Luận văn thạc sĩ về tội sản xuất và buôn bán hàng cấm theo Bộ luật Hình sự 2015

• Tác giả: Nguyễn Trung Thành
• Người hướng dẫn: PGS.TS Nguyễn Văn Hương
• Trường học: Trường Đại Học Luật Hà Nội
• Chuyên ngành: Luật Học
• Đề tài: Nghiên Cứu Tội Sản Xuất Và Buôn Bán Hàng Cấm Theo Bộ Luật Hình Sự 2015
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT HÌNH SỰ NĂM 2015 VỀ TỘI SẢN XUẤT, BUÔN BÁN HÀNG CẤM
• 1.1. Khái niệm tội sản xuất, buôn bán hàng cấm
• 1.2. Các yếu tố cấu thành của tội phạm sản xuất, buôn bán hàng cấm
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TIỄN ÁP DỤNG CÁC QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT HÌNH SỰ VỀ TỘI SẢN XUẤT, BUÔN BÁN HÀNG CẤM VÀ MỘT SỐ ĐỀ XUẤT
• KẾT LUẬN
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Khái niệm tội sản xuất buôn bán hàng cấm

Khái niệm về tội sản xuất và buôn bán hàng cấm được quy định rõ ràng trong Bộ luật Hình sự năm 2015. Theo đó, hàng cấm là những sản phẩm mà Nhà nước không cho phép sản xuất, lưu hành, hoặc sử dụng trên lãnh thổ Việt Nam. Điều này thể hiện sự quan tâm của Nhà nước trong việc bảo vệ trật tự quản lý kinh tế và bảo đảm an toàn cho người tiêu dùng. Hành vi sản xuất hàng cấm bao gồm việc tạo ra các sản phẩm này, trong khi buôn bán hàng cấm là việc mua bán các sản phẩm đó dưới bất kỳ hình thức nào nhằm mục đích thu lợi. Sự phân định rõ ràng giữa hai hành vi này là rất quan trọng, vì nó không chỉ giúp xác định trách nhiệm hình sự mà còn tạo cơ sở pháp lý cho việc xử lý các hành vi vi phạm. Việc quy định tội sản xuất, buôn bán hàng cấm trong Bộ luật Hình sự không chỉ nhằm mục đích trừng phạt mà còn để ngăn chặn các hành vi vi phạm, bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng và đảm bảo an ninh trật tự xã hội.

II. Các yếu tố cấu thành của tội phạm sản xuất buôn bán hàng cấm

Cấu thành tội phạm sản xuất và buôn bán hàng cấm bao gồm bốn yếu tố cơ bản: khách thể của tội phạm, mặt khách quan của tội phạm, mặt chủ quan của tội phạm, và chủ thể của tội phạm. Khách thể của tội phạm là các quan hệ xã hội bị xâm phạm, cụ thể là trật tự quản lý kinh tế mà Nhà nước độc quyền kiểm soát. Mặt khách quan thể hiện qua hành vi sản xuất hoặc buôn bán hàng cấm, trong khi mặt chủ quan phản ánh ý thức chủ quan của người phạm tội, tức là động cơ và mục đích thực hiện hành vi. Chủ thể của tội phạm là cá nhân hoặc tổ chức thực hiện hành vi vi phạm. Việc nghiên cứu các yếu tố này không chỉ giúp xác định tính chất của tội phạm mà còn tạo cơ sở cho việc xử lý các trường hợp vi phạm một cách chính xác và công bằng. Điều này có ý nghĩa quan trọng trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm, góp phần bảo vệ trật tự xã hội.

III. Thực tiễn áp dụng các quy định của Bộ luật Hình sự về tội sản xuất buôn bán hàng cấm

Thực tiễn áp dụng các quy định của Bộ luật Hình sự về tội sản xuất và buôn bán hàng cấm cho thấy nhiều vấn đề cần được giải quyết. Việc xác định tội danh và quyết định hình phạt hiện vẫn còn nhiều bất cập, đặc biệt là trong việc phân biệt giữa các loại hàng hóa cấm và hàng hóa hợp pháp. Nhiều trường hợp vi phạm chưa được xử lý một cách triệt để, dẫn đến tình trạng tái phạm và gia tăng các hành vi vi phạm pháp luật. Để nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng trong việc điều tra, xử lý các vụ án liên quan đến tội sản xuất và buôn bán hàng cấm. Ngoài ra, việc nâng cao nhận thức của cộng đồng về tác hại của hàng cấm cũng là một yếu tố quan trọng trong công tác phòng chống tội phạm. Điều này không chỉ giúp giảm thiểu các hành vi vi phạm mà còn góp phần xây dựng một xã hội an toàn và lành mạnh.

IV. Một số đề xuất nhằm hoàn thiện Bộ luật Hình sự

Để nâng cao hiệu quả áp dụng Bộ luật Hình sự đối với tội sản xuất và buôn bán hàng cấm, cần có một số đề xuất cụ thể. Thứ nhất, cần điều chỉnh các quy định pháp luật nhằm làm rõ hơn các dấu hiệu cấu thành tội phạm, từ đó tạo điều kiện cho việc áp dụng pháp luật một cách đồng bộ và chính xác. Thứ hai, cần tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật cho người dân, giúp họ nhận thức rõ hơn về tác hại của hàng cấm và trách nhiệm của mình trong việc bảo vệ trật tự xã hội. Thứ ba, cần tăng cường phối hợp giữa các cơ quan chức năng trong công tác điều tra, xử lý các vụ án liên quan đến tội sản xuất và buôn bán hàng cấm, nhằm đảm bảo tính kịp thời và hiệu quả. Cuối cùng, cần có các biện pháp chế tài nghiêm khắc hơn đối với các hành vi vi phạm, nhằm răn đe và ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực này.

Tổng quan nghiên cứu

Trong những năm gần đây, tội phạm sản xuất, buôn bán hàng cấm tại Việt Nam có xu hướng gia tăng và diễn biến phức tạp, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến trật tự quản lý kinh tế, an ninh xã hội và quyền lợi của người tiêu dùng. Theo báo cáo của ngành, từ năm 2015 đến 2019, lực lượng chức năng đã phát hiện và xử lý hàng nghìn vụ án liên quan đến tội phạm này, đặc biệt tại các tỉnh có tuyến biên giới và khu vực đồng bằng sông Cửu Long như tỉnh Hậu Giang. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là làm rõ các vấn đề lý luận và thực tiễn về tội sản xuất, buôn bán hàng cấm theo Bộ luật Hình sự năm 2015, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh phòng chống tội phạm. Phạm vi nghiên cứu tập trung trên toàn quốc, với trọng tâm phân tích thực tiễn áp dụng tại tỉnh Hậu Giang trong giai đoạn 2015-2019. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc góp phần bảo vệ quyền con người, đảm bảo an ninh trật tự, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên khung lý thuyết của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm, đường lối của Đảng, Nhà nước về chính sách hình sự trong đấu tranh phòng chống tội phạm. Hai mô hình nghiên cứu chính được áp dụng là mô hình cấu thành tội phạm hình sự và mô hình phân tích pháp luật hình sự. Các khái niệm trọng tâm bao gồm: tội sản xuất, buôn bán hàng cấm; khách thể và đối tượng tác động của tội phạm; dấu hiệu cấu thành tội phạm; trách nhiệm hình sự của cá nhân và pháp nhân thương mại; các tình tiết định khung hình phạt; phân biệt tội phạm liên quan như tội vận chuyển hàng cấm, buôn lậu, sản xuất hàng giả.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh và thống kê nhằm làm rõ các dấu hiệu pháp lý và thực tiễn áp dụng Bộ luật Hình sự năm 2015 về tội sản xuất, buôn bán hàng cấm. Nguồn dữ liệu chính bao gồm các văn bản pháp luật, báo cáo của ngành công an, tài liệu tham khảo chuyên ngành, cùng số liệu thống kê từ các cơ quan tiến hành tố tụng tại tỉnh Hậu Giang giai đoạn 2015-2019. Cỡ mẫu nghiên cứu gồm 71 vụ án với 77 bị can được điều tra, truy tố và xét xử. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu toàn bộ các vụ án liên quan đến tội phạm này tại địa phương trong khoảng thời gian nghiên cứu. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2019 đến 2020, tập trung phân tích dữ liệu thực tiễn và đề xuất giải pháp hoàn thiện pháp luật.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Gia tăng số vụ và đối tượng phạm tội: Từ năm 2015 đến 2019, số vụ án sản xuất, buôn bán hàng cấm tại tỉnh Hậu Giang liên tục tăng, năm 2019 ghi nhận 22 vụ với 24 bị can, chiếm gần 31% tổng số vụ trong giai đoạn (Phụ lục 1). Điều này phản ánh sự phức tạp và mở rộng của tội phạm trong khu vực.

2. Khó khăn trong xác định tội danh: Việc xác định tội danh gặp nhiều khó khăn do sự thay đổi chính sách pháp luật, đặc biệt trong giai đoạn 2015-2018 khi thuốc lá điếu nhập lậu không được coi là hàng cấm theo Luật Đầu tư 2014, dẫn đến nhiều vụ án phải tạm đình chỉ hoặc chuyển sang xử phạt hành chính (Công văn số 154/TANDTC-PC ngày 25/7/2017).

3. Thực tiễn áp dụng pháp luật còn bất cập: Qua phân tích 71 vụ án, có 4 vụ án bị đình chỉ do vướng mắc pháp lý, đồng thời còn tồn tại sự khác biệt trong nhận thức và áp dụng pháp luật giữa các cơ quan tiến hành tố tụng, ảnh hưởng đến chất lượng xét xử và tính nghiêm minh của pháp luật.

4. Hình phạt nghiêm khắc và đa dạng: Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định mức phạt tiền tối thiểu 100 triệu đồng và phạt tù từ 1 đến 15 năm tùy theo khung hình phạt, với các tình tiết tăng nặng như phạm tội có tổ chức, tái phạm, buôn bán qua biên giới. Pháp nhân thương mại cũng có thể bị xử lý hình sự với mức phạt tiền từ 1.000 đồng đến đình chỉ hoạt động vĩnh viễn.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân gia tăng tội phạm sản xuất, buôn bán hàng cấm xuất phát từ lợi nhuận cao, thủ đoạn tinh vi và sự câu kết chặt chẽ giữa các đối tượng phạm tội. Sự thay đổi chính sách pháp luật trong giai đoạn 2015-2018 đã tạo ra khoảng trống pháp lý, làm giảm hiệu quả xử lý hình sự, gây khó khăn cho cơ quan tiến hành tố tụng. So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả này phù hợp với xu hướng phức tạp của tội phạm kinh tế tại các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long. Việc áp dụng các khung hình phạt nghiêm khắc thể hiện sự quyết tâm của Nhà nước trong việc bảo vệ trật tự quản lý kinh tế và quyền lợi người tiêu dùng. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số vụ án theo năm và bảng phân loại các khung hình phạt áp dụng, giúp minh họa rõ nét xu hướng và mức độ nghiêm trọng của tội phạm.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Hoàn thiện khái niệm và danh mục hàng cấm: Cần bổ sung, làm rõ khái niệm hàng cấm trong Bộ luật Hình sự và các văn bản hướng dẫn để tránh sự tùy tiện trong áp dụng pháp luật, đảm bảo tính thống nhất và minh bạch.

2. Tăng cường phối hợp liên ngành: Đề xuất xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan công an, tòa án, viện kiểm sát và quản lý thị trường nhằm nâng cao hiệu quả phát hiện, điều tra và xử lý tội phạm sản xuất, buôn bán hàng cấm.

3. Nâng cao năng lực cho cán bộ pháp luật: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn chuyên sâu về pháp luật hình sự và kỹ năng xét xử cho cán bộ tiến hành tố tụng, đặc biệt về các quy định mới và các tình huống pháp lý phức tạp.

4. Tăng cường công tác tuyên truyền, phòng ngừa: Đẩy mạnh tuyên truyền pháp luật đến cộng đồng, nâng cao nhận thức về tác hại của hàng cấm, đồng thời phát triển các chương trình phòng ngừa tội phạm tại địa phương, đặc biệt ở các khu vực biên giới và vùng nông thôn.

Các giải pháp trên cần được thực hiện trong vòng 3-5 năm tới, với sự chủ trì của Bộ Công an, Bộ Tư pháp, các cơ quan quản lý địa phương và sự phối hợp của các tổ chức xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ pháp luật và tư pháp: Giúp nâng cao hiểu biết về các quy định pháp luật hình sự liên quan đến tội sản xuất, buôn bán hàng cấm, hỗ trợ công tác điều tra, truy tố và xét xử chính xác, hiệu quả.

2. Nhà hoạch định chính sách: Cung cấp cơ sở khoa học để hoàn thiện chính sách pháp luật, xây dựng các chương trình phòng chống tội phạm phù hợp với thực tiễn và xu hướng phát triển xã hội.

3. Giảng viên và sinh viên ngành Luật: Là tài liệu tham khảo chuyên sâu về luật hình sự, giúp nghiên cứu, giảng dạy và phát triển các đề tài khoa học liên quan.

4. Cơ quan quản lý thị trường và an ninh kinh tế: Hỗ trợ trong việc xây dựng chiến lược kiểm soát, giám sát thị trường, ngăn chặn và xử lý các hành vi vi phạm liên quan đến hàng cấm.

Câu hỏi thường gặp

1. Tội sản xuất, buôn bán hàng cấm được hiểu như thế nào?
   Là hành vi sản xuất hoặc mua bán các loại hàng hóa mà Nhà nước cấm kinh doanh, lưu hành hoặc chưa được phép lưu hành tại Việt Nam nhằm thu lợi bất chính, được quy định tại Điều 190 Bộ luật Hình sự năm 2015.

2. Khách thể của tội phạm này là gì?
   Khách thể là trật tự quản lý kinh tế, cụ thể là chế độ độc quyền của Nhà nước đối với một số mặt hàng cấm, đồng thời bảo vệ lợi ích của Nhà nước, tổ chức và người tiêu dùng.

3. Pháp nhân thương mại có thể bị xử lý hình sự không?
   Có, theo khoản 5 Điều 190 Bộ luật Hình sự năm 2015, pháp nhân thương mại phạm tội sản xuất, buôn bán hàng cấm có thể bị phạt tiền, đình chỉ hoạt động có thời hạn hoặc vĩnh viễn.

4. Khó khăn lớn nhất trong xử lý tội phạm này là gì?
   Khó khăn chủ yếu là do sự thay đổi chính sách pháp luật, chưa có khái niệm rõ ràng về hàng cấm, dẫn đến khó khăn trong xác định tội danh và áp dụng pháp luật thống nhất.

5. Các hình phạt áp dụng đối với tội này như thế nào?
   Hình phạt chính gồm phạt tiền từ 100 triệu đồng đến phạt tù từ 1 đến 15 năm tùy theo mức độ và tình tiết tăng nặng; ngoài ra còn có hình phạt bổ sung như cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề từ 1 đến 5 năm.

Kết luận

• Luận văn làm rõ các dấu hiệu pháp lý và thực tiễn áp dụng Bộ luật Hình sự năm 2015 về tội sản xuất, buôn bán hàng cấm, góp phần nâng cao hiệu quả xử lý tội phạm.
• Phân tích chi tiết các tình tiết định khung hình phạt và trách nhiệm hình sự của cá nhân, pháp nhân thương mại.
• Đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao năng lực thực thi nhằm khắc phục những bất cập hiện nay.
• Nghiên cứu tập trung vào thực tiễn tại tỉnh Hậu Giang, phản ánh xu hướng và đặc điểm tội phạm trong giai đoạn 2015-2019.
• Khuyến nghị các bước tiếp theo bao gồm hoàn thiện khái niệm hàng cấm, tăng cường phối hợp liên ngành và nâng cao công tác tuyên truyền phòng ngừa.

Để góp phần bảo vệ trật tự quản lý kinh tế và quyền lợi người dân, các cơ quan chức năng và nhà nghiên cứu được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu này trong công tác thực tiễn và phát triển chính sách pháp luật.