Nghiên cứu chọn tạo giống lúa lai cực ngắn cho các tỉnh phía Bắc

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

1. CHƯƠNG I: CỞ SỞ KHOA HỌC VÀ TỔNG QUAN TÀI LIỆU CỦA ĐỀ TÀI

1.1. Cơ sở khoa học của đề tài

1.2. Ưu thế lai và khai thác sử dụng ưu thế lai ở lúa

1.3. Cơ sở di truyền của hiện tượng ưu thế lai

1.4. Cơ sở phân tử của hiện tượng ưu thế lai

1.5. Sự biểu hiện ưu thế lai ở lúa

1.6. Hệ thống bất dục đực sử dụng trong chọn giống lúa lai hai dòng

1.7. Bất dục đực di truyền nhân mẫn cảm nhiệt độ (TGMS)

1.8. Cơ sở thực tiễn của đề tài

1.9. Điều kiện khí hậu thời tiết của các tỉnh phía Bắc Việt Nam

1.10. Cơ sở thực tế về sinh trưởng phát triển và gen của giống lúa cực ngắn

1.11. Nghiên cứu khả năng kết hợp của các dòng bố với các dòng TGMS

1.11.1. Tình hình nghiên cứu các dòng TGMS trên Thế giới và ở Việt Nam

1.11.2. Tình hình nghiên cứu các dòng TGMS trên Thế giới

1.11.3. Tình hình nghiên cứu tạo dòng TGMS của Việt Nam

1.11.4. Tình hình nghiên cứu chọn tạo tổ hợp lúa lai 2 dòng trên Thế giới và Việt Nam

1.11.5. Tình hình nghiên cứu, chọn tạo tổ hợp lúa lai 2 dòng trên Thế giới

1.11.6. Kết quả chọn tạo các tổ hợp lúa lai 2 dòng ở Việt Nam

1.11.7. Tình hình phát triển lúa lai trên Thế giới

1.11.8. Tình hình phát triển lúa lai của Việt Nam

2. VẬT LIỆU, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1. Vật liệu nghiên cứu (nguồn gốc phụ lục 1)

2.2. Vật liệu sử dụng cho chọn tạo TGMS mới, thu thập cho đánh giá và sử dụng

2.3. Vật liệu sử dụng cho chọn tạo TGMS mới

2.4. Vật liệu TGMS thu thập cho đánh giá và sử dụng: T37S, T14S, T256S, 4TGMS, T6S, 15TGMS, 12TGMS, 25S, Kim76S, TG1

2.5. Vật liệu TGMS cho đánh giá ngưỡng nhiệt độ, các đặc tính nông sinh học, thử khả năng kết hợp: T37S, T14S, T256S, 4TGMS, TH17S-16, TH3-3

2.6. Vật liệu làm bố cho lai tạo và tìm tổ hợp lai cực ngắn ngày mới

2.7. Vật liệu cho nhân dòng mẹ, thử sức sống của vòi nhụy, đánh giá các tổ hợp lai triển vọng: T256S, TH17S-16, RT201, RT205, RT203, LT3

2.8. Nội dung nghiên cứu

2.9. Nghiên cứu lai tạo, thu thập, chọn lọc và đánh giá các dòng TGMS ngắn ngày

2.10. Lai tạo và chọn lọc các dòng TGMS ngắn ngày

2.11. Thu thập và chọn thuần các dòng TGMS ngắn ngày

2.12. Đánh giá tính bất dục, các đặc tính nông sinh học và khả năng kết hợp của các dòng TGMS thuần ngắn ngày (được lựa chọn)

2.13. Đánh giá tính bất dục của các dòng TGMS thuần được lựa chọn

2.14. Đánh giá đặc tính hình thái và đặc tính nông sinh học của các dòng TGMS thuần được lựa chọn

2.15. Đánh giá KNKH của các dòng mẹ TGMS mới và các dòng bố

2.16. Nghiên cứu về lựa chọn TGST của dòng bố để chọn tạo các tổ hợp lai cực ngắn; đánh giá so sánh một số tổ hợp lai được lựa chọn

2.17. Nghiên cứu về lựa chọn TGST của dòng bố để chọn tạo các tổ hợp lai cực ngắn

2.18. Đánh giá một số tổ hợp lai cực ngắn ngày triển vọng được lựa chọn

2.19. Nhân dòng mẹ và nghiên cứu sức sống vòi nhụy của dòng mẹ T256S, TH17S-16, bước đầu đưa ra hướng dẫn kỹ thuật sản xuất tổ hợp lai triển vọng

2.20. Nhân dòng mẹ TGMS: T256S, TH17S-16

2.21. Nghiên cứu sức sống vòi nhụy của dòng mẹ T256S, TH17S-16

2.22. Bước đầu đưa ra hướng dẫn kỹ thuật sản xuất các tổ hợp lai triển vọng

2.23. Phương pháp nghiên cứu

2.23.1. Lai tạo, chọn lọc các dòng TGMS

2.23.2. Phương pháp đánh giá đặc điểm nông sinh học và đặc tính bất dục của các dòng TGMS

2.23.3. Phương pháp đánh giá KNKH các dòng bố mẹ trong TN Line x Tester

2.23.4. Phương pháp đánh giá so sánh tổ hợp lai triển vọng, nghiên cứu xây dựng quy trình sản xuất hạt lai F1 và nhân dòng TGMS

3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN

3.1. Nghiên cứu chọn tạo, thu thập, làm thuần và đánh giá các dòng TGMS

3.2. Lai tạo, chọn lọc và đánh giá các dòng TGMS mới

3.3. Đánh giá một số đặc điểm sinh trưởng, hình thái của các dòng TGMS mới chọn tạo

3.4. Thu thập và chọn lọc các dòng TGMS ngắn ngày hiện có trong nước

3.5. Kết quả đánh giá độ bất dục hạt phấn và các đặc tính nông sinh học, khả năng kết hợp của các dòng TGMS ngắn ngày tốt được lựa chọn

3.6. Nghiên cứu đặc tính mẫn cảm nhiệt độ, độ bất dục của hạt phấn của một dòng TGMS tốt được lựa chọn

3.7. Kết quả đánh giá các đặc tính hình thái và tính trạng nông sinh học của các dòng TGMS được lựa chọn

3.8. Nghiên cứu khả năng kết hợp của các dòng TGMS ngắn ngày triển vọng được lựa chọn

3.9. Đặc điểm nông sinh học, các yếu tố cấu thành năng suất, năng suất của các dòng bố mẹ trong nghiên cứu KNKH

3.10. Đặc điểm nông sinh học, các yếu tố cấu thành năng suất và năng suất của các tổ hợp lai F1 giữa các dòng bố mẹ trong NC KNKH

3.11. Kết quả đánh giá KNKH chung (GCA) của các dòng bố mẹ

3.12. Kết quả đánh giá KNKH riêng (SCA) của các dòng bố mẹ

3.13. Nghiên cứu về lựa chọn TGST của các dòng bố để tạo ra các tổ hợp lai cực ngắn ngày, so sánh các tổ hợp lai được lựa chọn

3.14. Nghiên cứu về lựa chọn TGST của các dòng bố để chọn tạo các tổ hợp lai cực ngắn

3.15. Đánh giá một số tổ hợp lai cực ngắn ngày được lựa chọn

3.16. Kết quả đánh giá một số tổ hợp lai được lựa chọn

3.17. Đánh giá chất lượng gạo của một số tổ hợp lai triển vọng

3.18. Nhân dòng mẹ, nghiên cứu sức sống của vòi nhụy dòng mẹ có KNKH chung cao, bước đầu đưa ra quy trình sản xuất hạt lai F1 các tổ hợp triển vọng

3.19. Bước đầu nhân thử dòng mẹ TGMS: T256S, TH17S-16

3.20. Nghiên cứu sức sống vòi nhụy của 2 dòng mẹ: T256S, TH17S-16 và bước đầu đưa ra hướng dẫn kỹ thuật sản suất hạt lai các tổ hợp triển vọng

4. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ

LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Giới thiệu về giống lúa lai cực ngắn

Giống lúa lai cực ngắn là một trong những giải pháp quan trọng nhằm nâng cao năng suất và chất lượng lúa ở các tỉnh phía Bắc. Việc nghiên cứu và chọn tạo giống lúa lai này không chỉ giúp cải thiện năng suất mà còn đáp ứng nhu cầu sản xuất trong điều kiện khí hậu khắc nghiệt. Giống lúa lai có khả năng chống chịu tốt với các yếu tố bất lợi như rét đậm, rét hại và ngập lũ, từ đó đảm bảo an ninh lương thực cho khu vực. Theo nghiên cứu, lúa lai cực ngắn có thời gian sinh trưởng dưới 100 ngày, cho phép nông dân thu hoạch sớm và giảm thiểu rủi ro do thời tiết. Việc phát triển giống lúa cho miền Bắc là cần thiết để thích ứng với biến đổi khí hậu và nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp.

II. Cơ sở khoa học và thực tiễn của nghiên cứu

Nghiên cứu chọn tạo giống lúa lai cực ngắn dựa trên cơ sở khoa học vững chắc về di truyền và ưu thế lai. Nông nghiệp bền vững yêu cầu các giống lúa phải có khả năng thích ứng cao với điều kiện khí hậu miền Bắc. Việc khai thác ưu thế lai trong lúa giúp tạo ra các giống lúa có năng suất cao hơn từ 20-30% so với giống lúa thuần. Hệ thống bất dục đực sử dụng trong chọn giống lúa lai hai dòng, đặc biệt là dòng TGMS, đã cho thấy hiệu quả rõ rệt trong việc tạo ra các tổ hợp lai có năng suất và chất lượng tốt. Kỹ thuật trồng lúa cũng cần được cải tiến để phù hợp với các giống lúa mới, từ đó nâng cao hiệu quả sản xuất.

III. Kết quả nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn

Kết quả nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc chọn tạo thành công các dòng TGMS ngắn ngày như T256S và TH17S-16 có khả năng kết hợp cao về năng suất. Các tổ hợp lai như T256S/RT205 và TH17S-16/RT203 đã được xác định là triển vọng với năng suất cao và chất lượng tốt. Năng suất lúa lai có thể đạt từ 6-7 tấn/ha, đáp ứng nhu cầu sản xuất lúa ở các tỉnh phía Bắc. Việc áp dụng các giống lúa này không chỉ giúp nông dân tăng thu nhập mà còn góp phần vào việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng, tạo điều kiện cho sản xuất rau màu vụ Đông có giá trị kinh tế cao. Phát triển giống lúa cũng cần được kết hợp với các biện pháp kỹ thuật canh tác phù hợp để tối ưu hóa năng suất và chất lượng.

IV. Đề xuất và khuyến nghị

Để phát triển bền vững giống lúa lai cực ngắn, cần có các chính sách hỗ trợ nghiên cứu và phát triển giống lúa mới. Việc tăng cường hợp tác giữa các viện nghiên cứu, trường đại học và nông dân là rất quan trọng. Cần tổ chức các khóa đào tạo về kỹ thuật canh tác cho nông dân để họ có thể áp dụng hiệu quả các giống lúa mới. Ngoài ra, việc theo dõi và đánh giá thường xuyên các giống lúa lai trong điều kiện thực tế sẽ giúp cải thiện chất lượng giống và năng suất sản xuất. Phát triển giống lúa chất lượng cao không chỉ giúp nâng cao đời sống nông dân mà còn góp phần vào sự phát triển bền vững của ngành nông nghiệp Việt Nam.

Luận án tiến sĩ về chọn tạo giống lúa lai cực ngắn cho các tỉnh phía Bắc