Quản Lý Rủi Ro Thanh Khoản Tại Các Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Trên Địa Bàn Thành Phố Thái Nguyên

Duttweiler (2009) phân biệt hai khía cạnh: thanh khoản tự nhiên và nhân tạo. Thanh khoản tự nhiên đến từ các dòng lưu chuyển có thời gian đáo hạn theo luật định. Trong ngân hàng, giao dịch thường được tái tục, tạo ra hành vi khách hàng dễ dự đoán. Thanh khoản nhân tạo tạo ra bằng cách chuyển tài sản thành tiền mặt trước đáo hạn. Vấn đề thanh khoản xuất hiện khi ngân hàng đối mặt nhu cầu rút tiền, cần cân đối giữa lượng tiền hiện có và khả năng huy động vốn tiếp theo.

Các ngân hàng mong muốn trạng thái thanh khoản ròng (NLP) cân bằng: NLP = ∑cung thanh khoản - ∑cầu thanh khoản = 0. Tuy nhiên, trạng thái hoàn hảo này rất khó đạt được trong thực tế. Thâm hụt hoặc dư thừa thanh khoản đều gây thiệt hại. Thành công là kiểm soát sự mất cân bằng giữa cung và cầu thanh khoản ở mức chấp nhận được. Do đó, cần đánh giá tính thanh khoản của ngân hàng ở trạng thái động, trong tương quan cung - cầu vốn khả dụng.

Rủi ro thanh khoản có hai loại chính: rủi ro do tài trợ và rủi ro thị trường. Rủi ro do tài trợ xảy ra khi ngân hàng không thể đáp ứng nhu cầu thanh toán do khó khăn trong việc huy động vốn. Rủi ro thị trường phát sinh khi ngân hàng không thể dễ dàng bán tài sản để tạo tiền mặt mà không gây thiệt hại đáng kể. Cả hai loại rủi ro này đều có thể đe dọa sự ổn định tài chính của NHTMCP.

Nhiều yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro thanh khoản của NHTMCP, bao gồm: chính sách quản lý tài sản và nợ, mức độ tập trung nguồn vốn, chất lượng quản trị rủi ro, điều kiện kinh tế vĩ mô, và biến động thị trường tài chính. Quản lý hiệu quả các yếu tố này là chìa khóa để giảm thiểu rủi ro thanh khoản.

Các tỷ lệ thanh khoản thường được sử dụng để đánh giá khả năng thanh toán bao gồm: tỷ lệ tài sản thanh khoản trên tổng tài sản, tỷ lệ cho vay trên tiền gửi, và tỷ lệ dự trữ bắt buộc. Các tỷ lệ này cung cấp thông tin quan trọng về khả năng đáp ứng các nghĩa vụ ngắn hạn của ngân hàng. Ngân hàng nhà nước cũng cần lưu ý và đưa ra những quy định về vấn đề này.

Mô hình dòng tiền dự báo dòng tiền vào và ra trong một khoảng thời gian nhất định. Mô hình này giúp ngân hàng xác định các khoảng thời gian có thể thiếu hụt thanh khoản và lên kế hoạch ứng phó. Mô hình cần tính đến các yếu tố như: dự báo tăng trưởng tín dụng, biến động lãi suất, và hành vi của người gửi tiền. Tuy nhiên, các yếu tố bất ngờ có thể xảy ra sẽ làm mô hình bị sai lệch.

Đa dạng hóa nguồn vốn là một giải pháp quan trọng để giảm thiểu rủi ro thanh khoản. Ngân hàng nên tìm kiếm các nguồn vốn khác nhau, bao gồm: tiền gửi khách hàng, vay trên thị trường liên ngân hàng, phát hành trái phiếu, và các công cụ phái sinh. Sự đa dạng này giúp ngân hàng giảm sự phụ thuộc vào một nguồn vốn duy nhất, từ đó giảm thiểu rủi ro khi nguồn vốn đó bị gián đoạn.

Kế hoạch ứng phó khủng hoảng là một phần không thể thiếu trong quản lý rủi ro thanh khoản. Kế hoạch này cần xác định các tình huống khủng hoảng tiềm ẩn, các biện pháp ứng phó cụ thể, và phân công trách nhiệm cho các bộ phận liên quan. Kế hoạch cần được cập nhật thường xuyên và diễn tập định kỳ để đảm bảo tính hiệu quả.

Nghiên cứu của Nguyễn Đức Tùng (2018) đã sử dụng các chỉ số tài chính để phân tích thực trạng RRTK tại các NHTMCP trên địa bàn thành phố Thái Nguyên. Các chỉ số này bao gồm: tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu, tỷ lệ cho vay trên tiền gửi, và tỷ lệ tài sản thanh khoản trên tổng tài sản. Phân tích các chỉ số này giúp xác định mức độ rủi ro thanh khoản mà các ngân hàng đang phải đối mặt.

Nghiên cứu cũng đánh giá ưu điểm và hạn chế trong công tác quản lý RRTK của các NHTMCP tại Thái Nguyên. Ưu điểm bao gồm: nhận thức về tầm quan trọng của RRTK ngày càng tăng, và sự nỗ lực của các ngân hàng trong việc cải thiện hệ thống quản lý. Hạn chế bao gồm: cơ sở pháp lý chưa hoàn thiện, phương pháp đo lường còn đơn giản, và thiếu hệ thống cảnh báo sớm hiệu quả.

Việc hoàn thiện khung pháp lý về quản lý rủi ro thanh khoản là rất quan trọng. Khung pháp lý cần quy định rõ các yêu cầu về: tỷ lệ thanh khoản, quản lý dòng tiền, kiểm tra căng thẳng, và báo cáo. Khung pháp lý cần được cập nhật thường xuyên để phù hợp với sự phát triển của thị trường tài chính.

Nâng cao năng lực quản trị rủi ro cho nhân viên ngân hàng là một yếu tố then chốt. Ngân hàng cần tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý rủi ro thanh khoản cho nhân viên, đặc biệt là những người làm trong các bộ phận: quản lý tài sản nợ, kinh doanh tiền tệ, và kiểm soát rủi ro.