Phân Tích Nhân Tố Tác Động Lên Lạm Phát Của Việt Nam Giai Đoạn 1995-2007 Bằng Mô Hình P-Star

• Tác giả: Nguyễn Hoài Bảo
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Trọng Hoài
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế TPHCM
• Chuyên ngành: Kinh Tế Phát Triển
• Đề tài: Phân Tích Nhân Tố Tác Động Lên Lạm Phát Của Việt Nam Giai Đoạn 1995-2007
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2008
• Địa điểm: Thành phố Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN LÝ THUYẾT LẠM PHÁT VÀ MÔ HÌNH P-STAR
• 1.1. Định nghĩa lạm phát và cách đo lường
• 1.2. Quan điểm các trường phái kinh tế vĩ mô về nguyên nhân lạm phát
• 1.3. Lạm phát là một hiện tượng của tiền tệ. Lạm phát không phải là một hiện tượng tiền tệ
• 1.4. Nhân tố kỳ vọng và lạm phát
• 1.5. Lạm phát và kinh tế học chính trị
• 1.6. Tóm tắt các lý thuyết lạm phát
• 1.7. Lợi ích của giá cả ổn định
• 1.8. Mô hình P-Star
• 1.8.1. Mô hình P-Star và nền kinh tế “đóng”
• 1.8.2. Mô hình P-Star và nền kinh tế “mở - nhỏ”
• 1.8.3. Mô hình P-Star tổng quát
• 1.8.4. Những bằng chứng thực nghiệm của mô hình P-Star
• 2. CHƯƠNG 2: LẠM PHÁT Ở VIỆT NAM: DIỄN BIẾN VÀ MÔ TẢ
• 2.1. Lịch sử lạm phát của Việt Nam
• 2.2. Lạm phát trong giai đoạn nghiên cứu (1995-2007)
• 2.3. Tranh luận về nguyên nhân lạm phát trong giai đoạn nghiên cứu
• 2.3.1. Lạm phát là vấn đề của đo lường
• 2.3.2. Lạm phát là do nhập khẩu
• 2.3.3. Lạm phát là hiện tượng tiền tệ
• 3. CHƯƠNG 3: KIỂM ĐỊNH NHÂN TỐ TẠO RA LẠM PHÁT BẰNG MÔ HÌNH P-STAR
• 3.1. Nhận dạng mô hình kinh tế lượng
• 3.2. Mô tả số liệu và kiểm định tính chất của các biến
• 3.2.1. Mô tả các biến cơ sở
• 3.2.2. Neo tỷ giá của đồng Việt Nam
• 3.2.3. Kiểm định thống kê các biến
• 3.3. Ước lượng các giá trị cân bằng
• 3.4. Chênh lệch giá và kiểm định tính chất các biến hồi qui
• 3.5. Lựa chọn mô hình thích hợp
• 3.6. Phân tích kết quả thực nghiệm
• 3.7. Kết luận và gợi ý chính sách
• 3.7.1. Kết luận về kết quả thực nghiệm
• 3.7.2. Mô hình P-Star trong phân tích lạm phát Việt Nam
• 3.7.3. Gợi ý chính sách
• PHỤ LỤC
• Phụ lục I - Công thức tính chỉ số giá
• Phụ lục II - Tóm tắt kết quả các nghiên cứu sử dụng mô hình P-Star trên thế giới
• Phụ lục III - Tóm tắt về kiểm định ADF
• Phụ lục IV - Kết quả chi tiết kiểm định ADF các biến
• Phụ lục V - Quá trình hồi qui và kiểm định mô hình tổng quát
• Phụ lục VI - Kết quả hồi qui với giả định Việt Nam là nền kinh tế “đóng” (closed economy)
• Phụ lục VII - Kết quả hồi qui với giả định Việt Nam là nền kinh tế mở, nhỏ nhưng tỷ giá cố định hoàn toàn
• Phụ lục VIII - GAPD, GAPF và lạm phát trong giai đoạn 2004-2007
• DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Lạm Phát Việt Nam 1995 2007 Nguyên Nhân

Lạm phát tính bằng CPI năm 2008 của Việt Nam cho đến tháng Tám là 22,14%. Đây là tỷ lệ lạm phát cao nhất kể từ 10 năm qua và cũng là tỷ lệ cao nhất so với tất cả các nền kinh tế trong khu vực Đông Nam Á. Lạm phát cao cho đến thời điểm này là một quá trình tích luỹ từ khá lâu. Lạm phát bắt đầu cao từ năm 2004 (9,6%) và khi đó mặc dù có một số giải pháp ngắn hạn từ Chính phủ, chẳng hạn như tăng tỷ lệ dự trữ bắt buộc đối với hệ thống ngân hàng thương mại nhằm thắt chặt tiền tệ, nhưng lạm phát trong giai đoạn 2004-2007 vẫn tiếp tục tăng vọt. Trong giai đoạn này, thay vì giảm lạm phát phải trở thành mục tiêu ưu tiên cao nhất trong các mục tiêu quản lý vĩ mô thì Chính phủ vẫn tiếp tục xem tăng trưởng kinh tế là quan trọng hàng đầu. Sự thiếu quan tâm này xuất phát từ những nhận định trái ngược nhau về nguyên nhân lạm phát, không ít trong số đó xem lạm phát tăng cao là kết quả của những nguyên nhân khách quan chứ không phải từ chính sách chủ quan của chính Chính phủ.

1.1. Các Dòng Ý Kiến Trái Chiều Về Nguyên Nhân Lạm Phát

Thực tế, một cách tổng quát, có hai dòng ý kiến trái ngược nhau. Dòng ý kiến thứ nhất là cho rằng lạm phát có thể bắt nguồn từ giá thế giới tăng (đại diện là giá dầu lửa và giá lương thực tăng) và như vậy sự tăng giá của các mặt hàng này trên thế giới lan truyền sang giá nội địa là một điều hiển nhiên. Giải pháp khả dĩ chống lạm phát của nhóm này là hạn chế sự lan truyền thông qua thuế quan và can thiệp giá trực tiếp trên thị trường nội đia, chẳng hạn như trợ giá xăng dầu. Ngược lại, nhóm ý kiến thứ hai phản biện rằng sự gia tăng của lạm phát bắt nguồn từ nguyên nhân bên trong chứ không phải từ bên ngoài. Cụ thể, nhóm này cho rằng cung tiền đã tăng quá cao trong suốt giai đoạn trên chính là nguyên nhân dẫn đến lạm phát cao.

1.2. Sự Phức Tạp Của Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Lạm Phát

Những sự kiện ảnh hưởng đến lạm phát ngày càng diễn ra phức tạp, giá dầu trong năm 2007 và nữa đầu năm 2008 tiếp tục leo thang, cung tiền trong nước tiếp tục mở rộng, dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và gián tiếp vẫn tràn vào Việt Nam sau khi quốc gia này trở thành thành viên của Tổ chức Thương mại Thế giới….Trong năm 2007, sự mở cửa trên thị trường vốn và sự tăng vọt về khối lượng thương mại trên thị trường hàng hoá đã làm cho các biến số gây ra lạm phát vô cùng phức tạp. Điều này đã dẫn đến các đề nghị chính sách không theo một hướng nhất quán và thậm chí những tranh luận đối lập vẫn tiếp tục tồn tại.

II. Nghiên Cứu Lạm Phát Việt Nam 1995 2007 Mục Tiêu Đối Tượng

Trong bối cảnh trên, một nghiên cứu thực nghiệm để giải thích các nguyên nhân lạm phát cần được tiến hành một cách nghiêm túc. Nghiên cứu này đòi hỏi phải dựa trên một nền tảng lý thuyết cũng như các bằng chứng nghiên cứu trước đây một cách vững chắc và nhất quán. Kết quả của nghiên cứu thực nghiệm này cũng sẽ tránh đi các nhận định chủ quan và có tính chất sự kiện để từ đó có thể đưa ra một đề nghị chính sách thích hợp và có cơ sở, nhất là ở trung hạn. Hơn nữa, lạm phát là một hiện tượng tổng hợp của rất nhiều yếu tố và vì thế sẽ rất sai lầm nếu lý giải nó chỉ bằng một nguyên nhân nào đó và xem đó như là điều duy nhất để rồi bác bỏ các nguyên nhân còn lại. Chính vì nhu cầu thực tế này tác giả đã lựa chọn vấn đề nghiên cứu “Phân tích nhân tố tác động lên lạm phát của Việt Nam giai đoạn 1995- 2007 bằng mô hình P-Star”.

2.1. Mục Tiêu Chính Của Nghiên Cứu Về Lạm Phát

Mục tiêu nghiên cứu: Thứ nhất, kiểm chứng tính thích hợp của mô hình P-Star trong phân tích nhân tố gây ra biến động lạm phát của Việt Nam trong giai đoạn nghiên cứu. Thứ hai, trên cơ sở của mục tiêu thứ nhất, nghiên cứu này sẽ trả lời câu hỏi rằng nhân tố quan trọng ảnh hưởng lên lạm phát của Việt Nam trong giai đoạn nghiên cứu là bắt nguồn từ đâu. Từ chính sách chủ động bên trong hay là do sự lan truyền từ bên ngoài một cách bị động? Thứ ba, dựa trên kết quả thực nghiệm, tác giả sẽ đề nghị chính sách khả dĩ trong vấn đề kiểm soát lạm phát ở Việt Nam.

2.2. Phạm Vi Nghiên Cứu Và Phương Pháp Sử Dụng

Nghiên cứu này thực hiện trên cở sở dữ liệu của Việt Nam trong giai đoạn từ quí 2 năm 1995 đến quí 2 năm 2007. Toàn bộ những nhận định, phân tích và kết luận chính là bối cảnh của nền kinh tế Việt Nam. Tuy nhiên, khi phân tích nhân tố bên ngoài có ảnh hưởng đến lạm phát của Việt Nam – như một nền kinh tế nhỏ và mở cửa thì nền kinh tế Mỹ sẽ đại diện như là nước ngoài, khi đó VND neo danh nghĩa vào USD. Ngoài các phương pháp mô tả thống kê cơ bản và nhận định vấn đề theo lối diễn dịch hoặc qui nạp, nghiên cứu này dựa vào phương pháp định lượng để kiểm chứng giả thuyết.

III. Mô Hình P Star Phân Tích Lạm Phát Giai Đoạn 1995 2007

Mô hình được lựa chọn trong nghiên cứu này có khả năng lý giải lạm phát một cách tổng hợp nhất, nó cho phép xem xét đồng thời hai nhóm nguyên nhân bên trên. Để trả lời cho các câu hỏi ở phần mục tiêu nghiên cứu. Người viết sẽ thực hiện các hồi qui thực nghiệm trên cơ sở của giả thuyết mô hình kinh tế lượng P- Star. Những hồi qui này được thực hiện bằng phần mềm Eviews phiên bản 5. Ngoài lời mở đầu, danh mục bảng, danh mục hình, danh mục các chữ viết tắt, phụ lục, tài liệu tham khảo, đề tài gồm 3 chương nội dung.

3.1. Tổng Quan Lý Thuyết Lạm Phát Và Mô Hình P Star

Chương 1: Tổng quan về lý thuyết lạm phát và mô hình P-Star. Mục tiêu của chương này là tóm tắt những lý thuyết có liên quan đến vấn đề lạm phát của một nền kinh tế. Sau đó chúng tôi phân tích chi tiết về sự phát triển cũng như ứng dụng của mô hình P-Star trong phân tích lạm phát. Chương này làm cơ sở cho các vấn đề phân tích thực nghiệm của các chương sau.

3.2. Diễn Biến Lạm Phát Ở Việt Nam Giai Đoạn 1995 2007

Chương 2: Lạm phát ở Việt Nam: diễn biến và mô tả. Mục tiêu của chương 2 là mô tả bối cảnh phát triển kinh tế và lạm phát của của Việt Nam. Chương này đặc biệt nhấn mạnh những diễn biến chi tiết của lạm phát trong giai đoạn mà nghiên cứu này thực hiện. Những ý kiến phân tích trong cùng chủ đề này cũng được đề cập nhằm mục đích làm rõ cho tính thực tiễn và lý do chọn đề tài. Nội dung của chương này cũng là cơ sở cho các giả thuyết cần kiểm chứng ở chương 3.

3.3. Kiểm Định Nhân Tố Tạo Ra Lạm Phát Bằng Mô Hình P Star

Chương 3: Kiểm định nhân tố tạo ra lạm phát bằng mô hình P-Star. Đây là chương chuyển tải mục tiêu của đề tài này. Các mô hình nhằm kiểm định giả thuyết các nhân tố tạo ra lạm phát được thực hiện ở đây. Chương này sẽ trình bày kết quả của mô hình hồi qui mà tác giả lựa chọn và đó cũng là cơ sở cho toàn bộ nhận định, kết luận cũng như đề nghị chính sách của đề tài này. Cũng trong chương này, tác giả đưa ra những kết luận quan trọng và từ đó đề nghị chính sách trong việc kiểm soát lạm phát ở Việt Nam.

IV. Đóng Góp Nghiên Cứu Phân Tích Lạm Phát 1995 2007

Thứ nhất, đây là nghiên cứu định lượng đầu tiên ứng dụng mô hình P-Star trong phân tích biến động lạm phát ở Việt Nam. Thứ hai, đề tài này cung cấp một bằng chứng định lượng về nhân tố tạo ra lạm phát ở Việt Nam trong giai đoạn 1995-2007. Thứ ba, đề tài này cũng cung cấp một bằng chứng có cơ sở cho đề nghị chính sách tiền tệ của Việt Nam trong chủ đề “lạm phát.” CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN LÝ THUYẾT LẠM PHÁT VÀ MÔ HÌNH P-STAR 3. Định nghĩa lạm phát và cách đo lường

4.1. Định Nghĩa Lạm Phát Trong Kinh Tế Vĩ Mô

Lạm phát (inflation) là sự tăng lên của mức giá cả chung theo thời gian” (Mankiw, 2003). Định nghĩa này cũng ngụ ý rằng lạm phát không phải là hiện tượng giá của một vài hàng hoá hay nhóm hàng hoá nào đó tăng lên. Và nó cũng không phải là hiện tượng giá cả chung tăng lên “một lần”. Nếu sự tăng lên một lần của giá cả thì hiện tượng này chỉ dừng là lại một cú sốc về giá chứ chưa phải là lạm phát. Lạm phát là sự tăng giá “liên tục”. Ngay từ đầu, định nghĩa này cũng đã tạo ra những câu hỏi cần được trả lời thấu đáo. Thế nào là giá cả chung? Thế nào là tăng một lần?

4.2. Cách Đo Lường Lạm Phát CPI và GDP Deflator

Để đo lường mức giá chung này, các nhà thống kê xây dựng hai chỉ số giá để đo lường. Thứ nhất là chỉ số giá tiêu dùng (CPI) và thứ hai là GDP điều chỉnh (GDPdeflator). Cả hai chỉ số này đều tính toán mức giá trung bình (có trọng số) của toàn bộ hàng hoá và dịch vụ trong nền kinh tế. Sự khác biệt duy nhất giữa hai loại chỉ số này là quan điểm của rổ hàng hoá làm trọng số tính toán. CPI là một tỷ số phản ánh giá của một rổ hàng hoá trong nhiều năm so với chính giá của rổ hàng đó ở một năm nào đó.

V. Ưu và Nhược Điểm CPI GDPdeflator Phân Tích Lạm Phát

CPI có một số nhược điểm cơ bản. Thứ nhất, mức độ bao phủ của chỉ số giá này chỉ giới hạn đối với một số hàng hoá tiêu dùng và do vậy không phản ảnh biến động giá của hàng hoá tư bản. Thứ hai, trọng số cố định dựa vào tỷ phần chi tiêu đối với một số hàng hoá cơ bản của người dân thành thị mua vào năm gốc và do vậy nó không phải ảnh đúng và đầy đủ những cơ cấu chi tiêu khác nhau trong toàn xã hội, đặc biệt ở những xã hội có sự phân tán nông thôn – thành thị. Thứ ba, bởi vì trọng số của rổ hàng hoá là cố định ở một năm “gốc”, do vậy không phản ánh sự biến đổi trong cơ cấu hàng hoá tiêu dùng cũng như sự thay đổi trong phân bổ chi tiêu của người tiêu dùng cho những hàng hoá khác nhau theo thời gian.

5.1. Ưu Điểm của GDP Deflator Trong Đo Lường Lạm Phát

GDPdeflator, thì ngược lại với CPI, là một tỷ số phản ánh giá của một rổ hàng hoá trong nhiều năm so với giá của chính rổ đó nhưng với giá của năm gốc. Như vậy, rổ hàng hoá được lựa chọn để tính giá là có sự khác biệt trong giai đoạn tính toán. Về cơ bản, sự khác biệt giữa các rổ hàng hoá trong các thời điểm tính giá là không nhiều bởi vì cơ cấu tiêu dùng của dân chúng thường mang tính ổn định trong ngắn hạn. GDPdeflator là loại chỉ số có mức bao phủ rộng nhất. Nó bao gồm tất cả các hàng hoá và dịch vụ được sản xuất trong nền kinh tế và trọng số tính toán được điều chỉnh tuỳ thuộc vào mức độ đóng góp tương ứng của các loại hàng hoá và dịch vụ.

5.2. Hạn Chế Của GDP Deflator và Giải Pháp Thay Thế

Về mặt khái niệm, đây là chỉ số đại diện tốt nhất cho việc tính toán tỷ lệ lạm phát trong nền kinh tế. Tuy nhiên, chỉ số giá này không phản ánh trực tiếp sự biến động trong giá hàng nhập khẩu cũng như sự biến động của tỷ giá hối đoái. Nhược điểm chính của chỉ số giá này là không thể hiện được sự thay đổi của chất lượng hàng hoá khi tính toán tỷ lệ lạm phát. Chính vì sự thiếu hoàn hảo của cả hai chỉ số, một chỉ số trung bình nhân của cả CPI và GDPdeflator được đề nghị và gọi là chỉ số Fisher (Fisher Index) theo tên của nhà kinh tế học Irving Fisher.

VI. Nguyên Nhân Lạm Phát Quan Điểm Kinh Tế Vĩ Mô Chủ Chốt

Về mặt lý thuyết, giá cả tổng quát trong nền kinh tế là giá cân bằng giữa tổng cung và tổng cầu hàng hoá và dịch vụ. Và do vậy, một sự tăng lên liên tục của giá có thể bắt nguồn từ sự tăng lên liên tục của tổng cầu hoặc tổng cung và cũng có thể là cả hai. Nếu giá cả tăng lên bắt nguồn từ sự tăng lên của phía cầu nhanh hơn phía cung thì gọi là lạm phát cầu kéo (demand-pull inflation); và ngược lại nếu chi phí của các doanh nghiệp tăng lên do tiền lương tăng, lãi suất, thuế hoặc giá cả đầu vào nhập khẩu tăng…khi đó tổng cung bị sụt giảm, hàng hoá thiếu hụt và làm giá tăng lên thì gọi là lạm phát chi phí đẩy (cost-push inflation).

6.1. Lạm Phát Cầu Kéo Demand Pull Inflation Đặc Điểm

Lạm phát cầu kéo (demand-pull inflation) xảy ra khi có sự gia tăng trong tổng cầu vượt quá khả năng cung ứng của nền kinh tế. Điều này có thể do tăng chi tiêu chính phủ, tăng chi tiêu của người tiêu dùng hoặc tăng đầu tư. Khi cầu vượt quá cung, giá cả có xu hướng tăng lên.

6.2. Lạm Phát Chi Phí Đẩy Cost Push Inflation Diễn Giải

Lạm phát chi phí đẩy (cost-push inflation) xảy ra khi chi phí sản xuất của doanh nghiệp tăng lên. Các yếu tố có thể gây ra lạm phát chi phí đẩy bao gồm tăng giá nguyên vật liệu, tăng lương hoặc tăng thuế. Khi chi phí sản xuất tăng, doanh nghiệp có xu hướng tăng giá bán để duy trì lợi nhuận.

Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 1995-2007, Việt Nam trải qua nhiều biến động kinh tế vĩ mô với tỷ lệ lạm phát có xu hướng tăng cao, đặc biệt từ năm 2004 trở đi khi lạm phát CPI đạt mức 22,14% vào năm 2008, cao nhất trong vòng 10 năm và so với các nước Đông Nam Á. Lạm phát không chỉ là vấn đề về giá cả mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến ổn định kinh tế và chính sách phát triển. Nghiên cứu tập trung phân tích các nhân tố tác động lên lạm phát Việt Nam trong giai đoạn này, nhằm làm rõ nguyên nhân chủ quan và khách quan, từ đó đề xuất các giải pháp kiểm soát hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu gồm: (1) kiểm chứng tính thích hợp của mô hình P-Star trong phân tích lạm phát Việt Nam; (2) xác định nhân tố chính ảnh hưởng đến lạm phát là do chính sách tiền tệ nội địa hay do sự lan truyền từ giá cả thế giới; (3) đề xuất chính sách kiểm soát lạm phát dựa trên kết quả thực nghiệm. Phạm vi nghiên cứu sử dụng dữ liệu quý từ quý 2 năm 1995 đến quý 2 năm 2007, tập trung vào nền kinh tế Việt Nam với giả định nền kinh tế nhỏ, mở cửa và neo tỷ giá danh nghĩa vào USD.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp bằng chứng định lượng về các nhân tố tạo ra lạm phát, hỗ trợ hoạch định chính sách tiền tệ và vĩ mô nhằm ổn định giá cả, thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững. Việc áp dụng mô hình P-Star giúp phân tích đồng thời tác động của các yếu tố nội địa và quốc tế, góp phần làm rõ tranh luận về nguyên nhân lạm phát tại Việt Nam trong giai đoạn chuyển đổi kinh tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết kinh tế vĩ mô về lạm phát, bao gồm:

• Thuyết số lượng tiền (Quantity Theory of Money): Giải thích mối quan hệ giữa cung tiền, vòng quay tiền, sản lượng và mức giá chung, cho rằng lạm phát dài hạn chủ yếu do tăng cung tiền.

• Lý thuyết kỳ vọng và đường cong Phillips mở rộng: Nhấn mạnh vai trò của kỳ vọng lạm phát trong việc hình thành lạm phát thực tế, với mô hình đường cong Phillips bổ sung kỳ vọng thích nghi và hợp lý.

• Mô hình P-Star: Mô hình kinh tế lượng dựa trên thuyết số lượng tiền, phân biệt giá cả thực tế ngắn hạn và giá cân bằng dài hạn, sử dụng chênh lệch giá (price gap) làm biến đại diện cho sức ép lạm phát. Mô hình được mở rộng cho nền kinh tế nhỏ, mở cửa với sự xuất hiện của chênh lệch giá nước ngoài và tỷ giá hối đoái.

Các khái niệm chính bao gồm: lạm phát (inflation), chênh lệch giá trong nước (GAPD), chênh lệch giá nước ngoài (GAPF), tỷ giá danh nghĩa và thực tế, cung tiền (M), vòng quay tiền (V), sản lượng thực (Y), và kỳ vọng lạm phát.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với dữ liệu chuỗi thời gian quý từ quý 2/1995 đến quý 2/2007, tổng cộng khoảng 48 quan sát. Dữ liệu bao gồm chỉ số giá tiêu dùng (CPI), GDP deflator, cung tiền M2, tỷ giá hối đoái danh nghĩa, và các biến liên quan đến sản lượng thực.

Phương pháp phân tích chính là hồi quy kinh tế lượng dựa trên mô hình P-Star tổng quát, được thực hiện bằng phần mềm Eviews 5. Các bước phân tích gồm:

• Kiểm định tính dừng của các biến bằng kiểm định ADF để tránh sai số hồi quy giả.

• Ước lượng mô hình với các biến chênh lệch giá trong nước (GAPD), chênh lệch giá nước ngoài (GAPF), và độ trễ của lạm phát để phản ánh kỳ vọng.

• Kiểm định đồng tích hợp giữa các biến để xác nhận mối quan hệ dài hạn.

• Phân tích kết quả hồi quy để xác định mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố lên lạm phát.

Timeline nghiên cứu kéo dài trong năm 2007-2008, bao gồm thu thập dữ liệu, xử lý số liệu, phân tích mô hình và viết báo cáo luận văn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Mô hình P-Star phù hợp với phân tích lạm phát Việt Nam: Kết quả hồi quy cho thấy các biến chênh lệch giá trong nước (GAPD) và chênh lệch giá nước ngoài (GAPF) đều có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê đến biến động lạm phát. Hệ số của GAPD khoảng 0,6 và của GAPF khoảng 0,3, cho thấy nhân tố nội địa đóng vai trò chủ đạo nhưng nhân tố bên ngoài cũng có ảnh hưởng đáng kể.

2. Vai trò của cung tiền và sản lượng: Sự chênh lệch giữa sản lượng thực tế và sản lượng tiềm năng (output gap) có tác động tích cực đến lạm phát, với hệ số khoảng 0,4, phản ánh sức ép cầu kéo. Vòng quay tiền tệ có xu hướng ổn định, nhưng cung tiền tăng nhanh trong giai đoạn 2004-2007 góp phần làm tăng lạm phát.

3. Ảnh hưởng của tỷ giá hối đoái: Tỷ giá danh nghĩa neo vào USD làm cho biến động giá cả quốc tế lan truyền nhanh vào giá nội địa, đặc biệt qua nhóm hàng nhập khẩu chiếm tỷ trọng lớn trong rổ hàng hóa tiêu dùng (gần 48% là lương thực thực phẩm). Sự tăng giá dầu thô và lương thực thế giới trong giai đoạn này làm tăng áp lực lạm phát.

4. Kỳ vọng lạm phát có tính quán tính: Độ trễ của lạm phát trong mô hình có hệ số âm, khoảng -0,5, cho thấy lạm phát có xu hướng điều chỉnh về mức cân bằng dài hạn, phản ánh kỳ vọng thích nghi của người dân và doanh nghiệp.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu khẳng định lạm phát ở Việt Nam trong giai đoạn 1995-2007 là hiện tượng tổng hợp, chịu tác động đồng thời của các nhân tố tiền tệ nội địa và các yếu tố bên ngoài như giá cả thế giới và tỷ giá. Sự gia tăng cung tiền trong nước, đặc biệt do đầu tư công tăng mạnh, tạo sức ép cầu kéo lên giá cả. Đồng thời, nền kinh tế mở và neo tỷ giá danh nghĩa khiến giá cả thế giới, đặc biệt giá dầu và lương thực, ảnh hưởng trực tiếp đến lạm phát nội địa.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế, kết quả tương đồng với các nghiên cứu áp dụng mô hình P-Star cho các nền kinh tế nhỏ và mở, như Tây Ban Nha hay Cộng hòa Czech, khi nhân tố bên ngoài có vai trò quan trọng nhưng không thể thay thế hoàn toàn nhân tố nội địa. Việc lạm phát có tính quán tính cũng phù hợp với lý thuyết kỳ vọng thích nghi và các nghiên cứu về đường cong Phillips mở rộng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ diễn biến lạm phát CPI và GDP deflator, bảng hệ số hồi quy mô hình P-Star, và biểu đồ chênh lệch giá trong nước và nước ngoài theo thời gian để minh họa mối quan hệ và sức ép lạm phát.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Kiểm soát cung tiền chặt chẽ: Ngân hàng Nhà nước cần điều chỉnh chính sách tiền tệ nhằm hạn chế tăng cung tiền quá mức, đặc biệt trong các giai đoạn đầu tư công tăng cao, nhằm giảm sức ép cầu kéo lên lạm phát. Mục tiêu giảm tốc độ tăng cung tiền xuống dưới 15% trong vòng 2 năm tới.

2. Quản lý tỷ giá linh hoạt: Cần áp dụng chính sách tỷ giá linh hoạt có kiểm soát để giảm thiểu tác động lan truyền từ biến động giá thế giới vào giá nội địa, đồng thời tăng cường dự trữ ngoại hối để ổn định thị trường ngoại tệ. Thực hiện trong vòng 1-2 năm với sự phối hợp của Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước.

3. Kiểm soát giá các mặt hàng thiết yếu: Áp dụng các biện pháp thuế quan, trợ giá có chọn lọc đối với các mặt hàng nhập khẩu quan trọng như dầu thô và lương thực để hạn chế sự lan truyền giá thế giới vào CPI. Thực hiện chính sách này trong ngắn hạn, đặc biệt trong các năm có biến động giá lớn.

4. Tăng cường minh bạch và dự báo lạm phát: Xây dựng hệ thống dự báo lạm phát dựa trên mô hình P-Star và các mô hình kinh tế lượng khác để cung cấp thông tin kịp thời cho các nhà hoạch định chính sách và doanh nghiệp. Triển khai trong vòng 1 năm với sự phối hợp của các viện nghiên cứu kinh tế và Tổng cục Thống kê.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Các nhà hoạch định chính sách tiền tệ và tài khóa: Giúp hiểu rõ nguyên nhân lạm phát và các nhân tố tác động để xây dựng chính sách kiểm soát hiệu quả, đặc biệt trong bối cảnh nền kinh tế mở và biến động giá thế giới.

2. Các nhà nghiên cứu kinh tế vĩ mô và sinh viên cao học: Cung cấp cơ sở lý thuyết và phương pháp phân tích thực nghiệm về lạm phát, mô hình P-Star và ứng dụng trong nền kinh tế chuyển đổi.

3. Doanh nghiệp và nhà đầu tư: Hiểu được xu hướng biến động giá cả và các yếu tố ảnh hưởng để điều chỉnh kế hoạch sản xuất, kinh doanh và đầu tư phù hợp với môi trường kinh tế vĩ mô.

4. Cơ quan thống kê và tổ chức tài chính quốc tế: Hỗ trợ trong việc thu thập, phân tích dữ liệu và đánh giá chính sách kinh tế vĩ mô của Việt Nam, từ đó đưa ra các khuyến nghị phù hợp với thực tiễn.

Câu hỏi thường gặp

1. Mô hình P-Star là gì và tại sao được chọn để phân tích lạm phát?
   Mô hình P-Star dựa trên thuyết số lượng tiền, phân tích sự chênh lệch giữa giá thực tế và giá cân bằng dài hạn để giải thích biến động lạm phát. Mô hình này phù hợp với nền kinh tế nhỏ, mở cửa như Việt Nam vì có thể đồng thời xét tác động của nhân tố nội địa và quốc tế.

2. Nhân tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến lạm phát Việt Nam trong giai đoạn 1995-2007?
   Kết quả cho thấy nhân tố nội địa như cung tiền và chênh lệch sản lượng đóng vai trò chủ đạo, chiếm khoảng 60% ảnh hưởng, trong khi nhân tố bên ngoài như giá cả thế giới và tỷ giá chiếm khoảng 30%.

3. Tại sao tỷ giá hối đoái lại ảnh hưởng đến lạm phát?
   Việt Nam neo tỷ giá danh nghĩa vào USD, nên biến động giá cả quốc tế, đặc biệt giá dầu và lương thực, dễ dàng lan truyền vào giá nội địa qua kênh tỷ giá, làm tăng chi phí đầu vào và giá tiêu dùng.

4. Lạm phát có tính quán tính nghĩa là gì?
   Lạm phát có tính quán tính tức là lạm phát hiện tại chịu ảnh hưởng từ lạm phát trong quá khứ do kỳ vọng của người dân và doanh nghiệp được hình thành dựa trên các biến động giá trước đó, làm cho lạm phát khó giảm nhanh chóng.

5. Các chính sách nào nên ưu tiên để kiểm soát lạm phát?
   Ưu tiên kiểm soát cung tiền, quản lý tỷ giá linh hoạt, kiểm soát giá các mặt hàng thiết yếu và tăng cường dự báo lạm phát để có chính sách kịp thời, hiệu quả, tránh gây sốc cho nền kinh tế.

Kết luận

• Mô hình P-Star là công cụ hiệu quả để phân tích và dự báo lạm phát tại Việt Nam trong giai đoạn 1995-2007, phản ánh đồng thời tác động của nhân tố nội địa và quốc tế.
• Lạm phát Việt Nam chịu ảnh hưởng chủ yếu từ cung tiền và sản lượng thực tế, đồng thời bị tác động bởi giá cả thế giới và tỷ giá hối đoái.
• Kỳ vọng lạm phát có tính quán tính, làm cho lạm phát khó giảm nhanh và cần chính sách ổn định dài hạn.
• Đề xuất chính sách tập trung vào kiểm soát cung tiền, quản lý tỷ giá linh hoạt, kiểm soát giá hàng thiết yếu và nâng cao năng lực dự báo.
• Nghiên cứu mở ra hướng tiếp tục phân tích sâu hơn về tác động của các chính sách tiền tệ và tài khóa trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, đồng thời khuyến khích áp dụng mô hình P-Star cho các giai đoạn sau năm 2007 để đánh giá hiệu quả chính sách.

Hành động tiếp theo là triển khai các đề xuất chính sách và xây dựng hệ thống dự báo lạm phát dựa trên mô hình P-Star nhằm hỗ trợ quản lý kinh tế vĩ mô hiệu quả hơn.