Ngân Sách Nhà Nước Việt Nam: Thực Trạng và Giải Pháp

• Tác giả: Tạ Thị Đoản
• Người hướng dẫn: TS. Trịnh Huy Quách
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Kinh tế chính trị xã hội chủ nghĩa
• Đề tài: Ngân Sách Nhà Nước Việt Nam: Thực Trạng và Giải Pháp Cải Thiện
• Loại tài liệu: Luận văn Thạc sĩ
• Năm xuất bản: 1998
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN CÓ TÍNH CHẤT LÝ LUẬN VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
• 1.1. Khái luận về ngân sách Nhà nước
• 1.2. Đặc điểm của ngân sách Nhà nước trong nền kinh tế thị trường
• 1.3. Nội dung của ngân sách Nhà nước
• 1.4. Thực trạng của ngân sách Nhà nước Việt Nam và chính sách ngân sách Nhà nước
• 1.5. Một số định hướng và giải pháp nhằm phát huy vai trò của ngân sách Nhà nước trong việc điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Ngân Sách Nhà Nước Việt Nam Vai Trò Tầm Quan Trọng

Ngân sách Nhà nước (NSNN) đóng vai trò then chốt trong hệ thống tài chính quốc gia. Với quy mô xấp xỉ 20% GDP, NSNN tác động sâu rộng đến mọi mặt của đời sống kinh tế - xã hội. Đây là công cụ điều tiết vĩ mô quan trọng giúp Nhà nước thực hiện các chức năng kinh tế - xã hội, hướng tới các mục tiêu chiến lược quốc gia. Tuy nhiên, do nhiều yếu tố khách quan và chủ quan, NSNN vẫn chưa phát huy hết tiềm năng. Cần hoàn thiện và nâng cao hiệu quả chính sách, cơ chế quản lý NSNN để tăng cường thu, bố trí chi hợp lý, và phát huy vai trò điều tiết của Nhà nước. Việc này không chỉ giúp ổn định và phát triển kinh tế - xã hội mà còn củng cố vai trò quản lý của Nhà nước. Theo luận văn, ngân sách nhà nước đã không làm giảm vai trò và chức năng kinh tế của nhà nước, chỉ triển kinh tế - xã hội.

1.1. Khái niệm Bản chất của Ngân Sách Nhà Nước Hiện Đại

Bản chất của Ngân Sách Nhà Nước là vấn đề được bàn luận nhiều. Có quan điểm cho rằng đây là khâu tài chính tập trung quan trọng nhất, kế hoạch tài chính cơ bản, tổng hợp của Nhà nước, giữ vai trò chủ đạo trong hệ thống tài chính. Quan điểm khác nhấn mạnh NSNN là quan hệ kinh tế phát sinh trong quá trình phân phối giá trị của cải xã hội gắn liền với việc thực hiện các chức năng của Nhà nước. Một cách tiếp cận khác định nghĩa NSNN là hệ thống các mối quan hệ kinh tế giữa Nhà nước và xã hội trong quá trình huy động và sử dụng các nguồn tài chính nhằm đảm bảo yêu cầu quản lý và điều hành nền kinh tế - xã hội. Điều quan trọng là cần phân biệt rõ các vấn đề liên quan đến NSNN với bản thân NSNN.

1.2. Đặc Điểm Nổi Bật của NSNN Trong Nền Kinh Tế Thị Trường

NSNN luôn là công cụ tài chính của một chủ thể duy nhất: Nhà nước. Đây là đặc điểm chung nhất của NSNN trong mọi chế độ xã hội. Mọi quan hệ tài chính đều hội tụ ở NSNN, đảm bảo thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước thông qua việc tạo lập quỹ tiền tệ. Hoạt động thu chi ngân sách được tiến hành trên cơ sở pháp luật. Trong nền kinh tế thị trường, NSNN phản ánh rõ nét chế độ sở hữu đa thành phần và sự can thiệp gián tiếp của Nhà nước vào các hoạt động sản xuất kinh doanh. Ngân sách được sử dụng như công cụ điều chỉnh kinh tế, giải quyết những vấn đề mà thị trường không giải quyết được.

1.3. Nội dung cơ bản của Ngân Sách Nhà nước

Nội dung của NSNN bao gồm các khoản thu, các khoản chi và vấn đề xử lý chênh lệch giữa thu và chi, vấn đề cân đối ngân sách. Trong các khoản thu, nội dung quan trọng đầu tiên là quy mô, được thể hiện bằng giá trị tuyệt đối của tổng thu hoặc bằng giá trị tương đối của nó so với GDP. Mức huy động GDP vào NSNN còn gọi là tỷ suất thu, phụ thuộc vào nhiều yếu tố, nhưng nhìn chung những nước có nguồn tài nguyên thiên nhiên lớn thì thường có tỷ suất thu cao hơn so với các nước nghèo tài nguyên thiên nhiên.

II. Thực Trạng Ngân Sách Nhà Nước Việt Nam Phân Tích Đánh Giá

Việc phân tích thực trạng NSNN Việt Nam đòi hỏi xem xét hệ thống NSNN qua các giai đoạn phát triển, từ trước đổi mới (1945-1985) đến giai đoạn đổi mới (1986 đến nay). Cần đánh giá ảnh hưởng của chính sách NSNN đến đời sống kinh tế - xã hội, bao gồm cả tác động tích cực và hạn chế của cơ chế quản lý thu chi NSNN. Mục tiêu là xác định những tồn tại cần khắc phục để NSNN phát huy tốt hơn vai trò điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế. Theo tài liệu, trong những năm qua đã có những công trình nghiên cứu về ngân sách của Việt nam. Có thể vì mục đích của các tác gia, nên những tài liệu này chủ yếu tập trung vào khía cạnh thống kê- thực hành của vấn đề còn phần lý luận chưa được đưa ra đến mức cần thiết.

2.1. Hệ Thống Ngân Sách Nhà Nước Việt Nam Qua Các Giai Đoạn

Giai đoạn trước đổi mới (1945-1985) có đặc điểm riêng biệt so với giai đoạn từ đổi mới đến nay (1986 đến nay). Cần phân tích sự khác biệt về cơ cấu thu chi, cơ chế quản lý, và vai trò của NSNN trong từng giai đoạn. Đặc biệt, cần làm rõ những thay đổi trong chính sách tài khóa và cơ chế điều hành NSNN sau đổi mới.

2.2. Ảnh Hưởng của Chính Sách Ngân Sách Đến Kinh Tế Xã Hội

Chính sách NSNN tác động trực tiếp đến đời sống kinh tế - xã hội. Cần đánh giá cả tác động tích cực (ví dụ: thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, giảm nghèo) và hạn chế (ví dụ: lạm phát, bất bình đẳng). Phân tích cụ thể những tác động của chính sách thu, chính sách chi đến các lĩnh vực khác nhau của nền kinh tế.

2.3. Những Tồn Tại Trong Quản Lý Thu Chi Ngân Sách Hiện Nay

Cơ chế quản lý thu chi NSNN hiện hành vẫn còn nhiều hạn chế. Cần xác định rõ những tồn tại trong quản lý thu (ví dụ: thất thu thuế, trốn thuế) và trong quản lý chi (ví dụ: lãng phí, tham nhũng). Đề xuất giải pháp khắc phục những tồn tại này.

III. Giải Pháp Cải Thiện Ngân Sách Nhà Nước Định Hướng Đề Xuất

Để phát huy vai trò của NSNN trong điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế, cần có những định hướng và giải pháp cụ thể. Điều này bao gồm xác định đúng phạm vi và mức độ sử dụng công cụ NSNN, không nên quá chú trọng mở rộng quy mô NSNN, cân đối NSNN và hạn chế thâm hụt, cụ thể hóa các chương trình mục tiêu trong luật NSNN, và công khai hóa toàn bộ hoặc phần lớn nội dung NSNN. Để giảm thâm hụt ngân sách Nhà nước ở mức thấp nhất, cần tập trung các nguồn thu vào ngân sách Nhà nước, đặc biệt là nguồn thu từ thuế.

3.1. Định Hướng Hoàn Thiện Chính Sách Ngân Sách Nhà Nước

Xác định rõ mục tiêu, nguyên tắc, và phương pháp xây dựng chính sách NSNN. Đảm bảo chính sách NSNN phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Tăng cường tính minh bạch, công khai, và trách nhiệm giải trình trong quá trình xây dựng và thực thi chính sách NSNN.

3.2. Giải Pháp Tăng Cường Quản Lý Thu Ngân Sách Nhà Nước

Tập trung các nguồn thu vào ngân sách, đặc biệt là nguồn thu từ thuế. Hoàn thiện hệ thống pháp luật về thuế, tăng cường kiểm tra, giám sát, và xử lý nghiêm các hành vi trốn thuế, gian lận thuế. Mở rộng cơ sở thuế, đồng thời giảm thiểu gánh nặng thuế cho doanh nghiệp và người dân.

3.3. Giải Pháp Nâng Cao Hiệu Quả Chi Ngân Sách Nhà Nước

Thực hiện chính sách chi NSNN đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả. Ưu tiên chi cho các lĩnh vực quan trọng như giáo dục, y tế, khoa học công nghệ, và phát triển cơ sở hạ tầng. Tăng cường kiểm soát chi tiêu công, chống lãng phí, tham nhũng.

IV. Ứng Dụng Kết Quả Nghiên Cứu về Ngân Sách Nhà Nước Bài Học

Nghiên cứu về NSNN không chỉ có ý nghĩa lý luận mà còn có giá trị ứng dụng thực tiễn cao. Cần tổng kết, đánh giá những kinh nghiệm thành công và thất bại trong quản lý NSNN của Việt Nam và các nước trên thế giới. Rút ra những bài học kinh nghiệm để áp dụng vào thực tiễn quản lý NSNN ở Việt Nam. Các nghiên cứu cần chú trọng vấn đề phát huy vai trò của Quốc hội trong việc giám sát ngân sách nhà nước.

4.1. Kinh Nghiệm Quản Lý Ngân Sách Của Các Nước Phát Triển

Nghiên cứu kinh nghiệm của các nước phát triển về quản lý thu chi NSNN, cơ chế kiểm soát chi tiêu công, và hệ thống đánh giá hiệu quả sử dụng NSNN. Phân tích những yếu tố thành công và thất bại của các nước này.

4.2. Bài Học Kinh Nghiệm Cho Việt Nam

Áp dụng những bài học kinh nghiệm từ các nước phát triển vào thực tiễn quản lý NSNN ở Việt Nam. Điều chỉnh, bổ sung, và hoàn thiện các chính sách, cơ chế quản lý NSNN cho phù hợp với điều kiện cụ thể của Việt Nam.

4.3. Vai trò giám sát của Quốc Hội đối với Ngân Sách

Nghiên cứu và đưa ra giải pháp để phát huy vai trò giám sát của Quốc Hội đối với việc sử dụng NSNN thông qua hiệu quả hoạt động của quốc hội.

V. Tương Lai Ngân Sách Nhà Nước Xu Hướng Thách Thức Mới Nhất

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và biến đổi khí hậu, NSNN Việt Nam đối mặt với nhiều xu hướng và thách thức mới. Cần dự báo những xu hướng này và đề xuất các giải pháp ứng phó. Tập trung vào việc xây dựng một hệ thống NSNN bền vững, hiệu quả, và đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong tương lai. Việc xây dựng cơ sở khoa học cho sự đổi mới công tác quản lý ngân sách nhà nước hiện này đang được coi là vấn đề bức xúc của nhiều nước trên thế giới trong đó có Việt nam.

5.1. Tác Động của Hội Nhập Kinh Tế Quốc Tế Đến Ngân Sách

Phân tích tác động của các hiệp định thương mại tự do (FTA) và các cam kết quốc tế đến thu chi NSNN. Đề xuất các giải pháp để tận dụng cơ hội và giảm thiểu rủi ro từ hội nhập kinh tế quốc tế.

5.2. Thách Thức Từ Biến Đổi Khí Hậu Phát Triển Bền Vững

Phân tích tác động của biến đổi khí hậu đến NSNN và đề xuất các giải pháp để ứng phó. Tăng cường đầu tư vào các dự án phát triển bền vững, bảo vệ môi trường, và sử dụng năng lượng tái tạo.

5.3. Xây Dựng Hệ Thống Ngân Sách Nhà Nước Bền Vững

Xây dựng một hệ thống NSNN bền vững, hiệu quả, và đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong tương lai. Tăng cường tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các địa phương trong quản lý NSNN.

VI. Cân Đối Ngân Sách Phương Pháp Giảm Thâm Hụt Hiệu Quả Nhất

Cân đối ngân sách là mục tiêu quan trọng. Thâm hụt NSNN cần được kiểm soát ở mức an toàn cho phép. Cần có các giải pháp đồng bộ để tăng thu và tiết kiệm chi. Tập trung vào việc cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, thu hút vốn đầu tư nước ngoài, và tăng cường hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nước. Ngoài ra, cần giảm thiểu các khoản chi không cần thiết và tăng cường giám sát chi tiêu công.

6.1. Giải Pháp Tăng Thu Ngân Sách Quốc Gia

Đưa ra các giải pháp cụ thể để tăng thu NSNN, bao gồm: Hoàn thiện hệ thống thuế; mở rộng cơ sở thuế; tăng cường quản lý thu thuế; đẩy mạnh cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước; khai thác hiệu quả các nguồn tài nguyên thiên nhiên; thu hút vốn đầu tư nước ngoài.

6.2. Tiết Kiệm Chi Ngân Sách và Cơ cấu lại chi tiêu

Đưa ra các giải pháp để tiết kiệm chi NSNN, bao gồm: Cắt giảm các khoản chi thường xuyên không cần thiết; nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công; kiểm soát chặt chẽ chi tiêu công; chống lãng phí, tham nhũng; rà soát và cắt giảm các chương trình, dự án kém hiệu quả; cải cách hành chính, tinh giản biên chế.

6.3. Kiểm Soát Thâm Hụt Ngân Sách Nhà Nước

Đề xuất các biện pháp để kiểm soát thâm hụt NSNN ở mức an toàn cho phép, ví dụ 3-4% GDP. Cân đối thu chi NSNN một cách hợp lý; tăng cường vay nợ trong nước; hạn chế vay nợ nước ngoài; sử dụng hiệu quả các khoản vay nợ; minh bạch hóa thông tin về nợ công.

Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách nhà nước đóng vai trò trung tâm trong quản lý kinh tế vĩ mô, chiếm khoảng 20% GDP và ảnh hưởng sâu rộng đến mọi lĩnh vực đời sống xã hội. Từ sau Đại hội Đảng lần thứ VI (1986), Việt Nam chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước, đòi hỏi đổi mới lý luận và thực tiễn quản lý ngân sách. Mục tiêu nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng ngân sách nhà nước Việt Nam qua các giai đoạn phát triển, đánh giá ảnh hưởng của chính sách ngân sách đến kinh tế - xã hội, đồng thời đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả điều chỉnh vĩ mô trong giai đoạn hiện nay. Phạm vi nghiên cứu bao gồm ngân sách nhà nước Việt Nam từ năm 1945 đến những năm 1990, với trọng tâm là giai đoạn đổi mới kinh tế (1986 đến nay). Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện chính sách tài khóa, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, công bằng xã hội và hiệu quả sử dụng ngân sách.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết kinh tế vĩ mô về ngân sách nhà nước và chính sách tài khóa trong nền kinh tế thị trường có điều tiết. Hai lý thuyết chính bao gồm:

• Lý thuyết ngân sách nhà nước: Xem ngân sách là hệ thống các quan hệ kinh tế giữa Nhà nước và xã hội trong việc huy động và sử dụng nguồn tài chính nhằm thực hiện chức năng quản lý và điều hành kinh tế - xã hội. Ngân sách có hai đặc trưng cơ bản là tính cưỡng chế và tính không hoàn lại.

• Lý thuyết chính sách tài khóa: Chính sách ngân sách nhà nước được coi là công cụ điều tiết kinh tế vĩ mô, bao gồm các biện pháp về quy mô, cơ cấu thu - chi và thâm hụt ngân sách nhằm đạt các mục tiêu tăng trưởng, ổn định giá cả, công bằng xã hội và hiệu quả kinh tế.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: thu ngân sách, chi ngân sách, thâm hụt ngân sách, tỷ suất thu ngân sách so với GDP, chính sách thuế trực thu và gián thu, chi tiêu công cộng, số nhân chi tiêu chính phủ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử kết hợp với các phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, thống kê và khảo sát thực tế. Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu thu - chi ngân sách nhà nước qua các giai đoạn lịch sử, các báo cáo tài chính quốc gia, văn bản pháp luật liên quan đến ngân sách và chính sách tài khóa. Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ dữ liệu ngân sách nhà nước Việt Nam từ năm 1945 đến đầu những năm 1990, được chọn lọc và phân tích theo từng giai đoạn phát triển kinh tế. Phân tích số liệu được thực hiện bằng phương pháp thống kê mô tả và so sánh tỷ lệ phần trăm, kết hợp với mô hình số nhân chi tiêu để đánh giá tác động của chi ngân sách đến sản lượng quốc dân. Timeline nghiên cứu tập trung vào các giai đoạn: trước đổi mới (1945-1985), giai đoạn đổi mới ban đầu (1986-1990) và giai đoạn ổn định kinh tế (1991-1995).

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Quy mô và cơ cấu thu ngân sách nhà nước: Tỷ suất thu ngân sách so với GDP có xu hướng tăng theo thời gian, từ khoảng 13% ở các nước có GDP thấp đến trên 60% ở các nước phát triển. Ở Việt Nam, thu ngân sách chủ yếu dựa vào thuế và các khoản phí, chiếm trên 75% tổng thu. Thu từ khu vực kinh tế quốc doanh chiếm tỷ trọng lớn nhất, lên đến 70% trong giai đoạn 1961-1964, nhưng hiệu quả thu từ khu vực này giảm dần do sản xuất đình trệ. Thu từ thuế công thương nghiệp và thuế nông nghiệp giảm tương đối trong tổng thu.

2. Thực trạng chi ngân sách và thâm hụt: Chi ngân sách nhà nước tăng nhanh qua các giai đoạn, đặc biệt chi cho đầu tư xây dựng cơ bản và quốc phòng. Tuy nhiên, chi tiêu thường vượt thu, dẫn đến thâm hụt ngân sách nghiêm trọng, có năm chi gấp 4 lần thu. Thâm hụt ngân sách được bù đắp chủ yếu bằng phát hành tiền và vay nợ trong nước, nước ngoài. Ví dụ, trong giai đoạn 1981-1985, chỉ 48% nhu cầu chi ngân sách được đáp ứng từ thu ngân sách, 24,4% từ vay nợ, còn lại phát hành tiền mặt chiếm 28,1%.

3. Ảnh hưởng của chính sách tài khóa: Chính sách thuế và chi tiêu ngân sách có tác động lớn đến tăng trưởng kinh tế và ổn định xã hội. Việc tăng thuế suất cao làm giảm đầu tư và tiêu dùng, ảnh hưởng tiêu cực đến sản lượng. Ngược lại, chính sách kích thích bằng cách tăng chi tiêu công cộng và giảm thuế giúp tăng tổng cầu và sản lượng, thể hiện qua mô hình số nhân chi tiêu với hệ số nhân lớn hơn 1. Tuy nhiên, thâm hụt ngân sách kéo dài gây ra hiện tượng tháo lui đầu tư do tăng lãi suất.

4. Phân cấp quản lý ngân sách: Từ năm 1955, ngân sách nhà nước được phân cấp cho các địa phương với quyền hạn và dự toán riêng, góp phần tăng tính chủ động. Tuy nhiên, sự mất cân đối giữa ngân sách trung ương và địa phương vẫn tồn tại, với ngân sách địa phương nhiều nơi bội thu trong khi ngân sách trung ương thâm hụt lớn.

Thảo luận kết quả

Ngân sách nhà nước Việt Nam qua các giai đoạn phản ánh sự chuyển đổi từ cơ chế tập trung bao cấp sang nền kinh tế thị trường có điều tiết của Nhà nước. Quy mô ngân sách tăng theo sự phát triển kinh tế và nhu cầu chi tiêu công cộng, nhưng việc quản lý chưa hiệu quả dẫn đến thâm hụt kéo dài và lạm phát. So với các nghiên cứu quốc tế, tỷ suất thu ngân sách của Việt Nam thấp hơn nhiều nước phát triển nhưng phù hợp với mức thu nhập bình quân đầu người và cơ cấu kinh tế. Việc tập trung thu từ khu vực quốc doanh trong khi khu vực tư nhân đóng góp thấp cho ngân sách cho thấy sự bất cập trong chính sách thuế và quản lý thuế. Mô hình số nhân chi tiêu cho thấy chi tiêu công có thể kích thích tăng trưởng nhưng cần kiểm soát thâm hụt để tránh tác động tiêu cực lâu dài. Phân cấp ngân sách địa phương cần được hoàn thiện để cân đối thu chi hiệu quả hơn, tránh tình trạng bội thu - bội chi không hợp lý. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ thu - chi ngân sách qua các giai đoạn, cơ cấu thu theo nguồn và tỷ lệ thâm hụt ngân sách sẽ minh họa rõ nét các phát hiện trên.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường quản lý và mở rộng nguồn thu ngân sách: Động viên các nguồn thu từ khu vực kinh tế tư nhân và các thành phần kinh tế khác ngoài quốc doanh, nâng cao hiệu quả thuế bằng cách hoàn thiện hệ thống thuế trực thu và gián thu, giảm thất thu thuế. Chủ thể thực hiện: Bộ Tài chính, Cơ quan thuế; Timeline: 2-3 năm.

2. Kiểm soát chặt chẽ chi ngân sách và ưu tiên chi tiêu hiệu quả: Ưu tiên chi cho các chương trình đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng, giáo dục, y tế và an sinh xã hội; hạn chế chi tiêu không hiệu quả, giảm chi bù lỗ cho doanh nghiệp yếu kém. Chủ thể thực hiện: Chính phủ, Quốc hội; Timeline: 1-2 năm.

3. Cân đối ngân sách nhà nước, hạn chế thâm hụt ở mức an toàn: Áp dụng chính sách tài khóa ngược chiều với chu kỳ kinh tế, tăng thuế khi nền kinh tế nóng, giảm thuế và tăng chi khi suy thoái; đồng thời phối hợp chính sách tiền tệ để ổn định kinh tế vĩ mô. Chủ thể thực hiện: Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước; Timeline: liên tục.

4. Hoàn thiện cơ chế phân cấp ngân sách địa phương: Xây dựng khung pháp lý rõ ràng về phân bổ thu chi giữa ngân sách trung ương và địa phương, tăng cường giám sát và điều hòa ngân sách để tránh bội thu - bội chi không hợp lý. Chủ thể thực hiện: Chính phủ, Quốc hội; Timeline: 2 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà hoạch định chính sách tài chính - ngân sách: Giúp hiểu rõ thực trạng và các công cụ chính sách tài khóa, từ đó xây dựng chính sách phù hợp với điều kiện Việt Nam.

2. Các nhà nghiên cứu kinh tế vĩ mô và tài chính công: Cung cấp cơ sở lý luận và số liệu thực tiễn để phát triển nghiên cứu sâu hơn về ngân sách nhà nước và chính sách tài khóa.

3. Cán bộ quản lý ngân sách các cấp: Hỗ trợ nâng cao hiệu quả quản lý thu chi ngân sách, hiểu rõ vai trò của phân cấp ngân sách và các giải pháp điều chỉnh.

4. Sinh viên và học viên cao học chuyên ngành kinh tế chính trị xã hội chủ nghĩa: Là tài liệu tham khảo toàn diện về ngân sách nhà nước Việt Nam trong bối cảnh chuyển đổi kinh tế.

Câu hỏi thường gặp

1. Ngân sách nhà nước là gì và có đặc điểm gì nổi bật?
   Ngân sách nhà nước là tổng các khoản thu và chi của Nhà nước trong một năm tài khóa, có tính cưỡng chế và không hoàn lại. Nó là công cụ tài chính chủ đạo để thực hiện chức năng quản lý kinh tế - xã hội.

2. Tại sao ngân sách nhà nước Việt Nam thường xuyên thâm hụt?
   Do nhu cầu chi tiêu công cộng lớn, đặc biệt cho đầu tư phát triển và quốc phòng, trong khi nguồn thu từ thuế và các khoản khác chưa đủ bù đắp, cộng với quản lý thu chi chưa hiệu quả.

3. Chính sách tài khóa ảnh hưởng thế nào đến tăng trưởng kinh tế?
   Chính sách tài khóa thông qua thuế và chi tiêu công có thể kích thích hoặc kiềm chế tổng cầu, ảnh hưởng đến sản lượng và việc làm. Tuy nhiên, thâm hụt ngân sách kéo dài có thể gây tháo lui đầu tư và lạm phát.

4. Phân cấp ngân sách địa phương có vai trò gì?
   Phân cấp giúp địa phương chủ động trong quản lý thu chi, tăng hiệu quả sử dụng ngân sách, nhưng cần có cơ chế điều hòa để tránh mất cân đối giữa các cấp ngân sách.

5. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả ngân sách nhà nước?
   Tăng cường quản lý thuế, kiểm soát chi tiêu, cân đối ngân sách, phối hợp chính sách tài khóa với tiền tệ, và hoàn thiện phân cấp ngân sách địa phương là các giải pháp thiết thực.

Kết luận

• Ngân sách nhà nước Việt Nam có vai trò quan trọng trong điều tiết kinh tế vĩ mô, chiếm khoảng 20% GDP và ảnh hưởng sâu rộng đến phát triển kinh tế - xã hội.
• Thực trạng ngân sách qua các giai đoạn cho thấy sự tăng trưởng quy mô thu chi nhưng tồn tại thâm hụt kéo dài và mất cân đối thu chi.
• Chính sách tài khóa cần được hoàn thiện để cân đối thu chi, kiểm soát thâm hụt, đồng thời thúc đẩy tăng trưởng và công bằng xã hội.
• Phân cấp ngân sách địa phương cần được cải tiến để tăng hiệu quả quản lý và sử dụng ngân sách.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp quản lý thu chi, hoàn thiện khung pháp lý và tăng cường phối hợp chính sách kinh tế vĩ mô.

Kêu gọi hành động: Các nhà hoạch định chính sách và cán bộ quản lý ngân sách cần áp dụng các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả ngân sách nhà nước, góp phần phát triển kinh tế bền vững và ổn định xã hội Việt Nam.