Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động bồi dưỡng giáo viên (GV) môn Khoa học tự nhiên (KHTN) tại các trường Trung học cơ sở (THCS) huyện Phúc Thọ, thành phố Hà Nội đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông theo chương trình GDPT 2018. Theo số liệu khảo sát giai đoạn 2020-2022, đội ngũ GV môn KHTN tại huyện Phúc Thọ đã phát triển về quy mô với trình độ đào tạo cơ bản khá tốt, tuy nhiên vẫn còn nhiều hạn chế về chứng chỉ và năng lực đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Việc quản lý hoạt động bồi dưỡng GV môn KHTN chưa thực sự hiệu quả, ảnh hưởng đến chất lượng giảng dạy và sự đổi mới phương pháp dạy học tích hợp.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng GV môn KHTN tại các trường THCS huyện Phúc Thọ, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả bồi dưỡng, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Nghiên cứu tập trung vào 22 trường THCS trên địa bàn huyện, đặc biệt khảo sát sâu tại 4 trường thí điểm đại diện cho các vùng miền khác nhau. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao năng lực chuyên môn, phương pháp giảng dạy của GV, đồng thời tăng cường chất lượng giáo dục môn KHTN, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục, tâm lý học quản lý và giáo dục học nhằm xây dựng cơ sở khoa học cho việc quản lý hoạt động bồi dưỡng GV môn KHTN. Hai lý thuyết trọng tâm gồm:

  • Lý thuyết chức năng quản lý: Bao gồm bốn chức năng cơ bản là lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra - đánh giá. Các chức năng này được vận dụng để quản lý hiệu quả hoạt động bồi dưỡng GV, đảm bảo mục tiêu đề ra được thực hiện đầy đủ và kịp thời.

  • Lý thuyết phát triển năng lực giáo viên: Nhấn mạnh việc bồi dưỡng nhằm nâng cao kiến thức chuyên môn, kỹ năng giảng dạy tích hợp, năng lực tự học và đổi mới phương pháp dạy học theo chuẩn nghề nghiệp GV THCS, phù hợp với yêu cầu chương trình GDPT 2018.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý giáo dục, bồi dưỡng giáo viên, quản lý hoạt động bồi dưỡng, năng lực dạy học môn KHTN, phương pháp dạy học tích hợp, và chuẩn nghề nghiệp giáo viên THCS.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 22 trường THCS huyện Phúc Thọ, tập trung khảo sát sâu tại 4 trường thí điểm. Dữ liệu bao gồm khảo sát bảng hỏi với cán bộ quản lý và giáo viên, phỏng vấn sâu, quan sát lớp học, và phân tích tài liệu kế hoạch bồi dưỡng.

  • Cỡ mẫu: 44 cán bộ quản lý và giáo viên môn KHTN tham gia khảo sát, được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện và mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả, phân tích so sánh tỷ lệ phần trăm, phân tích nội dung phỏng vấn và đánh giá định tính. Các phần mềm tin học hỗ trợ xử lý số liệu và trình bày kết quả bằng bảng biểu, biểu đồ.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu thực hiện trong giai đoạn từ năm học 2020-2021 đến 2021-2022, tập trung đánh giá thực trạng và đề xuất biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng GV môn KHTN.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng đội ngũ GV môn KHTN: Khoảng 70% GV được đào tạo chuyên môn về một trong ba phân môn Lý, Hóa, Sinh; chỉ khoảng 30% có chứng chỉ bồi dưỡng đủ để dạy môn KHTN tích hợp theo chương trình mới. Tỷ lệ GV có trình độ thạc sĩ chiếm khoảng 15%, còn lại chủ yếu có trình độ cử nhân.

  2. Quản lý hoạt động bồi dưỡng: 63% cán bộ quản lý đánh giá công tác lập kế hoạch bồi dưỡng chưa chi tiết và chưa sát với nhu cầu thực tế của GV. Tỷ lệ tổ chức bồi dưỡng theo kế hoạch đạt khoảng 75%, nhưng chỉ 55% GV tham gia đầy đủ các khóa bồi dưỡng.

  3. Phương pháp và hình thức bồi dưỡng: Hình thức bồi dưỡng chủ yếu là tập trung trực tiếp (chiếm 80%), còn lại là bồi dưỡng trực tuyến và tự bồi dưỡng. Tuy nhiên, chỉ 40% GV đánh giá các phương pháp bồi dưỡng hiện tại thực sự phù hợp và hiệu quả.

  4. Kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng: Khoảng 60% trường THCS thực hiện kiểm tra đánh giá kết quả bồi dưỡng bằng chứng chỉ và bài kiểm tra kiến thức, nhưng chỉ 35% có đánh giá thực tế qua quan sát giảng dạy hoặc phỏng vấn GV.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác quản lý hoạt động bồi dưỡng GV môn KHTN tại các trường THCS huyện Phúc Thọ còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong khâu lập kế hoạch và đánh giá kết quả. Nguyên nhân chủ yếu do nhận thức chưa đầy đủ về tầm quan trọng của bồi dưỡng tích hợp, nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất chưa đáp ứng đủ, cũng như thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình hình tương tự khi nhiều địa phương gặp khó khăn trong việc tổ chức bồi dưỡng GV môn tích hợp do yêu cầu kiến thức đa ngành và phương pháp giảng dạy mới. Việc áp dụng các phương pháp bồi dưỡng đa dạng, kết hợp trực tiếp và trực tuyến, cùng với đánh giá toàn diện sẽ giúp nâng cao hiệu quả bồi dưỡng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ GV có chứng chỉ bồi dưỡng, biểu đồ mức độ hài lòng về phương pháp bồi dưỡng, và bảng tổng hợp kết quả kiểm tra đánh giá bồi dưỡng tại các trường.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác lập kế hoạch bồi dưỡng: Các trường THCS và Phòng GD&ĐT cần phối hợp xây dựng kế hoạch bồi dưỡng chi tiết, sát với nhu cầu thực tế của GV, cập nhật thường xuyên theo định kỳ hàng năm. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT và Hiệu trưởng các trường; Thời gian: ngay từ đầu năm học.

  2. Đa dạng hóa hình thức bồi dưỡng: Kết hợp bồi dưỡng trực tiếp, trực tuyến và tự bồi dưỡng nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho GV tham gia, đồng thời áp dụng các phương pháp giảng dạy tích cực, thực hành và trải nghiệm. Chủ thể thực hiện: Trung tâm bồi dưỡng và các trường THCS; Thời gian: triển khai trong 2 năm tới.

  3. Nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên, báo cáo viên: Tổ chức tập huấn nâng cao năng lực chuyên môn, kỹ năng sư phạm và ứng dụng công nghệ thông tin cho đội ngũ giảng viên bồi dưỡng GV môn KHTN. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT phối hợp với các trường đại học; Thời gian: trong năm học 2024-2025.

  4. Cải tiến công tác kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng: Xây dựng hệ thống đánh giá toàn diện, bao gồm kiểm tra kiến thức, quan sát giảng dạy và phỏng vấn GV để đảm bảo đánh giá chính xác hiệu quả bồi dưỡng. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT và các trường THCS; Thời gian: áp dụng từ năm học 2024-2025.

  5. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và nguồn lực tài chính: Đảm bảo phòng học bộ môn, thiết bị thí nghiệm và tài liệu bồi dưỡng đầy đủ, hiện đại để hỗ trợ hiệu quả công tác bồi dưỡng. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng GD&ĐT; Thời gian: kế hoạch đầu tư trong 3 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Giúp hiểu rõ về quản lý hoạt động bồi dưỡng GV môn KHTN, từ đó xây dựng kế hoạch và chỉ đạo hiệu quả tại địa phương hoặc đơn vị quản lý.

  2. Hiệu trưởng và Phó hiệu trưởng các trường THCS: Áp dụng các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng GV, nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên và cải thiện kết quả giảng dạy môn KHTN.

  3. Giáo viên môn KHTN: Nắm bắt các phương pháp bồi dưỡng, tự bồi dưỡng và nâng cao năng lực chuyên môn, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình GDPT 2018.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Tham khảo mô hình nghiên cứu thực tiễn, phương pháp nghiên cứu và các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng GV trong bối cảnh đổi mới giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên môn KHTN?
    Quản lý giúp đảm bảo chất lượng bồi dưỡng, nâng cao năng lực GV, đồng thời tạo sự đồng nhất trong phương pháp giảng dạy, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục môn KHTN.

  2. Phương pháp bồi dưỡng nào hiệu quả nhất cho GV môn KHTN?
    Kết hợp bồi dưỡng trực tiếp, trực tuyến và tự bồi dưỡng, cùng với thực hành, nghiên cứu khoa học và áp dụng công nghệ giúp GV nâng cao kiến thức và kỹ năng giảng dạy hiệu quả.

  3. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả hoạt động bồi dưỡng GV?
    Đánh giá qua kiểm tra kiến thức, quan sát giảng dạy, phỏng vấn GV và thu thập phản hồi từ học sinh, giúp đánh giá toàn diện và chính xác hiệu quả bồi dưỡng.

  4. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến quản lý hoạt động bồi dưỡng GV?
    Nhận thức và năng lực của cán bộ quản lý, nguồn lực tài chính, cơ sở vật chất, cùng sự phối hợp giữa các cấp quản lý là những yếu tố quyết định hiệu quả quản lý.

  5. Làm sao để GV tự bồi dưỡng hiệu quả?
    GV cần chủ động tìm kiếm tài liệu, tham gia các khóa học trực tuyến, trao đổi kinh nghiệm với đồng nghiệp và áp dụng các phương pháp giảng dạy mới để nâng cao năng lực chuyên môn.

Kết luận

  • Đội ngũ GV môn KHTN tại huyện Phúc Thọ còn nhiều hạn chế về chứng chỉ và năng lực đáp ứng yêu cầu chương trình GDPT 2018.
  • Công tác quản lý hoạt động bồi dưỡng GV chưa thực sự hiệu quả, đặc biệt trong lập kế hoạch và đánh giá kết quả.
  • Cần đa dạng hóa hình thức bồi dưỡng, nâng cao năng lực giảng viên và cải tiến công tác kiểm tra, đánh giá.
  • Đầu tư cơ sở vật chất và nguồn lực tài chính là điều kiện cần thiết để nâng cao hiệu quả bồi dưỡng.
  • Các biện pháp đề xuất có tính khả thi và cần được triển khai trong giai đoạn 2024-2026 nhằm nâng cao chất lượng giáo dục môn KHTN tại các trường THCS huyện Phúc Thọ.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường cần phối hợp xây dựng kế hoạch triển khai các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng GV môn KHTN, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông theo chương trình mới.