I. Khái niệm về phân hóa trách nhiệm hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội
Khái niệm về trách nhiệm hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội chưa được quy định cụ thể trong các văn bản pháp luật Việt Nam. Tuy nhiên, theo Điều 1 Công ước Quốc tế về quyền trẻ em, trẻ em được định nghĩa là người dưới 18 tuổi. Tại Việt Nam, Bộ luật hình sự năm 2015 đã quy định rõ về độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự, phân chia thành hai nhóm: người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi và người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi. Điều này cho thấy sự cần thiết phải phân hóa trách nhiệm hình sự dựa trên độ tuổi và mức độ phát triển của cá nhân. Trách nhiệm hình sự không chỉ là hậu quả pháp lý của hành vi phạm tội mà còn phản ánh mối quan hệ giữa Nhà nước và người phạm tội. Việc xác định trách nhiệm hình sự cho người dưới 18 tuổi cần phải xem xét đến các yếu tố như khả năng nhận thức và kiểm soát hành vi của họ.
1.1. Khái niệm người dưới 18 tuổi phạm tội
Người dưới 18 tuổi phạm tội được hiểu là những cá nhân từ đủ 14 tuổi đến dưới 18 tuổi thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội. Họ chưa phát triển đầy đủ về thể chất và tinh thần, do đó dễ bị chi phối bởi các yếu tố bên ngoài. Điều này dẫn đến việc họ có thể thực hiện các hành vi phạm tội mà không nhận thức được hậu quả. Pháp luật Bắc Ninh cần có những quy định cụ thể để bảo vệ quyền lợi của nhóm đối tượng này, đồng thời đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật.
II. Sự thể hiện nguyên tắc phân hóa trách nhiệm hình sự trong Bộ luật hình sự 2015
Bộ luật hình sự 2015 đã thể hiện rõ nguyên tắc phân hóa trách nhiệm hình sự đối với người dưới 18 tuổi thông qua các quy định cụ thể. Các quy định này không chỉ nhằm bảo vệ quyền lợi của trẻ em mà còn đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật. Việc phân loại tội phạm và quy định về hình phạt cho người chưa thành niên cần phải được thực hiện một cách linh hoạt, phù hợp với từng trường hợp cụ thể. Hình phạt cho người chưa thành niên không chỉ là biện pháp trừng phạt mà còn phải mang tính giáo dục, cải tạo. Điều này thể hiện rõ trong các quy định về miễn trách nhiệm hình sự và quyết định hình phạt. Thực tiễn áp dụng tại tỉnh Bắc Ninh cho thấy, việc thực hiện nguyên tắc này còn gặp nhiều khó khăn và hạn chế, cần có những giải pháp cụ thể để khắc phục.
2.1. Thực tiễn áp dụng nguyên tắc phân hóa trách nhiệm hình sự tại Bắc Ninh
Thực tiễn tại tỉnh Bắc Ninh cho thấy, việc áp dụng nguyên tắc phân hóa trách nhiệm hình sự đối với người dưới 18 tuổi còn nhiều bất cập. Các cơ quan chức năng cần có sự phối hợp chặt chẽ trong việc xử lý các vụ án liên quan đến trẻ em. Việc áp dụng hình phạt cần phải cân nhắc đến hoàn cảnh, điều kiện sống và tâm lý của người phạm tội. Các biện pháp giáo dục, cải tạo cần được ưu tiên hơn là hình phạt nghiêm khắc, nhằm giúp trẻ em nhận thức được sai lầm và có cơ hội làm lại.
III. Một số yêu cầu và giải pháp bảo đảm thực hiện nguyên tắc phân hóa trách nhiệm hình sự
Để đảm bảo thực hiện nguyên tắc phân hóa trách nhiệm hình sự đối với người dưới 18 tuổi, cần có một số yêu cầu và giải pháp cụ thể. Trước hết, cần nâng cao nhận thức của các cơ quan chức năng về tầm quan trọng của việc áp dụng nguyên tắc này. Thứ hai, cần hoàn thiện các quy định pháp luật liên quan đến trách nhiệm hình sự của người chưa thành niên. Các biện pháp phòng ngừa tội phạm cũng cần được chú trọng, nhằm giảm thiểu tình trạng tội phạm vị thành niên. Cuối cùng, cần có sự phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức trong việc thực hiện các biện pháp giáo dục, cải tạo cho người dưới 18 tuổi phạm tội.
3.1. Giải pháp bảo đảm thực hiện nguyên tắc phân hóa trách nhiệm hình sự
Giải pháp cần thiết bao gồm việc tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật cho người dưới 18 tuổi và gia đình họ. Cần có các chương trình hỗ trợ tâm lý cho trẻ em, giúp họ nhận thức rõ hơn về hành vi của mình. Đồng thời, các cơ quan chức năng cần xây dựng hệ thống giám sát và đánh giá hiệu quả của các biện pháp giáo dục, cải tạo. Việc áp dụng các biện pháp này không chỉ giúp trẻ em tái hòa nhập cộng đồng mà còn góp phần giảm thiểu tình trạng tái phạm tội.
