp trào phúng sắc sảo. Tiểu phẩm của ông thường phê phán các thói hư tật xấu trong xã hội và đề cao những giá trị đạo đức tốt đẹp. Ông sử dụng có hiệu quả bút pháp trào phúng, châm biếm.

V. Tiểu Phẩm Báo Chí Đương Đại Các Tác Giả Tiêu Biểu

Để thấy được sự vận động của nó luận văn phải đặt tiểu phẩm trong dòng chảy chung từ khi báo chí Việt Nam ra đời. Nói cách khác sẽ quy chiếu vấn đề nghiên cứu trong cả cách nhìn lịch đại lẫn đồng đại. Cũng do phạm vi rộng lớn như vậy nên luận văn lựa chọn khảo sát phong cách của các tác giả tiêu biểu trong quá khứ, mà cụ thể là hai tên tuổi không thể không nhắc đến là Nguyễn Ái Quốc và Ngô Tất Tố. Từ sự khảo sát này để dẫn đến sự so sánh diện mạo tiểu phẩm báo chí một thời để thấy sự “vận động” và thay đổi những phong cách tiểu phẩm của một số cây bút hiện tại như Hữu Thọ, Ba Thợ Tiện, Lý Sinh Sự, Bút Bi trên các tờ báo xuất hiện nhiều thể loại này như Lao Động, Nhân dân, Tuổi trẻ, Thể thao Văn hóa, Pháp luật Việt Nam…

5.1. Phong Cách Tiểu Phẩm Hóm Hỉnh Của Hữu Thọ

Hữu Thọ là một nhà báo nổi tiếng với phong cách tiểu phẩm hóm hỉnh và sâu sắc. Ông thường sử dụng ngôn ngữ đời thường và các tình huống hài hước để phê phán các vấn đề xã hội. Biến thể trong tiểu phẩm của Ba Thợ Tiện.

5.2. Chuyên Mục Nói Hay Đừng Của Lý Sinh Sự

Lý Sinh Sự là một nhà báo được biết đến với chuyên mục "Nói hay đừng" trên báo Lao động. Phong cách tiểu phẩm của ông thường trực diện và thẳng thắn, đề cập đến các vấn đề nóng bỏng trong xã hội. Lý Sinh Sự và sự tiếp nối chuyên mục “Nói hay đừng” trên báo Lao động.

5.3. Sự Độc Đáo Trong Tiểu Phẩm Của Bút Bi

Bút Bi là một nhà báo trẻ với phong cách tiểu phẩm độc đáo và sáng tạo. Ông thường sử dụng các yếu tố văn học và nghệ thuật để tạo nên những tác phẩm tiểu phẩm giàu cảm xúc và ý nghĩa. Độc đáo tiểu phẩm biến thể của Bút Bi trên báo Tuổi trẻ.

VI. Xu Hướng Phát Triển Của Tiểu Phẩm Trong Báo Chí Số

Trong bối cảnh số hóa, tiểu phẩm báo chí đang trải qua những thay đổi lớn về hình thức và nội dung. Sự phát triển của internet và mạng xã hội đã tạo ra những cơ hội mới cho tiểu phẩm tiếp cận độc giả và tương tác với công chúng. Tiểu phẩm trên mạng xã hội, tiểu phẩm đa phương tiện, tiểu phẩm tương tác.

6.1. Tiểu Phẩm Trên Mạng Xã Hội Cơ Hội và Thách Thức

Mạng xã hội là một nền tảng tiềm năng cho sự phát triển của tiểu phẩm. Tuy nhiên, nó cũng đặt ra những thách thức về tính xác thực và trách nhiệm của thông tin. Tiểu phẩm trên mạng xã hội cần đảm bảo tính chính xác và khách quan để tránh gây hiểu lầm và ảnh hưởng tiêu cực đến dư luận.

6.2. Tiểu Phẩm Đa Phương Tiện Kết Hợp Văn Bản và Hình Ảnh

Tiểu phẩm đa phương tiện là sự kết hợp giữa văn bản, hình ảnh, âm thanh và video để tạo nên những tác phẩm tiểu phẩm sinh động và hấp dẫn. Nó giúp tăng cường khả năng truyền tải thông điệp và thu hút sự chú ý của độc giả.

6.3. Tiểu Phẩm Tương Tác Tạo Sự Gắn Kết Với Độc Giả

Tiểu phẩm tương tác là hình thức tiểu phẩm cho phép độc giả tham gia vào quá trình sáng tạo và chia sẻ thông tin. Nó giúp tạo sự gắn kết giữa báo chí và công chúng, đồng thời nâng cao tính dân chủ và minh bạch của thông tin.

Sự Vận Động và Phát Triển Của Tiểu Phẩm Trong Báo Chí Việt Nam Hiện Đại