I. Tổng quan về Tầm soát cột sống cộng đồng bằng quang học
Đánh giá sức khỏe cột sống, đặc biệt là theo dõi vẹo cột sống ở thanh thiếu niên, là yếu tố quan trọng trong chiến lược chăm sóc sức khỏe toàn dân. Hiện nay, chụp X-quang là tiêu chuẩn đánh giá, nhưng hạn chế do rủi ro bức xạ. Các phương pháp như thước đo vẹo cột sống, phương pháp Moiré, dù hạn chế về độ chính xác, vẫn được sử dụng. Gần đây, thiết bị DIERS FORMETRIC, sử dụng phương pháp quang học hình dạng, nổi lên như một ứng dụng tiềm năng. Nghiên cứu này khảo sát các phương pháp chẩn đoán cột sống, phân tích mối tương quan giữa các thông số được xác định bằng phương pháp quang học hình dạng và đo áp suất bàn chân. Kết quả thu thập cho thấy nhiều phát hiện mới về tình trạng cột sống của thanh thiếu niên Việt Nam. Nghiên cứu cần được mở rộng để đề xuất giải pháp và hệ thống đánh giá sử dụng phương pháp quang học hình dạng một cách thực tế và hiệu quả hơn trong việc tầm soát cột sống.
1.1. Ý nghĩa của Tầm soát cột sống sớm cho cộng đồng
Tầm soát sớm các vấn đề cột sống là yếu tố quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Việc phát hiện sớm giúp can thiệp kịp thời, giảm thiểu các biến chứng lâu dài như đau lưng mãn tính, hạn chế vận động, và các vấn đề về tim mạch, hô hấp do ảnh hưởng của cột sống. Điều này đặc biệt quan trọng đối với thanh thiếu niên, giai đoạn phát triển nhanh chóng của cơ thể. Phát hiện và điều chỉnh sớm các sai lệch trong tư thế, thói quen sinh hoạt có thể ngăn ngừa các vấn đề nghiêm trọng hơn trong tương lai. Việc này góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và sức khỏe tổng thể của cộng đồng.
1.2. Các phương pháp Tầm soát cột sống hiện tại và hạn chế
Hiện nay, có nhiều phương pháp tầm soát cột sống, từ đơn giản đến phức tạp. Phương pháp chụp X-quang cung cấp hình ảnh chi tiết về cấu trúc xương, nhưng lại tiềm ẩn nguy cơ phơi nhiễm bức xạ. Thước đo Scoliometer là một công cụ đơn giản, dễ sử dụng, nhưng độ chính xác không cao, phụ thuộc nhiều vào kỹ năng của người đo. Các phương pháp khác như ảnh Moiré và quét ảnh lập thể (Rasterstereography) có ưu điểm không xâm lấn, nhưng chi phí đầu tư thiết bị cao và yêu cầu kỹ thuật vận hành phức tạp. Mỗi phương pháp đều có những ưu điểm và hạn chế riêng, tùy thuộc vào mục tiêu và điều kiện thực tế để lựa chọn phương pháp phù hợp.
II. Vẹo cột sống ở thanh thiếu niên Thách thức và Giải pháp
Vẹo cột sống vô căn ở tuổi thành niên (AIS) là một dị tật không gây ra tử vong nhưng sẽ phát triển âm thầm dẫn đến nhiều bệnh lý nguy hiểm như tim mạch, hô hấp; đau lưng, ảnh hưởng tới tâm lý, các vấn đề thẩm mỹ và giảm chất lượng cuộc sống. Tầm soát AIS từ sớm là rất quan trọng. Các phương pháp tầm soát thường được sử dụng như đo góc Cobb trên ảnh X quang, hoặc dùng thước đo góc Scoliometer được thực hiện thủ công. Cho nên việc sử dụng phương pháp an toàn không can thiệp như phương pháp Moiré hoặc thiết bị DIERS 4D để tầm soát theo dõi, hay phát triển các chương trình sử dụng phương pháp đo góc Cobb tự động là điều hết sức cần thiết.
2.1. Tỷ lệ và Đặc điểm của Vẹo cột sống ở thanh thiếu niên Việt Nam
Theo y văn, vẹo cột sống ở tuổi vị thành niên là một bệnh thường gặp với tỷ lệ 0.2%, trong đó tỷ lệ nữ trên nam dao động từ 1.5:1 đến 3:1 và tăng đáng kể khi độ tuổi tăng lên. Tình trạng vẹo cột sống ở thanh thiếu niên Việt Nam đang có xu hướng gia tăng do nhiều yếu tố như tư thế ngồi học sai, ít vận động, và chế độ dinh dưỡng không hợp lý. Việc nghiên cứu sâu hơn về tỷ lệ mắc bệnh, các yếu tố nguy cơ, và đặc điểm lâm sàng của bệnh vẹo cột sống ở thanh thiếu niên Việt Nam là rất cần thiết để đưa ra các biện pháp phòng ngừa và điều trị hiệu quả.
2.2. Hậu quả của Vẹo cột sống không được phát hiện và điều trị
Nếu vẹo cột sống không được phát hiện và điều trị kịp thời, có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng. Các biến chứng có thể bao gồm đau lưng mãn tính, hạn chế vận động, biến dạng lồng ngực, ảnh hưởng đến chức năng tim phổi, và các vấn đề về thẩm mỹ. Về lâu dài, vẹo cột sống có thể gây ra các bệnh lý thoái hóa khớp, thoát vị đĩa đệm, và các vấn đề thần kinh. Ngoài ra, vẹo cột sống còn có thể ảnh hưởng đến tâm lý và chất lượng cuộc sống của người bệnh.
2.3. Các phương pháp chẩn đoán Định lượng vẹo cột sống chính xác
Phương pháp chụp ảnh X – quang là phương pháp khá phổ biến và được xem là tiêu chuẩn “vàng”, nhưng dễ gây tác dụng phụ do bức xạ ion hóa nên không thể sử dụng thường xuyên và liên tục. Phương pháp đo bằng thước Scoliometer đánh giá độ xoay của thân đốt sống là phương pháp phổ biến dùng để tầm soát chứng vẹo cột sống của thanh thiếu niên, nhưng độ chính xác không cao. Phương pháp ảnh Moiré là một phương pháp sử dụng vân giao thoa được sử dụng ở Nhật Bản, và phương pháp quét ảnh lập thể (Rasterstereography) được phát triển cho phép tái tạo hình ảnh ba chiều của cột sống từ việc quét địa hình bề mặt phần lưng, không sử dụng tia bức xạ, do đó giúp theo dõi cột sống của các bệnh nhân lâm sàng thường xuyên và liên tục mà không có tác dụng phụ.
III. DIERS FORMETRIC 4D Giải pháp Tầm soát Cột sống hiện đại
Hệ thống DIERS 4D, sử dụng phương pháp Rasterstereography trong việc phân tích và đánh giá hình thái cột sống, là một giải pháp hiện đại và hiệu quả. Đã có nhiều nghiên cứu chứng minh về độ tin cậy và tính hiệu quả của hệ thống DIERS 4D. Với sự hỗ trợ của công ty CP Giải pháp Phục hồi chức năng (REHASO JSC), nhóm nghiên cứu thuộc bộ môn Vật lý kỹ thuật y sinh, trường Đại học Bách khoa – Đại học quốc gia TP.HCM đã tiến hành tìm hiểu và nghiên cứu ứng dụng hệ thống quang học DIERS FORMETRIC 4D và đo áp lực bàn chân (Baropodometer) để phân tích, đánh giá phát hiện sự bất thường của cột sống ở lứa tuổi học sinh, sinh viên. Đây là một vấn đề còn rất mới, chưa được nghiên cứu ở Việt Nam.
3.1. Nguyên lý hoạt động của DIERS FORMETRIC 4D
Hệ thống DIERS FORMETRIC 4D hoạt động dựa trên nguyên lý Rasterstereography. Hệ thống chiếu một loạt các sọc ánh sáng lên lưng của bệnh nhân và sử dụng camera để ghi lại hình ảnh của các sọc này. Dựa trên sự biến dạng của các sọc, hệ thống có thể tái tạo lại hình ảnh ba chiều của bề mặt lưng và tính toán các thông số liên quan đến hình thái cột sống. Ưu điểm của phương pháp này là không xâm lấn, không sử dụng bức xạ, và cho phép đánh giá toàn diện hình thái cột sống.
3.2. Ưu điểm của DIERS FORMETRIC 4D so với các phương pháp khác
So với các phương pháp tầm soát cột sống khác, DIERS FORMETRIC 4D có nhiều ưu điểm vượt trội. Phương pháp này không xâm lấn, không sử dụng bức xạ, do đó an toàn cho người bệnh, đặc biệt là trẻ em và phụ nữ mang thai. Hệ thống cung cấp thông tin chi tiết và toàn diện về hình thái cột sống, bao gồm các thông số về độ cong, độ xoay, và độ lệch của cột sống. Thời gian đo nhanh chóng, chỉ mất vài phút, giúp tăng hiệu quả tầm soát. Kết quả đo được hiển thị trực quan, dễ hiểu, giúp bác sĩ đưa ra chẩn đoán chính xác và kế hoạch điều trị phù hợp.
3.3. Các thông số cột sống được đo bằng DIERS FORMETRIC 4D
Các thông số cột sống được đo bằng DIERS FORMETRIC 4D như Trunk Length VP-DM, Vertebral Rotation, Apical Deviation VP-DM, Kyphotic Angle, Lordotic Angle, Lordotic Apex LA, Flèche Lombaire. Dựa trên các kết quả này, có thể đưa ra nhận định ban đầu về thể trạng của thanh thiếu niên Việt Nam, xác định tính khả thi ứng dụng. Đồng thời, nghiên cứu cần được mở rộng để đề xuất giải pháp và hệ thống đánh giá sử dụng phương pháp quang học hình dạng một cách thực tế và hiệu quả hơn trong việc tầm soát cột sống.
IV. Kết quả nghiên cứu và Ứng dụng DIERS 4D tại Việt Nam
Với sự hỗ trợ của công ty CP Giải pháp Phục hồi chức năng (REHASO JSC) – là đơn vị đã đưa công nghệ tầm soát cột sống bằng phương pháp quang học về Việt nam – nhóm nghiên cứu thuộc bộ môn Vật lý kỹ thuật y sinh, trường Đại học Bách khoa – Đại học quốc gia TP.HCM đã tiến hành tìm hiểu và nghiên cứu ứng dụng hệ thống quang học DIERS FORMETRIC 4D và đo áp lực bàn chân (Baropodometer) để phân tích, đánh giá phát hiện sự bất thường của cột sống ở lứa tuổi học sinh, sinh viên. Đây là một vấn đề còn rất mới, chưa được nghiên cứu ở Việt Nam. Đề tài có tính ứng dụng thực tiễn cao, có tiềm năng phát triển thành phương pháp tầm soát đại trà phòng ngừa và phát hiện sớm sự biến dạng của cột sống, đặc biệt đối với lứa tuổi vị thành niên, để từ đó thay đổi thói quen sinh hoạt cho phù hợp cải thiện tình trạng cong vẹo cột sống và góp phần điều chỉnh tích cực cho việc tăng trưởng thể lực của thế hệ trẻ.
4.1. Tương quan giữa Thông số cột sống và Áp lực bàn chân
Nghiên cứu đã chỉ ra mối tương quan giữa các thông số cột sống và áp lực bàn chân. Những người có vẹo cột sống thường có sự phân bố áp lực không đều trên bàn chân, điều này có thể ảnh hưởng đến tư thế và dáng đi. Việc kết hợp phân tích áp lực bàn chân với DIERS FORMETRIC 4D giúp cung cấp cái nhìn toàn diện hơn về tình trạng cột sống và các vấn đề liên quan. Các mối tương quan được tìm thấy bao gồm: Tương quan giữa chiều dài cột sống (Trunk Length VP-DM) và đỉnh góc ưỡn (Lordotic Apex LA), Tương quan giữa khoảng cách theo phương ngang của góc ưỡn và góc gù vùng ngực lớn nhất,... Điều này giúp các chuyên gia sức khỏe đánh giá được toàn diện và chính xác hơn.
4.2. Đánh giá tính Khả thi của DIERS 4D trong Tầm soát cộng đồng
Kết quả nghiên cứu cho thấy DIERS FORMETRIC 4D là một công cụ hữu ích trong việc tầm soát cột sống cộng đồng. Hệ thống có khả năng phát hiện sớm các dấu hiệu vẹo cột sống và các vấn đề liên quan, giúp can thiệp kịp thời. Tuy nhiên, để triển khai tầm soát trên quy mô lớn, cần có sự đầu tư về trang thiết bị, đào tạo nhân lực, và xây dựng quy trình tầm soát phù hợp. Cần có sự phối hợp giữa các cơ quan y tế, trường học, và cộng đồng để đảm bảo hiệu quả của chương trình tầm soát.
V. Kết luận và Hướng phát triển Nghiên cứu Tầm soát cột sống
Nghiên cứu này đã góp phần làm sáng tỏ về tình trạng cột sống của thanh thiếu niên Việt Nam. Kết quả cho thấy DIERS FORMETRIC 4D là một công cụ tiềm năng trong việc tầm soát cột sống cộng đồng. Tuy nhiên, cần có thêm nhiều nghiên cứu để đánh giá hiệu quả của phương pháp này trong việc cải thiện sức khỏe cột sống và giảm thiểu các biến chứng lâu dài. Hướng phát triển của nghiên cứu sẽ tập trung vào việc xây dựng quy trình tầm soát chuẩn, phát triển phần mềm phân tích dữ liệu tự động, và đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp sau tầm soát.
5.1. Giải pháp Tầm soát Cột sống cộng đồng bằng Phương pháp Quang học
Cần phát triển một hệ thống đánh giá sử dụng phương pháp quang học hình dạng một cách thực tế và hiệu quả hơn trong việc tầm soát cột sống. Cần kết hợp với đo áp lực bàn chân để phân tích, đánh giá phát hiện sự bất thường của cột sống ở lứa tuổi học sinh, sinh viên. Đây là một vấn đề còn rất mới, chưa được nghiên cứu ở Việt Nam. Nghiên cứu có tính ứng dụng thực tiễn cao, có tiềm năng phát triển thành phương pháp tầm soát đại trà phòng ngừa và phát hiện sớm sự biến dạng của cột sống.
5.2. Hướng phát triển trong tương lai của Nghiên cứu này
Hướng phát triển trong tương lai của nghiên cứu bao gồm: (1) Mở rộng phạm vi nghiên cứu, bao gồm nhiều đối tượng hơn và nhiều độ tuổi khác nhau. (2) Nghiên cứu sâu hơn về các yếu tố nguy cơ gây vẹo cột sống, như tư thế ngồi học, chế độ dinh dưỡng, và thói quen vận động. (3) Phát triển các biện pháp can thiệp hiệu quả để cải thiện sức khỏe cột sống, như bài tập vật lý trị liệu, điều chỉnh tư thế, và tư vấn dinh dưỡng. (4) Đánh giá hiệu quả của chương trình tầm soát và can thiệp trong việc giảm thiểu tỷ lệ vẹo cột sống và cải thiện chất lượng cuộc sống của thanh thiếu niên.
