Nghiên Cứu Cảm Biến Sinh Học Điện Hóa Phát Hiện Kháng Nguyên PSA

• Tác giả: Nguyễn Thị Thu
• Người hướng dẫn: PGS. Trương Thị Ngọc Liên
• Trường học: Trường Đại Học Bách Khoa Hà Nội
• Chuyên ngành: Vật lý kỹ thuật
• Đề tài: Cảm Biến Sinh Học Điện Hóa Phát Hiện Kháng Nguyên PSA
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Cảm biến sinh học
• 1.1.1. Cấu tạo và nguyên lý hoạt động
• 1.2. Ung thư tiền liệt tuyến
• 1.2.1. Nguyên nhân gây bệnh
• 1.2.2. Phương pháp chẩn đoán
• 1.2.3. Kháng nguyên PSA - chất chỉ điểm khối u
• 1.3. Màng đơn lớp tự lắp ghép (Self-assembly molecular-SAM). Công nghệ polyme in phân tử chế tạo đầu thu sinh học nhân tạo
• 1.3.1. Nguyên lý in phân tử
• 1.4. Một số kỹ thuật phân tích sử dụng trong nghiên cứu
• 1.4.1. Phương pháp quét thế tuần hoàn
• 1.4.2. Phương pháp phân tích quang phổ tán xạ Raman
• 1.4.3. Phương pháp phổ tổng trở điện hóa (EIS)
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC NGHIỆM
• 2.1. Hóa chất, vật tư và thiết bị
• 2.2. Quy trình chế tạo cảm biến sử dụng đầu thu sinh học nhân tạo PSA-MIP
• 2.2.1. Tổng hợp hạt nano vàng (AuNPs) trên điện cực SPCE
• 2.2.2. Chế tạo đầu thu PSA-MIP
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Đặc trưng quang phổ Raman
• 3.2. Khảo sát độ nhạy của cảm biến theo bề dày màng polymer
• 3.3. Khảo sát độ chọn lọc của cảm biến
• 3.4. Khảo sát hoạt động của cảm biến PSA-MIP@pp2
• 3.4.1. Khảo sát hoạt động của cảm biến PSA-MIP@pp2a
• 3.4.2. Khảo sát hoạt động của cảm biến PSA-MIP@pp2b
• DANH MỤC HÌNH VẼ
• DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG BIỂU
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Cảm Biến Sinh Học Điện Hóa PSA Tổng Quan Tiềm Năng

Cảm biến sinh học điện hóa đang nổi lên như một giải pháp đầy hứa hẹn trong việc phát hiện kháng nguyên PSA, một marker ung thư quan trọng. Phương pháp này kết hợp tính chọn lọc cao của các thành phần sinh học với khả năng khuếch đại tín hiệu của kỹ thuật điện hóa, tạo ra một công cụ chẩn đoán ung thư nhạy bén và chính xác. Theo Hiệp hội Hóa học Quốc tế (IUPAC), cảm biến sinh học là thiết bị tích hợp cung cấp thông tin phân tích định lượng hoặc bán định lượng, sử dụng các chất nhận diện sinh học liên kết trực tiếp với bộ phận chuyển đổi. Nghiên cứu trong lĩnh vực này đang phát triển mạnh mẽ, đặc biệt trong chăm sóc sức khỏe, kiểm định thực phẩm và giám sát môi trường.

1.1. Cấu tạo và Nguyên lý hoạt động của Cảm biến sinh học

Cảm biến sinh học điện hóa thường bao gồm một đầu thu sinh học (ví dụ, kháng thể, enzyme, DNA), một bộ phận chuyển đổi tín hiệu (thường là điện cực), và một hệ thống xử lý tín hiệu. Đầu thu sinh học có nhiệm vụ nhận diện và liên kết với kháng nguyên PSA mục tiêu. Quá trình liên kết này tạo ra một tín hiệu điện hóa, được bộ phận chuyển đổi tín hiệu ghi nhận và chuyển đổi thành tín hiệu đo lường được. Tín hiệu này sau đó được khuếch đại và xử lý để đưa ra kết quả định lượng nồng độ PSA trong mẫu. Nguyên lý hoạt động này dựa trên sự thay đổi các tín hiệu hóa-sinh, được nhận biết bằng các kỹ thuật khác nhau như quang học, điện hóa, khối lượng, từ trường.

1.2. Ưu điểm và Hạn chế của Cảm biến Điện Hóa trong Chẩn đoán

Ưu điểm của cảm biến sinh học điện hóa bao gồm độ nhạy cao, khả năng phân tích nhanh chóng, chi phí tương đối thấp và tiềm năng thu nhỏ kích thước thiết bị. Tuy nhiên, một số hạn chế cần khắc phục là sự ổn định của đầu thu sinh học, ảnh hưởng của các chất gây nhiễu trong mẫu, và yêu cầu về quy trình chuẩn bị mẫu. Độ đặc hiệu cảm biến cũng là một yếu tố quan trọng cần được tối ưu hóa để tránh kết quả dương tính giả. Các nghiên cứu tập trung vào việc phát triển vật liệu mới và kỹ thuật in phân tử để cải thiện các đặc tính của cảm biến.

II. Thách Thức Phát Hiện PSA Vấn Đề Ung Thư Tuyến Tiền Liệt

Ung thư tuyến tiền liệt (UTTLT) là một trong những loại ung thư phổ biến nhất ở nam giới. Việc phát hiện sớm PSA (Prostate-Specific Antigen), một marker ung thư có trong máu, đóng vai trò then chốt trong việc chẩn đoán và theo dõi bệnh. Tuy nhiên, nồng độ PSA có thể tăng cao do nhiều nguyên nhân khác nhau, không chỉ do ung thư, dẫn đến kết quả dương tính giả. Vì vậy, cần có những phương pháp nghiên cứu mới, chính xác hơn để cải thiện khả năng chẩn đoán ung thư từ các mẫu máu.

2.1. Tầm quan trọng của Chẩn Đoán Sớm Ung thư tuyến tiền liệt

Việc chẩn đoán sớm UTTLT cho phép bệnh nhân được điều trị kịp thời, tăng cơ hội sống sót và giảm thiểu các tác dụng phụ của các phương pháp điều trị xâm lấn. Các phương pháp chẩn đoán hiện tại như kiểm tra trực tràng và xét nghiệm PSA có thể bỏ sót một số trường hợp ung thư hoặc dẫn đến chẩn đoán quá mức (overdiagnosis). Cần có những phương pháp phân tích PSA tiên tiến hơn để phân biệt giữa ung thư tiến triển và các tình trạng lành tính khác.

2.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến Nồng Độ PSA trong máu

Nồng độ PSA trong máu có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, bao gồm tuổi tác, kích thước tuyến tiền liệt, viêm tuyến tiền liệt, và một số thủ thuật y tế. Điều này gây khó khăn trong việc sử dụng PSA như một marker duy nhất để chẩn đoán ung thư. Các nghiên cứu đang tập trung vào việc tìm kiếm các marker khác hoặc kết hợp PSA với các thông tin lâm sàng khác để cải thiện độ chính xác của chẩn đoán.

III. Phương Pháp Điện Hóa Cải Tiến Phát Hiện PSA Độ Nhạy Cao

Nhiều nghiên cứu đã tập trung vào việc cải tiến các phương pháp điện hóa để tăng độ nhạy cảm biến và độ đặc hiệu cảm biến trong việc phát hiện PSA. Sử dụng nanomaterials để tăng diện tích bề mặt điện cực, phát triển các chiến lược khuếch đại tín hiệu, và sử dụng các đầu thu sinh học nhân tạo như MIPs (Molecularly Imprinted Polymers) là những hướng đi đầy triển vọng. Các kỹ thuật điện hóa như điện hóa chu kỳ, điện hóa trở kháng và phương pháp quét thế tuần hoàn (CV) được sử dụng để đánh giá hoạt động của cảm biến.

3.1. Ứng dụng Vật Liệu Nano để Nâng Cao Độ Nhạy Cảm Biến

Nanomaterials như hạt nano vàng (AuNPs), ống nano carbon và graphene có diện tích bề mặt lớn và tính dẫn điện cao, giúp tăng cường tín hiệu điện hóa khi kháng nguyên PSA liên kết với đầu thu sinh học. Việc sử dụng nanomaterials cũng cho phép chế tạo các cảm biến có kích thước nhỏ gọn, phù hợp cho các ứng dụng lâm sàng tại chỗ. Các nghiên cứu đã chứng minh rằng việc kết hợp AuNPs với điện cực giúp cải thiện đáng kể độ nhạy của cảm biến PSA.

3.2. Kỹ thuật In Phân Tử MIPs cho Đầu Thu Sinh Học Nhân Tạo

MIPs là các polymer được thiết kế để nhận diện và liên kết chọn lọc với phân tử mục tiêu, trong trường hợp này là PSA. Công nghệ này cho phép tạo ra các đầu thu sinh học có độ đặc hiệu cao và ổn định, không cần sử dụng kháng thể. Quá trình in phân tử bao gồm việc tạo khuôn PSA trong polymer, sau đó loại bỏ PSA để lại các vị trí liên kết đặc hiệu. Cảm biến PSA-MIP có tiềm năng thay thế các cảm biến dựa trên kháng thể truyền thống.

3.3. Phương pháp khuếch đại tín hiệu điện hóa để phát hiện nồng độ thấp

Để phát hiện nồng độ PSA rất thấp, các nghiên cứu đã phát triển các phương pháp khuếch đại tín hiệu điện hóa. Các phương pháp này có thể bao gồm việc sử dụng enzyme để khuếch đại tín hiệu, sử dụng các phân tử đánh dấu có hoạt tính điện hóa cao, hoặc sử dụng các chiến lược khuếch đại dựa trên nanomaterials. Độ nhạy cao là yếu tố quan trọng trong việc phát hiện ung thư ở giai đoạn sớm.

IV. Kết quả Nghiên Cứu Đánh Giá Cảm Biến PSA MIP Điện Hóa

Các nghiên cứu đã đánh giá hiệu suất của các cảm biến PSA-MIP điện hóa bằng cách đo độ nhạy, độ đặc hiệu, độ chính xác và độ tin cậy. Kết quả cho thấy rằng các cảm biến PSA-MIP có thể phát hiện PSA ở nồng độ thấp trong mẫu máu, với độ đặc hiệu cao đối với PSA so với các protein khác. Các nghiên cứu in vitro đã chứng minh tiềm năng của cảm biến trong việc chẩn đoán UTTLT. Các đặc trưng dòng - thế và đặc trưng phổ EIS được dùng để đánh giá.

4.1. Độ nhạy và Độ đặc hiệu của Cảm biến PSA MIP

Độ nhạy của cảm biến được xác định bằng giới hạn phát hiện (LOD), là nồng độ PSA thấp nhất mà cảm biến có thể phát hiện được một cách đáng tin cậy. Độ đặc hiệu của cảm biến được đánh giá bằng cách đo phản ứng của cảm biến với các protein khác có trong mẫu máu. Kết quả cho thấy rằng các cảm biến PSA-MIP có độ nhạy và độ đặc hiệu cao.

4.2. Ảnh hưởng của Bề Dày Màng Polymer đến Hoạt Tính Cảm Biến

Bề dày của màng polymer MIP có ảnh hưởng đáng kể đến hoạt tính của cảm biến. Màng quá mỏng có thể không chứa đủ vị trí liên kết PSA, trong khi màng quá dày có thể cản trở sự khuếch tán của PSA đến các vị trí liên kết. Các nghiên cứu đã tìm ra bề dày màng tối ưu để đạt được độ nhạy cao nhất. Số vòng quét tạo màng polyme cũng ảnh hưởng đến độ nhạy của cảm biến.

4.3. So sánh các phương pháp chế tạo cảm biến PSA MIP khác nhau

Các nghiên cứu đã so sánh các phương pháp chế tạo cảm biến PSA-MIP khác nhau, bao gồm việc sử dụng kháng thể đơn dòng PSA và việc in trực tiếp kháng nguyên PSA vào màng polymer. Kết quả cho thấy rằng mỗi phương pháp có ưu điểm và nhược điểm riêng, và việc lựa chọn phương pháp phụ thuộc vào yêu cầu cụ thể của ứng dụng. Các phương pháp khác nhau có thể ảnh hưởng đến độ nhạy, độ đặc hiệu và độ ổn định của cảm biến.

V. Ứng Dụng Thực Tiễn Cảm Biến PSA Cho Chẩn Đoán Lâm Sàng

Cảm biến PSA điện hóa có tiềm năng ứng dụng rộng rãi trong chẩn đoán lâm sàng UTTLT, từ việc sàng lọc bệnh nhân có nguy cơ cao đến việc theo dõi hiệu quả điều trị. Các cảm biến này có thể được sử dụng tại các phòng khám, bệnh viện, hoặc thậm chí tại nhà, giúp bệnh nhân theo dõi sức khỏe một cách thuận tiện và tiết kiệm chi phí. Nghiên cứu đang tiếp tục để cải thiện thời gian phản hồi, giá thành và độ tin cậy của cảm biến.

5.1. Phát triển thiết bị cầm tay và tại chỗ để chẩn đoán nhanh

Việc phát triển các thiết bị cầm tay và tại chỗ cho phép chẩn đoán nhanh UTTLT tại các vùng sâu vùng xa hoặc tại nhà. Các thiết bị này cần có kích thước nhỏ gọn, dễ sử dụng và có khả năng cung cấp kết quả chính xác trong thời gian ngắn. Công nghệ cảm biến sinh học mới đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển các thiết bị này.

5.2. Giám sát liên tục nồng độ PSA để theo dõi điều trị

Việc giám sát liên tục nồng độ PSA cho phép bác sĩ theo dõi hiệu quả điều trị UTTLT và điều chỉnh phương pháp điều trị khi cần thiết. Các cảm biến PSA có thể được cấy ghép vào cơ thể hoặc sử dụng bên ngoài cơ thể để cung cấp dữ liệu theo thời gian thực. Điều này giúp cải thiện kết quả điều trị và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.

VI. Tương Lai Nghiên Cứu Hướng Phát Triển Cảm Biến PSA

Hướng phát triển trong tương lai của nghiên cứu cảm biến PSA tập trung vào việc cải thiện độ nhạy, độ đặc hiệu, độ ổn định và tính khả thi về mặt thương mại. Việc kết hợp các công nghệ cảm biến sinh học khác nhau, sử dụng các vật liệu mới và phát triển các phương pháp khuếch đại tín hiệu tiên tiến là những hướng đi đầy hứa hẹn. Cần có những nghiên cứu in vivo để đánh giá hiệu quả của cảm biến trong môi trường sinh học phức tạp.

6.1. Tích hợp AI và Machine Learning để tăng cường độ chính xác

Việc tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI) và học máy (Machine Learning) có thể giúp tăng cường độ chính xác của chẩn đoán UTTLT bằng cách phân tích dữ liệu từ cảm biến và các thông tin lâm sàng khác. AI có thể giúp phát hiện các mẫu phức tạp và đưa ra dự đoán chính xác hơn về nguy cơ ung thư. Điều này sẽ giúp bác sĩ đưa ra quyết định điều trị tốt nhất cho bệnh nhân.

6.2. Phát triển cảm biến đa chức năng Phát hiện đồng thời nhiều marker

Việc phát triển các cảm biến đa chức năng có khả năng phát hiện đồng thời nhiều marker ung thư có thể cung cấp thông tin toàn diện hơn về tình trạng bệnh. Các cảm biến này có thể giúp phân biệt giữa ung thư tiến triển và các tình trạng lành tính khác, và dự đoán hiệu quả điều trị. Điều này sẽ giúp cải thiện độ chính xác của chẩn đoán và điều trị UTTLT.

Tổng quan nghiên cứu

Ung thư tiền liệt tuyến (UTTLT) là một trong những loại ung thư phổ biến nhất ở nam giới trên thế giới, với hơn 1.111.000 trường hợp được chẩn đoán vào năm 2012 và khoảng 46.690 ca mới tại Mỹ năm 2013. Tại Việt Nam, mặc dù tỷ lệ mắc UTTLT thấp hơn so với thế giới, nhưng tỷ lệ tử vong lại cao, với khoảng 700 ca tử vong trên tổng số 1.200 ca mắc mới mỗi năm. UTTLT thường phát triển ở nam giới trên 50 tuổi và có xu hướng tăng do tuổi thọ trung bình ngày càng cao. Việc phát hiện sớm và theo dõi nồng độ kháng nguyên đặc hiệu tiền liệt tuyến (PSA) đóng vai trò quan trọng trong kiểm soát và điều trị bệnh.

Trong bối cảnh đó, cảm biến sinh học (biosensor) đã trở thành công cụ phân tích hiệu quả nhờ ưu điểm về độ nhạy, tính chọn lọc cao và thời gian phân tích ngắn. Thị trường cảm biến sinh học toàn cầu ước tính đạt khoảng 12 tỷ USD mỗi năm, trong đó 30% thuộc lĩnh vực y tế. Nghiên cứu này tập trung phát triển cảm biến sinh học điện hóa sử dụng đầu thu sinh học nhân tạo PSA-MIP (Molecular Imprinted Polymer) trên nền điện cực mực in các bon biến tính hạt nano vàng (AuNPs-SPCE) nhằm phát hiện nhanh và chính xác kháng nguyên PSA. Mục tiêu cụ thể là chế tạo và khảo sát hoạt động của các cảm biến PSA-MIP theo hai phương pháp: sử dụng kháng thể đơn dòng và in trực tiếp kháng nguyên PSA vào màng polymer. Nghiên cứu được thực hiện tại Viện Vật lý Kỹ thuật, Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội trong giai đoạn 2017-2019, góp phần nâng cao hiệu quả phát hiện sớm UTTLT, hỗ trợ công tác chẩn đoán và điều trị.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Cảm biến sinh học (Biosensor): Thiết bị tích hợp đầu thu sinh học (enzyme, kháng thể, DNA, MIP) với bộ phận chuyển đổi tín hiệu (điện hóa, quang học, nhiệt, áp điện) để phát hiện định lượng hoặc bán định lượng các chất phân tích. Đầu thu sinh học nhân tạo MIP được thiết kế dựa trên công nghệ in dấu phân tử, tạo ra các khuôn nhận dạng đặc hiệu về hình dạng và nhóm chức hóa học của phân tử mục tiêu.

• Công nghệ polyme in phân tử (MIP): Kỹ thuật tổng hợp polymer có khuôn in phân tử mẫu, tạo ra các vị trí nhận dạng đặc hiệu cho kháng nguyên PSA. MIP có ưu điểm độ bền cao, hoạt động ổn định trong môi trường khắc nghiệt, thay thế đầu thu sinh học tự nhiên.

• Phương pháp điện hóa và quang phổ: Sử dụng phương pháp quét thế tuần hoàn (Cyclic Voltammetry - CV) để tổng hợp hạt nano vàng và màng polymer MIP; phương pháp phổ tổng trở điện hóa (Electrochemical Impedance Spectroscopy - EIS) để khảo sát hoạt động cảm biến; phương pháp quang phổ tán xạ Raman để xác định cấu trúc và sự hình thành các lớp trên điện cực.

Các khái niệm chính bao gồm: kháng nguyên PSA, màng đơn lớp tự lắp ghép (SAM), hạt nano vàng (AuNPs), điện cực mực in các bon (SPCE), điện trở truyền điện tích (RCT), và các kỹ thuật điện hóa.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu thực nghiệm tại phòng thí nghiệm Viện Vật lý Kỹ thuật, Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội, sử dụng các hóa chất chuẩn, điện cực SPCE của hãng BioDevice (Nhật Bản), thiết bị phân tích điện hóa Ivium Vertex (Hà Lan) và máy đo quang phổ Raman Renishaw (Úc).

• Cỡ mẫu và chọn mẫu: Sử dụng điện cực SPCE có diện tích 2,64 mm² làm nền cho cảm biến. Các mẫu cảm biến được chế tạo theo hai phương pháp: pp1 sử dụng kháng thể đơn dòng mAb-PSA; pp2 in trực tiếp kháng nguyên PSA vào màng polymer, trong đó pp2b có bổ sung hạt nano vàng vào màng polymer.

• Phương pháp phân tích: Tổng hợp hạt nano vàng trên điện cực bằng phương pháp quét thế tuần hoàn (20 vòng quét, tốc độ 50 mV/s). Tạo màng SAM p-ATP trên AuNPs-SPCE, cố định kháng thể hoặc in trực tiếp kháng nguyên PSA. Đo phổ Raman để xác định cấu trúc và thành phần trên điện cực sau mỗi bước chế tạo. Đo phổ EIS trong dải tần 50 mHz đến 100 kHz với điện áp xoay chiều 10 mV trong dung dịch KCl 100 mM chứa 5 mM K3[Fe(CN)6] và K4[Fe(CN)6] để khảo sát độ nhạy, độ chọn lọc và độ lặp lại của cảm biến.

• Timeline nghiên cứu: Thực hiện trong giai đoạn 2017-2019, bao gồm tổng hợp vật liệu, chế tạo cảm biến, đo đạc và phân tích dữ liệu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Xác nhận sự hình thành các lớp trên điện cực qua phổ Raman:

   • Điện cực AuNPs-SPCE có các đỉnh phổ đặc trưng tại 1579 cm⁻¹ (G-band) và 1337 cm⁻¹ (D-band).
   • Sau khi tạo màng SAM p-ATP, xuất hiện thêm các đỉnh tại 1079, 1145, 1189 và 1446 cm⁻¹, chứng tỏ màng SAM đã được hình thành.
   • Cố định kháng thể mAb-PSA tạo thêm đỉnh tại 1389 cm⁻¹ (COO⁻) và 1482 cm⁻¹ (Tryptophan).
   • Gắn kháng nguyên PSA xuất hiện các đỉnh đặc trưng ở 1008, 1222, 1280 và 1515 cm⁻¹, tương ứng với các dao động của phenylalanine, amide III và carotenoids.
   • Màng polymer MIP (pp1 và pp2) thể hiện các đỉnh phổ đặc trưng của kháng thể và kháng nguyên, khẳng định sự thành công trong việc tạo đầu thu sinh học nhân tạo.

2. Độ nhạy và dải phát hiện của cảm biến PSA-MIP:

   • Cảm biến PSA-MIP@pp1 có dải phát hiện PSA từ khoảng 0,1 đến 50 ng/mL với độ nhạy cao, thể hiện qua sự thay đổi điện trở truyền điện tích (ΔRCT) tỷ lệ thuận với nồng độ PSA.
   • Cảm biến PSA-MIP@pp2a và PSA-MIP@pp2b cũng cho thấy khả năng phát hiện PSA trong dải tương tự, trong đó pp2b có độ nhạy cải thiện nhờ sự nhúng hạt nano vàng vào màng polymer.
   • So sánh giữa các cảm biến cho thấy pp2b có độ nhạy cao hơn khoảng 15-20% so với pp2a và pp1.

3. Độ chọn lọc của cảm biến:

   • Cảm biến PSA-MIP@pp1 thể hiện độ chọn lọc cao khi khảo sát trong môi trường chứa các kháng nguyên/hormone tương tự như hCG, TAU, AFP ở nồng độ 5 và 10 ng/mL.
   • Tín hiệu ΔRCT của PSA vượt trội hơn 3-4 lần so với các chất interferent, chứng tỏ khả năng phân biệt tốt kháng nguyên PSA.

4. Độ lặp lại và ổn định:

   • Các phép đo lặp lại trên cùng một cảm biến cho thấy sai số chuẩn dưới 5%, đảm bảo tính ổn định và độ tin cậy của cảm biến trong ứng dụng thực tế.

Thảo luận kết quả

Sự thành công trong việc tạo màng SAM p-ATP trên bề mặt AuNPs-SPCE giúp tăng diện tích bề mặt hiệu dụng và tạo điều kiện thuận lợi cho việc cố định kháng thể hoặc in trực tiếp kháng nguyên PSA. Việc sử dụng hạt nano vàng không chỉ cải thiện tính dẫn điện mà còn tăng độ đồng nhất của màng polymer MIP, từ đó nâng cao độ nhạy và độ chọn lọc của cảm biến.

So với các nghiên cứu trước đây, cảm biến PSA-MIP phát triển trong nghiên cứu này có dải phát hiện rộng và độ nhạy cao hơn nhờ kết hợp công nghệ in phân tử và vật liệu nano. Phổ Raman cung cấp bằng chứng rõ ràng về sự hình thành các lớp chức năng trên điện cực, trong khi phổ EIS cho phép đánh giá chính xác các đặc tính điện hóa của cảm biến.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ ΔRCT theo nồng độ PSA, biểu đồ so sánh độ chọn lọc giữa PSA và các chất interferent, cũng như bảng thống kê độ lặp lại và sai số chuẩn. Những kết quả này khẳng định tiềm năng ứng dụng của cảm biến PSA-MIP trong chẩn đoán sớm UTTLT.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Phát triển cảm biến PSA-MIP trên quy mô công nghiệp:

   • Tối ưu hóa quy trình tổng hợp hạt nano vàng và tạo màng polymer để đảm bảo tính đồng nhất và tái sản xuất.
   • Mục tiêu: tăng sản lượng cảm biến đạt chuẩn trong vòng 12 tháng.
   • Chủ thể thực hiện: các phòng thí nghiệm công nghệ vật liệu và doanh nghiệp công nghệ sinh học.

2. Nâng cao độ nhạy và độ chọn lọc của cảm biến:

   • Nghiên cứu bổ sung các monomer chức năng mới và kỹ thuật nhúng hạt nano đa dạng để cải thiện hiệu suất cảm biến.
   • Mục tiêu: giảm giới hạn phát hiện (LOD) xuống dưới 0,05 ng/mL trong 18 tháng.
   • Chủ thể thực hiện: nhóm nghiên cứu vật lý kỹ thuật và hóa học polymer.

3. Ứng dụng cảm biến trong môi trường lâm sàng:

   • Thử nghiệm cảm biến trên mẫu huyết thanh bệnh nhân thực tế để đánh giá hiệu quả và độ tin cậy.
   • Mục tiêu: hoàn thành thử nghiệm lâm sàng sơ bộ trong 24 tháng.
   • Chủ thể thực hiện: hợp tác giữa viện nghiên cứu và bệnh viện chuyên khoa.

4. Phát triển thiết bị đo cầm tay tích hợp cảm biến PSA-MIP:

   • Thiết kế và chế tạo thiết bị điện hóa nhỏ gọn, dễ sử dụng cho việc sàng lọc tại nhà hoặc cơ sở y tế tuyến dưới.
   • Mục tiêu: hoàn thiện nguyên mẫu trong 30 tháng.
   • Chủ thể thực hiện: các công ty công nghệ thiết bị y tế và nhóm kỹ thuật điện tử.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Vật lý kỹ thuật, Hóa học polymer:

   • Lợi ích: hiểu sâu về công nghệ MIP, ứng dụng hạt nano vàng và kỹ thuật điện hóa trong cảm biến sinh học.
   • Use case: phát triển các cảm biến sinh học mới hoặc cải tiến vật liệu cảm biến.

2. Chuyên gia y sinh học và công nghệ sinh học:

   • Lợi ích: áp dụng công nghệ cảm biến PSA-MIP trong chẩn đoán ung thư tiền liệt tuyến và các bệnh lý liên quan.
   • Use case: thiết kế hệ thống chẩn đoán nhanh, chính xác và chi phí thấp.

3. Doanh nghiệp công nghệ y tế và thiết bị phân tích:

   • Lợi ích: khai thác công nghệ cảm biến sinh học để phát triển sản phẩm thương mại.
   • Use case: sản xuất kit xét nghiệm PSA hoặc thiết bị đo cầm tay.

4. Bệnh viện và cơ sở y tế:

   • Lợi ích: nâng cao khả năng sàng lọc và theo dõi bệnh nhân UTTLT bằng công nghệ mới.
   • Use case: triển khai xét nghiệm PSA nhanh, hỗ trợ quyết định điều trị.

Câu hỏi thường gặp

1. Cảm biến PSA-MIP có ưu điểm gì so với phương pháp xét nghiệm truyền thống?
   Cảm biến PSA-MIP cho phép phát hiện nhanh, độ nhạy cao và chọn lọc tốt, giảm thiểu sai số do các chất interferent. Ví dụ, độ nhạy của cảm biến có thể phát hiện PSA ở nồng độ thấp hơn 0,1 ng/mL, trong khi phương pháp truyền thống thường có giới hạn cao hơn.

2. Tại sao sử dụng hạt nano vàng trong cảm biến?
   Hạt nano vàng tăng diện tích bề mặt điện cực, cải thiện tính dẫn điện và tạo điều kiện thuận lợi cho việc tạo màng polymer đồng nhất. Điều này giúp tăng độ nhạy và ổn định của cảm biến.

3. Phương pháp in phân tử (MIP) hoạt động như thế nào?
   MIP tạo ra các khuôn nhận dạng đặc hiệu cho phân tử mục tiêu dựa trên hình dạng và nhóm chức hóa học. Sau khi polymer hóa với phân tử mẫu, mẫu được loại bỏ để lại các vị trí nhận dạng đặc hiệu, giúp cảm biến phân biệt chính xác kháng nguyên PSA.

4. Cảm biến có thể sử dụng trong môi trường phức tạp như mẫu huyết thanh không?
   Có, cảm biến PSA-MIP được thiết kế để hoạt động ổn định trong môi trường phức tạp nhờ tính chọn lọc cao của màng polymer và khả năng chống nhiễu từ các chất khác.

5. Thời gian phân tích của cảm biến là bao lâu?
   Thời gian phân tích nhanh, thường trong vòng vài phút đến 1 giờ tùy theo quy trình chuẩn bị mẫu và đo đạc, nhanh hơn nhiều so với các phương pháp sinh học truyền thống.

Kết luận

• Đã thành công trong việc chế tạo cảm biến sinh học điện hóa PSA-MIP trên nền điện cực AuNPs-SPCE với hai phương pháp chế tạo khác nhau.
• Phương pháp quang phổ Raman và phổ EIS xác nhận sự hình thành màng polymer MIP đặc hiệu và khả năng phát hiện kháng nguyên PSA với độ nhạy và chọn lọc cao.
• Cảm biến PSA-MIP@pp2b có hiệu suất tốt nhất nhờ sự kết hợp hạt nano vàng trong màng polymer.
• Nghiên cứu mở ra hướng phát triển cảm biến sinh học ứng dụng trong chẩn đoán sớm ung thư tiền liệt tuyến tại Việt Nam.
• Đề xuất tiếp tục hoàn thiện công nghệ, thử nghiệm lâm sàng và phát triển thiết bị đo cầm tay trong các bước nghiên cứu tiếp theo.

Hành động tiếp theo: Khuyến khích các nhà nghiên cứu và doanh nghiệp hợp tác để đưa công nghệ cảm biến PSA-MIP vào ứng dụng thực tế, góp phần nâng cao hiệu quả chẩn đoán và điều trị ung thư tiền liệt tuyến.