Nghiên Cứu Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Việc Né Tránh Thuế Của Doanh Nghiệp Niêm Yết Trên Sàn HOSE

• Tác giả: Nguyễn Tấn Tiến
• Người hướng dẫn: Phó Giáo Sư Tiến Sĩ Nguyễn Minh Hà
• Trường học: Trường Đại Học Mở Thành Phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Tài Chính Ngân Hàng
• Đề tài: Nghiên Cứu Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Hành Vi Né Tránh Thuế Của Doanh Nghiệp Niêm Yết Trên Sàn HOSE
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• TÓM TẮT
• MỤC LỤC
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
• 1.1. Lý do nghiên cứu
• 1.2. Đặt vấn đề nghiên cứu
• 1.3. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.4. Câu hỏi nghiên cứu
• 1.5. Phạm vi nghiên cứu
• 1.6. Dữ liệu nghiên cứu
• 1.7. Ý nghĩa và ứng dụng của đề tài
• 1.8. Bố cục luận văn
• 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN
• 2.1. Một số khái niệm
• 2.2. Né tránh thuế và trốn thuế

I. Tổng Quan Về Nghiên Cứu Né Tránh Thuế Tại HOSE

Nghiên cứu về hành vi né tránh thuế của doanh nghiệp niêm yết trên Sàn HOSE còn hạn chế tại Việt Nam. Đề tài này tập trung vào việc xác định các yếu tố ảnh hưởng đến né tránh thuế của các doanh nghiệp niêm yết trên Sàn HOSE. Mục tiêu là gợi ý các giải pháp giúp doanh nghiệp hoạch định chính sách tối ưu thuế hiệu quả và tuân thủ quy định. Nghiên cứu sử dụng dữ liệu từ năm 2008-2016 và phương pháp hồi quy tuyến tính để kiểm định giả thuyết. Kết quả nghiên cứu xác định vai trò của các yếu tố đặc trưng của doanh nghiệp đến hành vi né tránh thuế và mức độ tác động của từng yếu tố.

1.1. Thực trạng Né Tránh Thuế của Doanh Nghiệp Niêm Yết

Thực tế, các nghiên cứu về hành vi né tránh thuế tại Việt Nam còn khá ít. Hoạt động chuyển giá là một ví dụ điển hình của né tránh thuế (Gian lận thuế). Nhiều doanh nghiệp FDI báo lỗ liên tục nhưng vẫn mở rộng sản xuất kinh doanh, hoặc có lãi nhưng tỷ suất lợi nhuận trên doanh thu thấp. Điều này đặt ra nghi vấn về tính minh bạch và các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi né tránh thuế.

1.2. Ý nghĩa và Ứng dụng của Nghiên Cứu Về Tránh Thuế

Luận văn này đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi né tránh thuế của doanh nghiệp Việt Nam. Nghiên cứu xác định và kiểm chứng tác động của các nhân tố đến né tránh thuế. Điều này cung cấp thêm cho nghiên cứu khoa học một nghiên cứu thực nghiệm mới. Nghiên cứu này có ý nghĩa ứng dụng cao trong thực tiễn. Nghiên cứu này gợi ý cho doanh nghiệp giải pháp hoạch định chính sách tối ưu thuế phù hợp, hiệu quả.

II. Vấn Đề Thách Thức Trong Quản Lý Né Tránh Thuế HOSE

Né tránh thuế có thể xem là một sự chiếm dụng vốn hợp pháp của các doanh nghiệp. Nó giúp doanh nghiệp có thêm một nguồn tài trợ hoạt động. Tuy nhiên, hành vi né tránh thuế cùng như các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi này vẫn chưa được kiểm chứng và làm rõ với các doanh nghiệp tại Việt Nam. Do đó, nghiên cứu này sẽ tập trung tìm hiểu về các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi né tránh thuế của các doanh nghiệp Việt Nam được niêm yết trên Sàn HOSE. Các nghiên cứu trước cho thấy có rất nhiều yếu tố tác động đến hành vi này như quy mô doanh nghiệp, tuổi đời doanh nghiệp, rủi ro doanh nghiệp.

2.1. Rủi ro thuế và Tuân thủ pháp luật trong Né Tránh Thuế

Nếu hành vi né tránh thuế mang lại lợi ích thì nó không phải trốn thuế mà là chuyển số thuế phải nộp kỳ này sang kỳ sau hoặc năm tài chính sau. Ngược lại nếu theo hành vi tiêu cực của nhà quản lý thì né tránh thuế là trốn thuế thì công ty sẽ chịu những hậu quả nặng nề về mặt pháp lý. Quan niệm khác biệt về né tránh thuế và trốn thuế dựa trên tính hợp pháp trong hành vi người đóng thuế.

2.2. Tính Minh Bạch và Đạo đức kinh doanh ảnh hưởng Né Tránh Thuế

Nghiên cứu của Slemrod (2004) đã chỉ ra rằng có sự khác biệt với né tránh thuế thu nhập cá nhân, né tránh thuế thu nhập doanh nghiệp phức tạp hơn vì xuất hiện vấn đề tách biệt giữa quyền sở hữu và quyền kiểm soát hay còn gọi là vấn đề đại diện. Nghiên cứu Srocker và Slemrod (2005) nghiên cứu các hợp đồng thù lao của giới quản lý cấp cao là những người quyết định trực tiếp đến hành vi né tránh thuế để xem xét mối quan hệ đại diện trong các hành vi này.

III. Cách Xác Định Yếu Tố Ảnh Hưởng Né Tránh Thuế Tại HOSE

Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng và mô hình hồi quy tuyến tính để kiểm định các giả thuyết. Biến phụ thuộc được xác định là hành vi né tránh thuế của doanh nghiệp. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ báo cáo tài chính của các doanh nghiệp niêm yết trên Sàn HOSE trong giai đoạn 2008-2016. Loại bỏ các công ty có thông tin tài chính không đầy đủ hoặc có chi phí thuế thu nhập âm. Nghiên cứu phân tích xem các yếu tố tác động đến tình trạng né tránh thuế đến các doanh nghiệp Sàn HOSE như thế nào.

3.1. Phương Pháp Nghiên Cứu Định Lượng và Mô Hình Hồi Quy

Đề tài nghiên cứu sử dụng dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo tài chính của các doanh nghiệp được công khai niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán HOSE trong giai đoạn 2008 – 2016. Nguồn dữ liệu này được thu thập từ trang web Vietstock. Tuy nhiên chọn lọc và loại bỏ: Những công ty mà thông tin tài chính không được công bố trong giai đoạn nghiên cứu.

3.2. Biến Số và Đo Lường trong Mô Hình Nghiên Cứu

Trong đó: biến phụ thuộc được xác định là hành vi né tránh thuế của doanh nghiệp. Các nhân tố tác động đến hành vi né tránh thuế của doanh nghiệp được chọn lựa dựa trên sự kế thừa các nghiên cứu trước, ứng dụng thực tiễn vào thị trường Việt Nam. Các nhân tố tác động đến hành vi né tránh thuế của doanh nghiệp được chọn lựa dựa trên sự kế thừa các nghiên cứu trước, ứng dụng thực tiễn vào thị trường Việt Nam.

3.3. Lựa chọn Mẫu Nghiên Cứu và Thu thập dữ liệu HOSE

Phạm vi nghiên cứu: Các doanh nghiệp tại thị trường Việt Nam được hiểu là các doanh nghiệp được niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh (HOSE). Thời gian thực hiện nghiên cứu: năm 2017. Nghiên cứu tập trung tìm hiểu các nhân tố tác động đến hoạt động né tránh thuế của các doanh nghiệp tại thị trường Việt Nam.

IV. Ảnh Hưởng Của Đòn Bẩy Tài Chính Đến Né Tránh Thuế

Kết quả nghiên cứu cho thấy hệ số đòn bẩy, quy mô doanh nghiệp, tài sản hữu hình và tuổi đời doanh nghiệp có tác động đến hành vi né tránh thuế. Các doanh nghiệp có đòn bẩy tài chính cao thường có xu hướng né tránh thuế nhiều hơn. Quy mô doanh nghiệp cũng là một yếu tố quan trọng, doanh nghiệp lớn có nhiều nguồn lực để thực hiện tối ưu thuế. Tài sản hữu hình cũng có tác động đến mức độ né tránh thuế của doanh nghiệp.

4.1. Hệ Số Đòn Bẩy và Chi Phí Lãi Vay Tác Động Né Tránh Thuế

Các nghiên cứu này cũng cho thấy cho thấy né tránh thuế là một hoạt động giảm áp lực thuế phổ biến tại các doanh nghiệp (Wilson, 2009; Lisowky, 2010; Dyreng và cộng sự, 2010; Wang, 2011). Nghiên cứu này sẽ tập trung phân tích xem các yếu tố tác động tình trạng né tránh thuế đến các doanh nghiệp Việt Nam được niêm yết trên sàn HOSE trong giai đoạn 2008 – 2016 để xem xu hướng về tình trạng này xảy ra như thế nào tại nước ta.

4.2. Quy Mô Doanh Nghiệp và Nguồn Lực Cho Tối Ưu Thuế

Hành vi né tránh thuế diễn ra khá phổ biến tại các nước trên thế giới và cả ở Việt Nam, mà tiêu biểu nhất là hoạt động chuyển giá. Hoạt động chuyển giá được bài viết “Chuyển giá trong khu vực FDI tại Việt Nam” Dương Văn An (2013) đề cập thông qua một số ví dụ điển hình, như sau: Một trong những cơ sở để đưa ra nghi vấn chuyển giá ở Việt Nam đang rất phổ biến là: các doanh nghiệp FDI thường xuyên báo cáo lỗ trong nhiều năm.

V. Ứng Dụng Hoạch Định Chính Sách Né Tránh Thuế Hiệu Quả

Thông qua việc xác định và đánh giá tác động của các yếu tố, doanh nghiệp có thể hoạch định chính sách né tránh thuế phù hợp. Cần xem xét cấu trúc vốn, quy mô, tài sản và tuổi đời để đưa ra các quyết định về tối ưu thuế. Đồng thời, cần tuân thủ pháp luật và đảm bảo tính minh bạch trong báo cáo tài chính. Nghiên cứu này cũng khuyến khích các nhà nghiên cứu khác tiếp tục khai thác đề tài về hành vi né tránh thuế tại Việt Nam.

5.1. Quản Lý Dòng Tiền và Chi Phí Quản Lý Doanh Nghiệp

Các quy định hợp pháp có thể giúp né tránh thuế nếu nó làm thay đổi đến nghĩa vụ thuế. Tác động thuế có thể được phát sinh bởi các giới hạn hợp pháp được đặt ra bởi luật thuế như là “doanh thu” và “chi phí kinh doanh” (Desai và Dharmapala, 2009). Hoặc, né tránh thuế là hành vi tận dụng hợp pháp quy định của chế độ thuế hiện hành, để giảm lượng thuế đáng lý ra phải nộp (Pasternak và Rico, 2008).

5.2. Tối Ưu Thuế và Giá Trị Cổ Đông Trong Doanh Nghiệp

Nghiên cứu xem xét cách né tránh thuế hợp pháp bằng cách tận dụng cách quy định của pháp luật để giảm lượng thuế phải nộp. Các quy định hợp pháp có thể giúp né tránh thuế nếu nó làm thay đổi đến nghĩa vụ thuế. Tác động thuế có thể được phát sinh bởi các giới hạn hợp pháp được đặt ra bởi luật thuế như là “doanh thu” và “chi phí kinh doanh” (Desai và Dharmapala, 2009).

VI. Kết Luận Tiềm Năng Và Hướng Nghiên Cứu Né Tránh Thuế HOSE

Nghiên cứu này đóng góp vào việc hiểu rõ hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi né tránh thuế của doanh nghiệp niêm yết trên Sàn HOSE. Mặc dù có những hạn chế nhất định, nghiên cứu này mở ra hướng đi mới cho các nghiên cứu tiếp theo về chủ đề này. Cần có thêm nhiều nghiên cứu để hiểu rõ hơn về tác động của các chính sách thuế, môi trường pháp lý và quản trị doanh nghiệp đến hành vi né tránh thuế.

6.1. Hạn Chế Của Nghiên Cứu và Hướng Nghiên Cứu Mới

Chương 5: Kết luận và kiến nghị, chương này nêu ra một số hạn chế trong đề tài và đề xuất hướng nghiên cứu tiếp theo. CƠ SỞ LÝ LUẬN Chương 1 đã trình bày tổng quát về đề tài nghiên cứu. Chương này sẽ trình bày các khái niệm, lý thuyết, thước đo của né tránh thuế, lý thuyết về dòng tiền tự do trong doanh nghiệp.

6.2. Môi Trường Pháp Lý và Chính Sách Thuế Ảnh Hưởng Né Tránh Thuế

Nghiên cứu này xem xét cách né tránh thuế hợp pháp bằng cách tận dụng cách quy định của pháp luật để giảm lượng thuế phải nộp. Các quy định hợp pháp có thể giúp né tránh thuế nếu nó làm thay đổi đến nghĩa vụ thuế. Tác động thuế có thể được phát sinh bởi các giới hạn hợp pháp được đặt ra bởi luật thuế như là “doanh thu” và “chi phí kinh doanh” (Desai và Dharmapala, 2009).

Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2008-2016, các doanh nghiệp Việt Nam niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh (HOSE) đã thể hiện hành vi né tránh thuế với giá trị trung bình khoảng 25,77 tỷ đồng mỗi doanh nghiệp. Hành vi né tránh thuế, khác với trốn thuế, là hoạt động hợp pháp nhằm tối thiểu hóa số thuế phải nộp, giúp doanh nghiệp gia tăng dòng tiền tự do và nâng cao giá trị cổ đông. Tuy nhiên, mức độ né tránh thuế không đồng đều giữa các doanh nghiệp do chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố nội tại như quy mô, đòn bẩy tài chính, tuổi đời, sở hữu nhà nước hay sở hữu nước ngoài.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung xác định các nhân tố ảnh hưởng đến hành vi né tránh thuế của các doanh nghiệp niêm yết trên sàn HOSE, đồng thời đề xuất các giải pháp hoạch định chính sách né tránh thuế hiệu quả, phù hợp với đặc trưng từng doanh nghiệp và tuân thủ quy định pháp luật. Nghiên cứu sử dụng dữ liệu bảng thu thập từ 278 doanh nghiệp với 2.224 quan sát trong giai đoạn 2008-2016, phân tích bằng mô hình hồi quy tuyến tính với phương pháp ước lượng GLS nhằm kiểm định 7 giả thuyết liên quan đến các yếu tố đặc trưng doanh nghiệp.

Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ bổ sung thực nghiệm về né tránh thuế tại thị trường Việt Nam còn khá mới mẻ mà còn cung cấp cơ sở khoa học cho doanh nghiệp và cơ quan quản lý trong việc xây dựng chính sách thuế và quản trị tài chính doanh nghiệp hiệu quả.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Lý thuyết dòng tiền tự do và quản trị dòng tiền: Dòng tiền tự do là số tiền mặt còn lại sau khi trừ chi tiêu vốn, có thể dùng để đầu tư hoặc trả cổ tức. Né tránh thuế giúp gia tăng dòng tiền tự do, giảm áp lực vay nợ và chi phí tài chính, từ đó thúc đẩy hoạt động đầu tư và tăng giá trị doanh nghiệp.

• Lý thuyết chi phí đại diện: Sự tách biệt giữa quyền sở hữu và quyền kiểm soát dẫn đến bất cân xứng thông tin, tạo ra chi phí đại diện. Hành vi né tránh thuế có thể làm tăng chi phí này nếu nhà quản lý lợi dụng để trục lợi cá nhân, gây tổn hại cho cổ đông.

• Mô hình hồi quy dữ liệu bảng (Panel Data Regression): Sử dụng mô hình tác động cố định (FEM) và tác động ngẫu nhiên (REM) để phân tích ảnh hưởng của các biến độc lập như tỷ lệ tài sản hữu hình, đòn bẩy, quy mô, tuổi đời, sở hữu nhà nước, sở hữu nước ngoài và thua lỗ hoạt động lên biến phụ thuộc là mức độ né tránh thuế.

Các khái niệm chính bao gồm:

• Né tránh thuế (Tax Avoidance): Hoạt động hợp pháp nhằm giảm số thuế phải nộp thông qua các phương pháp kế toán và chính sách tài chính.

• Thuế suất hiệu lực (ETR): Tỷ lệ thuế phải nộp trên thu nhập trước thuế, dùng để đo lường mức độ né tránh thuế.

• Chênh lệch thuế (BTD): Sự khác biệt giữa thu nhập trước thuế trên báo cáo tài chính và thu nhập chịu thuế, phản ánh mức độ né tránh thuế.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng dựa trên dữ liệu thứ cấp thu thập từ báo cáo tài chính của 278 doanh nghiệp niêm yết trên sàn HOSE trong giai đoạn 2008-2016, với tổng số 2.224 quan sát. Các doanh nghiệp được chọn lọc theo tiêu chí có dữ liệu liên tục và loại bỏ các doanh nghiệp có chi phí thuế âm hoặc thua lỗ để đảm bảo tính chính xác của mô hình.

Phân tích dữ liệu bao gồm:

• Thống kê mô tả các biến nghiên cứu để đánh giá phân phối và đặc điểm mẫu.

• Ma trận hệ số tương quan và kiểm định VIF nhằm phát hiện và loại trừ hiện tượng đa cộng tuyến.

• Kiểm định lựa chọn mô hình hồi quy phù hợp giữa OLS, FEM và REM bằng kiểm định Hausman.

• Kiểm định White và Wooldridge để phát hiện phương sai sai số thay đổi và tự tương quan.

• Sử dụng phương pháp hồi quy GLS nhằm khắc phục các vấn đề về tự tương quan và phương sai sai số thay đổi, đảm bảo kết quả ước lượng chính xác.

Timeline nghiên cứu được thực hiện trong năm 2017, tập trung phân tích dữ liệu giai đoạn 2008-2016.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Ảnh hưởng của đòn bẩy tài chính (LEV): Kết quả hồi quy cho thấy hệ số đòn bẩy có tác động âm và có ý nghĩa thống kê ở mức 1% đến hành vi né tránh thuế. Cụ thể, doanh nghiệp sử dụng đòn bẩy cao hơn có xu hướng né tránh thuế thấp hơn, phù hợp với giả thuyết H2 và các nghiên cứu trước.

2. Quy mô doanh nghiệp (SIZE) và tài sản hữu hình (TANGIBLE): Quy mô và tỷ lệ tài sản hữu hình đều có tác động dương đến mức độ né tránh thuế với mức ý nghĩa 5%. Doanh nghiệp lớn hơn và có tài sản hữu hình cao hơn thường có khả năng né tránh thuế nhiều hơn, đồng thuận với giả thuyết H1 và H3.

3. Tuổi đời doanh nghiệp (AGE): Tuổi đời có tác động dương đến né tránh thuế với mức ý nghĩa 10%, cho thấy các doanh nghiệp hoạt động lâu năm có xu hướng né tránh thuế tinh vi và bền vững hơn, ủng hộ giả thuyết H4.

4. Sở hữu nhà nước (DSTATE) và sở hữu nước ngoài (DFOREIGN): Doanh nghiệp có sở hữu nhà nước có xu hướng né tránh thuế thấp hơn, trong khi sở hữu nước ngoài có tác động tăng mức độ né tránh thuế, tuy nhiên mức ý nghĩa không mạnh, phù hợp với giả thuyết H5 và H6.

5. Thua lỗ hoạt động (DLOSS): Doanh nghiệp thua lỗ có xu hướng né tránh thuế cao hơn, nhưng kết quả chưa đạt mức ý nghĩa thống kê rõ ràng, cần nghiên cứu thêm.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy đòn bẩy tài chính là yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến hành vi né tránh thuế, phản ánh việc doanh nghiệp sử dụng nợ như một công cụ tài chính thay thế cho né tránh thuế nhằm giảm chi phí vốn. Quy mô và tài sản hữu hình cũng đóng vai trò thúc đẩy né tránh thuế do doanh nghiệp lớn có nhiều nguồn lực và cơ hội để thực hiện các chiến lược tối ưu hóa thuế.

Tuổi đời doanh nghiệp thể hiện sự tích lũy kinh nghiệm và khả năng vận dụng các chính sách thuế hiệu quả hơn theo thời gian. Sở hữu nhà nước làm giảm động cơ né tránh thuế do mục tiêu chính trị và xã hội, trong khi sở hữu nước ngoài có thể tăng áp lực tối ưu hóa thuế do tính chất đa quốc gia và chuyển giá.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế và trong nước, kết quả tương đồng với các nghiên cứu của Wilson (2009), Dyreng và cộng sự (2010), Chan và cộng sự (2013), đồng thời bổ sung thực nghiệm cho thị trường Việt Nam. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ tác động của từng yếu tố và bảng hồi quy chi tiết các hệ số và mức ý nghĩa.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường quản lý và giám sát đòn bẩy tài chính: Doanh nghiệp cần kiểm soát hợp lý tỷ lệ nợ trên tổng tài sản nhằm cân bằng giữa lợi ích tấm chắn thuế và rủi ro tài chính, giảm thiểu hành vi né tránh thuế không lành mạnh. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; Chủ thể: Ban lãnh đạo doanh nghiệp và cơ quan quản lý tài chính.

2. Xây dựng chính sách thuế phù hợp với quy mô và đặc thù tài sản: Cơ quan thuế nên thiết kế các chính sách ưu đãi hoặc kiểm soát riêng biệt cho doanh nghiệp lớn và có tài sản hữu hình cao để hạn chế lợi dụng kẽ hở pháp luật. Thời gian: 2-3 năm; Chủ thể: Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế.

3. Đẩy mạnh minh bạch và công khai thông tin tài chính: Tăng cường yêu cầu báo cáo tài chính chi tiết, minh bạch nhằm giảm bất cân xứng thông tin, hạn chế chi phí đại diện và hành vi né tránh thuế. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Sở Giao dịch Chứng khoán, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước.

4. Khuyến khích doanh nghiệp có sở hữu nhà nước duy trì vai trò gương mẫu: Các doanh nghiệp nhà nước cần tiếp tục thực hiện chính sách thuế nghiêm túc, làm gương cho các doanh nghiệp khác, đồng thời phối hợp với cơ quan thuế trong giám sát. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Chính phủ, các tập đoàn nhà nước.

5. Nâng cao năng lực quản trị thuế cho doanh nghiệp có sở hữu nước ngoài: Tổ chức các khóa đào tạo, tư vấn về chính sách thuế và quản trị thuế nhằm giúp doanh nghiệp nước ngoài tuân thủ pháp luật và giảm thiểu rủi ro pháp lý. Thời gian: 1-2 năm; Chủ thể: Bộ Tài chính, các tổ chức tư vấn thuế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Ban lãnh đạo doanh nghiệp niêm yết: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi né tránh thuế, từ đó hoạch định chính sách tài chính và thuế phù hợp, tối ưu hóa lợi ích doanh nghiệp.

2. Cơ quan quản lý thuế và tài chính: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách thuế hiệu quả, kiểm soát hành vi né tránh thuế, nâng cao nguồn thu ngân sách.

3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Tài chính – Kế toán: Là tài liệu tham khảo thực nghiệm về né tránh thuế tại thị trường Việt Nam, hỗ trợ phát triển nghiên cứu sâu hơn trong lĩnh vực quản trị thuế và tài chính doanh nghiệp.

4. Tư vấn thuế và kiểm toán: Giúp hiểu rõ các nhân tố tác động đến né tránh thuế, từ đó tư vấn chính sách thuế phù hợp cho khách hàng, đảm bảo tuân thủ pháp luật và tối ưu hóa chi phí thuế.

Câu hỏi thường gặp

1. Né tránh thuế khác gì với trốn thuế?
   Né tránh thuế là hoạt động hợp pháp nhằm giảm số thuế phải nộp bằng cách tận dụng các quy định pháp luật, trong khi trốn thuế là hành vi vi phạm pháp luật, không khai báo hoặc khai báo sai thu nhập. Ví dụ, doanh nghiệp sử dụng các khoản chi phí hợp pháp để giảm thu nhập chịu thuế là né tránh thuế.

2. Các yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến hành vi né tránh thuế?
   Đòn bẩy tài chính, quy mô doanh nghiệp và tài sản hữu hình là những yếu tố có tác động mạnh nhất, với đòn bẩy có mối quan hệ nghịch biến và quy mô, tài sản hữu hình có mối quan hệ thuận biến với né tránh thuế.

3. Tại sao doanh nghiệp có sở hữu nhà nước né tránh thuế ít hơn?
   Doanh nghiệp nhà nước thường có mục tiêu chính trị và xã hội, ưu tiên bảo vệ nguồn thu ngân sách, do đó hạn chế các hành vi né tránh thuế để đảm bảo tuân thủ pháp luật và trách nhiệm xã hội.

4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để phân tích dữ liệu?
   Nghiên cứu sử dụng phương pháp hồi quy dữ liệu bảng với mô hình tác động cố định (FEM) và phương pháp ước lượng GLS để khắc phục hiện tượng tự tương quan và phương sai sai số thay đổi, đảm bảo kết quả chính xác.

5. Làm thế nào doanh nghiệp có thể hoạch định chính sách né tránh thuế hiệu quả?
   Doanh nghiệp cần cân nhắc các yếu tố nội tại như quy mô, đòn bẩy, tuổi đời, đồng thời tuân thủ quy định pháp luật, tăng cường minh bạch tài chính và phối hợp với cơ quan thuế để xây dựng chính sách thuế phù hợp, bền vững.

Kết luận

• Nghiên cứu xác định đòn bẩy tài chính, quy mô doanh nghiệp, tài sản hữu hình và tuổi đời là các yếu tố chính ảnh hưởng đến hành vi né tránh thuế của doanh nghiệp niêm yết trên sàn HOSE giai đoạn 2008-2016.
• Doanh nghiệp sử dụng đòn bẩy cao có xu hướng né tránh thuế thấp hơn, trong khi doanh nghiệp lớn và có tài sản hữu hình cao né tránh thuế nhiều hơn.
• Sở hữu nhà nước làm giảm mức độ né tránh thuế, còn sở hữu nước ngoài có xu hướng tăng mức độ này.
• Phương pháp nghiên cứu sử dụng hồi quy dữ liệu bảng với ước lượng GLS đảm bảo kết quả tin cậy và phù hợp với đặc thù dữ liệu.
• Đề xuất các giải pháp quản lý đòn bẩy, xây dựng chính sách thuế phù hợp, minh bạch tài chính và nâng cao năng lực quản trị thuế cho doanh nghiệp.

Next steps: Áp dụng các giải pháp đề xuất trong thực tiễn, mở rộng nghiên cứu với dữ liệu mới và các ngành nghề khác để hoàn thiện hơn về hành vi né tránh thuế tại Việt Nam.

Call to action: Các nhà quản lý doanh nghiệp và cơ quan thuế nên phối hợp chặt chẽ để triển khai các chính sách và công cụ kiểm soát né tránh thuế, đồng thời khuyến khích nghiên cứu sâu hơn về lĩnh vực này nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính doanh nghiệp và nguồn thu ngân sách quốc gia.