Nghiên Cứu Khảo Sát Dao Động Của Ô Tô Tải Bằng Phần Mềm Chuyên Dụng

• Tác giả: Trịnh Huy Hoàng
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Tiến Dũng
• Trường học: Trường Đại Học Bách Khoa Hà Nội
• Chuyên ngành: Kỹ thuật ô tô
• Đề tài: Nghiên Cứu Khảo Sát Dao Động Của Ô Tô Tải Bằng Phần Mềm Chuyên Dụng
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
• 1.1. Tổng quan về dao động của ô tô
• 1.2. Các yếu tố gây dao động đến ô tô
• 1.3. Các chỉ tiêu đánh giá dao động
• 1.4. Các nghiên cứu trong và ngoài nước
• 1.4.1. Các nghiên cứu ngoài nước
• 1.4.2. Các nghiên cứu trong nước
• 1.5. Các mô hình mô phỏng dao động
• 1.6. Phương pháp lập mô hình mô phỏng dao động
• 1.7. Mục tiêu, phương pháp, nội dung, phạm vi nghiên cứu đề tài
• 1.7.1. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.7.2. Phương pháp nghiên cứu
• 1.7.3. Nội dung nghiên cứu
• 1.7.4. Phạm vi nghiên cứu
• 1.8. Kết luận chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: XÂY DỰNG MÔ HÌNH DAO ĐỘNG XE TẢI
• 2.1. Phân tích cấu trúc xe và đề xuất các giả thiết
• 2.1.1. Phân tích cấu trúc xe
• 2.1.2. Đề xuất các giả thiết
• 2.2. Thiết lập mô hình dao động không gian. Tính toán các lực liên kết
• 2.2.1. Các lực liên kết hệ thống treo
• 2.2.2. Lực lốp đường
• 2.3. Xây dựng kích thích mặt đường. Mô phỏng dao động bằng phần mềm
• 2.3.1. Giới thiệu phần mềm
• 2.3.2. Sử dụng công cụ mô hình hóa và mô phỏng dao động
• 2.4. Kết luận chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: KHẢO SÁT DAO ĐỘNG XE TẢI BẰNG PHẦN MỀM CHUYÊN DỤNG
• 3.1. Thông số và phương án khảo sát
• 3.1.1. Thông số xe tham khảo Hino 500
• 3.1.2. Phương án khảo sát dao động xe Hino 500
• 3.1.3. Ảnh hưởng của vận tốc xe đến dao động của xe tải Hino 500
• 3.2. Kết quả khảo sát
• 3.2.1. Kết quả khảo sát gia tốc
• 3.2.2. Kết quả khảo sát hệ số tải trọng động
• 3.3. Nghiên cứu ảnh hưởng của một số thông số đến dao động của xe tải
• 3.3.1. Ảnh hưởng của độ cứng treo sau C2
• 3.3.2. Ảnh hưởng của hệ số cản K2
• 3.3.3. Ảnh hưởng của độ cứng lốp sau CL2
• 3.4. Kết luận chương 3

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Dao Động Ô Tô Tải Giới Thiệu Chung

Ngành công nghiệp ô tô toàn cầu đã trải qua hơn một thế kỷ phát triển. Các sản phẩm ngày càng tích hợp công nghệ cao, tốc độ được cải thiện, số lượng tăng lên và độ an toàn, êm dịu được nâng cao. Tuy nhiên, sự phát triển này cũng tạo ra áp lực mới như tai nạn giao thông và hư hỏng đường xá. Nghiên cứu để hoàn thiện kết cấu ô tô, nâng cao an toàn và giảm tác động xấu của dao động ô tô tải đến môi trường là một nhu cầu cấp thiết. Nghiên cứu về dao động ô tô tải nói riêng và động lực học ô tô nói chung ngày càng được quan tâm. Ô tô là một hệ thống phức tạp gồm nhiều bộ phận liên kết với nhau bằng các phần tử phi tuyến, như đặc tính giảm chấn, đàn hồi và va chạm bánh xe. Mitschke đã tổng hợp các nghiên cứu về dao động ô tô trong tác phẩm "Dynamik der Fahrzeuge", tập trung vào các mô hình dao động cơ bản cho xe con, bỏ qua yếu tố phi tuyến và sử dụng phương pháp cơ học cổ điển. Dao động là quá trình một đại lượng vật lý thay đổi theo thời gian và lặp lại ít nhất một lần. Trong hệ cơ học, dao động xảy ra khi có chi tiết đàn hồi. Ô tô là một hệ dao động cơ học bao gồm nhiều khối lượng liên kết chặt chẽ với bề mặt đường phức tạp.

1.1. Định Nghĩa và Bản Chất của Dao Động Ô Tô Tải

Dao động ô tô tải là một hiện tượng phức tạp, chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố khác nhau. Nó không chỉ đơn thuần là sự rung lắc của xe, mà còn liên quan đến sự tương tác giữa các bộ phận của xe, mặt đường và môi trường xung quanh. Việc hiểu rõ bản chất của dao động là rất quan trọng để có thể đưa ra các giải pháp thiết kế và điều khiển xe hiệu quả. Theo [2], dao động là một quá trình trong đó một đại lượng vật lý thay đổi theo thời gian và lặp lại ít nhất một lần.

1.2. Các Yếu Tố Chính Gây Ra Dao Động Trên Ô Tô Tải

Dao động ô tô tải xuất phát từ ba nguồn chính: mấp mô mặt đường, lực cản không khí và các lực quán tính khi xe tăng tốc, phanh hoặc quay vòng. Mấp mô mặt đường là yếu tố kích thích dao động quan trọng nhất, đặc biệt là trên các tuyến đường xấu. Lực cản không khí, đặc biệt là gió mạnh, cũng có thể gây ra dao động đáng kể. Ngoài ra, các thao tác lái xe như tăng tốc, phanh và quay vòng cũng tạo ra các lực quán tính gây dao động. Các yếu tố này tác động đồng thời và tương tác lẫn nhau, tạo ra một hệ thống dao động phức tạp.

II. Thách Thức Vấn Đề Trong Nghiên Cứu Dao Động Xe Tải

Nghiên cứu dao động xe tải đối mặt với nhiều thách thức do tính phức tạp của hệ thống và các yếu tố tác động. Các yếu tố như mấp mô mặt đường, lực cản không khí và lực quán tính tác động đồng thời, tạo ra dao động ngẫu nhiên và khó dự đoán. Việc xây dựng mô hình mô phỏng chính xác đòi hỏi phải xem xét nhiều yếu tố phi tuyến và đặc tính phức tạp của các bộ phận xe. Đánh giá ảnh hưởng của dao động cũng là một thách thức, vì nó liên quan đến cảm nhận chủ quan của con người về độ êm dịu và các chỉ tiêu khách quan như tải trọng động và độ bền chi tiết. Các nghiên cứu trước đây thường tập trung vào độ êm dịu mà bỏ qua an toàn chuyển động, dẫn đến các giải pháp thiết kế không tối ưu. Do đó, cần có phương pháp tiếp cận toàn diện để giải quyết các thách thức này.

2.1. Sự Phức Tạp Của Mô Hình Hóa Dao Động Ô Tô Tải

Mô hình hóa dao động ô tô tải là một nhiệm vụ phức tạp do sự tương tác của nhiều yếu tố. Các yếu tố này bao gồm đặc tính phi tuyến của hệ thống treo, sự thay đổi của điều kiện đường xá và tác động của các yếu tố bên ngoài như gió. Để xây dựng một mô hình chính xác, cần phải xem xét tất cả các yếu tố này và sử dụng các phương pháp mô phỏng tiên tiến. Việc bỏ qua bất kỳ yếu tố nào có thể dẫn đến kết quả không chính xác và các giải pháp thiết kế không hiệu quả.

2.2. Đánh Giá Độ Êm Dịu và An Toàn Chuyển Động Bài Toán Cân Bằng

Một trong những thách thức lớn nhất trong nghiên cứu dao động ô tô tải là cân bằng giữa độ êm dịu và an toàn chuyển động. Việc cải thiện độ êm dịu thường dẫn đến giảm độ cứng của hệ thống treo, điều này có thể làm giảm khả năng kiểm soát xe và tăng nguy cơ mất an toàn. Do đó, cần phải tìm ra một giải pháp thiết kế tối ưu, đảm bảo cả độ êm dịu và an toàn chuyển động. Các nghiên cứu gần đây tập trung vào việc sử dụng các hệ thống treo điều khiển điện tử để đạt được sự cân bằng này.

III. Phương Pháp Mô Phỏng Dao Động Ô Tô Tải Bằng Phần Mềm

Mô phỏng dao động ô tô tải bằng phần mềm chuyên dụng là một phương pháp hiệu quả để nghiên cứu và tối ưu hóa hệ thống treo. Các phần mềm CAE như phần mềm Adams, phần mềm MSC Nastran, phần mềm ANSYS, phần mềm MATLAB Simulink và phần mềm RecurDyn cho phép xây dựng mô hình động lực học chi tiết của xe và mô phỏng các điều kiện vận hành khác nhau. Quá trình mô phỏng bao gồm phân tích cấu trúc xe, thiết lập các giả thiết, xây dựng mô hình dao động không gian, tính toán các lực liên kết và xây dựng kích thích mặt đường. Kết quả mô phỏng cung cấp thông tin về gia tốc, hệ số tải trọng động và các thông số quan trọng khác, giúp đánh giá và cải thiện hiệu suất của hệ thống treo. Việc validation mô hình và correlation mô hình là rất quan trọng để đảm bảo độ chính xác mô hình.

3.1. Lựa Chọn Phần Mềm Mô Phỏng Dao Động Phù Hợp

Việc lựa chọn phần mềm mô phỏng dao động phù hợp là rất quan trọng để đảm bảo tính chính xác và hiệu quả của quá trình mô phỏng. Các phần mềm CAE khác nhau có những ưu điểm và nhược điểm riêng. Phần mềm Adams mạnh về mô phỏng động lực học đa vật thể, trong khi phần mềm ANSYS mạnh về phân tích phần tử hữu hạn. Phần mềm MATLAB Simulink thích hợp cho mô phỏng hệ thống điều khiển. Việc lựa chọn phần mềm chuyên dụng phụ thuộc vào yêu cầu cụ thể của bài toán và kinh nghiệm của người sử dụng.

3.2. Quy Trình Xây Dựng Mô Hình Mô Phỏng Dao Động Chi Tiết

Quy trình xây dựng mô hình mô phỏng dao động ô tô tải bao gồm nhiều bước. Đầu tiên, cần phân tích cấu trúc xe và xác định các bộ phận quan trọng ảnh hưởng đến dao động. Tiếp theo, cần thiết lập các giả thiết đơn giản hóa mô hình mà vẫn đảm bảo tính chính xác. Sau đó, xây dựng mô hình dao động không gian và tính toán các lực liên kết. Cuối cùng, xây dựng kích thích mặt đường và thực hiện mô phỏng. Quá trình này đòi hỏi kiến thức sâu rộng về động lực học ô tô và kinh nghiệm sử dụng phần mềm chuyên dụng.

3.3. Các Bước Kiểm Chứng và Hiệu Chỉnh Mô Hình Validation

Sau khi xây dựng mô hình, cần thực hiện các bước kiểm chứng và hiệu chỉnh để đảm bảo tính chính xác. Việc này bao gồm so sánh kết quả mô phỏng với dữ liệu thực nghiệm, kiểm tra tính hợp lý của các thông số và điều chỉnh mô hình nếu cần thiết. Validation mô hình và correlation mô hình là các bước quan trọng để đảm bảo rằng mô hình có thể dự đoán chính xác hành vi của xe trong thực tế. Độ chính xác mô hình ảnh hưởng trực tiếp đến độ tin cậy của kết quả mô phỏng.

IV. Khảo Sát Ảnh Hưởng Vận Tốc Đến Dao Động Xe Tải Hino 500

Nghiên cứu sử dụng xe Hino 500 làm đối tượng khảo sát, tập trung vào ảnh hưởng của vận tốc đến dao động thân xe ô tô tải. Các thông số xe được sử dụng trong mô phỏng được lấy từ thông số kỹ thuật của xe Hino 500. Các phương án khảo sát bao gồm mô phỏng xe chạy trên các loại đường khác nhau với các vận tốc khác nhau. Kết quả khảo sát cho thấy vận tốc có ảnh hưởng đáng kể đến gia tốc và hệ số tải trọng động. Gia tốc dao động thẳng đứng cực đại của thân xe tăng lên khi vận tốc tăng. Hệ số tải trọng động cực đại ở cầu trước và cầu sau cũng tăng lên khi vận tốc tăng. Điều này cho thấy việc kiểm soát vận tốc là rất quan trọng để giảm dao động ô tô tải.

4.1. Thiết Lập Thông Số và Phương Án Khảo Sát Dao Động

Để khảo sát ảnh hưởng của vận tốc đến dao động ô tô tải, cần thiết lập các thông số và phương án khảo sát cụ thể. Các thông số bao gồm thông số kỹ thuật của xe, loại đường và dải vận tốc. Các phương án khảo sát bao gồm mô phỏng xe chạy trên các loại đường khác nhau với các vận tốc khác nhau. Việc lựa chọn các thông số và phương án khảo sát phù hợp là rất quan trọng để thu được kết quả chính xác và có ý nghĩa.

4.2. Phân Tích Kết Quả Khảo Sát Gia Tốc và Hệ Số Tải Trọng Động

Kết quả khảo sát gia tốc và hệ số tải trọng động cung cấp thông tin quan trọng về ảnh hưởng của vận tốc đến dao động ô tô tải. Gia tốc dao động thẳng đứng cực đại của thân xe cho biết mức độ rung lắc mà hành khách phải chịu đựng. Hệ số tải trọng động cực đại ở cầu trước và cầu sau cho biết mức độ tải trọng tác động lên các bộ phận của xe. Phân tích các kết quả này giúp đánh giá và cải thiện hiệu suất của hệ thống treo.

V. Nghiên Cứu Ảnh Hưởng Thông Số Hệ Thống Treo Đến Dao Động

Nghiên cứu cũng tập trung vào ảnh hưởng của các thông số hệ thống treo đến dao động ô tô tải. Các thông số được khảo sát bao gồm độ cứng treo sau (C2), hệ số cản (K2) và độ cứng lốp sau (CL2). Kết quả cho thấy độ cứng treo sau có ảnh hưởng lớn đến gia tốc dao động thẳng đứng của thân xe. Hệ số cản có ảnh hưởng đến hệ số tải trọng động. Độ cứng lốp sau có ảnh hưởng đến cả gia tốc và hệ số tải trọng động. Việc điều chỉnh các thông số này có thể giúp giảm dao động ô tô tải và cải thiện độ êm dịu và an toàn chuyển động.

5.1. Tối Ưu Hóa Độ Cứng và Hệ Số Cản Hệ Thống Treo

Việc tối ưu hóa độ cứng và hệ số cản của hệ thống treo là rất quan trọng để giảm dao động ô tô tải. Độ cứng treo ảnh hưởng đến tần số dao động tự nhiên của xe, trong khi hệ số cản ảnh hưởng đến khả năng giảm chấn. Việc lựa chọn các giá trị phù hợp cho độ cứng và hệ số cản có thể giúp giảm rung lắc và cải thiện độ êm dịu. Các phương pháp tối ưu hóa có thể được sử dụng để tìm ra các giá trị tối ưu.

5.2. Ảnh Hưởng của Độ Cứng Lốp Đến Dao Động và Độ Bám Đường

Độ cứng lốp có ảnh hưởng đáng kể đến dao động ô tô tải và độ bám đường. Lốp có độ cứng cao có thể giảm dao động nhưng cũng làm giảm độ bám đường. Lốp có độ cứng thấp có thể cải thiện độ bám đường nhưng cũng làm tăng dao động. Việc lựa chọn độ cứng lốp phù hợp là một bài toán cân bằng giữa độ êm dịu, an toàn và hiệu suất lái xe.

VI. Ứng Dụng Triển Vọng Nghiên Cứu Dao Động Ô Tô Tải

Nghiên cứu dao động ô tô tải có nhiều ứng dụng của nghiên cứu dao động ô tô tải thực tiễn trong thiết kế, sản xuất và bảo trì xe. Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng để thiết kế hệ thống treo tối ưu, lựa chọn vật liệu giảm chấn phù hợp và phát triển các hệ thống điều khiển dao động chủ động. Ngoài ra, nghiên cứu cũng có thể giúp cải thiện độ bền của xe, giảm mức độ phá đường và nâng cao an toàn giao thông. Trong tương lai, nghiên cứu dao động ô tô tải sẽ tiếp tục phát triển với sự ứng dụng của các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo và Internet of Things.

6.1. Thiết Kế Hệ Thống Treo Tối Ưu và Vật Liệu Giảm Chấn

Kết quả nghiên cứu dao động ô tô tải có thể được sử dụng để thiết kế hệ thống treo tối ưu, đảm bảo cả độ êm dịu và an toàn chuyển động. Các phương pháp tối ưu hóa có thể được sử dụng để tìm ra các thông số hệ thống treo phù hợp. Ngoài ra, nghiên cứu cũng có thể giúp lựa chọn vật liệu giảm chấn phù hợp, giúp giảm rung lắc và cải thiện độ êm dịu.

6.2. Phát Triển Hệ Thống Điều Khiển Dao Động Chủ Động

Hệ thống điều khiển dao động chủ động là một lĩnh vực nghiên cứu đầy tiềm năng trong lĩnh vực dao động ô tô tải. Các hệ thống này sử dụng các cảm biến và bộ điều khiển để điều chỉnh hệ thống treo theo thời gian thực, giúp giảm rung lắc và cải thiện độ êm dịu. Nghiên cứu dao động ô tô tải có thể cung cấp thông tin quan trọng để phát triển các hệ thống điều khiển dao động chủ động hiệu quả.

Tổng quan nghiên cứu

Ngành công nghiệp ô tô đã phát triển hơn một thế kỷ với sự gia tăng nhanh chóng về công nghệ, tốc độ và số lượng phương tiện. Tuy nhiên, sự phát triển này cũng kéo theo những thách thức lớn như tai nạn giao thông và sự hư hại nghiêm trọng của hạ tầng giao thông. Dao động của ô tô, đặc biệt là ô tô tải, ảnh hưởng trực tiếp đến độ an toàn, độ êm dịu chuyển động và tuổi thọ của các chi tiết cũng như mức độ phá hủy đường sá. Nghiên cứu này tập trung khảo sát dao động của ô tô tải Hino 500 khi chuyển động trên các loại mặt đường có độ mấp mô khác nhau, sử dụng phần mềm mô phỏng Matlab – Simulink. Mục tiêu chính là xây dựng mô hình động lực học không gian của xe tải hai cầu, khảo sát ảnh hưởng của các thông số kết cấu như độ cứng hệ thống treo, hệ số cản giảm chấn và độ cứng lốp đến dao động của xe. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào dao động theo phương thẳng đứng, bỏ qua các lực dọc, lực ngang do biến dạng lốp và tác động của gió. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao độ an toàn, độ êm dịu chuyển động và giảm thiểu tác động xấu lên mặt đường, góp phần phát triển ngành kỹ thuật ô tô và bảo vệ hạ tầng giao thông.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình động lực học ô tô, trong đó:

• Lý thuyết dao động cơ học: Dao động được hiểu là quá trình biến đổi lặp lại của đại lượng vật lý theo thời gian, trong ô tô là sự chuyển động tịnh tiến và góc của các khối lượng được treo và không được treo.
• Mô hình động lực học không gian: Mô hình tổng thể xe tải hai cầu với 7 bậc tự do, bao gồm chuyển động tịnh tiến thẳng đứng và góc lắc ngang, lắc dọc của thân xe, cùng chuyển động thẳng đứng và góc lắc ngang của hai cầu xe.
• Các chỉ tiêu đánh giá dao động: Độ êm dịu chuyển động (theo tiêu chuẩn ISO 2631-1:1997), hệ số tải trọng động cực đại và cực tiểu, hệ số áp lực đường (Road Stress Coefficient) đánh giá mức độ ảnh hưởng của dao động lên cầu đường.
• Mô hình kích thích mặt đường: Sử dụng tiêu chuẩn ISO 8608:2016 để mô phỏng mấp mô mặt đường dưới dạng hàm ngẫu nhiên với mật độ phổ năng lượng theo tần số không gian.

Các khái niệm chính bao gồm: khối lượng được treo và không được treo, hệ thống treo với các phần tử đàn hồi và giảm chấn, lực đàn hồi và lực giảm chấn, chuyển vị và góc lắc của các bộ phận xe, cùng các tham số vật lý như độ cứng, hệ số cản giảm chấn, độ cứng lốp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp lập mô hình toán học và mô phỏng số dựa trên phương pháp tách cấu trúc hệ nhiều vật. Mô hình động lực học không gian xe tải hai cầu được xây dựng với 7 bậc tự do, mô tả chuyển động thẳng đứng và góc lắc của thân xe và các cầu. Các lực liên kết hệ thống treo và lực lốp được xác định theo các phương trình vi phân tuyến tính và phi tuyến trong miền làm việc.

Nguồn dữ liệu bao gồm thông số kỹ thuật xe tải Hino 500, các đặc tính hệ thống treo, độ cứng lốp, cùng dữ liệu mấp mô mặt đường theo tiêu chuẩn ISO 8608:2016. Phần mềm Matlab và Simulink được sử dụng để giải hệ phương trình vi phân mô tả dao động, cho phép mô phỏng và khảo sát ảnh hưởng của các thông số kết cấu và điều kiện mặt đường.

Cỡ mẫu nghiên cứu là mô hình xe tải Hino 500 với các thông số vật lý và hệ thống treo đặc trưng, lựa chọn phương pháp phân tích mô phỏng số nhằm đảm bảo tính chính xác và khả năng điều chỉnh tham số linh hoạt. Timeline nghiên cứu bao gồm xây dựng mô hình, mô phỏng các trường hợp vận tốc và loại mặt đường khác nhau, phân tích kết quả và đề xuất giải pháp tối ưu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Ảnh hưởng của vận tốc xe đến dao động: Khi vận tốc tăng từ 30 km/h lên 60 km/h, gia tốc dao động thẳng đứng cực đại của thân xe tăng khoảng 25%, đồng thời hệ số tải trọng động cực đại ở cầu trước và cầu sau cũng tăng tương ứng, cho thấy vận tốc là yếu tố quan trọng làm gia tăng dao động và tải trọng động lên hệ thống treo và mặt đường.

2. Ảnh hưởng của độ cứng treo sau (C2): Tăng độ cứng treo sau từ mức thấp đến cao làm giảm gia tốc dao động thẳng đứng cực đại của thân xe khoảng 15%, tuy nhiên hệ số tải trọng động cực đại ở cầu sau lại tăng lên đến 20%, cho thấy sự đánh đổi giữa độ êm dịu và tải trọng động lên cầu.

3. Ảnh hưởng của hệ số cản giảm chấn (K2): Tăng hệ số cản giảm chấn giúp giảm dao động thẳng đứng cực đại của thân xe khoảng 10%, đồng thời giảm hệ số tải trọng động cực đại ở cầu trước và cầu sau, góp phần cải thiện độ ổn định và an toàn chuyển động.

4. Ảnh hưởng của độ cứng lốp sau (CL2): Độ cứng lốp sau tăng làm giảm dao động thẳng đứng cực đại của thân xe khoảng 8%, nhưng làm tăng hệ số tải trọng động cực đại lên mặt đường, ảnh hưởng đến tuổi thọ cầu đường.

Thảo luận kết quả

Kết quả mô phỏng cho thấy các thông số kết cấu hệ thống treo và lốp có ảnh hưởng rõ rệt đến dao động và tải trọng động của xe tải. Việc tăng độ cứng hệ thống treo và lốp giúp giảm dao động thân xe, nâng cao độ êm dịu, nhưng đồng thời làm tăng tải trọng động lên cầu và mặt đường, có thể gây hư hại nhanh hơn. Ngược lại, giảm độ cứng giúp giảm tải trọng động nhưng làm tăng dao động, ảnh hưởng đến an toàn và độ bền chi tiết.

So sánh với các nghiên cứu trong và ngoài nước, kết quả phù hợp với xu hướng chung về sự đánh đổi giữa độ êm dịu và an toàn chuyển động. Việc sử dụng mô hình động lực học không gian với 7 bậc tự do và mô phỏng bằng Matlab – Simulink cho phép mô tả chính xác hơn các chuyển động phức tạp của xe tải trên mặt đường mấp mô ngẫu nhiên.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ gia tốc dao động thẳng đứng cực đại theo vận tốc và các tham số hệ thống treo, bảng so sánh hệ số tải trọng động cực đại và cực tiểu ở cầu trước và cầu sau dưới các điều kiện khác nhau, giúp trực quan hóa ảnh hưởng của từng yếu tố.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tối ưu hóa độ cứng hệ thống treo sau: Điều chỉnh độ cứng treo sau trong khoảng phù hợp để cân bằng giữa độ êm dịu và tải trọng động, giảm thiểu tác động lên mặt đường trong vòng 6 tháng tới, do bộ phận kỹ thuật và thiết kế xe thực hiện.

2. Điều chỉnh hệ số cản giảm chấn: Tăng hệ số cản giảm chấn nhằm giảm dao động và cải thiện an toàn chuyển động, áp dụng cho các xe tải hoạt động trên đường xấu trong vòng 3 tháng, do nhà sản xuất và đội ngũ bảo trì thực hiện.

3. Kiểm soát độ cứng lốp phù hợp: Lựa chọn độ cứng lốp sao cho giảm thiểu dao động nhưng không làm tăng tải trọng động quá mức, áp dụng trong quá trình bảo dưỡng định kỳ, do các trung tâm dịch vụ và nhà cung cấp lốp thực hiện.

4. Sử dụng phần mềm mô phỏng để đánh giá thiết kế mới: Áp dụng mô hình và phần mềm Matlab – Simulink để khảo sát các phương án thiết kế hệ thống treo mới trước khi sản xuất, giúp tiết kiệm chi phí và nâng cao hiệu quả, thực hiện liên tục trong quá trình phát triển sản phẩm, do phòng nghiên cứu và phát triển đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Kỹ sư thiết kế ô tô tải: Nghiên cứu giúp tối ưu hệ thống treo, cải thiện độ êm dịu và an toàn chuyển động, giảm thiểu hư hại cho xe và đường.

2. Nhà sản xuất và bảo trì xe tải: Áp dụng các giải pháp điều chỉnh thông số hệ thống treo và lốp để nâng cao hiệu suất vận hành và tuổi thọ xe.

3. Chuyên gia nghiên cứu động lực học ô tô: Tham khảo mô hình động lực học không gian và phương pháp mô phỏng số để phát triển các nghiên cứu sâu hơn về dao động và tải trọng động.

4. Cơ quan quản lý giao thông và hạ tầng: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng tiêu chuẩn khai thác, bảo trì đường bộ, giảm thiểu tác động phá hủy do tải trọng động của xe tải.

Câu hỏi thường gặp

1. Dao động ô tô tải ảnh hưởng như thế nào đến an toàn giao thông?
   Dao động lớn làm giảm khả năng điều khiển xe, gây mất ổn định khi phanh hoặc quay vòng, tăng nguy cơ tai nạn. Ví dụ, gia tốc dao động thẳng đứng cực đại vượt quá giới hạn cảnh báo có thể làm tách bánh xe, mất kiểm soát.

2. Tại sao phải mô phỏng dao động bằng phần mềm thay vì thử nghiệm thực tế?
   Mô phỏng giúp tiết kiệm chi phí, thời gian và dễ dàng điều chỉnh tham số để khảo sát nhiều trường hợp khác nhau. Thực tế thử nghiệm đòi hỏi thiết bị phức tạp và điều kiện khó kiểm soát.

3. Các chỉ tiêu đánh giá dao động gồm những gì?
   Bao gồm độ êm dịu chuyển động (theo tiêu chuẩn ISO 2631-1), hệ số tải trọng động cực đại và cực tiểu, hệ số áp lực đường, đánh giá ảnh hưởng đến hành khách, hàng hóa, chi tiết xe và mặt đường.

4. Làm thế nào để cân bằng giữa độ êm dịu và tải trọng động?
   Cần điều chỉnh độ cứng hệ thống treo và lốp sao cho dao động thân xe giảm nhưng không làm tăng quá mức tải trọng động lên cầu và đường, thông qua mô phỏng và thử nghiệm.

5. Phần mềm Matlab – Simulink có ưu điểm gì trong nghiên cứu này?
   Cho phép giải hệ phương trình vi phân phức tạp nhanh chóng, mô phỏng đa dạng kịch bản, trực quan hóa kết quả bằng đồ họa 2D và 3D, hỗ trợ tối ưu thiết kế hệ thống treo.

Kết luận

• Xây dựng thành công mô hình động lực học không gian 7 bậc tự do cho xe tải hai cầu Hino 500, mô phỏng dao động trên các loại mặt đường mấp mô theo tiêu chuẩn ISO 8608:2016.
• Phân tích chi tiết ảnh hưởng của vận tốc, độ cứng hệ thống treo, hệ số cản giảm chấn và độ cứng lốp đến dao động và tải trọng động của xe.
• Kết quả cho thấy sự đánh đổi giữa độ êm dịu chuyển động và tải trọng động lên cầu, ảnh hưởng đến an toàn và tuổi thọ xe cũng như hạ tầng giao thông.
• Đề xuất các giải pháp tối ưu hóa hệ thống treo và lốp nhằm nâng cao hiệu quả vận hành và giảm thiểu tác động xấu lên mặt đường.
• Khuyến nghị áp dụng mô hình và phần mềm mô phỏng trong thiết kế và bảo trì xe tải, đồng thời mở rộng nghiên cứu thực nghiệm để đánh giá độ tin cậy mô hình.

Tiếp theo, cần triển khai thử nghiệm thực tế để đánh giá và hiệu chỉnh mô hình, đồng thời phát triển các hệ thống treo có điều khiển phù hợp với điều kiện vận hành thực tế. Đề nghị các nhà nghiên cứu và kỹ sư trong ngành ô tô tải áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ.