Sự Chi Phối Của Động Từ Trong Tiếng Việt: Nghiên Cứu Luận Văn Thạc Sĩ

LỜI CẢM ƠN

LỜI CAM ĐOAN

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU

0.1. Lí do chọn đề tài

0.2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

0.3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

0.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

0.5. Phương pháp nghiên cứu

0.6. Những đóng góp của luận văn

0.7. Cấu trúc của luận văn

1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN

1.1. Khái niệm động từ

1.2. Vấn đề phân loại động từ, các tiểu loại động từ

1.3. Vài nét về lí thuyết kết trị, khái niệm diễn tố, chu tố

1.3.1. Vài nét về lí thuyết kết trị

1.3.2. Khái niệm diễn tố, chu tố, các kiểu diễn tố

1.4. Khái niệm chi phối và đặc điểm chi phối của động từ

1.4.1. Khái niệm chi phối

1.4.2. Vấn đề nghiên cứu sự chi phối của động từ trong tiếng Việt theo lí thuyết kết trị

1.4.3. Các kiểu chi phối của động từ

1.5. Khái niệm ý nghĩa và các kiểu ý nghĩa của từ

1.5.1. Khái niệm ý nghĩa

1.5.2. Các kiểu ý nghĩa của từ

1.6. Hình thức ngữ pháp của từ

1.6.1. Khái niệm hình thức ngữ pháp của từ

1.6.2. Các đặc điểm về hình thức ngữ pháp của từ tiếng Việt

1.7. Tiểu kết chương 1

2. CHƯƠNG 2: SỰ CHI PHỐI CỦA ĐỘNG TỪ ĐỐI VỚI DIỄN TỐ CHỦ THỂ

2.1. Sự chi phối của động từ đối với hình thức của diễn tố chủ thể (chủ ngữ)

2.2. Sự chi phối của động từ đối với mặt cấu tạo của diễn tố chủ thể (chủ ngữ)

2.3. Sự chi phối của động từ với khả năng cải biến của chủ ngữ

2.4. Sự chi phối của động từ đối với ý nghĩa của chủ ngữ

2.5. Ý nghĩa ngữ pháp của động từ quy định ý nghĩa cú pháp của chủ ngữ

2.6. Ý nghĩa từ vựng của động từ quy định ý nghĩa biểu hiện của chủ ngữ

2.7. Tiểu kết chương 2

3. CHƯƠNG 3: SỰ CHI PHỐI CỦA ĐỘNG TỪ ĐỐI VỚI DIỄN TỐ ĐỐI THỂ

3.1. Sự chi phối của động từ đối với số lượng và hình thức của diễn tố đối thể (bổ ngữ)

3.2. Sự chi phối của động từ đối với số lượng và cấu tạo của bổ ngữ

3.3. Sự chi phối của động từ với khả năng cải biến của bổ ngữ

3.4. Sự chi phối của động từ với ý nghĩa của bổ ngữ

3.5. Sự chi phối của ý nghĩa ngữ pháp của động từ đối với ý nghĩa cú pháp của bổ ngữ

3.6. Sự chi phối của ý nghĩa từ vựng của động từ - thực từ đối với ý nghĩa biểu hiện của bổ ngữ

3.7. Tiểu kết chương 3

TÀI LIỆU THAM KHẢO

NGUỒN TƯ LIỆU TRÍCH DẪN

I. Tổng Quan Về Động Từ Tiếng Việt Nghiên Cứu Luận Văn

Luận văn thạc sĩ này tập trung nghiên cứu về sự chi phối của động từ trong tiếng Việt, một vấn đề quan trọng trong ngữ pháp tiếng Việt. Động từ đóng vai trò then chốt trong việc cấu trúc câu, đặc biệt là tạo thành vị ngữ. Theo Nguyễn Kim Thản, động từ chiếm tới 88% câu đơn tiếng Việt. Do tầm quan trọng này, động từ tiếng Việt đã được nghiên cứu rộng rãi. Tuy nhiên, việc nghiên cứu sự chi phối về mặt ngữ nghĩa và sự chi phối về mặt cú pháp của động từ trên cơ sở dữ liệu tiếng Việt vẫn còn hạn chế, đặc biệt là dưới góc độ lí thuyết kết trị. Luận văn này hướng tới việc làm sâu sắc hơn hiểu biết về vai trò trung tâm của động từ trong cấu trúc câu tiếng Việt.

1.1. Vai Trò Của Động Từ Trong Cấu Trúc Cú Pháp Câu

Động từ giữ vị trí trung tâm trong việc tổ chức các thành phần của câu. Nó không chỉ liên kết với chủ ngữ mà còn chi phối các thành phần khác như tân ngữ, trạng ngữ. Động từ quyết định ý nghĩa và cấu trúc của toàn bộ câu, ảnh hưởng đến cách các thành phần khác tương tác với nhau.

1.2. Lịch Sử Nghiên Cứu Động Từ Tiếng Việt Trước Đây

Nhiều công trình đã nghiên cứu về động từ tiếng Việt, từ việc phân loại đến ngữ nghĩa và cấu trúc. Các tác giả như Nguyễn Kim Thản, Nguyễn Phú Phong, Vũ Thế Thạch đã có những đóng góp quan trọng. Tuy nhiên, sự chi phối của động từ đối với các thành phần khác, đặc biệt là chủ ngữ, chưa được nghiên cứu chuyên sâu. Nghiên cứu này sẽ tiếp nối các công trình trước, tập trung vào khía cạnh chi phối ngữ pháp và chi phối ngữ nghĩa.

II. Thách Thức Xác Định Ranh Giới và Phân Loại Động Từ

Một trong những thách thức lớn trong nghiên cứu về động từ tiếng Việt là xác định rõ ranh giới giữa động từ và các từ loại khác, đặc biệt là tính từ. Việc phân loại động từ cũng gặp nhiều khó khăn do tính đa dạng và phức tạp của chúng. Các nhà nghiên cứu thường dựa vào ý nghĩa và hoạt động ngữ pháp để phân loại, nhưng vẫn còn nhiều tranh cãi. Luận văn này sẽ xem xét các tiêu chí phân loại động từ trong tiếng Việt khác nhau và đề xuất một cách tiếp cận phù hợp với mục tiêu nghiên cứu sự chi phối.

2.1. Tiêu Chí Phân Loại Động Từ Theo Ý Nghĩa và Ngữ Pháp

Các tiêu chí phân loại động từ thường dựa trên ý nghĩa (hành động, trạng thái) và khả năng kết hợp với các từ khác (phó từ, trợ từ). Động từ có thể được phân loại thành động từ hành động, động từ trạng thái, động từ quan hệ, v.v. Tuy nhiên, ranh giới giữa các loại này không phải lúc nào cũng rõ ràng.

2.2. Khó Khăn Trong Việc Xác Định Ranh Giới Động Từ và Tính Từ

Trong tiếng Việt, một số từ có thể vừa là động từ vừa là tính từ, tùy thuộc vào ngữ cảnh sử dụng. Ví dụ, từ "vui" có thể là động từ (vui chơi) hoặc tính từ (cô ấy vui). Điều này gây khó khăn cho việc xác định rõ chức năng của động từ trong câu.

2.3. Phân Loại Động Từ Dựa Trên Tính Chất Của Động Từ

Dựa vào tính chất, động từ có thể chia thành động từ tác động (gây ảnh hưởng đến đối tượng), động từ nội động (không gây ảnh hưởng đến đối tượng) và động từ chỉ trạng thái (mô tả trạng thái tồn tại). Cách phân loại này giúp làm rõ vai trò của động từ trong việc biểu thị mối quan hệ giữa các thành phần câu.

III. Áp Dụng Lý Thuyết Kết Trị Nghiên Cứu Chi Phối Động Từ

Lý thuyết kết trị của Lucien Tesnière là cơ sở lý luận quan trọng để nghiên cứu sự chi phối của động từ. Theo lý thuyết kết trị, động từ là hạt nhân của câu, chi phối các thành phần khác (diễn tố) về mặt số lượng và đặc tính. Các diễn tố bao gồm chủ ngữ và bổ ngữ, thể hiện mối quan hệ bắt buộc với động từ. Luận văn này sẽ áp dụng lý thuyết kết trị để phân tích sự chi phối của động từ đối với chủ ngữ và bổ ngữ trong tiếng Việt.

3.1. Khái Niệm Kết Trị và Diễn Tố Trong Ngữ Pháp Tiếng Việt

Kết trị là khả năng của động từ trong việc đòi hỏi các thành phần khác (diễn tố) để hoàn thành ý nghĩa. Diễn tố là các thành phần bắt buộc xuất hiện cùng động từ, bao gồm chủ ngữ và bổ ngữ. Số lượng diễn tố mà một động từ đòi hỏi được gọi là hóa trị. Ví dụ, động từ "cho" có hóa trị 3 (ai cho ai cái gì).

3.2. Mối Liên Hệ Giữa Động Từ và Các Diễn Tố Chủ Thể Đối Thể

Động từ chi phối hình thức và ý nghĩa của các diễn tố chủ thể (chủ ngữ) và đối thể (bổ ngữ). Ví dụ, động từ "ăn" đòi hỏi chủ ngữ là người hoặc động vật có khả năng ăn, và bổ ngữ là thức ăn. Sự chi phối này thể hiện qua mối quan hệ ngữ nghĩa và cú pháp giữa động từ và các diễn tố.

IV. Phân Tích Sự Chi Phối Của Động Từ Với Chủ Ngữ Diễn Tố

Luận văn đi sâu phân tích sự chi phối của động từ đối với chủ ngữ (diễn tố chủ thể). Sự chi phối này thể hiện ở nhiều khía cạnh, bao gồm hình thức, cấu tạo, và ý nghĩa của chủ ngữ. Động từ có thể giới hạn loại từ và ý nghĩa của chủ ngữ, tạo ra mối quan hệ chặt chẽ giữa hai thành phần này. Việc phân tích sự chi phối này giúp làm sáng tỏ vai trò trung tâm của động từ trong việc cấu trúc câu.

4.1. Động Từ Chi Phối Hình Thức và Cấu Tạo Của Chủ Ngữ Như Thế Nào

Động từ có thể đòi hỏi chủ ngữ phải là một danh từ, cụm danh từ, hoặc một mệnh đề. Động từ cũng có thể ảnh hưởng đến cấu tạo của chủ ngữ, ví dụ như việc sử dụng các từ chỉ số lượng hoặc tính chất.

4.2. Ảnh Hưởng Của Động Từ Đến Ý Nghĩa Của Diễn Tố Chủ Thể

Ý nghĩa của động từ quyết định ý nghĩa của chủ ngữ. Ví dụ, động từ "bay" đòi hỏi chủ ngữ phải là một vật thể có khả năng bay. Sự chi phối này tạo ra mối quan hệ ngữ nghĩa chặt chẽ giữa động từ và chủ ngữ.

4.3. Ngữ Cảnh Sử Dụng Động Từ Ảnh Hưởng Đến Diễn Tố Chủ Thể

Ngữ cảnh đóng vai trò quan trọng trong việc xác định sự chi phối của động từ đối với chủ ngữ. Một động từ có thể có nhiều nghĩa khác nhau tùy thuộc vào ngữ cảnh, và mỗi nghĩa sẽ đòi hỏi một loại chủ ngữ khác nhau. Phân tích ngữ cảnh giúp hiểu rõ hơn về mối quan hệ giữa động từ và chủ ngữ.

V. Chi Phối Động Từ Tác Động Đến Bổ Ngữ Diễn Tố Đối Thể

Tương tự như chủ ngữ, động từ cũng chi phối bổ ngữ (diễn tố đối thể) về số lượng, hình thức và ý nghĩa. Động từ quyết định số lượng bổ ngữ có thể xuất hiện trong câu, loại từ và ý nghĩa của chúng. Nghiên cứu sự chi phối này giúp hiểu rõ hơn về kết trị của động từ và cách nó tạo ra các cấu trúc câu khác nhau.

5.1. Số Lượng và Cấu Tạo Bổ Ngữ Phụ Thuộc Vào Động Từ Như Thế Nào

Một số động từ đòi hỏi một bổ ngữ, một số đòi hỏi hai, và một số không đòi hỏi bổ ngữ nào. Cấu tạo của bổ ngữ cũng phụ thuộc vào động từ. Ví dụ, động từ "đưa" đòi hỏi hai bổ ngữ: người nhận và vật được đưa.

5.2. Ý Nghĩa Của Động Từ Quy Định Ý Nghĩa Của Bổ Ngữ

Ý nghĩa của động từ chi phối ý nghĩa của bổ ngữ. Ví dụ, động từ "uống" đòi hỏi bổ ngữ phải là một loại chất lỏng. Sự chi phối này tạo ra mối quan hệ ngữ nghĩa hợp lý giữa động từ và bổ ngữ.

5.3. Động Từ Vận Động Chi Phối Ý Nghĩa Bổ Ngữ

Động từ vận động như (đi, chạy, đến) đòi hỏi bổ ngữ chỉ địa điểm hoặc hướng di chuyển. Mối liên hệ ngữ nghĩa giữa động từ và bổ ngữ địa điểm là yếu tố quan trọng trong việc tạo nên ý nghĩa hoàn chỉnh của câu.

VI. Kết Luận Tầm Quan Trọng Của Động Từ và Hướng Nghiên Cứu Mới

Luận văn đã làm rõ sự chi phối của động từ trong tiếng Việt đối với chủ ngữ và bổ ngữ, góp phần làm sâu sắc hơn hiểu biết về lý thuyết kết trị và ngữ pháp tiếng Việt. Kết quả nghiên cứu có thể được ứng dụng trong giảng dạy ngữ pháp tiếng Việt và biên soạn tài liệu tham khảo. Các hướng nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào sự biến đổi của động từ theo thời gian và trong các phong cách ngôn ngữ khác nhau.

6.1. Tổng Kết Về Vai Trò Chi Phối Của Động Từ Tiếng Việt

Luận văn khẳng định động từ đóng vai trò trung tâm trong việc cấu trúc câu, chi phối các thành phần khác về hình thức và ý nghĩa. Sự chi phối này thể hiện rõ qua mối quan hệ giữa động từ và chủ ngữ, bổ ngữ.

6.2. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Động Từ Và Trạng Ngữ

Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào sự chi phối của động từ đối với các thành phần khác như trạng ngữ, và cách động từ biến đổi theo thời gian và trong các phong cách ngôn ngữ khác nhau. Ngoài ra, việc nghiên cứu ảnh hưởng của động từ trong văn bản cũng là một hướng đi đầy tiềm năng.

Sự Chi Phối Của Động Từ Trong Tiếng Việt