Tổng quan nghiên cứu

Thương mại điện tử tại Việt Nam đã chứng kiến sự phát triển vượt bậc trong những năm gần đây với doanh thu B2C vượt quá 5 tỷ USD vào năm 2016, tăng 23% so với năm trước đó và tốc độ tăng trưởng trung bình 32,3% từ 2013 đến 2017. Thị trường thương mại điện tử Việt Nam được đánh giá là một trong những nền kinh tế kỹ thuật số phát triển nhanh nhất khu vực Đông Nam Á, với dân số trẻ, tầng lớp trung lưu ngày càng tăng và tỷ lệ thâm nhập internet cao. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua hàng của người tiêu dùng trên ba nền tảng thương mại điện tử lớn tại Việt Nam: Shopee, Lazada và Tiki. Nghiên cứu tập trung vào việc đánh giá tầm quan trọng của từng yếu tố trong hành vi mua sắm trực tuyến, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của các sàn thương mại điện tử này.

Phạm vi nghiên cứu bao gồm khảo sát hành vi người mua sắm trên ba nền tảng thương mại điện tử phổ biến tại Việt Nam trong giai đoạn gần đây, đồng thời phân tích các yếu tố cá nhân, môi trường và đặc điểm của nền tảng ảnh hưởng đến quyết định mua hàng. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp thông tin chi tiết giúp doanh nghiệp thương mại điện tử tối ưu hóa chiến lược tiếp thị, cải thiện trải nghiệm người dùng và tăng tỷ lệ chuyển đổi mua hàng, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của thị trường thương mại điện tử Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên khung lý thuyết về hành vi người tiêu dùng và quyết định mua hàng, trong đó quy trình quyết định mua hàng gồm năm bước: nhận biết vấn đề, tìm kiếm thông tin, đánh giá các lựa chọn thay thế, quyết định mua hàng và đánh giá sau mua. Ngoài ra, mô hình các lực lượng ảnh hưởng đến hành vi người tiêu dùng trực tuyến được áp dụng, bao gồm hai nhóm yếu tố không thể kiểm soát là đặc điểm cá nhân và môi trường, cùng ba nhóm yếu tố có thể kiểm soát được gồm đặc điểm sản phẩm/dịch vụ, đặc điểm trung bình (hỗn hợp tiếp thị) và đặc điểm của người bán hoặc bên trung gian.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm:

  • Hỗn hợp tiếp thị 4P: sản phẩm, giá cả, địa điểm và khuyến mãi.
  • Trải nghiệm web: ấn tượng tổng thể của người tiêu dùng khi tương tác với nền tảng thương mại điện tử, bao gồm giao diện người dùng, tính dễ sử dụng, chính sách bảo mật và các yếu tố cảm xúc.
  • Yếu tố cá nhân và môi trường: tuổi tác, thu nhập, nghề nghiệp, văn hóa và lối sống ảnh hưởng đến hành vi mua sắm.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính kết hợp với phân tích tài liệu thứ cấp và phỏng vấn sâu nhằm khám phá các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua hàng trên Shopee, Lazada và Tiki. Mẫu nghiên cứu gồm 40 người tiêu dùng đã từng mua sắm trên ba nền tảng này, được lựa chọn theo tiêu chí đa dạng về giới tính, độ tuổi (18-24 và 25-39 tuổi) và thu nhập nhằm đảm bảo tính đại diện và độ bão hòa dữ liệu.

Dữ liệu được thu thập chủ yếu qua các cuộc phỏng vấn bán cấu trúc trực tuyến qua ứng dụng Zoom trong bối cảnh dịch Covid-19. Các câu hỏi tập trung vào nhận thức về các yếu tố cá nhân, đặc điểm sản phẩm, đặc điểm nền tảng và trải nghiệm mua sắm trực tuyến. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp phân tích nội dung định tính, trong đó các câu trả lời được mã hóa và nhóm lại thành các chủ đề chính để rút ra kết luận.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Yếu tố cá nhân và môi trường ảnh hưởng mạnh mẽ đến quyết định mua hàng
    Khoảng 75% người tham gia cho biết tuổi tác và thu nhập là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến lựa chọn sản phẩm và nền tảng mua sắm. Người trẻ tuổi (18-24) ưu tiên các sản phẩm công nghệ và thời trang, trong khi nhóm 25-39 tuổi quan tâm hơn đến chất lượng và dịch vụ hậu mãi.

  2. Trải nghiệm web và giao diện người dùng là yếu tố quyết định trong việc giữ chân khách hàng
    82% người dùng đánh giá cao giao diện thân thiện, dễ sử dụng và tốc độ xử lý đơn hàng nhanh của Shopee, trong khi Lazada được đánh giá cao về chính sách bảo vệ người tiêu dùng và Tiki nổi bật với dịch vụ giao hàng nhanh và chính sách đổi trả nghiêm ngặt.

  3. Hỗn hợp tiếp thị và các chương trình khuyến mãi kích thích mua sắm hiệu quả
    Các chương trình giảm giá, freeship và tiếp thị người ảnh hưởng được xem là những yếu tố thúc đẩy quyết định mua hàng, đặc biệt trên Shopee với tỷ lệ người dùng phản hồi tích cực lên đến 68%.

  4. Chất lượng sản phẩm và độ tin cậy của nhà bán hàng là mối quan tâm hàng đầu
    Khoảng 60% người tham gia lo ngại về chất lượng sản phẩm và sự minh bạch trong thông tin sản phẩm, đặc biệt trên Lazada và Tiki, nơi có quy trình kiểm duyệt nghiêm ngặt hơn so với Shopee.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy sự tương đồng với các nghiên cứu trước đây về hành vi người tiêu dùng trực tuyến, đồng thời nhấn mạnh vai trò quan trọng của trải nghiệm web trong việc tạo dựng niềm tin và thúc đẩy quyết định mua hàng. Sự khác biệt về ưu tiên giữa các nhóm tuổi và thu nhập phản ánh sự đa dạng trong nhu cầu và kỳ vọng của khách hàng, đòi hỏi các nền tảng thương mại điện tử phải có chiến lược phân khúc và cá nhân hóa phù hợp.

Biểu đồ so sánh mức độ hài lòng về trải nghiệm người dùng trên ba nền tảng có thể minh họa rõ nét sự khác biệt về ưu điểm và hạn chế của từng sàn. Bảng số liệu về tỷ lệ chuyển đổi và mức độ ảnh hưởng của các yếu tố tiếp thị cũng giúp làm rõ tác động của các chiến lược marketing đến hành vi mua sắm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tối ưu hóa trải nghiệm người dùng trên nền tảng
    Các sàn nên cải thiện giao diện thân thiện, tăng tốc độ xử lý đơn hàng và nâng cao tính năng tìm kiếm sản phẩm để giảm tỷ lệ bỏ giỏ hàng. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng. Chủ thể: Bộ phận phát triển sản phẩm và công nghệ.

  2. Phân khúc khách hàng và cá nhân hóa chiến lược tiếp thị
    Áp dụng công nghệ AI để phân tích hành vi người dùng, từ đó cá nhân hóa các chương trình khuyến mãi và đề xuất sản phẩm phù hợp với từng nhóm khách hàng. Thời gian: 12 tháng. Chủ thể: Bộ phận marketing và phân tích dữ liệu.

  3. Nâng cao chất lượng sản phẩm và kiểm soát nhà bán hàng
    Tăng cường kiểm duyệt và giám sát chất lượng sản phẩm, đồng thời xây dựng hệ thống đánh giá và phản hồi minh bạch để tăng niềm tin người tiêu dùng. Thời gian: 6-9 tháng. Chủ thể: Bộ phận quản lý nhà bán hàng và dịch vụ khách hàng.

  4. Cải thiện dịch vụ hậu cần và giao hàng
    Hợp tác với các đối tác vận chuyển uy tín, tối ưu hóa quy trình kho bãi và giao hàng để rút ngắn thời gian giao nhận, đặc biệt tại các khu vực nông thôn. Thời gian: 12-18 tháng. Chủ thể: Bộ phận logistics và vận hành.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Doanh nghiệp thương mại điện tử
    Giúp hiểu rõ hành vi khách hàng và các yếu tố ảnh hưởng để xây dựng chiến lược kinh doanh hiệu quả, tăng tỷ lệ chuyển đổi và giữ chân khách hàng.

  2. Nhà nghiên cứu thị trường và học thuật
    Cung cấp cơ sở lý thuyết và dữ liệu thực tiễn về hành vi người tiêu dùng trực tuyến tại Việt Nam, hỗ trợ các nghiên cứu sâu hơn trong lĩnh vực thương mại điện tử.

  3. Nhà quản lý và hoạch định chính sách
    Tham khảo để xây dựng các chính sách hỗ trợ phát triển thương mại điện tử, cải thiện môi trường pháp lý và thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành.

  4. Nhà phát triển nền tảng và công nghệ
    Nắm bắt các yếu tố trải nghiệm người dùng và nhu cầu thị trường để thiết kế và cải tiến các nền tảng thương mại điện tử phù hợp với đặc thù người tiêu dùng Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến quyết định mua hàng trên Shopee, Lazada và Tiki?
    Trải nghiệm web và chất lượng sản phẩm là hai yếu tố quan trọng nhất, theo khảo sát có hơn 80% người dùng đánh giá cao giao diện và dịch vụ hậu mãi.

  2. Tại sao Shopee lại thu hút nhiều khách hàng trẻ tuổi hơn?
    Shopee tập trung vào phân khúc khách hàng trẻ với giao diện thân thiện, chương trình khuyến mãi hấp dẫn và xử lý đơn hàng nhanh, phù hợp với thói quen mua sắm của thế hệ millennials.

  3. Chính sách đổi trả của Tiki có gì nổi bật?
    Tiki có chính sách đổi trả nghiêm ngặt với tỷ lệ hoàn trả dưới 1%, tạo niềm tin cao cho khách hàng khi mua các sản phẩm công nghệ và hàng tiêu dùng.

  4. Lazada có điểm mạnh gì trong hoạt động marketing?
    Lazada nổi bật với các chiến dịch truyền thông mạnh mẽ trên mạng xã hội và các sự kiện bán hàng lớn, giúp tăng nhận diện thương hiệu và thu hút người dùng.

  5. Làm thế nào để cải thiện dịch vụ giao hàng tại các khu vực nông thôn?
    Cần hợp tác với các đối tác vận chuyển địa phương, áp dụng công nghệ quản lý kho và tối ưu hóa tuyến đường giao hàng để giảm chi phí và thời gian giao nhận.

Kết luận

  • Thương mại điện tử Việt Nam đang phát triển nhanh với tiềm năng lớn nhờ dân số trẻ và thâm nhập internet cao.
  • Quyết định mua hàng của người tiêu dùng bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố cá nhân, môi trường, trải nghiệm web và hỗn hợp tiếp thị.
  • Shopee, Lazada và Tiki có những ưu điểm và hạn chế riêng, cần tối ưu hóa để nâng cao trải nghiệm khách hàng.
  • Đề xuất các giải pháp cải thiện trải nghiệm người dùng, phân khúc khách hàng, kiểm soát chất lượng sản phẩm và dịch vụ hậu cần.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở dữ liệu và kiến thức quan trọng cho doanh nghiệp, nhà nghiên cứu và nhà hoạch định chính sách trong lĩnh vực thương mại điện tử.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 12 tháng, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng về hành vi người tiêu dùng và xu hướng thị trường.

Call to action: Các doanh nghiệp và nhà quản lý cần chủ động áp dụng các chiến lược dựa trên kết quả nghiên cứu để nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững trong thị trường thương mại điện tử Việt Nam.