Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của báo chí và truyền thông hiện đại, công tác quản lý nhà nước về báo chí ngày càng trở nên cấp thiết nhằm đảm bảo hoạt động báo chí phát triển đúng định hướng, phục vụ hiệu quả nhiệm vụ chính trị và nhu cầu thông tin của xã hội. Tỉnh Lâm Đồng, với hơn 1,3 triệu dân và vị trí địa lý đặc thù thuộc vùng Tây Nguyên, có hệ thống báo chí đa dạng gồm Báo Lâm Đồng, Đài Phát thanh - Truyền hình tỉnh và Tạp chí Lang Biang, cùng nhiều cơ quan báo chí Trung ương và địa phương khác hoạt động thường trú. Giai đoạn nghiên cứu từ 2018 đến 2020 tập trung đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về báo chí trên địa bàn tỉnh, phân tích các yếu tố tác động, đồng thời đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý nhà nước về báo chí tại Lâm Đồng, đánh giá ưu điểm, hạn chế trong công tác quản lý, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện phù hợp với xu thế phát triển báo chí trong kỷ nguyên số và hội nhập quốc tế. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao vai trò quản lý nhà nước, góp phần phát triển báo chí địa phương đúng hướng, đồng thời hỗ trợ các cơ quan quản lý và báo chí nâng cao chất lượng hoạt động, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và báo chí, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Quản lý nhà nước được hiểu là hoạt động quyền lực của bộ máy nhà nước nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội, đảm bảo sự vận hành thống nhất và hiệu quả của các lĩnh vực xã hội, trong đó có báo chí. Quản lý nhà nước về báo chí mang tính đặc thù, vừa phải bảo đảm quyền tự do báo chí, vừa phải điều chỉnh hoạt động báo chí theo pháp luật và định hướng chính trị.

  • Lý thuyết báo chí và truyền thông: Báo chí là công cụ thông tin - giao tiếp xã hội trên quy mô rộng lớn, có vai trò quan trọng trong việc truyền tải thông tin, định hướng dư luận và giáo dục chính trị tư tưởng. Báo chí Việt Nam đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, hoạt động trong khuôn khổ pháp luật và định hướng của Nhà nước.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý nhà nước về báo chí, chủ thể quản lý (Chính phủ, Bộ Thông tin và Truyền thông, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh), đối tượng quản lý (cơ quan báo chí, nhà báo, hoạt động báo chí), nội dung quản lý (xây dựng quy hoạch, ban hành văn bản pháp luật, tổ chức thông tin, đào tạo nhân lực, thanh tra, kiểm tra).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng, kết hợp các phương pháp nghiên cứu sau:

  • Phương pháp thu thập thông tin thứ cấp: Tổng hợp, phân tích các văn bản pháp luật, báo cáo, tài liệu liên quan đến quản lý báo chí và hoạt động báo chí tại Lâm Đồng.

  • Phương pháp lịch sử - logic: Đánh giá quá trình phát triển và quản lý báo chí trên địa bàn tỉnh trong giai đoạn 2018-2020.

  • Phương pháp phân tích, tổng hợp: Xử lý số liệu thống kê về cơ quan báo chí, nhân lực, hoạt động báo chí và quản lý nhà nước.

  • Phương pháp thống kê, so sánh: So sánh các chỉ số hoạt động báo chí, hiệu quả quản lý giữa Lâm Đồng và một số địa phương khác để rút ra bài học kinh nghiệm.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các cơ quan báo chí chính thức trên địa bàn tỉnh, các cơ quan quản lý nhà nước về báo chí, cùng đội ngũ phóng viên, biên tập viên và cán bộ quản lý báo chí. Phương pháp chọn mẫu chủ yếu là chọn mẫu toàn bộ và mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện và khả năng thu thập dữ liệu thực tiễn. Thời gian nghiên cứu tập trung từ năm 2018 đến 2020, phù hợp với giai đoạn thực hiện Quy hoạch phát triển và quản lý báo chí toàn quốc đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Phát triển đa dạng các loại hình báo chí tại Lâm Đồng: Tỉnh có 3 cơ quan báo chí chính gồm Báo Lâm Đồng (báo in và báo điện tử), Đài Phát thanh - Truyền hình tỉnh và Tạp chí Lang Biang. Ngoài ra, có 10 cơ quan báo chí Trung ương và địa phương khác đăng ký hoạt động thường trú, với tổng số 116 phóng viên được cấp thẻ nhà báo giai đoạn 2016-2021. Báo Lâm Đồng phát hành 8.200 tờ/kỳ, báo điện tử thu hút khoảng 18.000 lượt truy cập/ngày.

  2. Công tác quản lý nhà nước được tăng cường nhưng còn nhiều hạn chế: Sở Thông tin và Truyền thông tỉnh đã xây dựng Đề án Quy hoạch phát triển báo chí đến năm 2025, tổ chức giao ban báo chí định kỳ, ban hành Quy chế phát ngôn và cung cấp thông tin cho báo chí với gần 100 người được cử làm người phát ngôn. Tuy nhiên, công tác quản lý phóng viên thường trú còn lỏng lẻo, nhiều phóng viên chưa đăng ký hoặc không tuân thủ quy định, gây khó khăn trong quản lý.

  3. Nguồn lực và tổ chức bộ máy còn yếu kém: Đội ngũ cán bộ quản lý báo chí còn thiếu chuyên môn báo chí, chỉ có 2 cán bộ chuyên ngành tại Sở Thông tin và Truyền thông. Các đài truyền thanh cấp xã hoạt động bán chuyên trách, thiếu ổn định và chưa được đào tạo bài bản. Việc tổ chức bộ máy chưa đồng bộ, gây khó khăn trong quản lý và vận hành.

  4. Chất lượng thông tin và hoạt động báo chí còn hạn chế: Nội dung thông tin chủ yếu là tin hội họp, ít đề cập vấn đề nổi cộm xã hội, dẫn đến báo chí địa phương kém hấp dẫn. Công tác định hướng thông tin đôi khi chồng chéo, chưa tập trung, gây khó khăn cho báo chí trong việc tiếp cận thông tin chính thống.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những kết quả tích cực chủ yếu do sự quan tâm chỉ đạo của Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh và sự phối hợp tương đối chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, cơ quan chủ quản báo chí. Việc xây dựng quy hoạch, tổ chức giao ban báo chí định kỳ và ban hành các quy chế phát ngôn đã góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và định hướng thông tin.

Tuy nhiên, hạn chế trong quản lý xuất phát từ nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan. Về khách quan, sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin và báo chí đa phương tiện tạo ra thách thức lớn cho công tác quản lý truyền thống. Hệ thống văn bản pháp luật còn thiếu đồng bộ, chưa theo kịp thực tiễn, đặc biệt là trong quản lý truyền hình cáp, truyền hình trả tiền và hoạt động phóng viên thường trú. Về chủ quan, năng lực cán bộ quản lý còn hạn chế, sự phối hợp giữa các cơ quan chưa nhịp nhàng, công tác đào tạo và bồi dưỡng chưa đáp ứng yêu cầu, cùng với tâm lý né tránh, thiếu kiên quyết trong xử lý vi phạm.

So sánh với một số địa phương như Bình Phước và Đắk Lắk, Lâm Đồng có nhiều điểm tương đồng về cơ cấu tổ chức và thách thức trong quản lý, nhưng cần học hỏi kinh nghiệm trong việc nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường thanh tra, kiểm tra và xử lý nghiêm các vi phạm để đảm bảo báo chí phát triển lành mạnh, đúng định hướng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện số lượng cơ quan báo chí, số phóng viên được cấp thẻ, tần suất giao ban báo chí, cũng như bảng tổng hợp các hạn chế và nguyên nhân tương ứng để minh họa rõ nét hơn thực trạng và phân tích.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật và quy chế quản lý báo chí địa phương

    • Xây dựng, ban hành các văn bản quy phạm pháp luật cụ thể, đồng bộ về quản lý phóng viên thường trú, truyền hình cáp, truyền hình trả tiền.
    • Thời gian thực hiện: 2023-2024.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Thông tin và Truyền thông phối hợp với Ủy ban nhân dân tỉnh và các cơ quan liên quan.

  2. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý báo chí

    • Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ báo chí, quản lý truyền thông, kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin cho cán bộ quản lý.
    • Thời gian thực hiện: hàng năm, bắt đầu từ 2023.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Thông tin và Truyền thông phối hợp với các trường đào tạo báo chí, truyền thông.

  3. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm

    • Thiết lập quy trình kiểm tra định kỳ và đột xuất, xử lý nghiêm minh các vi phạm về nội dung, thủ tục hành chính báo chí.
    • Thời gian thực hiện: liên tục từ 2023.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Thông tin và Truyền thông, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy.

  4. Cải thiện công tác phối hợp giữa các cơ quan quản lý và báo chí

    • Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ, minh bạch giữa Sở Thông tin và Truyền thông, Ban Tuyên giáo, Hội Nhà báo và các cơ quan chủ quản báo chí.
    • Thời gian thực hiện: 2023-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Ủy ban nhân dân tỉnh, các cơ quan liên quan.

  5. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và hoạt động báo chí

    • Phát triển hệ thống quản lý thông tin báo chí điện tử, nâng cao hiệu quả cung cấp và kiểm soát thông tin.
    • Thời gian thực hiện: 2023-2026.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Thông tin và Truyền thông phối hợp với các đơn vị công nghệ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về báo chí tại địa phương

    • Hỗ trợ nâng cao năng lực quản lý, xây dựng chính sách và tổ chức thực hiện công tác quản lý báo chí hiệu quả.

  2. Lãnh đạo và nhân viên các cơ quan báo chí địa phương

    • Giúp hiểu rõ hơn về khung pháp lý, nguyên tắc quản lý và các yêu cầu trong hoạt động báo chí, từ đó nâng cao chất lượng sản phẩm báo chí.

  3. Học viên, sinh viên ngành quản lý công, báo chí và truyền thông

    • Cung cấp kiến thức thực tiễn về quản lý nhà nước trong lĩnh vực báo chí, làm tài liệu tham khảo cho nghiên cứu và học tập.

  4. Các tổ chức, cơ quan nghiên cứu về truyền thông và quản lý công

    • Là nguồn dữ liệu tham khảo để phát triển các đề tài nghiên cứu, chính sách liên quan đến quản lý báo chí và truyền thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về báo chí tại Lâm Đồng có những đặc điểm gì nổi bật?
    Quản lý nhà nước tại Lâm Đồng được thực hiện bởi Sở Thông tin và Truyền thông phối hợp với Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy và các cơ quan chủ quản báo chí. Đặc điểm nổi bật là sự phối hợp tương đối chặt chẽ, tổ chức giao ban báo chí định kỳ và ban hành quy chế phát ngôn, cung cấp thông tin cho báo chí nhằm định hướng dư luận xã hội.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý báo chí tại Lâm Đồng là gì?
    Khó khăn gồm năng lực cán bộ quản lý còn hạn chế, thiếu đồng bộ trong văn bản pháp luật, công tác phối hợp chưa nhịp nhàng, quản lý phóng viên thường trú chưa chặt chẽ, và việc xử lý vi phạm chưa nghiêm minh. Ngoài ra, các đài truyền thanh cấp xã hoạt động bán chuyên trách, thiếu ổn định.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về báo chí tại địa phương?
    Cần hoàn thiện hệ thống pháp luật, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường thanh tra, kiểm tra, xây dựng cơ chế phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan quản lý và báo chí, đồng thời ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và hoạt động báo chí.

  4. Vai trò của báo chí địa phương trong phát triển kinh tế - xã hội của Lâm Đồng như thế nào?
    Báo chí địa phương là cầu nối giữa Đảng bộ, chính quyền và nhân dân, tuyên truyền chủ trương, chính sách, phản ánh sinh động các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội, góp phần nâng cao dân trí và phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

  5. Cơ chế phối hợp giữa các cơ quan quản lý báo chí hiện nay ra sao?
    Hiện có sự phối hợp giữa Sở Thông tin và Truyền thông, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy, Hội Nhà báo và các cơ quan chủ quản báo chí thông qua giao ban báo chí định kỳ và các quy chế phối hợp. Tuy nhiên, cơ chế này cần được củng cố và nâng cao tính chủ động, hiệu quả để xử lý kịp thời các tình huống phát sinh.

Kết luận

  • Báo chí trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng phát triển đa dạng với nhiều loại hình báo chí và đội ngũ phóng viên đông đảo, góp phần tích cực vào công tác tuyên truyền và phát triển kinh tế - xã hội.
  • Công tác quản lý nhà nước về báo chí đã có nhiều chuyển biến tích cực, đặc biệt trong xây dựng quy hoạch, tổ chức giao ban báo chí và ban hành quy chế phát ngôn.
  • Hạn chế chủ yếu nằm ở năng lực cán bộ quản lý, sự phối hợp giữa các cơ quan, công tác quản lý phóng viên thường trú và xử lý vi phạm còn chưa hiệu quả.
  • Cần hoàn thiện hệ thống pháp luật, nâng cao năng lực quản lý, tăng cường thanh tra, kiểm tra và ứng dụng công nghệ để quản lý báo chí hiệu quả hơn.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về báo chí trên địa bàn tỉnh trong giai đoạn 2023-2025, góp phần phát triển báo chí địa phương đúng định hướng.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý nhà nước và báo chí tại Lâm Đồng cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin để nâng cao hiệu quả quản lý và hoạt động báo chí.