Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hoạt động của các Ngân hàng Thương mại (NHTM) tại Việt Nam ngày càng phát triển và hội nhập sâu rộng với nền kinh tế thế giới, quản trị rủi ro tín dụng (RRTD) trở thành một vấn đề trọng yếu. Theo số liệu từ Ngân hàng Thương mại Cổ phần An Bình (ABBANK), tổng tài sản của ngân hàng đã tăng từ 64.662 tỷ đồng năm 2015 lên 130.065 tỷ đồng năm 2022, tương đương mức tăng trưởng khoảng 101%. Tuy nhiên, cùng với sự tăng trưởng này, rủi ro tín dụng cũng gia tăng, thể hiện qua tỷ lệ nợ xấu và nợ quá hạn có xu hướng tăng trong giai đoạn 2015 – 2022. RRTD được xem là loại rủi ro cơ bản và có tác động tiêu cực lớn nhất đến hoạt động kinh doanh của các NHTM, đặc biệt là các ngân hàng quy mô trung bình như ABBANK.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại ABBANK trong giai đoạn 2015 – 2022, đánh giá các điểm mạnh, hạn chế và nguyên nhân tồn tại trong công tác quản trị, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng tại ABBANK, sử dụng số liệu thứ cấp từ các báo cáo tài chính và hoạt động của ngân hàng trong giai đoạn 2015 – 2022. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cái nhìn toàn diện về quản trị rủi ro tín dụng tại một ngân hàng thương mại cổ phần quy mô vừa, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động và đảm bảo sự phát triển bền vững của ngân hàng trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản trị rủi ro tín dụng hiện đại, trong đó nổi bật là khung quản trị rủi ro tín dụng theo tiêu chuẩn Basel II. Theo Ủy ban Basel về giám sát ngân hàng, rủi ro tín dụng là nguy cơ tổn thất tài sản phát sinh khi khách hàng không thực hiện đúng nghĩa vụ trả nợ theo hợp đồng. Các chỉ tiêu đo lường rủi ro tín dụng bao gồm tỷ lệ nợ quá hạn, tỷ lệ nợ xấu và tỷ lệ trích lập dự phòng rủi ro tín dụng.

Khung lý thuyết còn bao gồm các khái niệm chính như:

  • Khẩu vị rủi ro tín dụng: Mức độ chấp nhận rủi ro của ngân hàng trong hoạt động tín dụng.
  • Hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ: Công cụ đánh giá khả năng trả nợ của khách hàng dựa trên các tiêu chí tài chính và phi tài chính.
  • Mô hình quản trị rủi ro tín dụng: Bao gồm mô hình tập trung và phân tán, phản ánh cách thức tổ chức bộ máy quản lý rủi ro.
  • Biện pháp xử lý nợ: Các phương pháp như mua bán nợ, hoán đổi rủi ro tín dụng, chứng khoán hóa nợ nhằm giảm thiểu rủi ro tín dụng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, phân tích so sánh và tổng hợp số liệu thứ cấp thu thập từ các báo cáo tài chính và hoạt động của ABBANK trong giai đoạn 2015 – 2022. Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ dữ liệu liên quan đến hoạt động tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng của ABBANK trong 8 năm. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp toàn bộ dữ liệu thứ cấp có sẵn, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy cao.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng các công cụ thống kê mô tả để đánh giá xu hướng tăng trưởng, tỷ lệ nợ xấu, nợ quá hạn và dự phòng rủi ro tín dụng. Phương pháp suy luận logic được áp dụng để đánh giá hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng dựa trên các chỉ tiêu tài chính và so sánh với các tiêu chuẩn Basel II. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2023 đến tháng 6/2023, bao gồm thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng dư nợ tín dụng ổn định nhưng rủi ro gia tăng: Tổng dư nợ cho vay của ABBANK tăng từ 30.915 tỷ đồng năm 2015 lên 82.011 tỷ đồng năm 2022, trong đó nợ đủ tiêu chuẩn chiếm trên 95%. Tuy nhiên, các nhóm nợ có vấn đề như nợ dưới tiêu chuẩn, nợ nghi ngờ và nợ có khả năng mất vốn cũng tăng lên, đặc biệt nợ có khả năng mất vốn tăng từ 501 tỷ đồng năm 2015 lên 1.404 tỷ đồng năm 2022, tương đương tăng gần 180%.

  2. Cơ cấu dư nợ theo thời hạn và đối tượng khách hàng có sự biến động: Nợ ngắn hạn chiếm tỷ trọng trên 44% tổng dư nợ, phản ánh nhu cầu vốn lưu động của khách hàng. Nợ trung hạn có xu hướng giảm từ 2015 đến 2021 nhưng tăng đột biến 92% năm 2022, cho thấy khách hàng ưu tiên vay dài hạn để giảm áp lực thanh toán. Về đối tượng, dư nợ cho vay doanh nghiệp chiếm trên 50% trong giai đoạn 2015 – 2021, nhưng giảm xuống còn 53.3% năm 2022 do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, trong khi dư nợ cho vay cá nhân tăng mạnh.

  3. Hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng còn hạn chế: Mặc dù ABBANK đã xây dựng hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ và áp dụng các tiêu chuẩn Basel II, tỷ lệ nợ xấu và nợ quá hạn vẫn có xu hướng tăng nhẹ qua các năm. Việc trích lập dự phòng rủi ro tín dụng chưa hoàn toàn tương xứng với mức độ rủi ro thực tế, làm giảm hiệu quả quản trị rủi ro.

  4. Bộ máy quản trị rủi ro tín dụng được tổ chức theo mô hình tập trung: ABBANK có sơ đồ tổ chức bộ máy quản trị rủi ro tín dụng rõ ràng, tách biệt chức năng quản lý rủi ro, kinh doanh và kiểm soát. Tuy nhiên, năng lực chuyên môn và đạo đức của cán bộ tín dụng vẫn là một trong những nguyên nhân chủ quan gây ra rủi ro tín dụng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân gia tăng rủi ro tín dụng tại ABBANK có thể được giải thích bởi nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Về khách quan, môi trường kinh tế biến động, đặc biệt là tác động của đại dịch Covid-19 đã làm suy giảm khả năng trả nợ của khách hàng doanh nghiệp. Về chủ quan, một số chính sách tín dụng chưa thực sự phù hợp, cùng với áp lực doanh số và hạn chế về năng lực cán bộ tín dụng đã dẫn đến việc thẩm định và giám sát tín dụng chưa chặt chẽ.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành, kết quả này phù hợp với nhận định của các chuyên gia về tầm quan trọng của việc xây dựng hệ thống quản trị rủi ro tín dụng toàn diện và hiệu quả. Việc ABBANK áp dụng Basel II là bước tiến quan trọng, nhưng cần tiếp tục hoàn thiện để giảm thiểu rủi ro tín dụng, nâng cao chất lượng tín dụng và bảo vệ lợi ích của ngân hàng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng dư nợ theo nhóm nợ, bảng phân loại nợ theo đối tượng khách hàng và biểu đồ tỷ lệ nợ xấu qua các năm để minh họa rõ nét xu hướng và mức độ rủi ro tín dụng tại ABBANK.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện chính sách quản trị rủi ro tín dụng toàn diện: Ban hành các quy định hướng dẫn cụ thể về kiểm tra, giám sát sau cấp tín dụng, đảm bảo tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn Basel II và hướng tới Basel III. Thời gian thực hiện trong vòng 12 tháng, chủ thể là Ban điều hành và Hội đồng Quản trị ABBANK.

  2. Xây dựng hệ thống cảnh báo sớm rủi ro tín dụng: Áp dụng công nghệ phân tích dữ liệu lớn (Big Data) và trí tuệ nhân tạo để phát hiện sớm các dấu hiệu rủi ro tín dụng, từ đó có biện pháp xử lý kịp thời. Thời gian triển khai 18 tháng, chủ thể là phòng Công nghệ thông tin và Quản lý rủi ro.

  3. Nâng cao năng lực và đạo đức cán bộ tín dụng: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ tín dụng và đạo đức nghề nghiệp, đồng thời xây dựng hệ thống đánh giá, khen thưởng và xử lý vi phạm nghiêm minh. Thời gian thực hiện liên tục hàng năm, chủ thể là phòng Nhân sự và Quản lý rủi ro.

  4. Tăng cường quản lý nợ có vấn đề và xử lý nợ xấu: Áp dụng các biện pháp xử lý nợ như mua bán nợ, hoán đổi rủi ro tín dụng, phối hợp với các tổ chức tài chính khác để giảm thiểu rủi ro. Thời gian thực hiện 24 tháng, chủ thể là phòng Quản lý nợ và Pháp chế.

  5. Chủ động đối phó với các tình huống bất ngờ: Xây dựng kế hoạch ứng phó khủng hoảng tín dụng, bao gồm các kịch bản và phương án xử lý cụ thể khi xảy ra biến động kinh tế hoặc rủi ro lớn. Thời gian hoàn thiện trong 6 tháng, chủ thể là Ban điều hành và Ban kiểm soát.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý ngân hàng thương mại: Giúp hiểu rõ hơn về quản trị rủi ro tín dụng, từ đó xây dựng và hoàn thiện hệ thống quản lý rủi ro phù hợp với quy mô và đặc thù ngân hàng.

  2. Cán bộ tín dụng và nhân viên quản lý rủi ro: Nâng cao kiến thức chuyên môn, áp dụng các công cụ và phương pháp quản trị rủi ro tín dụng hiệu quả trong thực tiễn công việc.

  3. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng các quy định, chính sách quản lý rủi ro tín dụng phù hợp với thực tế hoạt động của các NHTM tại Việt Nam.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Tài chính – Ngân hàng: Là tài liệu tham khảo quý giá để nghiên cứu sâu về quản trị rủi ro tín dụng, đặc biệt trong bối cảnh áp dụng Basel II và hướng tới Basel III.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản trị rủi ro tín dụng là gì và tại sao nó quan trọng?
    Quản trị rủi ro tín dụng là quá trình kiểm soát và giảm thiểu các rủi ro phát sinh từ hoạt động cấp tín dụng nhằm bảo vệ tài sản và lợi nhuận của ngân hàng. Nó quan trọng vì rủi ro tín dụng chiếm tỷ trọng lớn nhất trong các rủi ro ngân hàng và ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả kinh doanh và sự ổn định tài chính.

  2. Các chỉ tiêu nào thường được sử dụng để đo lường rủi ro tín dụng?
    Các chỉ tiêu phổ biến gồm tỷ lệ nợ quá hạn, tỷ lệ nợ xấu và tỷ lệ trích lập dự phòng rủi ro tín dụng. Ví dụ, tỷ lệ nợ xấu cao hơn 3% thường được xem là dấu hiệu cảnh báo rủi ro tín dụng gia tăng.

  3. Basel II ảnh hưởng như thế nào đến quản trị rủi ro tín dụng tại các ngân hàng?
    Basel II cung cấp khung chuẩn quốc tế cho việc đánh giá và quản lý rủi ro tín dụng, yêu cầu ngân hàng xây dựng hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ, đo lường rủi ro và duy trì vốn an toàn. Việc áp dụng Basel II giúp nâng cao tính minh bạch và hiệu quả quản trị rủi ro.

  4. Làm thế nào để xây dựng hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ hiệu quả?
    Cần thu thập đầy đủ thông tin tài chính và phi tài chính của khách hàng, áp dụng các mô hình đánh giá rủi ro phù hợp, thường xuyên cập nhật và kiểm tra tính chính xác của hệ thống. Hệ thống này giúp phân loại khách hàng theo mức độ rủi ro và hỗ trợ quyết định cấp tín dụng.

  5. Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến rủi ro tín dụng tại ngân hàng là gì?
    Nguyên nhân bao gồm yếu tố khách quan như biến động kinh tế, môi trường pháp lý chưa hoàn thiện; nguyên nhân từ khách hàng như sử dụng vốn sai mục đích, quản lý kém; và nguyên nhân từ phía ngân hàng như chính sách tín dụng chưa phù hợp, năng lực cán bộ tín dụng hạn chế.

Kết luận

  • Quản trị rủi ro tín dụng là yếu tố sống còn đối với sự phát triển bền vững của các ngân hàng thương mại, đặc biệt là các ngân hàng quy mô trung bình như ABBANK.
  • Trong giai đoạn 2015 – 2022, ABBANK đã đạt được tăng trưởng dư nợ tín dụng ổn định nhưng vẫn đối mặt với sự gia tăng của các khoản nợ có vấn đề và rủi ro tín dụng.
  • Việc áp dụng khung quản trị rủi ro tín dụng theo Basel II đã giúp ABBANK nâng cao hiệu quả quản lý, tuy nhiên vẫn còn tồn tại hạn chế về chính sách, năng lực cán bộ và công tác giám sát.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào hoàn thiện chính sách, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ và xử lý nợ hiệu quả nhằm giảm thiểu rủi ro tín dụng trong tương lai.
  • Nghiên cứu này cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để ABBANK và các ngân hàng tương tự phát triển hệ thống quản trị rủi ro tín dụng toàn diện, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động và bảo vệ lợi ích của các bên liên quan.

Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý và cán bộ ngân hàng nên áp dụng các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu và cập nhật các tiêu chuẩn quản trị rủi ro mới nhằm thích ứng với môi trường kinh doanh ngày càng phức tạp.