Triển Khai Hoạt Động Dược Lâm Sàng Về Quản Lý Tương Tác Thuốc Bất Lợi Tại Bệnh Viện Bắc Thăng Long

• Tác giả: Lê Thị Oanh
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Thành Hải
• Trường học: Trường Đại Học Dược Hà Nội
• Chuyên ngành: Dược Lý – Dược Lâm Sàng
• Đề tài: Quản Lý Tương Tác Thuốc Bất Lợi Trên Bệnh Nhân Ngoại Trú Tại Bệnh Viện Bắc Thăng Long
• Loại tài liệu: luận văn
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• 1. ĐẶT VẤN ĐỀ
• 2. TỔNG QUAN VỀ TƯƠNG TÁC THUỐC
• 2.1. Khái niệm về tương tác thuốc
• 2.2. Phân loại tương tác thuốc
• 2.3. Dịch tễ học tương tác thuốc
• 2.4. Ý nghĩa của tương tác thuốc trong thực hành dược lâm sàng
• 2.5. Các biện pháp giảm thiểu tình trạng tương tác thuốc
• 3. QUẢN LÝ TƯƠNG TÁC THUỐC TRONG THỰC HÀNH DƯỢC LÂM SÀNG
• 3.1. Các cơ sở dữ liệu tra cứu tương tác thuốc
• 3.2. Các danh mục tương tác thuốc cần chú ý
• 3.3. Phát hiện tương tác thuốc dựa trên hệ thống/ phần mềm tầm soát tương tác thuốc trong thực hành lâm sàng
• 3.4. Quản lý tương tác thuốc trong đơn ngoại trú
• 4. CÁC NGHIÊN CỨU VỀ QUẢN LÝ TƯƠNG TÁC THUỐC BẤT LỢI TRÊN THẾ GIỚI VÀ VIỆT NAM
• 4.1. Các nghiên cứu trên thế giới
• 4.2. Các nghiên cứu tại Việt Nam
• 5. VÀI NÉT VỀ BỆNH VIỆN BẮC THĂNG LONG VÀ HOẠT ĐỘNG DƯỢC LÂM SÀNG TẠI BỆNH VIỆN
• 6. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 6.1. Mục tiêu 1: Khảo sát thực trạng tương tác thuốc – thuốc bất lợi trên bệnh nhân ngoại trú tại Bệnh viện Bắc Thăng Long
• 6.1.1. Đối tượng nghiên cứu
• 6.1.2. Phương pháp nghiên cứu
• 6.1.3. Quy trình nghiên cứu
• 6.2. Mục tiêu 2: Phân tích hiệu quả cảnh báo tương tác thuốc – thuốc bất lợi trên phần mềm kê đơn cho bệnh nhân điều trị ngoại trú tại Bệnh viện Bắc Thăng Long
• 6.2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 6.2.2. Phương pháp nghiên cứu
• 6.2.3. Quy trình nghiên cứu
• 6.3. Quy ước để rà soát tương tác thuốc
• 6.4. Nội dung nghiên cứu
• 6.5. Xử lý và phân tích số liệu
• 7. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 7.1. Khảo sát thực trạng tương tác thuốc – thuốc bất lợi trên bệnh nhân ngoại trú tại Bệnh viện Bắc Thăng Long
• 7.2. Đặc điểm của bệnh nhân gặp tương tác thuốc
• 7.3. Đặc điểm của TTT trong mẫu nghiên cứu
• 7.4. Phân tích hiệu quả cảnh báo tương tác thuốc – thuốc bất lợi trên phần mềm kê đơn cho bệnh nhân điều trị ngoại trú tại Bệnh viện Bắc Thăng Long
• 7.5. Đặc điểm của bệnh nhân gặp tương tác thuốc qua hai giai đoạn
• 7.6. Hiệu quả phòng tránh tương tác thuốc
• 7.7. Quan điểm của bác sĩ khoa khám bệnh về quản lý các cặp tương tác thuốc-thuốc bất lợi vẫn còn xuất hiện sau khi có cảnh báo trên phần mềm
• 8. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 8.1. Khảo sát thực trạng tương tác thuốc – thuốc trên bệnh nhân ngoại trú tại Bệnh viện Bắc Thăng Long
• 8.2. Đặc điểm bệnh nhân gặp tương tác thuốc
• 8.3. Đặc điểm tương tác thuốc trong mẫu nghiên cứu
• 8.4. Phân tích hiệu quả cảnh báo tương tác thuốc – thuốc bất lợi trên phần mềm kê đơn cho bệnh nhân điều trị ngoại trú tại Bệnh viện Bắc Thăng Long
• 8.5. Phương pháp quản lý tương tác thuốc bất lợi thông qua hệ thống hỗ trợ quyết định lâm sàng và hoạt động dược lâm sàng
• 8.6. Đánh giá hiệu quả hoạt động quản lý tương tác thuốc thông qua hệ thống cảnh báo tương tác thuốc tích hợp vào HIS
• 8.7. Một số hạn chế của đề tài
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC CÁC BẢNG
• DANH MỤC CÁC HÌNH

I. Tổng Quan Về Quản Lý Tương Tác Thuốc Tại Bệnh Viện

Tương tác thuốc (TTT) là một vấn đề nghiêm trọng trong thực hành lâm sàng. Chúng có thể dẫn đến các tác dụng bất lợi của thuốc (ADR), giảm hiệu quả điều trị, thậm chí gây tử vong. Các ADR này hoàn toàn có thể phòng tránh được thông qua hoạt động dược lâm sàng. Bác sĩ và dược sĩ có thể tra cứu thông tin về tương tác thuốc từ nhiều nguồn, nhưng việc này gặp khó khăn do sự không đồng nhất giữa các cơ sở dữ liệu. Việc kê đơn cho bệnh nhân ngoại trú không có nhiều thời gian do áp lực khám chữa bệnh. Do đó, việc phát hiện và xử trí tương tác thuốc bất lợi trên đơn thuốc là vô cùng quan trọng. Nhiều bệnh viện tại Việt Nam đã xây dựng và cập nhật danh mục tương tác thuốc bất lợi cần lưu ý, tích hợp lên hệ thống hỗ trợ quyết định lâm sàng (CDSS).

1.1. Các Loại Tương Tác Thuốc Cần Lưu Ý

Tương tác thuốc được chia thành nhiều dạng: tương tác thuốc – thuốc, tương tác thuốc – thảo dược, tương tác thuốc – thức ăn… Trong phạm vi nghiên cứu này, chúng tôi tập trung vào tương tác thuốc – thuốc, là tương tác xảy ra khi nhiều thuốc được sử dụng đồng thời làm thay đổi tác dụng dược lý hoặc độc tính của một trong những thuốc đó. Cần phân biệt giữa tương tác thuốc tiềm tàng và tương tác thuốc có ý nghĩa lâm sàng. Chúng ta tập trung vào các tương tác thuốc – thuốc có ý nghĩa lâm sàng.

1.2. Phân Loại Mức Độ Nghiêm Trọng Của Tương Tác Thuốc

Mức độ nghiêm trọng của tương tác thuốc có thể khác nhau tùy theo nguồn thông tin. "Tương tác thuốc và chú ý khi chỉ định" chia độ nặng thành 4 mức: cần theo dõi, cần thận trọng, cân nhắc nguy cơ lợi ích, chống chỉ định. Micromedex 2.0 phân loại thành: chống chỉ định, nghiêm trọng, trung bình, nhẹ và không rõ. Quyết định 5948/QĐ-BYT chia thành 2 mức: chống chỉ định tuyệt đối và chống chỉ định có điều kiện. Việc hiểu rõ phân loại này giúp đưa ra quyết định điều trị phù hợp.

1.3. Dịch Tễ Học Về Tương Tác Thuốc Trên Bệnh Nhân

Tỷ lệ tương tác thuốc được báo cáo khác nhau tùy thuộc vào bối cảnh nghiên cứu: bệnh nhân nội trú hay bệnh nhân ngoại trú, cách thiết kế nghiên cứu, công cụ phát hiện tương tác thuốc. Nghiên cứu của LM de Oliveira (2021) cho thấy tỷ lệ phổ biến dao động từ 8,34% đến 100%. Tỷ lệ thường cao hơn ở bệnh nhân nội trú, đặc biệt ở khoa ICU, ung bướu, nội hay tim mạch do có nhiều bệnh mắc kèm và dùng đồng thời nhiều thuốc. Tỷ lệ đơn thuốc bệnh nhân ngoại trú có tương tác thuốc tiềm tàng dao động 10,8-30,3%.

II. Vấn Đề Quản Lý Tương Tác Thuốc Tại Bệnh Viện Hiện Nay

Việc quản lý thuốc và kiểm soát tương tác thuốc vẫn còn nhiều thách thức. Các cơ sở dữ liệu tương tác thuốc không đồng nhất, gây khó khăn cho việc kê đơn, đặc biệt cho bệnh nhân ngoại trú. Nhiều cảnh báo tương tác thuốc không có ý nghĩa lâm sàng, gây tốn thời gian cho bác sĩ. Áp lực công việc khiến bác sĩ không có đủ thời gian để phân tích và đưa ra biện pháp xử trí tương tác thuốc phù hợp. Việc thiếu hụt dược sĩ lâm sàng cũng là một trở ngại lớn. Cần có các giải pháp hiệu quả để giải quyết những vấn đề này.

2.1. Khó Khăn Trong Tra Cứu Thông Tin Tương Tác Thuốc

Bác sĩ và dược sĩ có thể tra cứu thông tin về tương tác thuốc từ nhiều nguồn khác nhau. Tuy nhiên, việc tra cứu này gặp nhiều khó khăn do các cơ sở dữ liệu không đồng nhất trong việc liệt kê và nhận định mức độ tương tác thuốc. Nhiều cơ sở dữ liệu còn đưa ra những cảnh báo về tương tác thuốc không có ý nghĩa trên lâm sàng, khiến bác sĩ mất nhiều thời gian trong việc phát hiện, phân tích và biện giải lợi ích/nguy cơ.

2.2. Áp Lực Thời Gian Cho Bác Sĩ Kê Đơn Ngoại Trú

Việc kê đơn và điều trị cho bệnh nhân ngoại trú thường không có nhiều thời gian do áp lực hàng ngày của các bác sĩ đều phải khám, chữa bệnh cho rất nhiều bệnh nhân. Điều này càng làm tăng nguy cơ bỏ sót các tương tác thuốc có thể xảy ra. Cần có các công cụ và quy trình hỗ trợ để giúp bác sĩ đưa ra quyết định kê đơn an toàn và hiệu quả hơn.

2.3. Thiếu Hụt Nguồn Lực Dược Sĩ Lâm Sàng

Số lượng dược sĩ lâm sàng tại các bệnh viện còn hạn chế, dẫn đến việc theo dõi thuốc và tư vấn sử dụng thuốc cho bệnh nhân ngoại trú chưa được thực hiện đầy đủ. Dược sĩ lâm sàng đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện, xử trí và phòng ngừa tương tác thuốc, cũng như cung cấp thông tin tư vấn sử dụng thuốc cho bệnh nhân.

III. Cách Phát Hiện Tương Tác Thuốc Bất Lợi Phần Mềm Cảnh Báo

Để giải quyết vấn đề tương tác thuốc, nhiều bệnh viện đã xây dựng và cập nhật danh mục tương tác thuốc bất lợi cần lưu ý, dựa trên y văn và hướng dẫn của Bộ Y tế. Các bệnh viện sử dụng biện pháp cập nhật thông tin thuốc cho bác sĩ kê đơn hoặc tích hợp lên hệ thống hỗ trợ quyết định lâm sàng (CDSS) để cảnh báo tương tác thuốc khi kê đơn. Dược sĩ lâm sàng có thể tập huấn cho các dược sĩ tại khu cấp phát để phát hiện và đưa ra cách xử trí phù hợp. Việc sử dụng phần mềm cảnh báo tương tác thuốc là một giải pháp hiệu quả để hỗ trợ bác sĩ kê đơn.

3.1. Xây Dựng Danh Mục Tương Tác Thuốc Cần Chú Ý

Nhiều cơ sở khám chữa bệnh tại Việt Nam đã tiến hành xây dựng và cập nhật danh mục tương tác thuốc bất lợi cần lưu ý trong thực hành dược lâm sàng tại bệnh viện thông qua các y văn về tương tác thuốc – thuốc hay cập nhật từ danh mục tương tác thuốc chống chỉ định theo quyết định 5948/QĐ-BYT. Điều này giúp chuẩn hóa quy trình kiểm tra tương tác thuốc và cung cấp thông tin chính xác cho bác sĩ.

3.2. Tích Hợp Hệ Thống Cảnh Báo Tương Tác Thuốc CDSS

Các bệnh viện sử dụng biện pháp để cập nhật thông tin thuốc cho các bác sĩ kê đơn hoặc tích hợp lên hệ thống hỗ trợ quyết định lâm sàng (Clinical Decision Support System - CDSS) nhằm cảnh báo tương tác thuốc khi kê đơn đã được quy định trong thông tư 54/2017/TT-BYT. Hệ thống này giúp giảm thiểu sai sót trong quá trình kê đơn và nâng cao an toàn thuốc cho bệnh nhân.

3.3. Vai Trò Của Dược Sĩ Trong Phát Hiện Tương Tác Thuốc

Dược sĩ lâm sàng có thể tập huấn cho các dược sĩ tại khu cấp phát để phát hiện và đưa ra cách xử trí phù hợp để hạn chế hậu quả do tương tác thuốc trên đơn của bệnh nhân điều trị ngoại trú. Dược sĩ đóng vai trò quan trọng trong việc rà soát đơn thuốc, cung cấp thông tin tư vấn sử dụng thuốc cho bệnh nhân và phối hợp với bác sĩ để đưa ra quyết định điều trị tối ưu.

IV. Ứng Dụng Dược Lâm Sàng Quản Lý Tương Tác Thuốc Tại Bệnh Viện

Bệnh viện Bắc Thăng Long là một bệnh viện hạng II trực thuộc Sở Y tế Hà Nội, với lưu lượng bệnh nhân ngoại trú đến khám chữa bệnh tương đối cao. Bệnh viện sử dụng phần mềm quản lý Hsoft với tính năng phục vụ hoạt động khám chữa bệnh. Gần đây, khoa Dược cùng Hsoft xây dựng module để đưa ra cảnh báo các cặp tương tác thuốc – thuốc khi kê đơn. Đánh giá hiệu quả của hệ thống cảnh báo tương tác thuốc và áp dụng lâu dài trong thực hành lâm sàng là vô cùng quan trọng để phòng tránh các tương tác thuốc nghiêm trọng, đồng thời triển khai hoạt động dược lâm sàng theo Nghị định 131/2021-NĐ-CP.

4.1. Thực Trạng Sử Dụng Phần Mềm Quản Lý Thuốc Hsoft

Bệnh viện Bắc Thăng Long đang sử dụng phần mềm quản lý Hsoft với tính năng phục vụ hoạt động khám chữa bệnh như quản lý khám bệnh, quản lý điều trị nội trú, quản lý thuốc, vật tư, xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh, viện phí… Hoạt động kê đơn thuốc nội trú và ngoại trú được các bác sỹ thực hiện hoàn toàn trên phần mềm nhằm hạn chế sai sót xảy ra trong quá trình kê đơn.

4.2. Phát Triển Module Cảnh Báo Tương Tác Thuốc Trên Hsoft

Gần đây, khoa Dược cùng Hsoft xây dựng module để đưa ra cảnh báo các cặp tương tác thuốc – thuốc khi kê đơn. Ban Giám đốc đang rất mong muốn hệ thống cảnh báo tương tác thuốc – thuốc cần được đánh giá về hiệu quả và có thể áp dụng lâu dài trong thực hành lâm sàng.

4.3. Mục Tiêu Triển Khai Dược Lâm Sàng Theo Nghị Định 131 2021

Việc xây dựng danh mục tương tác thuốc cần chú ý khi sử dụng trong kê đơn ngoại trú, tích hợp lên phần mềm quản lý bệnh viện kết hợp với công tác rà soát tương tác thuốc bất lợi của dược sĩ lâm sàng đang rất cần được triển khai. Mục tiêu là phòng tránh các tương tác thuốc nghiêm trọng có thể xảy ra, đồng thời triển khai được hoạt động dược lâm sàng theo Nghị định 131/2021-NĐ-CP tại bệnh viện.

V. Nghiên Cứu Thực Trạng Tương Tác Thuốc Tại Bệnh Viện Bắc Thăng Long

Một nghiên cứu được thực hiện tại Bệnh viện Bắc Thăng Long nhằm khảo sát thực trạng tương tác thuốc – thuốc bất lợi trên bệnh nhân ngoại trú và phân tích hiệu quả cảnh báo tương tác thuốc – thuốc bất lợi trên phần mềm kê đơn. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp thông tin quan trọng để cải thiện công tác quản lý thuốc và nâng cao an toàn thuốc cho bệnh nhân.

5.1. Mục Tiêu Nghiên Cứu Khảo Sát Tương Tác Thuốc

Nghiên cứu được thực hiện với hai mục tiêu chính: Thứ nhất, khảo sát thực trạng tương tác thuốc – thuốc bất lợi trên bệnh nhân ngoại trú tại Bệnh viện Bắc Thăng Long. Thứ hai, phân tích hiệu quả cảnh báo tương tác thuốc – thuốc bất lợi trên phần mềm kê đơn cho bệnh nhân điều trị ngoại trú tại Bệnh viện Bắc Thăng Long.

5.2. Đối Tượng Và Phương Pháp Nghiên Cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hồi cứu và tiến cứu để thu thập dữ liệu từ hồ sơ bệnh án điện tử và phần mềm kê đơn. Các dữ liệu thu thập được bao gồm thông tin về bệnh nhân, thuốc kê đơn, các tương tác thuốc được phát hiện và mức độ nghiêm trọng của chúng. Dữ liệu sau đó được phân tích thống kê để đánh giá thực trạng và hiệu quả của hệ thống cảnh báo.

VI. Kết Luận Kiến Nghị Quản Lý Tương Tác Thuốc Hiệu Quả

Việc quản lý tương tác thuốc hiệu quả là rất quan trọng để đảm bảo an toàn thuốc cho bệnh nhân. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa bác sĩ, dược sĩ lâm sàng và các nhân viên y tế khác. Việc sử dụng phần mềm cảnh báo tương tác thuốc và xây dựng danh mục tương tác thuốc cần chú ý là những giải pháp hiệu quả. Cần tiếp tục nghiên cứu và đánh giá hiệu quả của các biện pháp quản lý thuốc để cải thiện chất lượng điều trị và giảm thiểu nguy cơ tác dụng bất lợi của thuốc.

6.1. Tầm Quan Trọng Của Phối Hợp Đa Chuyên Môn

Việc quản lý tương tác thuốc hiệu quả đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa bác sĩ, dược sĩ lâm sàng và các nhân viên y tế khác. Bác sĩ cần cung cấp thông tin đầy đủ về bệnh sử và các thuốc đang sử dụng của bệnh nhân. Dược sĩ lâm sàng cần rà soát đơn thuốc, cung cấp thông tin tư vấn sử dụng thuốc cho bệnh nhân và phối hợp với bác sĩ để đưa ra quyết định điều trị tối ưu.

6.2. Đề Xuất Cải Thiện Hệ Thống Quản Lý Thuốc

Cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống cảnh báo tương tác thuốc trên phần mềm quản lý bệnh viện, xây dựng và cập nhật danh mục tương tác thuốc cần chú ý, tăng cường đào tạo cho bác sĩ và dược sĩ về tương tác thuốc và dược lâm sàng, đồng thời nâng cao nhận thức của bệnh nhân về tầm quan trọng của việc thông báo đầy đủ thông tin về thuốc đang sử dụng.

Tổng quan nghiên cứu

Tương tác thuốc (TTT) là một trong những vấn đề phổ biến và nghiêm trọng trong thực hành dược lâm sàng, đặc biệt tại các cơ sở khám chữa bệnh đa khoa. Theo ước tính, tỷ lệ xuất hiện TTT trên bệnh nhân ngoại trú dao động từ 10,8% đến 30,3%, trong khi tại bệnh viện Bắc Thăng Long, khảo sát trên 23.864 đơn thuốc ngoại trú trong 9 tháng đầu năm 2022 đã phát hiện 335 lượt TTT nghiêm trọng và chống chỉ định, chiếm khoảng 1,4% tổng số đơn thuốc. Vấn đề này ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả điều trị, tăng nguy cơ phản ứng có hại, kéo dài thời gian nằm viện và tăng chi phí y tế.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng TTT bất lợi trên bệnh nhân ngoại trú tại Bệnh viện Bắc Thăng Long, đồng thời phân tích hiệu quả cảnh báo TTT trên phần mềm kê đơn tích hợp hệ thống hỗ trợ quyết định lâm sàng (CDSS). Nghiên cứu được thực hiện trên dữ liệu đơn thuốc điện tử từ 01/01/2022 đến 30/09/2022 và giai đoạn can thiệp từ 12/2022 đến 02/2023, tại bệnh viện hạng II với quy mô 460 giường và hơn 147.000 lượt khám trong năm 2022.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp số liệu cụ thể về tỷ lệ và đặc điểm TTT tại bệnh viện, đánh giá hiệu quả phần mềm cảnh báo tương tác thuốc, từ đó đề xuất các giải pháp quản lý nhằm giảm thiểu rủi ro, nâng cao an toàn sử dụng thuốc và hỗ trợ công tác dược lâm sàng tại các cơ sở y tế tương tự.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Lý thuyết tương tác thuốc: Phân loại TTT theo cơ chế dược động học và dược lực học, mức độ nặng (chống chỉ định, nghiêm trọng, trung bình, nhẹ), và ý nghĩa lâm sàng. TTT dược động học ảnh hưởng đến hấp thu, phân bố, chuyển hóa và thải trừ thuốc; TTT dược lực học liên quan đến tác dụng phối hợp hoặc đối kháng của thuốc trên cùng hệ thống sinh lý.

• Mô hình quản lý tương tác thuốc trong dược lâm sàng: Tích hợp hệ thống hỗ trợ quyết định lâm sàng (CDSS) vào phần mềm kê đơn nhằm cảnh báo real-time các cặp TTT bất lợi, kết hợp với hoạt động dược sĩ lâm sàng (DSLS) rà soát và tư vấn xử trí.

• Khái niệm chính: Tương tác thuốc – thuốc (TTT), phản ứng có hại của thuốc (ADR), hệ thống hỗ trợ quyết định lâm sàng (CDSS), danh mục tương tác thuốc cần chú ý, phần mềm Navicat và Hsoft, dược sĩ lâm sàng (DSLS).

Phương pháp nghiên cứu

• Thiết kế nghiên cứu: Mô tả cắt ngang hồi cứu và mô tả tiến cứu phân tích can thiệp.

• Nguồn dữ liệu: Đơn thuốc điện tử ngoại trú của bệnh nhân tại Bệnh viện Bắc Thăng Long từ 01/01/2022 đến 30/09/2022 (23.864 đơn thuốc) và giai đoạn can thiệp từ 12/2022 đến 02/2023.

• Cỡ mẫu: Toàn bộ đơn thuốc ngoại trú đáp ứng tiêu chuẩn (kê ít nhất 2 thuốc hóa dược).

• Phương pháp chọn mẫu: Toàn bộ dữ liệu đơn thuốc điện tử được truy xuất từ phần mềm quản lý bệnh viện Hsoft.

• Phương pháp phân tích: Dữ liệu được nhập vào phần mềm Navicat để tự động rà soát các cặp TTT bất lợi dựa trên danh mục tương tác thuốc cần chú ý của bệnh viện và Quyết định 5948/QĐ-BYT. Kết quả xuất ra file Excel, xử lý bằng Microsoft Excel 2013 và SPSS 20.

• Timeline nghiên cứu: Giai đoạn hồi cứu (01/2022 – 09/2022), giai đoạn can thiệp tích hợp cảnh báo CDSS (12/2022 – 02/2023).

• Quy trình nghiên cứu: Truy xuất dữ liệu → Rà soát TTT bằng Navicat → Mô tả thực trạng → Tích hợp cảnh báo CDSS → Tập huấn cán bộ y tế → Phân tích hiệu quả cảnh báo → Phỏng vấn bác sĩ về các cặp TTT còn tồn tại.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ TTT bất lợi trên bệnh nhân ngoại trú: Trong 23.864 đơn thuốc, phát hiện 335 lượt TTT nghiêm trọng và chống chỉ định, chiếm 1,4% tổng số đơn thuốc. Trong đó, 6 lượt TTT chống chỉ định (0,025%) và 4 lượt TTT chống chỉ định có điều kiện (0,017%).

2. Đặc điểm bệnh nhân gặp TTT: Tuổi trung bình 68,98 ± 11,08, nhóm ≥ 65 tuổi chiếm 66,66%. Nam chiếm 60,8%, nữ 39,2%. Phần lớn bệnh nhân có ≥ 3 bệnh mắc kèm (63,44%). Tỷ lệ TTT tăng theo số bệnh mắc kèm và số thuốc kê đơn, với 69,26% TTT xuất hiện ở đơn thuốc có ≥ 5 thuốc.

3. Phân bố TTT theo phòng khám: Phòng khám Nội tim mạch chiếm 63,88% lượt TTT nghiêm trọng, tiếp theo là Nội tổng hợp (17,01%) và Mạn tính (14,62%).

4. Các cặp TTT nghiêm trọng phổ biến: Cặp Acetylsalicylic acid – Spironolacton/Furosemid chiếm 41,2% lượt TTT nghiêm trọng; Allopurinol – Enalapril/Captopril/Perindopril chiếm 20,3%. Phần lớn TTT nghiêm trọng là tương tác dược lực học (10/15 cặp).

5. Hiệu quả cảnh báo TTT trên phần mềm kê đơn: Sau tích hợp CDSS và tập huấn, tỷ lệ đơn thuốc có TTT giảm đáng kể so với giai đoạn trước, đặc biệt TTT chống chỉ định giảm rõ rệt. Tuy nhiên, một số cặp TTT vẫn còn xuất hiện do các yếu tố như thói quen kê đơn, đặc điểm bệnh nhân phức tạp.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các báo cáo quốc tế và trong nước về tỷ lệ TTT cao ở nhóm bệnh nhân lớn tuổi, đa bệnh lý và đa thuốc. Việc tích hợp cảnh báo TTT vào phần mềm kê đơn giúp nâng cao nhận thức và giảm thiểu rủi ro, đồng thời hỗ trợ DSLS trong công tác rà soát và tư vấn. Tuy nhiên, vẫn tồn tại hạn chế do cảnh báo quá mức hoặc không phù hợp lâm sàng gây mệt mỏi cảnh báo cho bác sĩ, dẫn đến bỏ qua cảnh báo.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ TTT theo nhóm tuổi, số thuốc kê đơn và phòng khám; bảng tổng hợp các cặp TTT phổ biến và tần suất xuất hiện; biểu đồ đường thể hiện xu hướng giảm TTT qua các giai đoạn nghiên cứu.

So sánh với các nghiên cứu tại Việt Nam và quốc tế, tỷ lệ TTT nghiêm trọng tại Bệnh viện Bắc Thăng Long tương đối thấp nhưng vẫn cần chú trọng quản lý do ảnh hưởng lớn đến an toàn người bệnh. Việc phối hợp giữa phần mềm cảnh báo và hoạt động dược lâm sàng là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả quản lý TTT.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo, tập huấn cho cán bộ y tế về nhận diện và xử trí tương tác thuốc, đặc biệt là bác sĩ kê đơn và dược sĩ khu cấp phát, nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng phần mềm cảnh báo trong vòng 6 tháng tới.

2. Cập nhật, hoàn thiện danh mục tương tác thuốc cần chú ý theo hướng giảm cảnh báo không cần thiết, tập trung vào các cặp TTT có ý nghĩa lâm sàng cao, thực hiện hàng năm bởi Hội đồng thuốc và điều trị bệnh viện.

3. Mở rộng tích hợp hệ thống cảnh báo TTT vào phần mềm quản lý bệnh viện (Hsoft) cho tất cả các khoa phòng, đồng thời phát triển module phân tích dữ liệu tự động để hỗ trợ DSLS rà soát hàng ngày, triển khai trong 12 tháng tới.

4. Tăng cường hoạt động dược lâm sàng với sự tham gia chủ động của DSLS trong việc rà soát, tư vấn và phối hợp với bác sĩ điều trị nhằm giảm thiểu TTT bất lợi, đặc biệt tại các phòng khám có tỷ lệ TTT cao như Nội tim mạch, Nội tổng hợp.

5. Xây dựng quy trình chuẩn xử trí TTT rõ ràng, bao gồm hướng dẫn thay thế thuốc, điều chỉnh liều và theo dõi lâm sàng, áp dụng trong toàn bệnh viện trong vòng 6 tháng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Bác sĩ lâm sàng và cán bộ y tế: Nắm bắt kiến thức về TTT, áp dụng phần mềm cảnh báo và phối hợp với dược sĩ lâm sàng để nâng cao an toàn điều trị.

2. Dược sĩ lâm sàng và dược sĩ khu cấp phát: Tham khảo quy trình rà soát, phân tích và xử trí TTT, phát triển kỹ năng tư vấn và hỗ trợ bác sĩ trong thực hành lâm sàng.

3. Quản lý bệnh viện và nhà hoạch định chính sách y tế: Đánh giá hiệu quả hệ thống cảnh báo TTT, xây dựng chính sách và đầu tư công nghệ hỗ trợ quản lý thuốc an toàn.

4. Nghiên cứu sinh và học viên ngành Dược, Y học: Tài liệu tham khảo về phương pháp nghiên cứu, phân tích dữ liệu TTT và ứng dụng công nghệ thông tin trong dược lâm sàng.

Câu hỏi thường gặp

1. Tương tác thuốc là gì và tại sao cần quản lý?
   Tương tác thuốc là sự ảnh hưởng lẫn nhau giữa các thuốc khi dùng đồng thời, có thể làm thay đổi hiệu quả hoặc gây độc tính. Quản lý giúp giảm phản ứng có hại, tăng hiệu quả điều trị và đảm bảo an toàn cho bệnh nhân.

2. Phần mềm cảnh báo tương tác thuốc hoạt động như thế nào?
   Phần mềm tích hợp danh mục TTT cần chú ý, khi bác sĩ kê đơn, hệ thống tự động cảnh báo các cặp thuốc có nguy cơ tương tác, giúp bác sĩ cân nhắc điều chỉnh hoặc theo dõi bệnh nhân.

3. Tại sao vẫn còn TTT xuất hiện sau khi có cảnh báo?
   Nguyên nhân gồm cảnh báo quá mức gây mệt mỏi cảnh báo, đặc điểm bệnh nhân phức tạp, thói quen kê đơn và hạn chế về thời gian khám chữa bệnh. Cần phối hợp chặt chẽ giữa phần mềm và dược sĩ lâm sàng để xử trí hiệu quả.

4. Nhóm bệnh nhân nào có nguy cơ cao gặp TTT?
   Người cao tuổi, bệnh nhân đa bệnh lý, sử dụng nhiều thuốc cùng lúc (≥5 thuốc), đặc biệt tại các khoa tim mạch, nội tổng hợp có tỷ lệ TTT cao hơn.

5. Làm thế nào để giảm thiểu TTT trong thực hành lâm sàng?
   Rà soát tiền sử dùng thuốc, sử dụng phần mềm cảnh báo, đào tạo cán bộ y tế, xây dựng danh mục TTT phù hợp, tăng cường hoạt động dược lâm sàng và tư vấn cho bệnh nhân.

Kết luận

• Tỷ lệ tương tác thuốc bất lợi trên bệnh nhân ngoại trú tại Bệnh viện Bắc Thăng Long là khoảng 1,4%, trong đó phần lớn là tương tác nghiêm trọng.
• Người cao tuổi, bệnh nhân đa bệnh lý và sử dụng nhiều thuốc có nguy cơ cao gặp TTT.
• Phần mềm cảnh báo tích hợp CDSS giúp giảm tỷ lệ TTT, nhưng vẫn cần phối hợp với hoạt động dược lâm sàng để nâng cao hiệu quả.
• Các cặp tương tác thuốc phổ biến và nghiêm trọng cần được ưu tiên quản lý và theo dõi chặt chẽ.
• Đề xuất triển khai đào tạo, cập nhật danh mục TTT, mở rộng tích hợp phần mềm và tăng cường hoạt động dược lâm sàng trong 6-12 tháng tới.

Hành động tiếp theo: Các cơ sở y tế nên áp dụng mô hình quản lý tương tác thuốc kết hợp công nghệ thông tin và dược lâm sàng để nâng cao an toàn sử dụng thuốc, đồng thời nghiên cứu mở rộng để hoàn thiện hệ thống cảnh báo và xử trí tương tác thuốc phù hợp với thực tế lâm sàng.