I. Cơ sở lý luận
Chương trình giáo dục phổ thông mới, được áp dụng từ năm học 2021-2022, đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển kỹ năng giao tiếp, bao gồm đọc, viết, nói và nghe. Mục tiêu chính của chương trình là trang bị cho học sinh những kỹ năng cần thiết để có thể giao tiếp hiệu quả trong xã hội hiện đại. Kỹ năng nói và nghe không chỉ giúp học sinh thể hiện bản thân mà còn phát triển khả năng hợp tác và giải quyết vấn đề. Đặc biệt, tiết dạy nói và nghe được thiết kế nhằm tạo cơ hội cho học sinh thực hành và tương tác, từ đó nâng cao chất lượng học tập môn Ngữ văn. Theo đó, việc tổ chức các hoạt động nói và nghe là rất cần thiết, giúp học sinh hình thành thói quen giao tiếp tự tin và hiệu quả. Việc này không chỉ có lợi cho học sinh trong quá trình học tập mà còn trong cuộc sống hàng ngày, khi họ cần truyền đạt ý kiến và cảm xúc của mình một cách rõ ràng và thuyết phục.
II. Thực trạng vấn đề nghiên cứu
Nghiên cứu thực trạng cho thấy rằng kỹ năng nói và nghe của học sinh lớp 10 tại trường THPT Kim Liên hiện còn nhiều hạn chế. Dù chương trình giáo dục mới đã tạo điều kiện cho việc rèn luyện kỹ năng này, nhưng thực tế giảng dạy vẫn chưa đạt được hiệu quả như mong đợi. Học sinh thường thiếu tự tin khi trình bày trước lớp, dẫn đến việc họ không thể diễn đạt ý kiến một cách mạch lạc và tự nhiên. Kết quả khảo sát cho thấy tỷ lệ học sinh đạt mức khá và tốt trong các tiêu chí về chuẩn bị bài nói và tự tin thuyết trình còn thấp. Các giáo viên cũng chưa thực sự chú trọng vào việc hướng dẫn học sinh luyện tập, dẫn đến tình trạng tiết học trở nên nhàm chán và kém hiệu quả. Hơn nữa, tâm lý sợ sai và thiếu sự chuẩn bị kỹ càng từ phía học sinh cũng là nguyên nhân chính khiến kỹ năng nói và nghe chưa được phát huy tối đa.
III. Mô tả giải pháp mới của đề tài
Đề tài đưa ra một số giải pháp cụ thể nhằm phát huy năng lực nói và nghe của học sinh. Giải pháp đầu tiên là giáo viên cần giao nhiệm vụ chuẩn bị cho học sinh tại nhà, giúp các em chủ động trong việc tìm hiểu nội dung và lập dàn ý cho bài nói. Việc này không chỉ giúp học sinh có thời gian suy nghĩ mà còn tạo cơ hội cho họ thể hiện ý tưởng của mình một cách rõ ràng. Giải pháp thứ hai là giáo viên hướng dẫn học sinh thực hiện theo cấu trúc cơ bản của một bài nói, bao gồm phần mở đầu, nội dung chính và phần kết thúc. Cuối cùng, tổ chức đa dạng các hình thức nói cho học sinh, như nói trong nhóm và nói trước tập thể, sẽ tạo điều kiện cho các em thực hành và nhận xét lẫn nhau, từ đó nâng cao kỹ năng giao tiếp và sự tự tin khi trình bày trước đám đông.
IV. Kết quả thực hiện khảo sát
Kết quả khảo sát cho thấy tính cấp thiết và khả thi của các giải pháp đưa ra. Học sinh đã có sự tiến bộ rõ rệt trong việc chuẩn bị bài nói và tự tin khi trình bày. Tỷ lệ học sinh tự tin thuyết trình trước lớp tăng lên đáng kể sau khi áp dụng các biện pháp mới. Sự tham gia tích cực của học sinh trong các tiết học nói và nghe cũng được cải thiện, cho thấy rằng khi được tạo điều kiện và hướng dẫn đúng cách, học sinh có thể phát huy tối đa khả năng của mình. Điều này không chỉ góp phần nâng cao chất lượng môn Ngữ văn mà còn giúp hình thành những kỹ năng giao tiếp cần thiết cho học sinh trong tương lai.
