Tổng quan nghiên cứu

Cam (Citrus sinensis Osbeck) là loại quả có giá trị kinh tế và dinh dưỡng cao, được trồng phổ biến ở nhiều vùng trên thế giới và Việt Nam. Theo số liệu FAOSTAT năm 2016, diện tích trồng cam toàn cầu đạt khoảng 3.965,3 nghìn ha với năng suất trung bình 184,6 tạ/ha, sản lượng đạt 73.187,6 nghìn tấn. Ở Việt Nam, diện tích trồng cam tăng từ 53,8 nghìn ha năm 2013 lên 77,7 nghìn ha năm 2016, với năng suất trung bình khoảng 123,3 tạ/ha và sản lượng 627 nghìn tấn. Huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang, là vùng miền núi phía Bắc có điều kiện sinh thái thuận lợi cho cây cam phát triển, với diện tích trồng cam khoảng 7.022 ha, trong đó 4.065 ha cho thu hoạch, năng suất trung bình đạt 224,6 - 284,1 tạ/ha tùy xã.

Tuy nhiên, năng suất và chất lượng cam Xã Đoài tại Hàm Yên còn hạn chế do kỹ thuật canh tác truyền thống, quản lý dinh dưỡng và nước tưới chưa hiệu quả. Việc sử dụng phân bón hữu cơ khoáng NTR2 và phân khoáng K2SO4 được kỳ vọng giúp cải thiện năng suất và chất lượng quả cam. Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá ảnh hưởng của liều lượng phân NTR2 và K2SO4 đến năng suất và chất lượng cam Xã Đoài tại Hàm Yên, từ đó xây dựng quy trình bón phân hợp lý, nâng cao hiệu quả kinh tế cho người trồng cam. Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2017 tại huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang, với các chỉ tiêu đánh giá về sinh trưởng, năng suất, chất lượng quả và hiệu quả kinh tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về dinh dưỡng cây trồng, đặc biệt là vai trò của các nguyên tố đa lượng (N, P, K), trung lượng (Ca, Mg, S) và vi lượng (Zn, B, Mn, Cu) trong sinh trưởng và phát triển của cây cam. Lý thuyết về phân bón hữu cơ khoáng kết hợp giữa phân hữu cơ và phân khoáng nhằm tăng hiệu quả sử dụng dinh dưỡng, cải tạo đất và giảm thất thoát phân bón được áp dụng. Mô hình nghiên cứu tập trung vào ảnh hưởng của liều lượng phân NTR2 (hữu cơ khoáng) và phân K2SO4 (kali sunfat) đến các chỉ tiêu sinh trưởng, năng suất và chất lượng quả cam Xã Đoài.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Phân hữu cơ khoáng NTR2: Phân bón phối trộn từ phân lợn, phân gà và khoáng chất, hàm lượng hữu cơ ≥ 20%, tỷ lệ N:P:K = 5,5:1,5:4.
  • Phân K2SO4: Nguồn cung cấp kali và lưu huỳnh, giúp tăng chất lượng quả, giảm rụng hoa quả, nâng cao sức đề kháng cây.
  • Năng suất cam: Số kg quả thu hoạch trên mỗi cây hoặc trên diện tích.
  • Chất lượng quả: Độ ngọt (đo bằng Brix), độ chua, tỷ lệ phần ăn được, số hạt quả.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được tiến hành tại vườn cam Xã Đoài, huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang trong khoảng thời gian từ tháng 2 đến tháng 11 năm 2017. Đối tượng nghiên cứu là cây cam Xã Đoài 9 năm tuổi, mật độ 625 cây/ha.

Phương pháp thí nghiệm được bố trí theo kiểu khối ngẫu nhiên hoàn chỉnh với 60 cây cam, chia thành 4 công thức bón phân NTR2 và 4 công thức bón phân K2SO4, mỗi công thức có 15 cây, lặp lại 3 lần. Cụ thể:

  • Liều lượng phân NTR2: 8 kg, 9 kg, 10 kg/cây và đối chứng bón phân truyền thống.
  • Liều lượng phân K2SO4: 120 g, 240 g, 360 g/cây và đối chứng không bón.

Phân NTR1 được bón lót toàn bộ sau thu hoạch, phân NTR2 bón thúc theo 3 lần: trước ra hoa 15 ngày (60%), khi quả 2-3 cm (20%), và 30 ngày sau lần bón đầu (20%). Phân K2SO4 bón bổ sung 1-2 tháng trước thu hoạch.

Các chỉ tiêu theo dõi gồm: thời gian ra hoa, tỷ lệ đậu quả, động thái rụng quả, chiều cao và đường kính quả, số lượng quả/cây, khối lượng quả, năng suất, độ ngọt, độ chua, số hạt quả, và mức độ sâu bệnh hại. Phân tích số liệu sử dụng phương pháp thống kê phân tích phương sai (ANOVA) để đánh giá sự khác biệt giữa các công thức.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của liều lượng phân NTR2 đến sinh trưởng và năng suất:

    • Liều bón 10 kg NTR2/cây cho kết quả tốt nhất với năng suất trung bình đạt khoảng 35,2 kg/cây, cao hơn 18,5% so với đối chứng (29,7 kg/cây).
    • Tỷ lệ đậu quả tăng lên 75,3% ở liều 10 kg, so với 62,1% ở đối chứng.
    • Chiều cao quả và đường kính quả cũng tăng tương ứng 12,4% và 10,8% so với đối chứng.

  2. Ảnh hưởng của liều lượng phân K2SO4 đến chất lượng quả:

    • Liều bón 360 g K2SO4/cây làm tăng độ ngọt quả lên 11,8% (đo bằng Brix) so với không bón.
    • Độ chua giảm nhẹ, giúp quả có vị cân bằng hơn.
    • Tỷ lệ phần ăn được tăng 9,5%, giảm tỷ lệ hạt lép, nâng cao giá trị thương phẩm.

  3. Động thái rụng quả và sâu bệnh hại:

    • Sử dụng phân NTR2 và K2SO4 làm giảm tỷ lệ rụng quả trung bình 15% so với đối chứng.
    • Mức độ sâu bệnh hại giảm nhẹ, đặc biệt bệnh loét sẹo quả và sâu đục thân ở cấp độ nhẹ (Cấp 1-3), giúp cây khỏe mạnh hơn.

  4. Hiệu quả kinh tế:

    • Tính toán cho thấy bón 10 kg NTR2 kết hợp 360 g K2SO4/cây tăng lợi nhuận khoảng 22% so với phương pháp truyền thống, nhờ tăng năng suất và chất lượng quả.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy phân hữu cơ khoáng NTR2 cung cấp đầy đủ dinh dưỡng đa lượng và trung vi lượng, giúp cây cam phát triển cân đối, tăng khả năng hấp thu dinh dưỡng và giảm thất thoát phân bón. Việc bổ sung phân K2SO4 cung cấp kali và lưu huỳnh giúp tăng cường quá trình tổng hợp protein, cải thiện chất lượng quả, giảm rụng hoa quả và tăng sức đề kháng cây. Các kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây về vai trò của phân hữu cơ khoáng và kali sunfat trong cây ăn quả có múi.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột so sánh năng suất và độ ngọt quả giữa các công thức bón phân, cũng như bảng thống kê tỷ lệ rụng quả và mức độ sâu bệnh hại. Việc áp dụng liều lượng phân bón hợp lý không chỉ nâng cao năng suất mà còn cải thiện chất lượng sản phẩm, góp phần tăng giá trị kinh tế cho người nông dân.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Áp dụng liều lượng phân NTR2 10 kg/cây kết hợp phân K2SO4 360 g/cây trong quy trình chăm sóc cam Xã Đoài để tối ưu năng suất và chất lượng quả. Thời gian áp dụng: từ năm đầu tiên nghiên cứu trở đi. Chủ thể thực hiện: nông dân và các tổ chức khuyến nông.

  2. Tổ chức tập huấn kỹ thuật bón phân hữu cơ khoáng và phân kali sunfat cho người trồng cam tại huyện Hàm Yên nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng bón phân hợp lý. Thời gian: trong vòng 6 tháng đầu năm. Chủ thể: Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, các trung tâm khuyến nông.

  3. Xây dựng mô hình trình diễn bón phân NTR2 và K2SO4 tại các xã trọng điểm trồng cam để nhân rộng mô hình hiệu quả. Thời gian: 1 năm. Chủ thể: các hợp tác xã nông nghiệp, doanh nghiệp phân bón.

  4. Theo dõi và đánh giá định kỳ tình hình sinh trưởng, sâu bệnh và năng suất cam để điều chỉnh liều lượng phân bón phù hợp với điều kiện thực tế từng năm. Thời gian: hàng năm. Chủ thể: cán bộ kỹ thuật nông nghiệp địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nông dân trồng cam Xã Đoài và các vùng sinh thái tương tự: Nắm bắt kỹ thuật bón phân hữu cơ khoáng và phân kali sunfat để nâng cao năng suất, chất lượng và thu nhập.

  2. Cán bộ kỹ thuật và khuyến nông: Áp dụng kết quả nghiên cứu để tư vấn, hướng dẫn kỹ thuật bón phân hợp lý cho người dân, góp phần phát triển bền vững ngành cam.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành khoa học cây trồng: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, kết quả và cơ sở lý thuyết về dinh dưỡng cây cam, phân bón hữu cơ khoáng và phân kali.

  4. Doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh phân bón hữu cơ khoáng: Nghiên cứu nhu cầu và hiệu quả sử dụng phân bón NTR2 và K2SO4 để phát triển sản phẩm phù hợp với thị trường cây ăn quả có múi.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phân NTR2 khác gì so với phân hữu cơ truyền thống?
    Phân NTR2 là phân hữu cơ khoáng phối trộn giữa phân hữu cơ và phân khoáng với hàm lượng hữu cơ ≥ 20% và tỷ lệ N:P:K cân đối (5,5:1,5:4), giúp cung cấp dinh dưỡng đa dạng và hiệu quả hơn so với phân hữu cơ truyền thống chỉ chứa hữu cơ.

  2. Tại sao cần bổ sung phân K2SO4 cho cây cam?
    K2SO4 cung cấp kali và lưu huỳnh, giúp tăng độ ngọt, giảm rụng hoa quả, nâng cao sức đề kháng và chất lượng quả cam, đặc biệt trong giai đoạn quả phát triển và trước thu hoạch.

  3. Liều lượng phân bón NTR2 và K2SO4 được khuyến cáo như thế nào?
    Nghiên cứu cho thấy liều lượng tối ưu là 10 kg NTR2 và 360 g K2SO4 mỗi cây cam Xã Đoài, bón theo các giai đoạn sinh trưởng để đạt năng suất và chất lượng cao nhất.

  4. Phân bón này có ảnh hưởng đến sâu bệnh hại không?
    Sử dụng phân NTR2 và K2SO4 giúp cây khỏe mạnh hơn, giảm nhẹ mức độ sâu bệnh hại như bệnh loét sẹo quả và sâu đục thân, góp phần bảo vệ cây trồng hiệu quả.

  5. Làm thế nào để áp dụng kết quả nghiên cứu vào thực tế?
    Người trồng cam cần tuân thủ quy trình bón phân theo liều lượng và thời điểm nghiên cứu, kết hợp với các biện pháp kỹ thuật chăm sóc khác, đồng thời tham gia các lớp tập huấn kỹ thuật do cơ quan chuyên môn tổ chức.

Kết luận

  • Phân hữu cơ khoáng NTR2 và phân K2SO4 có ảnh hưởng tích cực đến sinh trưởng, năng suất và chất lượng cam Xã Đoài tại Hàm Yên, Tuyên Quang.
  • Liều lượng bón 10 kg NTR2 và 360 g K2SO4 mỗi cây là tối ưu, giúp tăng năng suất 18,5% và độ ngọt quả 11,8% so với phương pháp truyền thống.
  • Sử dụng phân bón này giảm tỷ lệ rụng quả và mức độ sâu bệnh hại, nâng cao hiệu quả kinh tế cho người trồng cam.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng quy trình kỹ thuật bón phân hợp lý cho cam Xã Đoài và các vùng sinh thái tương tự.
  • Khuyến nghị triển khai áp dụng rộng rãi, tổ chức tập huấn và xây dựng mô hình trình diễn để nhân rộng hiệu quả trong thực tiễn sản xuất.

Hãy áp dụng ngay các giải pháp bón phân hữu cơ khoáng NTR2 và phân K2SO4 để nâng cao năng suất và chất lượng cam Xã Đoài, góp phần phát triển bền vững ngành cây ăn quả có múi tại Hàm Yên và các vùng lân cận!