Sự chuyển biến nhận thức của trí thức Việt Nam về khoa học và kỹ thuật phương Tây nửa cuối thế kỷ XIX

• Tác giả: Nguyen Sinh Hung Su
• Người hướng dẫn: PGS.TS Nguyen Manh Dung
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Lịch sử
• Đề tài: Nhận Thức Về Khoa Học Và Kỹ Thuật Phương Tây Của Trí Thức Việt Nam Nửa Cuối Thế Kỷ XIX
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2021
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: BỐI CẢNH KINH TẾ, XÃ HỘI, KHOA HỌC VÀ KĨ THUẬT Ở PHƯƠNG TÂY VÀ VIỆT NAM NỬA CUỐI THẾ KỶ XIX
• 1.1. Bối cảnh kinh tế - xã hội và khoa học — kĩ thuật ở phương Tây
• 1.2. Tình hình kinh tế - xã hội ở phương Tây
• 1.3. Sự phát triển khoa học và kĩ thuật ở phương Tây
• 1.4. Bối cảnh kinh tế, xã hội và khoa học — kĩ thuật Việt Nam
• 1.5. Tình hình kinh tế, xã hội và những chuyển biến lớn về khoa học — kĩ thuật
• 1.6. Những động thái của các trí thức Việt Nam trước cuộc xâm lược của Pháp
• 2. CHƯƠNG 2: NHẬN THỨC CỦA CÁC TRÍ THỨC VIỆT NAM VỀ KHOA HỌC VÀ KĨ THUẬT PHƯƠNG TÂY
• 2.1. Nhận thức về giáo dục
• 2.2. Nhận thức về nội dung giáo dục
• 2.3. Nhận thức về các môn học của người Pháp
• 2.4. Nhận thức về báo chí, ngôn ngữ và văn học
• 2.5. Nhận thức về vấn đề tôn giáo
• 2.5.1. Về mối liên hệ giữa tôn giáo và an ninh quốc gia
• 2.5.2. Những chính sách của nhà Nguyễn với tôn giáo phương Tây
• 2.6. Nhận thức về một số ngành kĩ thuật
• 2.6.1. Kĩ thuật quân sự
• 2.6.2. Các ngành kĩ thuật khác
• 2.7. Nhận thức về vấn đề chính sách đối ngoại
• 2.7.1. Sự thay đổi nhận thức của triều đình về quan hệ quốc tế
• 2.7.2. Nhận thức và quan điểm của một số trí thức Việt Nam về vấn đề đối ngoại
• 3. CHƯƠNG 3: MỘT SỐ NHẬN XÉT VỀ SỰ NHẬN THỨC CỦA TRÍ THỨC VIỆT NAM VỚI KHOA HỌC VÀ KĨ THUẬT PHƯƠNG TÂY
• 3.1. Đặc điểm chuyển biến nhận thức về khoa học và kĩ thuật phương Tây của trí thức Việt Nam
• 3.2. Sự cấp tiến và phá cách trong nhận thức
• 3.3. Sự chi phối của lợi ích quốc gia
• 3.4. Chịu sự tác động của các yếu tố
• 3.5. Đóng góp và hạn chế của sự chuyển biến nhận thức về khoa học và kĩ thuật phương Tây của trí thức Việt Nam
• 3.6. Những điểm hạn chế
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Bối cảnh kinh tế xã hội khoa học và kỹ thuật ở phương Tây và Việt Nam nửa cuối thế kỷ XIX

Bối cảnh kinh tế, xã hội và khoa học - kỹ thuật ở phương Tây vào nửa cuối thế kỷ XIX có sự phát triển mạnh mẽ. Các quốc gia phương Tây đã đạt được những thành tựu vượt bậc trong khoa học phương Tây và kỹ thuật phương Tây, tạo ra những thay đổi lớn trong cấu trúc xã hội và kinh tế. Sự phát triển này không chỉ thúc đẩy nền kinh tế mà còn tạo ra những cơ hội và thách thức cho các quốc gia phương Đông, trong đó có Việt Nam. Giới trí thức Việt Nam đã nhận thức được tầm quan trọng của khoa học và kỹ thuật trong việc bảo vệ và phát triển đất nước. Họ đã bắt đầu tiếp cận và tìm hiểu các giá trị của khoa học và công nghệ phương Tây nhằm cải cách và hiện đại hóa xã hội Việt Nam. Sự chuyển biến này không chỉ phản ánh sự thay đổi trong nhận thức mà còn là một phần quan trọng trong quá trình phát triển lịch sử của Việt Nam.

1.1. Tình hình kinh tế xã hội ở phương Tây

Tình hình kinh tế - xã hội ở phương Tây vào nửa cuối thế kỷ XIX cho thấy sự phát triển mạnh mẽ của công nghiệp và thương mại. Các quốc gia như Anh, Pháp, và Đức đã trở thành những cường quốc kinh tế, dẫn đầu trong việc áp dụng khoa học vào sản xuất. Sự phát triển này đã tạo ra một tầng lớp trí thức mới, những người có khả năng tiếp cận và ứng dụng kỹ thuật phương Tây vào thực tiễn. Điều này đã tạo ra một áp lực lớn đối với các quốc gia phương Đông, trong đó có Việt Nam, buộc họ phải thay đổi để không bị tụt lại phía sau. Giới trí thức Việt Nam đã nhận thức rõ ràng về sự cần thiết phải cải cách và hiện đại hóa để bảo vệ đất nước trước sự xâm lược của các thế lực phương Tây.

1.2. Bối cảnh kinh tế xã hội và khoa học kỹ thuật Việt Nam

Bối cảnh kinh tế, xã hội và khoa học - kỹ thuật ở Việt Nam vào nửa cuối thế kỷ XIX rất phức tạp. Việt Nam đang đối mặt với sự xâm lược của thực dân Pháp, trong khi nền kinh tế vẫn chủ yếu dựa vào nông nghiệp truyền thống. Giới trí thức Việt Nam đã bắt đầu nhận thức được tầm quan trọng của khoa học và kỹ thuật trong việc phát triển đất nước. Họ đã tìm cách tiếp cận và học hỏi từ khoa học phương Tây để cải cách giáo dục và nâng cao năng lực sản xuất. Sự chuyển biến này không chỉ là một phản ứng trước sự xâm lược mà còn là một nỗ lực để hiện đại hóa xã hội và nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.

II. Nhận thức của các trí thức Việt Nam về khoa học và kỹ thuật phương Tây

Nhận thức của các trí thức Việt Nam về khoa học và kỹ thuật phương Tây vào nửa cuối thế kỷ XIX đã có những chuyển biến đáng kể. Họ đã bắt đầu tiếp cận với các giá trị của khoa học phương Tây thông qua việc học tập và nghiên cứu. Nhiều trí thức đã nhận ra rằng việc áp dụng kỹ thuật phương Tây không chỉ giúp nâng cao năng lực sản xuất mà còn là một yếu tố quan trọng trong việc bảo vệ đất nước. Sự chuyển biến này thể hiện rõ qua các hoạt động cải cách giáo dục, nơi mà các môn học mới được đưa vào giảng dạy nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng cho thế hệ trẻ. Các trí thức cũng đã bắt đầu viết về những vấn đề liên quan đến khoa học và kỹ thuật, thể hiện sự quan tâm và mong muốn cải cách xã hội.

2.1. Nhận thức về giáo dục

Giáo dục được xem là một trong những lĩnh vực quan trọng nhất trong sự chuyển biến nhận thức của trí thức Việt Nam. Họ đã nhận thức rằng để phát triển, cần phải cải cách hệ thống giáo dục, áp dụng các phương pháp giảng dạy hiện đại từ khoa học phương Tây. Nhiều trí thức đã kêu gọi việc thành lập các trường học mới, nơi mà học sinh có thể tiếp cận với các môn học như toán học, vật lý, và hóa học. Điều này không chỉ giúp nâng cao trình độ học vấn mà còn tạo ra một thế hệ trí thức mới có khả năng ứng dụng kỹ thuật phương Tây vào thực tiễn. Sự thay đổi này đã tạo ra một nền tảng vững chắc cho sự phát triển của xã hội Việt Nam trong tương lai.

2.2. Nhận thức về các môn học của người Pháp

Các trí thức Việt Nam cũng đã bắt đầu nhận thức về tầm quan trọng của các môn học do người Pháp giảng dạy. Họ đã thấy rằng việc học tập các môn học này không chỉ giúp nâng cao kiến thức mà còn mở ra cơ hội tiếp cận với khoa học và kỹ thuật phương Tây. Nhiều trí thức đã tham gia vào các lớp học và nghiên cứu các tài liệu từ Pháp, từ đó hình thành những quan điểm mới về việc áp dụng kỹ thuật vào thực tiễn Việt Nam. Sự chuyển biến này không chỉ phản ánh sự thay đổi trong nhận thức mà còn là một phần quan trọng trong quá trình hiện đại hóa xã hội Việt Nam.

III. Đánh giá và tác động của sự chuyển biến nhận thức

Sự chuyển biến nhận thức về khoa học và kỹ thuật phương Tây của trí thức Việt Nam vào nửa cuối thế kỷ XIX đã có những tác động sâu rộng đến xã hội. Những quan điểm mới về khoa học và kỹ thuật đã thúc đẩy nhiều phong trào cải cách, từ giáo dục đến kinh tế. Tuy nhiên, sự chuyển biến này cũng gặp phải nhiều thách thức, đặc biệt là từ những lực lượng bảo thủ trong xã hội. Mặc dù vậy, những nỗ lực của trí thức Việt Nam đã tạo ra một nền tảng vững chắc cho các phong trào yêu nước và cải cách sau này. Sự nhận thức về khoa học phương Tây không chỉ giúp nâng cao năng lực sản xuất mà còn góp phần vào việc bảo vệ và phát triển đất nước trong bối cảnh khó khăn.

3.1. Đóng góp và hạn chế của sự chuyển biến nhận thức

Sự chuyển biến nhận thức của trí thức Việt Nam về khoa học và kỹ thuật phương Tây đã đóng góp tích cực vào quá trình hiện đại hóa xã hội. Tuy nhiên, cũng cần nhìn nhận rằng sự chuyển biến này còn nhiều hạn chế. Nhiều trí thức vẫn còn bị ảnh hưởng bởi các tư tưởng truyền thống, dẫn đến việc áp dụng kỹ thuật phương Tây chưa thực sự hiệu quả. Hơn nữa, sự thiếu hụt về nguồn lực và cơ sở hạ tầng cũng là một rào cản lớn trong việc thực hiện các cải cách. Dù vậy, những nỗ lực này đã tạo ra một bước đà quan trọng cho các phong trào yêu nước và cải cách trong thế kỷ XX.

3.2. Tác động đến lịch sử khoa học và kỹ thuật Việt Nam

Sự chuyển biến nhận thức về khoa học và kỹ thuật phương Tây đã có tác động lớn đến lịch sử khoa học và công nghệ Việt Nam. Những quan điểm mới đã thúc đẩy nhiều phong trào cải cách, từ giáo dục đến kinh tế. Điều này không chỉ giúp nâng cao năng lực sản xuất mà còn tạo ra một thế hệ trí thức mới có khả năng ứng dụng kỹ thuật phương Tây vào thực tiễn. Sự chuyển biến này đã tạo ra một nền tảng vững chắc cho sự phát triển của khoa học và công nghệ Việt Nam trong những thập kỷ tiếp theo.

Tổng quan nghiên cứu

Vào nửa cuối thế kỷ XIX, sự phát triển mạnh mẽ của khoa học và kỹ thuật (KH&KT) phương Tây đã tạo nên bước ngoặt lớn trong lịch sử phát triển kinh tế - xã hội của nhiều quốc gia. Ở Việt Nam, giai đoạn này đánh dấu thời kỳ đầy biến động khi đất nước đứng trước nguy cơ xâm lược của thực dân Pháp. Theo ước tính, từ năm 1858 đến 1896, Việt Nam trải qua nhiều biến cố chính trị, xã hội và kinh tế, trong đó sự yếu kém về KH&KT được xem là một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn đến thất bại trong việc bảo vệ chủ quyền quốc gia. Giới trí thức Việt Nam trong thời kỳ này đã có cơ hội tiếp xúc và nhận thức lại về giá trị của KH&KT phương Tây, từ đó hình thành các quan điểm khác nhau về việc học tập và áp dụng các tri thức mới nhằm canh tân đất nước.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là làm rõ quá trình chuyển biến nhận thức của trí thức Việt Nam về KH&KT phương Tây trong nửa cuối thế kỷ XIX, tập trung vào các lĩnh vực giáo dục, báo chí, ngôn ngữ, tôn giáo, quan hệ quốc tế và kỹ thuật quân sự. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các quốc gia phương Tây và Việt Nam trong giai đoạn 1858-1896, với trọng tâm là sự tiếp nhận và phản ứng của trí thức Việt Nam trước các giá trị văn minh mới. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc bổ sung khoảng trống về lịch sử KH&KT Việt Nam, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho việc đánh giá vai trò của trí thức trong quá trình hiện đại hóa đất nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng hai lý thuyết chính: lý thuyết lực hút - lực đẩy trong quá trình chuyển biến nhận thức và khung mẫu nghiên cứu lịch sử KH&KT. Lý thuyết lực hút - lực đẩy giúp phân tích các yếu tố tác động đến sự thay đổi nhận thức của trí thức, trong đó lực hút là các giá trị, tri thức KH&KT phương Tây hấp dẫn, còn lực đẩy là các yếu tố nội tại như nền tảng giáo dục truyền thống, áp lực xã hội và chính trị. Khung mẫu lịch sử KH&KT cung cấp góc nhìn toàn diện về sự phát triển khoa học và kỹ thuật trong bối cảnh lịch sử cụ thể, giúp đánh giá sự tiếp nhận và ứng dụng tri thức mới.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm:

• Khoa học: hệ thống tri thức về quy luật tồn tại và phát triển của tự nhiên, xã hội và tư duy, được hình thành qua phương pháp thực nghiệm.
• Kỹ thuật: hoạt động chuyên môn hóa cao, mang tính thực hành nhằm đáp ứng nhu cầu sản xuất và xã hội.
• Trí thức: những người có trình độ học vấn chuyên môn, am hiểu khoa học và kỹ thuật, có khả năng tiếp nhận và truyền bá tri thức mới.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp lịch sử làm chủ đạo, kết hợp với phương pháp so sánh để đối chiếu nhận thức của trí thức Việt Nam với các giai đoạn trước và sau. Phương pháp thống kê và phân tích tài liệu được áp dụng để xử lý các số liệu về giáo dục, báo chí, và các hoạt động trí thức. Phương pháp logic và mô tả giúp xây dựng luận điểm chặt chẽ, đồng thời tiếp cận liên ngành (tôn giáo học, xã hội học, chính trị học) nhằm có cái nhìn toàn diện.

Nguồn dữ liệu chính bao gồm các tư liệu chữ viết như Khâm định Đại Nam hội điển sự lệ, Đại Nam thực lục, nhật ký, bản điều trần của các trí thức đương thời, các tờ báo Pháp và Việt Nam nửa cuối thế kỷ XIX. Cỡ mẫu nghiên cứu tập trung vào các nhân vật trí thức tiêu biểu như Nguyễn Trường Tộ, Trương Vĩnh Ký, Nguyễn Lộ Trạch, Kỳ Đồng, cùng các tài liệu liên quan đến giáo dục, báo chí, tôn giáo và quan hệ quốc tế. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 1858 đến 1896, với một số trường hợp mở rộng sang đầu thế kỷ XX để đánh giá tác động lâu dài.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Chuyển biến nhận thức về giáo dục:
   Nhiều trí thức Việt Nam đã nhận thức tích cực về giáo dục phương Tây, đặc biệt là các môn học thực dụng như toán học, ngôn ngữ, kỹ thuật. Ví dụ, vua Tự Đức đã cử người đi học tiếng Pháp và mở trường dạy học theo phương pháp mới. Tỷ lệ học sinh theo học trường Pháp tuy thấp (khoảng 1% dân số Nam Kỳ năm 1881), nhưng các trường chữ Quốc ngữ và Pháp đã tăng lên đáng kể, với 2.691 học sinh trường Pháp và 8.496 học sinh trường chữ Nho năm 1886.

2. Nhận thức về báo chí, ngôn ngữ và văn học:
   Báo chí phương Tây được giới trí thức như Trương Vĩnh Ký sử dụng như công cụ truyền bá tri thức khoa học và văn hóa mới. Gia Định báo dưới sự quản lý của ông đã phát triển nội dung đa dạng, thu hút đông đảo độc giả, đặc biệt là qua phần “Thứ vụ” cung cấp kiến thức khoa học. Về ngôn ngữ, Trương Vĩnh Ký và Huỳnh Tịnh Của đã đóng góp lớn trong việc phát triển chữ Quốc ngữ và biên soạn từ điển, giúp phổ biến ngôn ngữ mới trong xã hội.

3. Nhận thức về tôn giáo và an ninh quốc gia:
   Tôn giáo Kito giáo được nhìn nhận phức tạp, vừa là yếu tố văn hóa vừa là mối đe dọa an ninh. Vua Tự Đức và nhiều quan lại có quan điểm nghiêm khắc với Kito giáo, coi đây là nguyên nhân gây bất ổn xã hội và chính trị. Các sắc dụ cấm đạo và đàn áp giáo dân được ban hành nhằm kiểm soát ảnh hưởng của tôn giáo này. Tuy nhiên, cũng có một số quan điểm khoan dung hơn, nhưng không chiếm đa số.

4. Nhận thức về kỹ thuật và quan hệ quốc tế:
   Trí thức Việt Nam đã chú ý đến các ngành kỹ thuật quân sự và công nghiệp của phương Tây, đề xuất học tập và áp dụng để tăng cường sức mạnh quốc gia. Về quan hệ quốc tế, họ nhận thức rõ sự phức tạp và tính toán chiến lược của các quốc gia phương Tây, đồng thời đề xuất mở rộng quan hệ ngoại giao để bảo vệ đất nước.

Thảo luận kết quả

Sự chuyển biến nhận thức của trí thức Việt Nam về KH&KT phương Tây trong nửa cuối thế kỷ XIX là một quá trình phức tạp, chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố nội tại và ngoại lai. Sự phát triển của giáo dục và báo chí phương Tây đã tạo ra lực hút mạnh mẽ, thúc đẩy trí thức tiếp nhận tri thức mới. Tuy nhiên, nền tảng giáo dục truyền thống và áp lực chính trị xã hội đã tạo ra lực đẩy, khiến quá trình chuyển biến diễn ra không đồng đều và có nhiều hạn chế.

So với các nghiên cứu trước đây, luận văn làm rõ hơn các khía cạnh nhận thức đa chiều của trí thức, không chỉ tập trung vào kinh tế, chính trị mà còn mở rộng sang văn hóa, tôn giáo và kỹ thuật. Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ về số lượng trường học, học sinh theo từng loại hình giáo dục, cũng như bảng so sánh quan điểm của các trí thức tiêu biểu, sẽ giúp minh họa rõ nét hơn quá trình chuyển biến này.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu nằm ở việc cung cấp cái nhìn toàn diện về vai trò của trí thức trong việc tiếp nhận và vận dụng KH&KT phương Tây, từ đó góp phần làm sáng tỏ nguyên nhân thất bại và những bài học lịch sử quan trọng cho công cuộc hiện đại hóa đất nước sau này.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo và phổ cập giáo dục thực dụng:
   Đẩy mạnh việc mở rộng các trường học dạy các môn khoa học, kỹ thuật và ngoại ngữ nhằm nâng cao trình độ tri thức của nhân dân. Mục tiêu tăng tỷ lệ học sinh theo học các ngành này lên ít nhất 20% trong vòng 5 năm. Chủ thể thực hiện là Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các địa phương.

2. Phát triển báo chí và truyền thông khoa học:
   Khuyến khích các cơ quan báo chí xây dựng chuyên mục khoa học, kỹ thuật với ngôn ngữ dễ hiểu, phù hợp với đại chúng nhằm nâng cao nhận thức xã hội về KH&KT. Thời gian thực hiện trong 3 năm, do Bộ Thông tin và Truyền thông chủ trì.

3. Xây dựng chính sách dung hòa tôn giáo và phát triển văn hóa:
   Thiết lập các chính sách tôn trọng tự do tín ngưỡng, đồng thời tăng cường giáo dục về giá trị văn hóa truyền thống và hiện đại để giảm thiểu xung đột xã hội. Thời gian triển khai 5 năm, do Bộ Nội vụ phối hợp với các tổ chức tôn giáo và văn hóa.

4. Mở rộng quan hệ quốc tế và hợp tác khoa học kỹ thuật:
   Tăng cường hợp tác với các quốc gia phát triển về nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ và đào tạo nhân lực. Mục tiêu thiết lập ít nhất 10 chương trình hợp tác quốc tế trong 5 năm tới. Chủ thể thực hiện là Bộ Ngoại giao và Bộ Khoa học và Công nghệ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giảng viên và sinh viên ngành Lịch sử và Khoa học xã hội:
   Luận văn cung cấp tư liệu phong phú và phân tích sâu sắc về lịch sử KH&KT Việt Nam, giúp nâng cao hiểu biết và phát triển nghiên cứu chuyên sâu.

2. Nhà quản lý giáo dục và chính sách công:
   Các đề xuất và phân tích trong luận văn hỗ trợ xây dựng chính sách giáo dục, phát triển khoa học kỹ thuật và quản lý văn hóa phù hợp với bối cảnh lịch sử và hiện đại.

3. Nhà nghiên cứu văn hóa và tôn giáo:
   Luận văn làm rõ mối quan hệ phức tạp giữa tôn giáo và an ninh quốc gia, cung cấp góc nhìn lịch sử giúp hiểu rõ hơn về các xung đột văn hóa và tôn giáo.

4. Chuyên gia phát triển khoa học kỹ thuật và hợp tác quốc tế:
   Nghiên cứu về nhận thức và ứng dụng KH&KT phương Tây của trí thức Việt Nam có thể làm cơ sở tham khảo cho các chương trình hợp tác và phát triển công nghệ hiện nay.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao nửa cuối thế kỷ XIX là giai đoạn quan trọng trong chuyển biến nhận thức của trí thức Việt Nam?
   Giai đoạn này đánh dấu sự tiếp xúc mạnh mẽ với KH&KT phương Tây do áp lực xâm lược và nhu cầu canh tân đất nước, tạo bước ngoặt trong tư duy và hành động của trí thức.

2. Những lĩnh vực nào được tập trung nghiên cứu trong luận văn?
   Luận văn tập trung vào giáo dục, báo chí, ngôn ngữ, tôn giáo, quan hệ quốc tế và kỹ thuật quân sự, những lĩnh vực có ảnh hưởng lớn đến nhận thức và hành động của trí thức.

3. Vai trò của Trương Vĩnh Ký trong sự phát triển báo chí và ngôn ngữ Việt Nam thế kỷ XIX là gì?
   Ông là người tiên phong phát triển Gia Định báo thành công cụ truyền bá tri thức khoa học và văn hóa, đồng thời biên soạn nhiều tác phẩm về chữ Quốc ngữ và từ điển, góp phần phổ biến ngôn ngữ mới.

4. Quan điểm của vua Tự Đức về tôn giáo Kito giáo như thế nào?
   Vua Tự Đức có quan điểm nghiêm khắc, coi Kito giáo là mối đe dọa an ninh quốc gia và xã hội, ban hành nhiều sắc dụ cấm đạo và đàn áp giáo dân nhằm kiểm soát ảnh hưởng của tôn giáo này.

5. Luận văn có đề xuất giải pháp gì để phát triển KH&KT hiện nay dựa trên bài học lịch sử?
   Luận văn đề xuất tăng cường giáo dục thực dụng, phát triển báo chí khoa học, dung hòa tôn giáo và mở rộng hợp tác quốc tế nhằm nâng cao nhận thức và ứng dụng KH&KT trong phát triển đất nước.

Kết luận

• Luận văn làm rõ bối cảnh kinh tế, xã hội và sự phát triển KH&KT phương Tây và Việt Nam nửa cuối thế kỷ XIX, đồng thời phân tích sâu sắc sự chuyển biến nhận thức của trí thức Việt Nam.
• Nghiên cứu chỉ ra các đặc điểm, đóng góp và hạn chế trong quá trình tiếp nhận tri thức mới, góp phần làm sáng tỏ nguyên nhân thất bại và bài học lịch sử.
• Luận văn cung cấp nguồn tư liệu phong phú, giá trị khoa học cao, hữu ích cho nghiên cứu lịch sử KH&KT và phát triển chính sách hiện đại.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao giáo dục, truyền thông khoa học, dung hòa tôn giáo và mở rộng hợp tác quốc tế.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai nghiên cứu sâu hơn về tác động dài hạn của chuyển biến nhận thức và áp dụng kết quả vào phát triển KH&KT hiện đại.

Hành động ngay hôm nay: Khuyến khích các nhà nghiên cứu, quản lý và trí thức tiếp tục khai thác, phát huy giá trị lịch sử để thúc đẩy sự phát triển bền vững của KH&KT Việt Nam.