Tổng quan nghiên cứu

Tình trạng tài chính cá nhân kém ảnh hưởng tiêu cực đến sự hài lòng cuộc sống, sức khỏe cá nhân và cả gia đình cũng như tổ chức nơi cá nhân đó làm việc. Theo báo cáo của ngành, tại Mỹ, khoảng 75% dân số chịu áp lực tài chính và 25% trong số đó gặp phải những khó khăn nghiêm trọng. Ở Việt Nam, đặc biệt là nhóm người trẻ tuổi từ 22 đến 30, vấn đề tài chính cá nhân càng trở nên cấp thiết khi họ bắt đầu tự quản lý tài chính độc lập. Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định các yếu tố ảnh hưởng đến sự thịnh vượng tài chính cá nhân của nhóm này, tập trung vào ba yếu tố chính: hành vi tài chính, kiến thức tài chính và xã hội hóa tài chính. Nghiên cứu được thực hiện tại Thành phố Hồ Chí Minh với 264 mẫu hợp lệ, sử dụng các phương pháp phân tích định lượng như Cronbach’s alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích nhân tố khẳng định (CFA) và mô hình phương trình cấu trúc (SEM). Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao nhận thức và cải thiện các chỉ số tài chính cá nhân, góp phần tăng mức độ hài lòng cuộc sống và giảm thiểu các tác động tiêu cực của căng thẳng tài chính trong cộng đồng người trẻ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: Mô hình Quản lý Tài nguyên Gia đình (Family Resource Management System Model) của Deacon và Firebaugh (1988) và Lý thuyết Học tập Xã hội (Social Learning Theory) của Bandura (1986). Mô hình Quản lý Tài nguyên Gia đình phân chia quá trình thành bốn giai đoạn: đầu vào (kiến thức, thái độ, đặc điểm nhân khẩu), quá trình chuyển đổi (hành vi tài chính), kết quả (sự hài lòng tài chính) và phản hồi. Lý thuyết Học tập Xã hội giải thích cách cá nhân học hỏi qua quan sát và tương tác với các tác nhân xã hội như gia đình, bạn bè, trường học và phương tiện truyền thông. Các khái niệm chính bao gồm: sự thịnh vượng tài chính (financial well-being), hành vi tài chính (financial behaviors), kiến thức tài chính (financial literacy) và xã hội hóa tài chính (financial socialization).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu kết hợp phương pháp định tính và định lượng. Giai đoạn định tính thực hiện khảo sát nhóm nhỏ 6 người để hiệu chỉnh bảng câu hỏi. Giai đoạn định lượng thu thập dữ liệu từ 350 người trẻ tuổi (22-30 tuổi) tại TP. Hồ Chí Minh bằng phương pháp chọn mẫu thuận tiện, thu về 264 mẫu hợp lệ. Các công cụ phân tích bao gồm: Cronbach’s alpha để kiểm tra độ tin cậy, phân tích nhân tố khám phá (EFA) và phân tích nhân tố khẳng định (CFA) để đánh giá tính hợp lệ của thang đo, cuối cùng sử dụng mô hình phương trình cấu trúc (SEM) để kiểm định các giả thuyết nghiên cứu. Các thang đo được sử dụng gồm: thang đo tài chính cá nhân IFDFS (8 mục), thang đo hành vi tài chính FMBS (15 mục), thang đo xã hội hóa tài chính (4 mục) và thang đo kiến thức tài chính (5 mục), tất cả đều sử dụng thang Likert 5 điểm.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hành vi tài chính và sự thịnh vượng tài chính: Hành vi tài chính tích cực có ảnh hưởng trực tiếp và tích cực đến sự thịnh vượng tài chính của người trẻ với hệ số hồi quy chuẩn hóa là 0.215 (p = 0.038). Các hành vi như thanh toán hóa đơn đúng hạn, ghi chép chi tiêu, tuân thủ ngân sách, duy trì quỹ khẩn cấp và mua bảo hiểm đều góp phần nâng cao sự hài lòng tài chính.

  2. Kiến thức tài chính và sự thịnh vượng tài chính: Kiến thức tài chính có ảnh hưởng trực tiếp tích cực đến sự thịnh vượng tài chính với hệ số 0.244 (p < 0.05). Ngoài ra, kiến thức tài chính còn tác động gián tiếp thông qua hành vi tài chính, tổng ảnh hưởng lên sự thịnh vượng tài chính đạt 0.3252.

  3. Kiến thức tài chính và hành vi tài chính: Kiến thức tài chính có mối quan hệ tích cực và có ý nghĩa thống kê với hành vi tài chính (hệ số 0.337, p < 0.05), cho thấy người có kiến thức tài chính tốt thường có hành vi quản lý tài chính lành mạnh hơn.

  4. Xã hội hóa tài chính và hành vi tài chính: Xã hội hóa tài chính, bao gồm ảnh hưởng từ cha mẹ, bạn bè, trường học và phương tiện truyền thông, có tác động tích cực đến hành vi tài chính với hệ số 0.176 (p < 0.05).

  5. Xã hội hóa tài chính và kiến thức tài chính: Xã hội hóa tài chính cũng ảnh hưởng tích cực đến kiến thức tài chính với hệ số 0.199 (p < 0.05), qua đó gián tiếp nâng cao sự thịnh vượng tài chính.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây, khẳng định vai trò quan trọng của hành vi và kiến thức tài chính trong việc nâng cao sự thịnh vượng tài chính cá nhân. Hành vi tài chính là nền tảng trực tiếp ảnh hưởng đến sự hài lòng tài chính, trong khi kiến thức tài chính vừa tác động trực tiếp vừa gián tiếp qua hành vi. Xã hội hóa tài chính đóng vai trò là nguồn lực đầu vào, giúp hình thành kiến thức và hành vi tài chính của người trẻ. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ đường thể hiện các mối quan hệ nhân quả và bảng hệ số hồi quy minh họa mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố. So với các nghiên cứu quốc tế, mức độ ảnh hưởng của xã hội hóa tài chính tại Việt Nam có phần thấp hơn, có thể do đặc thù văn hóa và mức độ phát triển của thị trường tài chính cá nhân còn hạn chế.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường giáo dục tài chính cho người trẻ: Các cơ sở giáo dục cần tích hợp chương trình giáo dục tài chính thực tiễn, tập trung nâng cao kiến thức và kỹ năng quản lý tài chính cá nhân nhằm cải thiện chỉ số kiến thức tài chính và hành vi tài chính trong vòng 1-2 năm.

  2. Gia đình cần chủ động xã hội hóa tài chính: Cha mẹ nên tạo môi trường giao tiếp cởi mở về tài chính, hướng dẫn con cái các kỹ năng quản lý tiền bạc từ sớm, nhằm tăng cường ảnh hưởng tích cực của xã hội hóa tài chính trong vòng 6-12 tháng.

  3. Doanh nghiệp và tổ chức tài chính hỗ trợ đào tạo: Các doanh nghiệp có thể tài trợ hoặc tổ chức các khóa học, hội thảo về quản lý tài chính cá nhân cho nhân viên trẻ, góp phần nâng cao hiệu quả lao động và giảm thiểu căng thẳng tài chính trong vòng 1 năm.

  4. Chính phủ xây dựng chính sách và chương trình hỗ trợ: Cơ quan quản lý nhà nước cần phát triển các chương trình truyền thông, tài liệu hướng dẫn và các chính sách hỗ trợ giáo dục tài chính cho thanh niên, đặc biệt là nhóm từ 22-30 tuổi, nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng tài chính trong vòng 2-3 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Sinh viên và người trẻ tuổi: Giúp nhận thức rõ các yếu tố ảnh hưởng đến tài chính cá nhân, từ đó chủ động cải thiện hành vi và kiến thức tài chính để nâng cao chất lượng cuộc sống.

  2. Gia đình và cha mẹ: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng môi trường xã hội hóa tài chính tích cực, hỗ trợ con cái phát triển kỹ năng quản lý tài chính từ sớm.

  3. Nhà quản lý doanh nghiệp: Tham khảo để thiết kế các chương trình đào tạo tài chính cho nhân viên trẻ, góp phần tăng năng suất lao động và giảm thiểu rủi ro tài chính cá nhân ảnh hưởng đến công việc.

  4. Cơ quan chính sách và tổ chức giáo dục: Là tài liệu tham khảo để xây dựng các chính sách, chương trình giáo dục tài chính phù hợp với đặc thù văn hóa và nhu cầu thực tế của thanh niên Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao nghiên cứu chỉ tập trung vào nhóm tuổi 22-30?
    Nhóm tuổi này bắt đầu tự quản lý tài chính độc lập và thường gặp nhiều khó khăn tài chính hơn các nhóm khác, do đó nghiên cứu tập trung để hiểu rõ hơn các yếu tố ảnh hưởng đến sự thịnh vượng tài chính của họ.

  2. Hành vi tài chính nào ảnh hưởng mạnh nhất đến sự thịnh vượng tài chính?
    Các hành vi như thanh toán hóa đơn đúng hạn, duy trì quỹ khẩn cấp và tuân thủ ngân sách được xác định là có ảnh hưởng tích cực rõ rệt đến sự hài lòng tài chính.

  3. Xã hội hóa tài chính bao gồm những tác nhân nào?
    Bao gồm cha mẹ, bạn bè, trường học và phương tiện truyền thông, tất cả đều góp phần hình thành kiến thức và hành vi tài chính của người trẻ.

  4. Kiến thức tài chính có tác động trực tiếp hay gián tiếp đến sự thịnh vượng tài chính?
    Kiến thức tài chính tác động trực tiếp và gián tiếp thông qua việc cải thiện hành vi tài chính, từ đó nâng cao sự thịnh vượng tài chính.

  5. Làm thế nào để cải thiện xã hội hóa tài chính trong gia đình?
    Cha mẹ nên thường xuyên trao đổi, hướng dẫn con cái về quản lý tiền bạc, tạo môi trường học hỏi tích cực và làm gương về các hành vi tài chính lành mạnh.

Kết luận

  • Hành vi tài chính và kiến thức tài chính đều có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê đến sự thịnh vượng tài chính của người trẻ tuổi tại TP. Hồ Chí Minh.
  • Xã hội hóa tài chính đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành kiến thức và hành vi tài chính, qua đó gián tiếp nâng cao sự thịnh vượng tài chính.
  • Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng với mẫu 264 người, đảm bảo độ tin cậy và tính hợp lệ của kết quả.
  • Các kết quả phù hợp với lý thuyết Quản lý Tài nguyên Gia đình và Lý thuyết Học tập Xã hội, đồng thời tương thích với các nghiên cứu quốc tế.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể cho cá nhân, gia đình, doanh nghiệp và chính phủ nhằm nâng cao tài chính cá nhân của người trẻ trong vòng 1-3 năm tới.

Hành động tiếp theo: Các nhà nghiên cứu và nhà hoạch định chính sách nên áp dụng kết quả này để phát triển các chương trình giáo dục và hỗ trợ tài chính phù hợp, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các nhóm đối tượng và địa phương khác nhằm hoàn thiện bức tranh tài chính cá nhân tại Việt Nam.