Nợ Công Việt Nam: Phân Tích và Đề Xuất Trần Nợ Tối Ưu Đến Năm 2030

• Tác giả: Nguyễn Thanh Bình
• Người hướng dẫn: TS. Bùi Văn Thạch
• Trường học: Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
• Đề tài: Nợ Công Việt Nam: Phân Tích và Đề Xuất Trần Nợ Tối Ưu Đến Năm 2030
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

Mục lục chi tiết

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU VỀ TRẦN NỢ CÔNG
• 1.1. Tổng quan các nghiên cứu về tính bền vững của nợ công và tác động trần nợ công lên tăng trưởng kinh tế
• 1.2. Những nghiên cứu về xác định trần nợ công
• 1.3. Đánh giá chung về kết quả các nghiên cứu
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TRẦN NỢ CÔNG
• 2.1. Khái niệm về trần nợ công
• 2.2. Vai trò của trần nợ công
• 2.3. Yếu tố ảnh hưởng tới việc xác định trần nợ công
• 2.4. Phương pháp xác định trần nợ công
• 2.5. Khung lý thuyết xác định trần nợ công của tác giả
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG TRẦN NỢ CÔNG VIỆT NAM
• 3.1. Mô tả thực trạng trần nợ công quy định ở Việt Nam
• 3.2. Đánh giá thành tựu đạt được của việc thực hiện trần nợ công quy định ở Việt Nam
• 3.3. Nguyên nhân của những thành tựu đạt được
• 3.4. Hạn chế đối với trần nợ công quy định ở Việt Nam
• 4. CHƯƠNG 4: THỰC NGHIỆM XÁC ĐỊNH TRẦN NỢ CÔNG VIỆT NAM
• 4.1. Mô tả mẫu khảo sát
• 4.2. Kết quả thực nghiệm xác định trần nợ công Việt Nam
• 5. CHƯƠNG 5: ĐỀ XUẤT TRẦN NỢ CÔNG TỐI ƯU VÀ GIẢI PHÁP ÁP DỤNG CHO VIỆT NAM ĐẾN NĂM 2030
• 5.1. Đề xuất trần nợ công tối ưu cho Việt Nam
• 5.2. Giải pháp áp dụng trần nợ công tối ưu cho Việt Nam
• KẾT LUẬN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

Tóm tắt

I. Tổng Quan Nợ Công Việt Nam Thách Thức và Cơ Hội Đến 2030

Trong nền kinh tế, vay nợ là hoạt động thu hút nguồn vốn nhàn rỗi, đáp ứng nhu cầu vốn của các chủ thể. Đối với quốc gia, nợ công đáp ứng nhu cầu chi tiêu, đầu tư. Đặc biệt, các quốc gia đang phát triển cần nợ công để đầu tư cơ sở hạ tầng, thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội. Việc sử dụng nợ công giúp giảm áp lực cho khối tư nhân, tăng chi tiêu, tổng cầu, tổng sản lượng và tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, việc vay nợ cần kế hoạch phù hợp, tránh vượt quá trần nợ cho phép, dẫn đến vỡ nợ. Ngược lại, nếu vay nợ quá thấp, không tối ưu hóa được mục tiêu phát triển kinh tế xã hội. Việc xác định trần nợ tối ưu là chủ đề tranh cãi.

1.1. Tính Cấp Thiết Nghiên Cứu Nợ Công và Trần Nợ Công

Việc nghiên cứu xác định trần nợ công Việt Nam đã được thực hiện bởi một số công trình. Tuy nhiên, nghiên cứu của IMF và WB tập trung phân tích dựa trên dữ liệu mảng, khuyến nghị mức trần nợ công tham khảo cho nhóm quốc gia mới nổi là 65% GDP, chưa phù hợp với điều kiện cụ thể của Việt Nam. Một số nghiên cứu khác về xác định ngưỡng nợ công Việt Nam được thực hiện từ dữ liệu Việt Nam nhưng còn hạn chế về phương pháp xác định.

1.2. Bối Cảnh Nợ Công và Mục Tiêu Phát Triển Hạ Tầng Việt Nam

Việt Nam đang quyết liệt thực hiện mọi giải pháp phát triển đất nước, ưu tiên phát triển cơ sở hạ tầng. Mức chi tiêu cho hạ tầng chiếm khoảng 6%/GDP hàng năm từ nguồn tài chính công. Tuy nhiên, tốc độ phát triển hạ tầng chưa theo kịp tốc độ phát triển của xã hội. Việc nới rộng hay thu hẹp trần nợ công cần có nghiên cứu cụ thể riêng cho Việt Nam.

II. Phân Tích Rủi Ro Nợ Chính Phủ Cách Giảm Thiểu Tác Động Tiêu Cực

Việc vay nợ có thể gây sức ép trả nợ, nếu kế hoạch không phù hợp, vượt quá trần nợ cho phép, Chính phủ có thể vỡ nợ. Bài học từ Hy Lạp (nợ 152% GDP) và Italia (120% GDP) cho thấy tầm quan trọng của việc quản lý nợ công. Tuy nhiên, nếu mức vay nợ thấp hơn khả năng trả nợ, Chính phủ không tối ưu hóa được mục tiêu phát triển kinh tế xã hội. Thực tiễn cho thấy việc nghiên cứu xác định trần nợ công tối ưu cho Việt Nam là cần thiết để tăng dư địa đầu tư công.

2.1. Rủi Ro Vỡ Nợ Công và Kinh Nghiệm Quốc Tế Quản Lý Nợ

Các quốc gia với tỷ lệ nợ công cao so với GDP đối mặt với nguy cơ vỡ nợ. Hy Lạp và Italia là những ví dụ điển hình. Quản lý nợ công hiệu quả là yếu tố then chốt để duy trì sự ổn định tài chính và tăng trưởng kinh tế. Việc nghiên cứu và áp dụng các phương pháp quản lý nợ tiên tiến là cần thiết.

2.2. Tác Động Của Lãi Suất và Tỷ Giá Đến Nợ Nước Ngoài

Lãi suất và tỷ giá hối đoái biến động có thể ảnh hưởng lớn đến khả năng trả nợ của một quốc gia. Khi lãi suất tăng, chi phí trả nợ cũng tăng theo. Tương tự, khi đồng nội tệ mất giá so với ngoại tệ, gánh nặng trả nợ nước ngoài cũng tăng lên. Quản lý rủi ro tỷ giá và lãi suất là yếu tố quan trọng để đảm bảo tính bền vững của nợ công.

2.3. Giải Pháp Tái Cơ Cấu Nợ và Quản Lý Rủi Ro Nợ Tiềm Ẩn

Tái cơ cấu nợ có thể giúp giảm áp lực trả nợ trong ngắn hạn. Tuy nhiên, cần đánh giá kỹ lưỡng các điều khoản của việc tái cơ cấu nợ để tránh các hệ lụy tiêu cực trong tương lai. Ngoài ra, cần quản lý chặt chẽ rủi ro nợ tiềm ẩn, ví dụ như các khoản bảo lãnh của chính phủ, để tránh gánh nặng nợ bất ngờ.

III. Phương Pháp Xác Định Trần Nợ Công Tối Ưu Cho Việt Nam Đến 2030

Thực tiễn việc ban hành và áp dụng trần nợ công ở Việt Nam tại Quyết định số 958/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 27/7/2012 về chiến lược nợ công Việt Nam từ 2011-2020 với trần nợ công quốc gia 65% GDP được tham khảo từ IMF và WB, đây là cách tính riêng của các tổ chức áp dụng cho nhóm các nước áp dụng nên không phù hợp với hoàn cảnh cụ thể của Việt Nam. Quyết định số 460/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ban hành chiến lược nợ công cho giai đoạn 2021-2030 quy định trần nợ công quốc gia là 60% GDP, tuy nhiên chiến lược cũng chưa chỉ ra được ngưỡng nợ công tối ưu cho Việt Nam.

3.1. Mô Hình Hồi Quy Đa Ngưỡng Phi Tuyến Ưu Điểm và Ứng Dụng

Mô hình hồi quy đa ngưỡng phi tuyến là một công cụ mạnh mẽ để xác định trần nợ công tối ưu. Mô hình này cho phép xác định nhiều ngưỡng nợ công khác nhau, từ ngưỡng an toàn đến ngưỡng nguy hiểm. Hơn nữa, mô hình này có thể tính đến các yếu tố vĩ mô khác ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế, giúp đưa ra kết quả chính xác hơn.

3.2. Sử Dụng Dữ Liệu Chuỗi Thời Gian Để Phân Tích Mối Quan Hệ Nợ Tăng Trưởng

Dữ liệu chuỗi thời gian, bao gồm dữ liệu về nợ công, GDP, lạm phát, tỷ giá,... trong một khoảng thời gian dài, là nguồn thông tin quan trọng để phân tích mối quan hệ giữa nợ và tăng trưởng kinh tế. Việc sử dụng các kỹ thuật phân tích chuỗi thời gian, như kiểm định tính dừng, kiểm định đồng liên kết, có thể giúp xác định mối quan hệ nhân quả giữa nợ công và tăng trưởng kinh tế.

3.3. Khảo Sát Chuyên Gia Thu Thập Thông Tin Định Tính và Điều Chỉnh Mô Hình

Khảo sát chuyên gia, bao gồm các nhà kinh tế, nhà hoạch định chính sách, là một phương pháp quan trọng để thu thập thông tin định tính về trần nợ công. Thông tin từ chuyên gia có thể giúp điều chỉnh mô hình định lượng, đảm bảo tính thực tiễn của kết quả nghiên cứu. Hơn nữa, khảo sát chuyên gia có thể cung cấp thông tin về các yếu tố chính trị, xã hội ảnh hưởng đến quyết định về nợ công.

IV. Thực Nghiệm Xác Định Trần Nợ Công Việt Nam Giai Đoạn 1991 2022

Dữ liệu nghiên cứu của Việt Nam liên quan đến trần nợ công được tổng hợp từ nhiều nguồn dữ liệu như: từ các Bộ (Tài chính; Kế hoạch và Đầu tư); Ngân hàng thế giới; Quỹ tiền tệ quốc tế và Niên giám thống kê; các nghiên cứu khảo sát xã hội học sẽ được khảo sát chuyên gia là lãnh đạo thuộc các cơ quan quản lý nhà nước về nợ công ở Việt Nam (Cục quản lý nợ và tài chính đối ngoại, Vụ Ngân sách nhà nước thuộc Bộ Tài chính; Uỷ ban giám sát tài chính quốc hội) và phỏng vấn chuyên sâu một số chuyên gia là nhà khoa học nghiên cứu về trần nợ công.

4.1. Mô Tả Dữ Liệu và Các Biến Số Sử Dụng Trong Mô Hình

Các biến số được sử dụng bao gồm: Nợ công trên GDP, GDP bình quân đầu người, tổng vốn đầu tư toàn xã hội trên GDP, chỉ số giá cả tiêu dùng, vốn đầu tư FDI trên GDP, độ mở nền kinh tế, thu ngân sách trên GDP. Dữ liệu được thu thập từ năm 1991 đến 2022, bao gồm cả những năm chịu ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 để đảm bảo tính khách quan.

4.2. Kết Quả Ước Lượng Ảnh Hưởng Của Nợ Công Đến Tăng Trưởng GDP

Kết quả ước lượng cho thấy có mối quan hệ phi tuyến giữa nợ công và tăng trưởng GDP. Đến một ngưỡng nhất định, việc tăng nợ công có thể không còn mang lại hiệu quả tăng trưởng như mong đợi, thậm chí có thể gây tác động tiêu cực.

4.3. Xác Định Ngưỡng Nợ Công An Toàn và Nợ Công Tối Ưu Cho Việt Nam

Dựa trên kết quả ước lượng, ngưỡng nợ công an toàn được xác định trong khoảng 50-64% GDP. Ngưỡng nợ công tối ưu là ngưỡng mà tại đó việc sử dụng nợ công mang lại hiệu quả tăng trưởng kinh tế cao nhất. Vượt quá ngưỡng này, hiệu quả sử dụng nợ sẽ giảm dần.

V. Đề Xuất Trần Nợ Công Tối Ưu và Giải Pháp Áp Dụng Đến Năm 2030

Chiến lược phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam đến năm 2030 và dự báo kinh tế Việt Nam đến năm 2030 để xác định trần nợ công tối ưu và các hàm ý chính sách tác động áp dụng phù hợp với Việt Nam cho giai đoạn 2024-2030.Đề xuất trần nợ công tối ưu cho Việt Nam giai đoạn 2024-2030 và một số kiến nghị áp dụng trần nợ công tối ưu đối với các cơ quan chức năng có thẩm quyền và các hàm ý về chính sách hướng tới thực hiện mục tiêu quốc gia về phát triển kinh tế xã hội ở Việt Nam.

5.1. Kịch Bản Dự Báo Nợ Công và Tăng Trưởng Kinh Tế Đến Năm 2030

Các kịch bản dự báo nợ công và tăng trưởng kinh tế cần được xây dựng dựa trên các giả định về tăng trưởng GDP, lạm phát, tỷ giá, và các yếu tố vĩ mô khác. Kịch bản cơ sở cần dựa trên các chính sách hiện hành, trong khi các kịch bản khác cần tính đến các thay đổi tiềm năng trong chính sách.

5.2. Đề Xuất Trần Nợ Công Tối Ưu Dựa Trên Kết Quả Nghiên Cứu và Dự Báo

Dựa trên kết quả nghiên cứu và các kịch bản dự báo, trần nợ công tối ưu cần được đề xuất trong một khoảng phù hợp với điều kiện kinh tế của Việt Nam. Trần nợ công này cần đảm bảo tính bền vững của nợ công và tạo dư địa cho đầu tư phát triển.

5.3. Giải Pháp Quản Lý Nợ Công Hiệu Quả và Tăng Cường Hiệu Quả Đầu Tư Công

Các giải pháp quản lý nợ công hiệu quả bao gồm: đa dạng hóa nguồn vốn vay, kéo dài thời hạn vay, giảm chi phí vay, và tăng cường minh bạch trong quản lý nợ. Đồng thời, cần tăng cường hiệu quả đầu tư công thông qua việc lựa chọn các dự án có hiệu quả kinh tế cao và quản lý chặt chẽ quá trình thực hiện dự án.

VI. Hàm Ý Chính Sách Áp Dụng Trần Nợ Công Tối Ưu Tại Việt Nam

Nghiên cứu, phỏng vấn ý kiến chuyên gia về các hàm ý chính sách áp dụng trần nợ công tối ưu ở Việt Nam nhằm tăng dư điạ đầu tư công thực hiện mục tiêu quốc gia về phát triển kinh tế xã hội phù hợp với mục tiêu quốc gia giai đoạn 2024-2030; Nghiên cứu đề xuất một số chính sách đối với cơ quan có thẩm quyền nhằm áp dụng trần nợ công tối ưu cho Việt Nam giai đoạn 2024-2030.

6.1. Cải Thiện Thể Chế và Nâng Cao Năng Lực Quản Lý Nợ Công

Cần cải thiện thể chế quản lý nợ công thông qua việc ban hành các văn bản pháp luật rõ ràng, minh bạch, và phù hợp với thông lệ quốc tế. Đồng thời, cần nâng cao năng lực của cán bộ quản lý nợ công thông qua các chương trình đào tạo chuyên sâu.

6.2. Tăng Cường Minh Bạch và Trách Nhiệm Giải Trình Về Nợ Công

Cần tăng cường minh bạch thông tin về nợ công, bao gồm: quy mô nợ, cơ cấu nợ, chi phí trả nợ, và các dự án sử dụng vốn vay. Đồng thời, cần tăng cường trách nhiệm giải trình của các cơ quan quản lý nợ công trước Quốc hội và công chúng.

6.3. Phát Triển Thị Trường Tài Chính và Đa Dạng Hóa Nguồn Vốn Vay

Phát triển thị trường tài chính trong nước có thể giúp huy động vốn với chi phí thấp hơn. Đồng thời, cần đa dạng hóa nguồn vốn vay, bao gồm: vay từ các tổ chức tài chính quốc tế, phát hành trái phiếu chính phủ, và vay từ các nhà đầu tư tư nhân.