Tổng quan nghiên cứu

Năng lượng mặt trời mái nhà (ĐMTMN) là nguồn năng lượng tái tạo quan trọng, góp phần giảm chi phí điện sinh hoạt và bảo vệ môi trường. Tỉnh Long An, với điều kiện khí hậu nhiệt đới gió mùa, có số giờ nắng trung bình khoảng 2.500 giờ/năm, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển điện mặt trời áp mái. Tuy nhiên, đến năm 2022, huyện Vĩnh Hưng và huyện Tân Hưng là hai địa phương có số hộ gia đình lắp đặt hệ thống ĐMTMN thấp nhất tỉnh, lần lượt là 70 và 55 hộ, chiếm tỷ lệ 4,03% và 3,17% tổng số hộ lắp đặt trong tỉnh. Trong bối cảnh giá điện tăng cao, việc nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định lắp đặt hệ thống ĐMTMN tại hai huyện này là cần thiết để đề xuất các chính sách thúc đẩy phát triển năng lượng sạch.

Mục tiêu nghiên cứu là phân tích các nhân tố tác động đến quyết định lắp đặt hệ thống ĐMTMN tại huyện Vĩnh Hưng và huyện Tân Hưng, từ đó đề xuất hàm ý chính sách nhằm tăng khả năng lắp đặt cho các hộ gia đình. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 9/2023 đến tháng 1/2024, khảo sát 125 hộ gia đình đã lắp đặt hệ thống ĐMTMN tại hai huyện. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các cơ quan quản lý và doanh nghiệp phát triển thị trường điện mặt trời áp mái, góp phần nâng cao tỷ lệ sử dụng năng lượng tái tạo tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba lý thuyết chính: Thuyết hành động hợp lý (TRA), Thuyết hành vi dự định (TPB) và Mô hình chấp nhận công nghệ (TAM). TRA tập trung vào mối quan hệ giữa thái độ, chuẩn mực xã hội và ý định hành vi. TPB mở rộng TRA bằng cách bổ sung nhận thức kiểm soát hành vi, giúp dự báo chính xác hơn hành vi thực tế. Mô hình TAM nhấn mạnh vai trò của nhận thức về tính hữu dụng và tính dễ sử dụng trong việc chấp nhận công nghệ mới.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm:

  • Tính rủi ro (RR): Đánh giá mức độ lo ngại về rủi ro kỹ thuật và tài chính khi lắp đặt ĐMTMN.
  • Quan điểm bảo vệ môi trường (MT): Ý thức và thái độ của hộ gia đình về lợi ích môi trường của ĐMTMN.
  • Xu hướng tiêu dùng xã hội (XH): Ảnh hưởng của môi trường xã hội và xu hướng tiêu dùng xanh.
  • Chính sách của chính phủ (CS): Các hỗ trợ, khuyến khích từ nhà nước đối với việc lắp đặt ĐMTMN.
  • Yêu cầu lắp đặt (LD): Các yếu tố kỹ thuật, an toàn và tiện lợi trong quá trình lắp đặt.
  • Lợi ích kinh tế (KT): Tác động của chi phí, lợi ích tài chính và tiết kiệm điện năng đến quyết định đầu tư.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với cỡ mẫu 125 hộ gia đình đã lắp đặt ĐMTMN tại huyện Vĩnh Hưng (70 hộ) và huyện Tân Hưng (55 hộ). Mẫu được chọn theo phương pháp phi ngẫu nhiên thuận tiện, phù hợp với đặc điểm đối tượng nghiên cứu. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua bảng hỏi khảo sát, gồm hai phần: thông tin cá nhân và đánh giá các nhân tố ảnh hưởng.

Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS 20 với các phương pháp: thống kê mô tả, kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc nhân tố, và hồi quy tuyến tính đa biến để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến quyết định lắp đặt. Các kiểm định bổ sung như kiểm định đa cộng tuyến, phương sai sai số không đổi và phân phối chuẩn của phần dư được thực hiện để đảm bảo tính hợp lệ của mô hình.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình lắp đặt ĐMTMN tại Long An: Đến năm 2022, toàn tỉnh có 1.736 hộ lắp đặt với tổng công suất khoảng 40 MWp. Thành phố Tân An và thị xã Kiến Tường chiếm tỷ lệ lớn nhất với 17,97% và 10,60% số hộ, trong khi huyện Vĩnh Hưng và Tân Hưng chỉ chiếm lần lượt 4,03% và 3,17%. Số hộ lắp đặt tại hai huyện này tăng dần qua các năm, từ 8 và 9 hộ năm 2019 lên 30 và 23 hộ năm 2022.

  2. Đặc điểm mẫu khảo sát: Chủ hộ chủ yếu là nam (86,4%), độ tuổi tập trung từ 35-44 (69,6%), trình độ học vấn chủ yếu là cao đẳng - trung cấp (41,6%), thu nhập gia đình phổ biến từ 20-40 triệu đồng/tháng (53,6%), nghề nghiệp chính là nông nghiệp (42,4%) và kinh doanh (36%).

  3. Các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định lắp đặt: Kết quả hồi quy cho thấy 6 nhân tố có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê đến quyết định lắp đặt hệ thống ĐMTMN, được sắp xếp theo mức độ tác động giảm dần như sau:

    • Yêu cầu lắp đặt (B = 0,354)
    • Quan điểm bảo vệ môi trường (B = 0,299)
    • Tính rủi ro (B = 0,294)
    • Lợi ích kinh tế (B = 0,273)
    • Chính sách của chính phủ (B = 0,210)
    • Xu hướng tiêu dùng xã hội (B = 0,203)

  4. Đánh giá mức độ ảnh hưởng: Điểm trung bình đánh giá các nhân tố đều trên mức 3,2 (trên thang 5), trong đó yêu cầu lắp đặt và lợi ích kinh tế được đánh giá cao nhất, thể hiện sự quan tâm lớn của hộ gia đình đến tính an toàn, tiện lợi và hiệu quả tài chính khi đầu tư ĐMTMN.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu quốc tế và trong nước, khẳng định vai trò quan trọng của yếu tố kỹ thuật và kinh tế trong quyết định đầu tư năng lượng mặt trời mái nhà. Yêu cầu lắp đặt là nhân tố có tác động mạnh nhất, phản ánh nhu cầu về hệ thống an toàn, dễ dàng lắp đặt và bảo trì. Quan điểm bảo vệ môi trường cũng đóng vai trò quan trọng, cho thấy nhận thức về lợi ích môi trường thúc đẩy hành vi đầu tư xanh.

Tính rủi ro, bao gồm lo ngại về hoàn vốn và chất lượng thiết bị, là yếu tố cần được giảm thiểu thông qua chính sách bảo hành và hỗ trợ kỹ thuật. Lợi ích kinh tế, như chi phí đầu tư và tiết kiệm điện, là động lực tài chính thiết yếu. Mặc dù chính sách của chính phủ có tác động thấp hơn, nhưng vẫn là yếu tố cần thiết để tạo điều kiện thuận lợi và giảm rào cản đầu tư. Xu hướng tiêu dùng xã hội có ảnh hưởng yếu nhất, cho thấy yếu tố xã hội chưa thực sự là động lực chính tại địa phương.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện hệ số hồi quy của từng nhân tố và bảng điểm trung bình đánh giá mức độ ảnh hưởng, giúp minh họa rõ ràng mức độ ưu tiên các yếu tố trong quyết định lắp đặt.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường tuyên truyền và giáo dục: Công ty Điện lực Long An phối hợp với chính quyền địa phương và các doanh nghiệp cung cấp thiết bị điện mặt trời tổ chức các chiến dịch truyền thông rộng rãi về lợi ích kinh tế và môi trường của ĐMTMN, nâng cao nhận thức cộng đồng trong vòng 12 tháng tới.

  2. Cải thiện quy trình kỹ thuật và hỗ trợ kỹ thuật: Đảm bảo hệ thống ĐMTMN được thiết kế, lắp đặt an toàn, dễ dàng sửa chữa và bảo trì. Xây dựng các hướng dẫn kỹ thuật cụ thể, tổ chức tập huấn cho kỹ thuật viên và người dân trong 6 tháng tiếp theo.

  3. Chính sách hỗ trợ tài chính và khuyến khích: Đề xuất chính quyền tỉnh và các cơ quan liên quan xây dựng các chính sách hỗ trợ tài chính như giảm thuế, cho vay ưu đãi hoặc trợ giá thiết bị trong vòng 2 năm, nhằm giảm bớt gánh nặng chi phí đầu tư ban đầu cho hộ gia đình.

  4. Phát triển cơ chế hòa lưới và mua bán điện: Hoàn thiện các thủ tục đấu nối, thanh toán mua bán điện từ hệ thống ĐMTMN với lưới điện quốc gia, tạo điều kiện thuận lợi cho hộ gia đình bán điện dư thừa, dự kiến thực hiện trong 12 tháng tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về năng lượng và môi trường: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách phát triển năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện mặt trời mái nhà tại các vùng nông thôn.

  2. Doanh nghiệp cung cấp thiết bị và dịch vụ điện mặt trời: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định đầu tư của khách hàng để thiết kế sản phẩm, dịch vụ phù hợp, nâng cao hiệu quả kinh doanh.

  3. Các tổ chức nghiên cứu và đào tạo: Áp dụng mô hình nghiên cứu và kết quả phân tích để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo hoặc giảng dạy về quản lý năng lượng và phát triển bền vững.

  4. Hộ gia đình và cộng đồng địa phương: Nắm bắt thông tin về lợi ích, rủi ro và các chính sách hỗ trợ để đưa ra quyết định đầu tư hợp lý, góp phần bảo vệ môi trường và tiết kiệm chi phí điện năng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao yêu cầu lắp đặt lại là nhân tố ảnh hưởng lớn nhất?
    Yêu cầu lắp đặt liên quan đến tính an toàn, dễ dàng thi công và bảo trì hệ thống, là yếu tố thiết thực nhất ảnh hưởng trực tiếp đến quyết định của hộ gia đình.

  2. Chính sách của chính phủ có vai trò như thế nào?
    Chính sách hỗ trợ tài chính và kỹ thuật giúp giảm rủi ro và chi phí đầu tư, tạo động lực cho người dân lắp đặt ĐMTMN, dù tác động của nó thấp hơn các yếu tố kỹ thuật và kinh tế.

  3. Làm thế nào để giảm thiểu rủi ro khi đầu tư ĐMTMN?
    Cần có chế độ bảo hành rõ ràng, hướng dẫn kỹ thuật chi tiết và hỗ trợ kỹ thuật kịp thời từ nhà cung cấp và các cơ quan chức năng.

  4. Xu hướng tiêu dùng xã hội ảnh hưởng ra sao?
    Mặc dù có ảnh hưởng yếu nhất, xu hướng tiêu dùng xanh và sự lan tỏa trong cộng đồng vẫn góp phần thúc đẩy nhận thức và hành vi đầu tư điện mặt trời.

  5. Lợi ích kinh tế được đánh giá như thế nào?
    Lợi ích kinh tế bao gồm tiết kiệm chi phí điện, giảm chi phí vận hành và khả năng hoàn vốn nhanh, là động lực tài chính quan trọng để hộ gia đình quyết định đầu tư.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định 6 nhân tố chính ảnh hưởng đến quyết định lắp đặt hệ thống điện mặt trời áp mái tại huyện Vĩnh Hưng và Tân Hưng, trong đó yêu cầu lắp đặt và quan điểm bảo vệ môi trường có tác động mạnh nhất.
  • Số hộ gia đình lắp đặt ĐMTMN tại hai huyện tăng dần qua các năm nhưng vẫn còn thấp so với tiềm năng của tỉnh Long An.
  • Mẫu khảo sát chủ yếu là các hộ có độ tuổi trung bình 35-44, trình độ học vấn cao đẳng - trung cấp, thu nhập từ 20-40 triệu đồng/tháng và nghề nghiệp chính là nông nghiệp và kinh doanh.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để đề xuất các chính sách hỗ trợ tài chính, kỹ thuật và truyền thông nhằm thúc đẩy phát triển ĐMTMN tại địa phương.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, giám sát hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các huyện khác trong tỉnh.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng địa phương cần phối hợp chặt chẽ để thúc đẩy phát triển điện mặt trời áp mái, góp phần bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng cuộc sống bền vững.