Tổng quan nghiên cứu

Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) là một trong những nguồn thu quan trọng của ngân sách nhà nước, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và sự phát triển nhanh chóng của các loại hình kinh doanh mới. Tại Chi cục Thuế quận Hoàng Mai, Hà Nội, công tác quản lý thuế TNCN trong giai đoạn 2020-2022 đã đối mặt với nhiều thách thức như việc kê khai thuế chưa đầy đủ, tình trạng trốn thuế và khó khăn trong việc quản lý các nguồn thu nhập phát sinh từ thương mại điện tử và kinh doanh qua mạng xã hội. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý thuế TNCN tại Chi cục Thuế quận Hoàng Mai, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thuế, đảm bảo nguồn thu ổn định cho ngân sách nhà nước.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động quản lý thuế TNCN tại địa bàn quận Hoàng Mai, với dữ liệu thu thập trong giai đoạn 2020-2022. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện chính sách và nâng cao năng lực quản lý thuế tại các chi cục thuế cấp quận, góp phần giảm thất thu và tăng cường sự tuân thủ pháp luật thuế của người nộp thuế. Qua đó, nghiên cứu cũng hỗ trợ việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế, đồng thời nâng cao nhận thức và ý thức chấp hành nghĩa vụ thuế của cá nhân và tổ chức trên địa bàn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý thuế và mô hình quản lý rủi ro trong thuế. Lý thuyết quản lý thuế tập trung vào các khái niệm về quản lý hành chính nhà nước trong lĩnh vực thuế, bao gồm việc tổ chức, điều hành quá trình thu nộp thuế, kiểm tra, thanh tra và xử lý vi phạm. Mô hình quản lý rủi ro được áp dụng nhằm tập trung nguồn lực vào các đối tượng có nguy cơ vi phạm cao, từ đó nâng cao hiệu quả kiểm soát và giảm thiểu thất thu.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Thuế thu nhập cá nhân (TNCN): Thuế trực thu đánh vào thu nhập của cá nhân trong một khoảng thời gian nhất định.
  • Quản lý thuế TNCN: Hoạt động của cơ quan thuế nhằm đảm bảo thu đúng, thu đủ, kịp thời số thuế TNCN theo quy định pháp luật.
  • Kê khai thuế: Quy trình người nộp thuế tự khai báo thu nhập và tính toán số thuế phải nộp.
  • Kiểm tra, thanh tra thuế: Hoạt động giám sát, phát hiện và xử lý các vi phạm trong kê khai, nộp thuế.
  • Công tác tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế: Các hoạt động nhằm nâng cao nhận thức và hỗ trợ người nộp thuế thực hiện đúng nghĩa vụ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp và sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo tổng kết công tác thuế của Chi cục Thuế quận Hoàng Mai giai đoạn 2020-2022, các văn bản pháp luật liên quan như Luật Thuế TNCN, Nghị định và Thông tư hướng dẫn. Dữ liệu sơ cấp được thu thập thông qua phỏng vấn trực tiếp và khảo sát đội ngũ cán bộ công chức thuế tại các đội chức năng trong Chi cục.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả để tổng hợp, trình bày số liệu về các chỉ tiêu quản lý thuế như tỷ lệ hoàn thành dự toán thuế, tỷ lệ nộp tờ khai đúng hạn, tỷ lệ thu nợ thuế, tỷ lệ kiểm tra phát hiện sai phạm. Phương pháp so sánh được áp dụng để đánh giá sự biến động các chỉ tiêu qua các năm 2020, 2021 và 2022, từ đó nhận diện xu hướng và nguyên nhân biến động. Quy trình nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ đầu năm 2023, với cỡ mẫu khảo sát khoảng 50 cán bộ công chức thuế, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ hoàn thành kế hoạch thu thuế TNCN tăng trưởng ổn định: Tỷ lệ hoàn thành kế hoạch thu thuế TNCN tại Chi cục Thuế quận Hoàng Mai đạt khoảng 95% năm 2020, tăng lên 98% năm 2021 và duy trì ở mức 97% năm 2022. Điều này cho thấy công tác lập dự toán và tổ chức thu thuế được thực hiện hiệu quả, góp phần đảm bảo nguồn thu cho ngân sách.

  2. Tỷ lệ nộp tờ khai thuế đúng hạn đạt trên 90%: Tỷ lệ tờ khai thuế TNCN nộp đúng hạn đạt 91% năm 2020, tăng lên 94% năm 2021 và 95% năm 2022. Đồng thời, tỷ lệ tờ khai thuế nộp qua mạng điện tử cũng tăng từ 85% năm 2020 lên 92% năm 2022, phản ánh sự ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế ngày càng hiệu quả.

  3. Tỷ lệ nợ thuế giảm nhưng vẫn còn tồn tại: Số liệu cho thấy tỷ lệ thu nợ thuế đạt 80% năm 2020, tăng lên 85% năm 2021 và 87% năm 2022. Tuy nhiên, số tiền nợ thuế vẫn chiếm khoảng 13% tổng số thuế phải thu, cho thấy công tác quản lý nợ và cưỡng chế thuế cần được tăng cường hơn nữa.

  4. Hiệu quả công tác kiểm tra, thanh tra thuế được nâng cao: Tỷ lệ người nộp thuế được kiểm tra đạt 12% năm 2020, tăng lên 15% năm 2021 và 18% năm 2022. Tỷ lệ phát hiện sai phạm trong kiểm tra cũng tăng từ 25% lên 30%, với số thuế truy thu bình quân một cuộc kiểm tra tăng 20% so với năm 2020.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng ổn định trong tỷ lệ hoàn thành kế hoạch thu thuế và tỷ lệ nộp tờ khai đúng hạn phản ánh hiệu quả của việc áp dụng các biện pháp quản lý thuế hiện đại, đặc biệt là việc ứng dụng công nghệ thông tin trong kê khai và nộp thuế. Việc tăng tỷ lệ tờ khai thuế qua mạng giúp giảm thiểu thủ tục hành chính, tiết kiệm thời gian cho người nộp thuế và cơ quan thuế.

Tuy nhiên, tỷ lệ nợ thuế còn ở mức cao cho thấy vẫn tồn tại những khó khăn trong việc thu hồi nợ, đặc biệt với các cá nhân và tổ chức kinh doanh qua mạng xã hội và thương mại điện tử, những đối tượng có thu nhập khó kiểm soát. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trước đây về thách thức trong quản lý thuế TNCN tại các địa phương có nền kinh tế đa dạng.

Công tác kiểm tra, thanh tra thuế được tăng cường đã góp phần phát hiện và xử lý các vi phạm, nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật thuế của người nộp thuế. Việc sử dụng các tiêu chí đánh giá rủi ro giúp tập trung nguồn lực vào các đối tượng có nguy cơ vi phạm cao, từ đó nâng cao hiệu quả kiểm tra.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ hoàn thành kế hoạch thu thuế qua các năm, biểu đồ đường cho tỷ lệ nộp tờ khai đúng hạn và tỷ lệ tờ khai qua mạng, cùng bảng tổng hợp số liệu nợ thuế và kết quả kiểm tra thuế để minh họa rõ nét các xu hướng và hiệu quả quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế: Đẩy mạnh triển khai hệ thống kê khai, nộp thuế điện tử và xây dựng cơ sở dữ liệu tập trung về người nộp thuế TNCN nhằm nâng cao khả năng đối chiếu, kiểm tra chéo thông tin thu nhập, đặc biệt với các cá nhân kinh doanh qua mạng xã hội và thương mại điện tử. Chủ thể thực hiện: Chi cục Thuế quận Hoàng Mai phối hợp với Cục Thuế thành phố, trong vòng 12 tháng.

  2. Hoàn thiện công tác lập dự toán và phân tích rủi ro: Áp dụng các mô hình dự báo thuế hiện đại kết hợp phân tích dữ liệu lớn để xây dựng dự toán thuế chính xác hơn, đồng thời phát triển hệ thống đánh giá rủi ro nhằm tập trung kiểm tra các đối tượng có nguy cơ cao. Chủ thể thực hiện: Đội Kê khai-Dự toán-Pháp chế và tin học, trong 6 tháng tới.

  3. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ thuế: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ năng phân tích tài chính, kỹ năng kiểm tra, thanh tra và xử lý vi phạm thuế, đồng thời tăng cường đào tạo về công nghệ thông tin và quản lý rủi ro. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo Chi cục Thuế, phối hợp với các cơ sở đào tạo trong 12 tháng.

  4. Tăng cường công tác tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế: Đa dạng hóa hình thức tuyên truyền qua truyền hình, truyền thanh, mạng xã hội và tổ chức các buổi đối thoại, tập huấn nhằm nâng cao nhận thức và ý thức tự giác chấp hành nghĩa vụ thuế của người dân. Chủ thể thực hiện: Đội Tuyên truyền hỗ trợ người nộp thuế, liên tục trong năm.

  5. Củng cố công tác quản lý nợ và cưỡng chế thuế: Xây dựng kế hoạch thu hồi nợ thuế chi tiết, áp dụng các biện pháp cưỡng chế hiệu quả, đồng thời phối hợp với các cơ quan chức năng để xử lý các trường hợp trốn thuế, gian lận thuế. Chủ thể thực hiện: Đội Quản lý nợ và cưỡng chế nợ thuế, trong 6 tháng tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, công chức ngành thuế: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn giúp nâng cao năng lực quản lý thuế TNCN, áp dụng các giải pháp quản lý hiện đại và hiệu quả trong công tác thu thuế.

  2. Nhà quản lý chính sách thuế: Tham khảo để hoàn thiện chính sách thuế TNCN, xây dựng các quy định phù hợp với thực tiễn, đặc biệt trong bối cảnh phát triển các loại hình kinh doanh mới.

  3. Các tổ chức, doanh nghiệp và cá nhân kinh doanh: Hiểu rõ hơn về nghĩa vụ thuế, quy trình kê khai, nộp thuế và các quyền lợi được hưởng, từ đó nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật thuế.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Cung cấp tài liệu tham khảo có giá trị về quản lý thuế TNCN, phương pháp nghiên cứu và phân tích số liệu thực tiễn tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý thuế thu nhập cá nhân là gì?
    Quản lý thuế TNCN là hoạt động của cơ quan thuế nhằm tổ chức, điều hành quá trình thu nộp thuế từ các cá nhân có thu nhập chịu thuế, đảm bảo thu đúng, thu đủ và kịp thời theo quy định pháp luật.

  2. Tại sao công tác quản lý thuế TNCN lại quan trọng?
    Thuế TNCN là nguồn thu chủ yếu của ngân sách nhà nước, góp phần điều tiết thu nhập xã hội và đảm bảo công bằng. Quản lý hiệu quả giúp giảm thất thu, tăng nguồn lực cho phát triển kinh tế - xã hội.

  3. Các khó khăn chính trong quản lý thuế TNCN hiện nay là gì?
    Khó khăn gồm việc kê khai chưa đầy đủ, trốn thuế, khó kiểm soát thu nhập từ kinh doanh qua mạng xã hội, thương mại điện tử, cũng như hạn chế về năng lực cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác quản lý thuế TNCN?
    Cần tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện chính sách pháp luật, đẩy mạnh tuyên truyền và hỗ trợ người nộp thuế, đồng thời tăng cường kiểm tra, thanh tra và xử lý vi phạm.

  5. Tỷ lệ nộp tờ khai thuế qua mạng có tác động như thế nào?
    Tỷ lệ nộp tờ khai qua mạng cao giúp giảm thủ tục hành chính, tiết kiệm thời gian, tăng tính minh bạch và hiệu quả quản lý, đồng thời tạo thuận lợi cho người nộp thuế trong việc thực hiện nghĩa vụ.

Kết luận

  • Công tác quản lý thuế thu nhập cá nhân tại Chi cục Thuế quận Hoàng Mai trong giai đoạn 2020-2022 đã đạt được nhiều kết quả tích cực với tỷ lệ hoàn thành kế hoạch thu thuế trên 95%.
  • Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong kê khai và nộp thuế được đẩy mạnh, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và giảm thiểu thủ tục hành chính.
  • Tỷ lệ nợ thuế còn tồn tại ở mức khoảng 13%, đòi hỏi cần tăng cường công tác quản lý nợ và cưỡng chế thuế.
  • Công tác kiểm tra, thanh tra thuế được nâng cao, giúp phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm, góp phần nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật thuế.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm bao gồm tăng cường ứng dụng CNTT, nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện dự toán thuế, đẩy mạnh tuyên truyền và củng cố công tác quản lý nợ.

Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 6-12 tháng để nâng cao hiệu quả quản lý thuế TNCN, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi đối tượng và ứng dụng các công nghệ mới trong quản lý thuế. Các cơ quan quản lý và cán bộ thuế được khuyến nghị áp dụng các kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý thuế tại địa phương.