Tổng quan nghiên cứu

Quản lý nợ thuế là một trong những nhiệm vụ trọng yếu nhằm đảm bảo nguồn thu ngân sách Nhà nước (NSNN) ổn định và bền vững. Tại Chi cục Thuế thành phố Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc, công tác quản lý nợ thuế giai đoạn 2017-2019 đã ghi nhận nhiều kết quả tích cực với tỷ lệ thu hồi nợ dao động từ 65% đến 85%, trong đó năm 2018 đạt mức 72,19%. Tuy nhiên, tình trạng nợ đọng thuế vẫn còn phức tạp, gây thất thu cho NSNN và làm mất cân bằng nghĩa vụ thuế giữa các doanh nghiệp. Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng quản lý nợ thuế tại Chi cục Thuế Phúc Yên, phân tích các nhân tố ảnh hưởng, đồng thời đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác này đến năm 2025. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các doanh nghiệp thuộc quản lý của Chi cục Thuế Phúc Yên, với dữ liệu thu thập từ năm 2017 đến 2019 và khảo sát sơ cấp trong tháng 2/2020. Mục tiêu nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả thu hồi nợ thuế, giảm tỷ lệ nợ quá hạn, góp phần tăng nguồn thu cho NSNN và đảm bảo công bằng trong nghĩa vụ thuế giữa các tổ chức, cá nhân trên địa bàn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nợ thuế và quản lý công, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý nợ thuế: Định nghĩa nợ thuế là khoản tiền thuế mà người nộp thuế (NNT) chưa nộp đầy đủ hoặc đúng hạn vào NSNN theo quy định pháp luật. Quản lý nợ thuế bao gồm các hoạt động theo dõi, phân loại, đôn đốc và cưỡng chế thu hồi nợ nhằm đảm bảo thu đúng, thu đủ và kịp thời.

  • Mô hình quản lý thuế theo chức năng: Quản lý nợ thuế là một chức năng quan trọng trong mô hình này, đảm bảo sự phối hợp hiệu quả giữa các bộ phận trong cơ quan thuế để thực hiện nhiệm vụ thu ngân sách.

  • Khái niệm phân loại nợ thuế: Nợ thuế được phân loại theo thời gian nợ (nợ trong hạn, nợ quá hạn), khả năng thu hồi (nợ khó thu, nợ đến 90 ngày, nợ trên 90 ngày), và trạng thái xử lý (nợ chờ xử lý, nợ đã nộp chờ điều chỉnh).

  • Các tiêu chí đánh giá quản lý nợ thuế: Bao gồm tỷ lệ nợ quá hạn trên tổng số thuế ghi thu, tuổi nợ bình quân, tỷ lệ chi phí hành chính phục vụ thu nợ trên số thuế thu hồi, tỷ lệ cưỡng chế thành công, và các tiêu chí định tính như ý thức tuân thủ pháp luật của NNT.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng kết hợp các phương pháp nghiên cứu sau:

  • Phương pháp phân tích, tổng hợp: Thu thập và hệ thống hóa các lý thuyết, văn bản pháp luật liên quan đến quản lý nợ thuế.

  • Phương pháp thống kê, so sánh: Thu thập số liệu thứ cấp từ báo cáo của Chi cục Thuế Phúc Yên giai đoạn 2017-2019 và số liệu sơ cấp thu thập tháng 2/2020. Phân tích số liệu để đánh giá thực trạng, so sánh tỷ lệ thu hồi nợ qua các năm, phân loại nợ theo sắc thuế và tính chất nợ.

  • Phương pháp nghiên cứu định tính: Phỏng vấn, khảo sát cán bộ quản lý nợ thuế và người nộp thuế để đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý nợ.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Số liệu được thu thập từ toàn bộ doanh nghiệp thuộc phạm vi quản lý của Chi cục Thuế Phúc Yên, đảm bảo tính đại diện và toàn diện cho nghiên cứu.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập số liệu thứ cấp từ 2017 đến 2019, khảo sát sơ cấp tháng 2/2020, phân tích và đề xuất giải pháp đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình nợ thuế và tỷ lệ thu hồi: Tổng số nợ thuế tại Chi cục Thuế Phúc Yên có xu hướng tăng qua các năm 2017-2019, tuy nhiên tỷ lệ thu hồi nợ luôn duy trì trên 50%, đặc biệt năm 2018 đạt 72,19%. Tỷ lệ thu hồi nợ dao động trong khoảng 65-85%, cho thấy hiệu quả quản lý nợ có cải thiện nhưng vẫn còn tiềm ẩn rủi ro.

  2. Phân loại nợ thuế: Nợ thuế được phân loại theo sắc thuế và tính chất nợ. Nợ quá hạn chiếm tỷ trọng lớn trong tổng số nợ, trong đó nợ trên 90 ngày chiếm khoảng 40-50%. Nợ khó thu chiếm tỷ lệ nhỏ nhưng gây khó khăn lớn trong công tác thu hồi.

  3. Cơ cấu tổ chức và bộ máy quản lý nợ thuế: Chi cục Thuế Phúc Yên có bộ máy quản lý nợ thuế gồm các đội chuyên trách như Đội Kiểm tra thuế, Đội Nghiệp vụ Quản lý thuế, với sự phân công rõ ràng nhiệm vụ quản lý nợ theo loại hình doanh nghiệp, sắc thuế và địa bàn. Tuy nhiên, còn tồn tại hạn chế về nhân lực và công cụ hỗ trợ quản lý.

  4. Các biện pháp đôn đốc và cưỡng chế: Công tác đôn đốc thu nợ được thực hiện qua thông báo, gọi điện nhắc nhở, ban hành quyết định cưỡng chế đối với các khoản nợ quá hạn trên 90 ngày. Tỷ lệ cưỡng chế thành công đạt khoảng 60-70%, cho thấy hiệu quả bước đầu nhưng cần tăng cường hơn nữa.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của tình trạng nợ thuế còn cao là do ý thức tuân thủ pháp luật của một bộ phận NNT chưa cao, cùng với những khó khăn về tài chính của doanh nghiệp trong bối cảnh kinh tế biến động. So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác như huyện Vĩnh Tường, Lập Thạch (Vĩnh Phúc) và huyện Đô Lương (Nghệ An), Chi cục Thuế Phúc Yên có nhiều điểm tương đồng về cơ cấu tổ chức và biện pháp quản lý, nhưng cần học hỏi thêm kinh nghiệm phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương và các ngành liên quan để nâng cao hiệu quả thu hồi nợ. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ nợ thuế theo năm, bảng phân loại nợ theo sắc thuế và biểu đồ so sánh tỷ lệ thu hồi nợ qua các năm để minh họa rõ nét hơn về xu hướng và hiệu quả quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện kế hoạch thu nợ thuế: Xây dựng kế hoạch thu nợ chi tiết, dựa trên phân tích số liệu nợ thuế từng năm, xác định mục tiêu cụ thể về tỷ lệ thu hồi nợ, ưu tiên các khoản nợ quá hạn trên 90 ngày. Thời gian thực hiện: hàng năm, chủ thể: Ban lãnh đạo Chi cục Thuế.

  2. Tăng cường phân công và đào tạo công chức quản lý nợ: Phân công rõ ràng theo loại hình doanh nghiệp, sắc thuế và địa bàn; tổ chức đào tạo nâng cao nghiệp vụ, kỹ năng xử lý nợ và cưỡng chế. Thời gian: liên tục, chủ thể: Chi cục Thuế phối hợp với Học viện Hành chính Quốc gia.

  3. Hoàn thiện công tác phân loại, đôn đốc và cưỡng chế nợ thuế: Áp dụng công nghệ thông tin để cập nhật số liệu chính xác, phân loại nợ theo tiêu chí rõ ràng, đôn đốc kịp thời qua thông báo, điện thoại, và thực hiện cưỡng chế linh hoạt theo từng trường hợp. Thời gian: 2021-2025, chủ thể: Đội Kiểm tra thuế.

  4. Tăng cường phối hợp với chính quyền địa phương và các cơ quan liên quan: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ trong công tác thu hồi nợ, xử lý các trường hợp nợ khó thu, đồng thời tuyên truyền nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật thuế của NNT. Thời gian: liên tục, chủ thể: Chi cục Thuế, UBND thành phố Phúc Yên.

  5. Hoàn thiện công tác xử lý tiền điều chỉnh và nợ khó thu: Rà soát, xác minh các khoản nợ khó thu, đề xuất các biện pháp xử lý phù hợp như xóa nợ, gia hạn nộp thuế theo quy định pháp luật. Thời gian: 2021-2023, chủ thể: Ban lãnh đạo Chi cục Thuế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý thuế tại các Chi cục Thuế địa phương: Nghiên cứu để nâng cao hiệu quả công tác quản lý nợ thuế, áp dụng các giải pháp thực tiễn phù hợp với đặc thù địa phương.

  2. Nhà hoạch định chính sách ngành thuế: Tham khảo để xây dựng các chính sách, quy định pháp luật về quản lý nợ thuế và cưỡng chế nợ thuế hiệu quả hơn.

  3. Các doanh nghiệp và người nộp thuế: Hiểu rõ quyền lợi, nghĩa vụ và các quy định liên quan đến nợ thuế, từ đó nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật thuế.

  4. Học viên, nghiên cứu sinh chuyên ngành Quản lý công và Tài chính - Ngân hàng: Tài liệu tham khảo bổ ích cho các nghiên cứu về quản lý thuế, quản lý nợ công và chính sách tài chính công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nợ thuế là gì và tại sao nó quan trọng?
    Quản lý nợ thuế là hoạt động theo dõi, phân loại, đôn đốc và cưỡng chế thu hồi các khoản nợ thuế chưa nộp đúng hạn. Nó quan trọng vì đảm bảo nguồn thu NSNN ổn định, công bằng giữa các NNT và tăng cường kỷ luật thuế.

  2. Các loại nợ thuế thường gặp được phân loại như thế nào?
    Nợ thuế được phân loại theo thời gian (nợ trong hạn, nợ quá hạn), khả năng thu hồi (nợ khó thu, nợ đến 90 ngày, nợ trên 90 ngày) và trạng thái xử lý (nợ chờ xử lý, nợ đã nộp chờ điều chỉnh).

  3. Những nhân tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý nợ thuế?
    Bao gồm nhân tố chủ quan như quy trình quản lý, bộ máy tổ chức, công cụ hỗ trợ; và nhân tố khách quan như chính sách pháp luật, ý thức tuân thủ của NNT, tình hình kinh tế xã hội và sự phối hợp của các cơ quan liên quan.

  4. Các biện pháp cưỡng chế nợ thuế phổ biến là gì?
    Bao gồm phong tỏa tài khoản ngân hàng, dừng sử dụng hóa đơn, đình chỉ hoạt động kinh doanh, kê biên tài sản và trích tiền từ tài khoản ngân hàng của NNT.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả thu hồi nợ thuế tại địa phương?
    Cần hoàn thiện kế hoạch thu nợ, phân công công chức quản lý nợ chuyên nghiệp, áp dụng công nghệ thông tin, tăng cường phối hợp với chính quyền địa phương và các cơ quan liên quan, đồng thời nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật thuế của NNT.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực trạng quản lý nợ thuế tại Chi cục Thuế thành phố Phúc Yên giai đoạn 2017-2019, làm rõ các nhân tố ảnh hưởng và hạn chế hiện tại.
  • Tỷ lệ thu hồi nợ thuế duy trì trên 50%, với nhiều biện pháp đôn đốc và cưỡng chế được áp dụng nhưng vẫn cần nâng cao hiệu quả.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện kế hoạch thu nợ, phân công công chức, áp dụng công nghệ, phối hợp liên ngành và xử lý nợ khó thu đến năm 2025.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng cho công tác quản lý thuế tại địa phương và có thể áp dụng cho các đơn vị tương tự.
  • Khuyến nghị các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá định kỳ hiệu quả và điều chỉnh phù hợp với tình hình thực tế.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý nợ thuế, góp phần đảm bảo nguồn thu NSNN và phát triển kinh tế xã hội bền vững tại thành phố Phúc Yên.