Nghiên Cứu Phương Pháp Truyền Thông Nâng Cao Nhận Thức Về Phân Loại Rác Tại Nguồn Tại Huyện Hóc Môn

• Tác giả: Đoàn Văn Lanh
• Người hướng dẫn: PGS. TS Lê Hùng Anh
• Trường học: Trường Đại học Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Quản lý Tài nguyên và Môi trường
• Đề tài: Nghiên Cứu Phương Pháp Truyền Thông Nâng Cao Nhận Thức Về Phân Loại Rác Tại Nguồn Trên Địa Bàn Huyện Hóc Môn
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Thành phố Hồ Chí Minh

• LỜI CẢM ƠN
• TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ
• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 1.1. Tổng quan về khu vực nghiên cứu
• 1.2. Tình hình dân cư kinh tế xã hội xã Thới Tam Thôn, huyện Hóc Môn
• 1.3. Những văn bản pháp lý quy định thu gom chất thải rắn sinh hoạt tại huyện Hóc Môn
• 1.4. Tổng quan về chất thải rắn sinh hoạt
• 1.4.1. Khái niệm và phân loại CTRSH
• 1.4.2. Các tính chất của CTRSH
• 1.4.3. Tình hình ô nhiễm CTRSH tại TP.
• 1.4.4. Hiện trạng phân loại CTRSH tại TP.
• 1.4.5. Quản lý CTRSH tại nguồn tại Việt Nam và trên thế giới
• 1.4.5.1. Trên thế giới
• 1.4.5.2. Quản lý chất thải rắn ở Việt Nam
• 1.5. Tổng quan về truyền thông môi trường
• 1.5.1. Mục tiêu và yêu cầu
• 1.5.2. Vai trò và nguyên tắc
• 1.5.3. Các phương pháp truyền thông
• 2. CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Sơ đồ nghiên cứu và bố trí thí nghiệm
• 2.2. Vật liệu nghiên cứu
• 2.2.1. Mẫu phân compost
• 2.2.2. Chế phẩm sinh học EM FERT-1
• 2.2.3. Dụng cụ, thiết bị
• 2.3. Phương pháp nghiên cứu
• 2.3.1. Phương pháp khảo sát
• 2.3.2. Phương pháp xử lý số liệu
• 2.3.2.1. Phương pháp thống kê mô tả
• 2.3.2.2. Phương pháp phân tích ANOVA
• 2.3.2.3. Phương pháp biotest đánh giá chất lượng phân compost
• 2.3.2.3.1. Trồng rau mầm
• 2.3.2.3.2. Xác định khối lượng rau mầm
• 2.3.2.3.3. Xác định chiều cao cây mầm
• 2.3.2.3.4. Xử lý số liệu
• 2.4. Tổ chức sự kiện truyền thông trực tiếp kết hợp tập huấn
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Khảo sát hiện trạng và nhận thức của người dân về phân loại rác thải sinh hoạt tại nguồn
• 3.2. Đánh giá chất lượng phân compost đã ủ từ các hộ gia đình
• 3.2.1. Khảo sát lượng compost tối ưu cho trồng rau mầm công thức 100% compost
• 3.2.2. Khảo sát tỷ lệ phối trộn tối ưu
• 3.2.3. Đánh giá, so sánh chất lượng các loại phân compost
• 3.2.4. Tái sử dụng phân compost sau trồng rau ủ phân compost tiếp theo
• 3.3. Khảo sát nhận thức của người dân về phân loại rác thải sinh hoạt tại nguồn sau truyền thông trực tiếp kết hợp với tập huấn
• 3.4. Đề xuất các giải pháp
• 3.4.1. Giải pháp nâng cao nhận thức người dân
• 3.4.2. Giải pháp áp dụng truyền thông
• 3.4.3. Giải pháp áp dụng ủ compost trồng rau mầm tại huyện Hóc Môn
• 4. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHIẾU KHẢO SÁT HIỆN TRẠNG VÀ NHẬN THỨC CỦA NGƯỜI DÂN VỀ PHÂN LOẠI RÁC THẢI SINH HOẠT TẠI NGUỒN
• PHIẾU KHẢO SÁT NHẬN THỨC CỦA NGƯỜI DÂN VỀ PHÂN LOẠI RÁC THẢI SINH HOẠT TẠI NGUỒN SAU TẬP HUẤN
• HÌNH ẢNH TẬP HUẤN Ủ PHÂN COMPOST TẠI HỘ GIA ĐÌNH
• HÌNH ẢNH CHUYÊN GIA THAM GIA BUỔI TẬP HUẤN CHO NGƯỜI DÂN TẠI HỘ GIA ĐÌNH
• HÌNH ẢNH RAU CỦ TRỒNG ĐƯỢC TỪ PHÂN COMPOST Ủ TẠI CÁC HỘ GIA ĐÌNH
• LÝ LỊCH TRÍCH NGANG CỦA HỌC VIÊN

I. Tổng Quan Về Phân Loại Rác Tại Nguồn Hóc Môn Giới Thiệu

Phân loại rác tại nguồn (PLRTN) là một vấn đề cấp bách trong bối cảnh phát triển kinh tế và gia tăng dân số tại huyện Hóc Môn. Việc này không chỉ giảm thiểu áp lực lên các bãi chôn lấp mà còn tạo ra nguồn tài nguyên tái chế, góp phần bảo vệ môi trường. Rác thải chưa phân loại gây lãng phí nguồn lực trong công tác thu gom và xử lý, đồng thời ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường sống của cộng đồng. Theo Luật BVMT năm 2020, việc PLRTN là trách nhiệm của mỗi cá nhân và hộ gia đình. Nghiên cứu này tập trung vào việc nâng cao nhận thức về PLRTN thông qua các phương pháp truyền thông hiệu quả tại Hóc Môn. Mục tiêu là tạo ra sự thay đổi tích cực trong hành vi của người dân, hướng tới một môi trường sống xanh, sạch, đẹp hơn. Cần có những nghiên cứu sâu hơn về hiện trạng của các phương pháp truyền thông môi trường tới các đối tượng trong từng khu vực cụ thể. Từ đó, đưa ra đề xuất phù hợp với tình trạng thực tế, nhằm tạo được sự chuẩn bị tốt hơn cho công tác giáo dục nâng cao ý thức về môi trường áp dụng trong điều kiện văn hóa, kinh tế Việt Nam trong tương lai.

1.1. Tầm quan trọng của phân loại rác tại nguồn

Phân loại rác tại nguồn là yếu tố then chốt trong việc quản lý chất thải rắn hiệu quả. Việc này giúp giảm lượng rác thải đưa đến các bãi chôn lấp, tiết kiệm chi phí xử lý và tạo điều kiện thuận lợi cho việc tái chế. Phân loại rác đúng cách còn giúp ngăn ngừa ô nhiễm môi trường, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và tạo ra nguồn tài nguyên tái chế có giá trị kinh tế. Tóm lại, PLRTN đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng một hệ thống quản lý chất thải bền vững.

1.2. Mục tiêu của nghiên cứu về phân loại rác tại Hóc Môn

Nghiên cứu này hướng đến việc đánh giá thực trạng nhận thức và hành vi của người dân Hóc Môn về PLRTN. Đồng thời, nghiên cứu sẽ xác định các phương pháp truyền thông hiệu quả nhất để nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi của người dân. Kết quả nghiên cứu sẽ là cơ sở để đề xuất các giải pháp cụ thể, phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương, nhằm thúc đẩy PLRTN và xây dựng một cộng đồng sống xanh, sạch, đẹp.

II. Vấn Đề và Thách Thức Phân Loại Rác Tại Nguồn Ở Hóc Môn

Mặc dù có quy định pháp luật và những nỗ lực truyền thông, việc PLRTN tại Hóc Môn vẫn còn nhiều hạn chế. Một trong những vấn đề chính là nhận thức của người dân còn chưa đầy đủ về lợi ích của việc PLRTN và cách thức thực hiện đúng cách. Thói quen xả rác bừa bãi, thiếu ý thức trách nhiệm với môi trường cũng là một thách thức lớn. Bên cạnh đó, hạ tầng thu gom và xử lý rác thải chưa đồng bộ, thiếu các điểm tập kết rác phân loại riêng biệt cũng gây khó khăn cho người dân trong việc thực hiện PLRTN. Theo tài liệu, rác thải sinh hoạt ở khu dân cư đang tích tụ ngày một nhiều, đã và đang ảnh hưởng đến môi trường sống của chính chúng ta. Việc không phân loại rác thải tại nguồn gây ảnh hưởng lớn đến công tác thu gom, dẫn đến lãng phí nguồn lực trong việc xử lý và làm giảm hiệu suất xử lý các dòng nguồn thải riêng biệt.

2.1. Nhận thức và thói quen của người dân Hóc Môn

Nhiều người dân Hóc Môn vẫn chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của PLRTN và cách thức thực hiện đúng cách. Thói quen xả rác bừa bãi, trộn lẫn các loại rác thải với nhau vẫn còn phổ biến. Điều này xuất phát từ nhiều nguyên nhân, bao gồm thiếu thông tin, kiến thức, sự bất tiện trong việc thực hiện và thiếu sự giám sát, xử phạt.

2.2. Cơ sở hạ tầng và nguồn lực cho phân loại rác

Hạ tầng thu gom và xử lý rác thải tại Hóc Môn còn nhiều hạn chế. Thiếu các điểm tập kết rác phân loại riêng biệt, phương tiện vận chuyển chưa chuyên dụng và công nghệ xử lý rác còn lạc hậu. Nguồn lực tài chính và nhân lực cho công tác quản lý chất thải cũng còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả của việc PLRTN.

2.3. Khó khăn trong việc thay đổi hành vi phân loại rác

Thay đổi hành vi của người dân là một quá trình lâu dài và đòi hỏi sự kiên trì. Các yếu tố như thói quen, sự tiện lợi, nhận thức và sự đồng thuận của cộng đồng đều ảnh hưởng đến khả năng thay đổi hành vi PLRTN. Cần có các biện pháp truyền thông, giáo dục và khuyến khích phù hợp để tạo động lực cho người dân tham gia vào việc PLRTN.

III. Cách Nâng Cao Nhận Thức Về Phân Loại Rác Tại Nguồn Hiệu Quả

Để nâng cao nhận thức về PLRTN một cách hiệu quả, cần có một chiến lược truyền thông toàn diện, kết hợp nhiều phương pháp khác nhau. Truyền thông trực tiếp, thông qua các buổi nói chuyện, hội thảo, tập huấn, có thể giúp người dân hiểu rõ hơn về lợi ích của việc PLRTN và cách thức thực hiện. Truyền thông gián tiếp, thông qua các phương tiện truyền thông đại chúng, mạng xã hội, tờ rơi, áp phích, có thể giúp lan tỏa thông tin rộng rãi đến cộng đồng. Bên cạnh đó, cần có sự tham gia của các tổ chức xã hội, đoàn thể, trường học, doanh nghiệp trong việc tuyên truyền, vận động người dân tham gia vào việc PLRTN. Cần áp dụng vào thực tiễn hoạt động truyền thông trực tiếp được thực hiện nhằm đảm bảo thông tin đến với người dân đúng và đầy đủ theo quy định của pháp luật. Hoạt động được tổ chức thực hiện với sự tham gia hỗ trợ của các tổ trưởng dân phố và Hội Liên Hiệp Phụ Nữ đảm bảo được số lượng hộ dân tham gia và sự phân bố đều, rải khắp trên địa bàn.

3.1. Truyền thông trực tiếp Hội thảo tập huấn cho cộng đồng

Tổ chức các buổi hội thảo, tập huấn về PLRTN cho người dân, đặc biệt là các hộ gia đình. Nội dung cần tập trung vào lợi ích của PLRTN, cách thức phân loại đúng cách, hướng dẫn sử dụng các công cụ hỗ trợ (thùng rác, túi đựng rác) và giải đáp các thắc mắc của người dân. Sử dụng hình ảnh, video minh họa để tăng tính trực quan và dễ hiểu.

3.2. Truyền thông gián tiếp Mạng xã hội và truyền thông đại chúng

Sử dụng các kênh truyền thông đại chúng (báo chí, truyền hình, radio) và mạng xã hội (Facebook, Zalo) để lan tỏa thông tin về PLRTN. Tạo ra các nội dung hấp dẫn, dễ chia sẻ, như infographic, video ngắn, bài viết, câu chuyện thành công. Tổ chức các cuộc thi, trò chơi trực tuyến để thu hút sự quan tâm của cộng đồng.

3.3. Giáo dục môi trường trong trường học và cộng đồng

Lồng ghép nội dung về PLRTN vào chương trình giáo dục trong trường học. Tổ chức các hoạt động ngoại khóa, như cuộc thi vẽ tranh, làm đồ tái chế, tham quan các nhà máy xử lý rác thải, để nâng cao nhận thức cho học sinh. Phối hợp với các tổ chức xã hội, đoàn thể để tổ chức các hoạt động tuyên truyền, vận động tại cộng đồng.

IV. Hướng Dẫn Phương Pháp Phân Loại Rác Tại Nguồn Chi Tiết Nhất

Để thực hiện PLRTN đúng cách, cần phân loại rác thải thành các nhóm chính: rác hữu cơ (thức ăn thừa, rau củ quả), rác tái chế (giấy, nhựa, kim loại, thủy tinh) và rác thải khác (vật liệu nguy hại, chất thải y tế). Sử dụng các thùng rác có màu sắc khác nhau để phân loại rác thải. Rác hữu cơ có thể được ủ thành phân compost để sử dụng cho việc trồng cây. Rác tái chế cần được làm sạch trước khi đưa đến các điểm thu gom. Rác thải khác cần được xử lý theo quy định của pháp luật. Cần thúc đẩy người dân nhận thức rõ ràng trách nhiệm của mình, nhất thiết phải đưa ra các hình thức xử phạt kịp thời cũng như truyền thông nhằm cung cấp kiến thức đúng đắn và hữu ích nhất để cùng chung tay khắc phục hậu quả và giảm thiểu lượng chất thải nhựa thải ra môi trường.

4.1. Nhận biết và phân loại rác thải hữu cơ

Rác thải hữu cơ bao gồm thức ăn thừa, rau củ quả, lá cây, bã cà phê, trà túi lọc... Loại rác này có thể được ủ thành phân compost để sử dụng cho việc trồng cây. Cần loại bỏ các vật liệu không phân hủy được, như túi nilon, kim loại, thủy tinh, trước khi ủ.

4.2. Tái chế Giấy nhựa kim loại thủy tinh và cách xử lý

Rác thải tái chế bao gồm giấy, nhựa, kim loại, thủy tinh... Loại rác này cần được làm sạch trước khi đưa đến các điểm thu gom. Cần phân loại riêng các loại nhựa, giấy, kim loại khác nhau để đảm bảo hiệu quả tái chế. Tìm hiểu các điểm thu gom rác tái chế tại địa phương.

4.3. Xử lý rác thải nguy hại đúng cách ở Hóc Môn

Rác thải nguy hại bao gồm pin, bóng đèn, hóa chất, thuốc trừ sâu... Loại rác này cần được xử lý theo quy định của pháp luật để tránh gây ô nhiễm môi trường. Tìm hiểu các điểm thu gom rác thải nguy hại tại địa phương. Không vứt rác thải nguy hại chung với các loại rác thải khác.

V. Ứng Dụng Ủ Phân Compost Từ Rác Hữu Cơ Tại Hộ Gia Đình

Ủ phân compost là một giải pháp hiệu quả để xử lý rác hữu cơ tại hộ gia đình, vừa giảm lượng rác thải đưa đến các bãi chôn lấp, vừa tạo ra nguồn phân bón hữu cơ chất lượng cao. Quá trình ủ phân compost khá đơn giản, chỉ cần một thùng ủ, rác hữu cơ, đất hoặc xơ dừa và một ít thời gian. Phân compost có thể được sử dụng để trồng rau, hoa, cây cảnh, giúp cải tạo đất và giảm chi phí mua phân bón. Bên cạnh đó, quá trình truyền thông trực tiếp kết hợp với tập huấn ủ phân compost để người dân biết đến phương pháp xử lý chất thải hữu cơ ngay tại nhà, tạo sản phẩm mới có giá trị và thân thiện với môi trường, giảm gánh nặng cho các công ty xử lý rác thải.

5.1. Hướng dẫn ủ phân compost đơn giản tại nhà

Chọn một thùng ủ có nắp đậy và lỗ thông khí. Trộn rác hữu cơ với đất hoặc xơ dừa theo tỷ lệ 1:1. Tưới ẩm và đảo trộn thường xuyên. Sau khoảng 2-3 tháng, phân compost sẽ hình thành. Sử dụng phân compost để bón cho cây trồng.

5.2. Lợi ích của việc sử dụng phân compost tự ủ

Giảm lượng rác thải đưa đến các bãi chôn lấp. Tạo ra nguồn phân bón hữu cơ chất lượng cao. Cải tạo đất, giúp cây trồng phát triển tốt hơn. Giảm chi phí mua phân bón. Góp phần bảo vệ môi trường.

5.3. Chia sẻ kinh nghiệm ủ phân compost thành công

Nghiên cứu đề xuất lượng phân compost khuyến nghị cho hộ dân là 162,5g cho 10,0g rau mầm. Có thể sử dụng công thức phối trộn compost và cát với tỷ lệ 1:1 để tiết kiệm lượng phân compost sử dụng. Bên cạnh đó, phân compost sau khi trồng rau mầm có thể tái sử dụng bằng phương pháp ủ mẻ tiếp theo với chế phẩm men vi sinh.

VI. Kết Luận và Tương Lai Phân Loại Rác Tại Nguồn Hóc Môn

Việc nâng cao nhận thức về PLRTN là một quá trình liên tục và đòi hỏi sự chung tay của cả cộng đồng. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền địa phương, các tổ chức xã hội, trường học, doanh nghiệp và người dân trong việc tuyên truyền, vận động và thực hiện PLRTN. Với sự nỗ lực của tất cả mọi người, Hóc Môn sẽ trở thành một huyện xanh, sạch, đẹp, đáng sống. Sau khi áp dụng phương pháp truyền thông tổ chức tập huấn thì mức độ tiếp cận Luật BVMT 2020 về những nội dung liên quan đến quy định về phân loại, thu gom chất thải rắn sinh hoạt được cải thiện từ 84% người dân không biết đã giảm xuống ở mức 40%. Ý thức phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại hộ gia đình của người dân cũng được cải thiện rõ rệt từ 100% hộ gia đình không phân loại trước khi đưa cho đơn vị thu gom nay đã giảm xuống còn 35%. Như vậy, việc áp dụng phương pháp truyền thông đã nâng cao rõ rệt nhận thức của người dân. Nên mở rộng quy mô truyền thông và lặp đi lắp lại nhiều lần hơn cũng sẽ góp phần nâng cao nhận thức và thay đổi thói quen không phân loại rác của người dân.

6.1. Tóm tắt kết quả nghiên cứu và bài học kinh nghiệm

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc truyền thông trực tiếp kết hợp với tập huấn là phương pháp hiệu quả để nâng cao nhận thức về PLRTN tại Hóc Môn. Bên cạnh đó, cần có sự tham gia của các tổ chức xã hội, đoàn thể, trường học, doanh nghiệp trong việc tuyên truyền, vận động người dân tham gia vào việc PLRTN.

6.2. Đề xuất và giải pháp cho tương lai phân loại rác

Tăng cường đầu tư vào cơ sở hạ tầng thu gom và xử lý rác thải. Xây dựng các điểm tập kết rác phân loại riêng biệt. Cung cấp thùng rác phân loại miễn phí cho các hộ gia đình. Tăng cường giám sát và xử phạt các hành vi vi phạm quy định về PLRTN.

6.3. Hướng phát triển bền vững công tác phân loại rác

Xây dựng một hệ thống quản lý chất thải bền vững, dựa trên nguyên tắc giảm thiểu, tái sử dụng và tái chế. Khuyến khích các doanh nghiệp tham gia vào việc xử lý rác thải. Nâng cao ý thức của người dân về trách nhiệm bảo vệ môi trường.

Tổng quan nghiên cứu

Theo thống kê năm 2021, huyện Hóc Môn, TP. Hồ Chí Minh có dân số khoảng 593.275 người, trong đó phần lớn là người Kinh chiếm trên 90%. Với tốc độ đô thị hóa nhanh và sự gia tăng dân số, lượng chất thải rắn sinh hoạt (CTRSH) phát sinh ngày càng lớn, gây áp lực lên công tác thu gom và xử lý rác thải. Năm 2022, lượng CTRSH phát sinh tại huyện ước tính khoảng 180 tấn/ngày, toàn bộ được thu gom và xử lý tại Nhà máy xử lý rác Củ Chi với kinh phí vận chuyển hơn 18 tỷ đồng/năm. Tuy nhiên, việc phân loại rác tại nguồn vẫn còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả xử lý và gây lãng phí nguồn lực.

Luật Bảo vệ Môi trường năm 2020 quy định rõ về phân loại rác tại nguồn, nhằm nâng cao nhận thức và trách nhiệm của người dân trong quản lý chất thải. Truyền thông môi trường được xem là công cụ quan trọng để thay đổi hành vi và nâng cao nhận thức cộng đồng. Nghiên cứu này tập trung khảo sát hiện trạng nhận thức và thực trạng phân loại rác tại nguồn của người dân xã Thới Tam Thôn, huyện Hóc Môn, đồng thời đánh giá hiệu quả của phương pháp truyền thông trực tiếp kết hợp tập huấn ủ phân compost.

Mục tiêu cụ thể của nghiên cứu bao gồm: khảo sát nhận thức người dân về Luật BVMT 2020 và phân loại rác trước truyền thông; thực hiện truyền thông trực tiếp kết hợp tập huấn; đánh giá chất lượng phân compost ủ tại hộ gia đình; khảo sát nhận thức sau truyền thông; đề xuất giải pháp nâng cao nhận thức và áp dụng thực tiễn. Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 9/2022 đến tháng 3/2023 tại xã Thới Tam Thôn, với ý nghĩa khoa học và thực tiễn trong việc cung cấp dữ liệu thực tế, làm cơ sở cho các mô hình truyền thông môi trường tại các khu vực tương tự.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình truyền thông môi trường nhằm thay đổi nhận thức và hành vi của cộng đồng về phân loại rác tại nguồn. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

1. Lý thuyết Truyền thông Môi trường (Environmental Communication Theory): Nhấn mạnh quá trình tương tác hai chiều giữa các chủ thể nhằm tạo ra sự hiểu biết chung và thúc đẩy hành động bảo vệ môi trường. Truyền thông môi trường không chỉ truyền tải thông tin mà còn tạo điều kiện cho đối thoại, thương lượng và hợp tác cộng đồng.

2. Mô hình Thay đổi Hành vi (Behavior Change Model): Tập trung vào việc nâng cao nhận thức, thay đổi thái độ và hình thành thói quen mới thông qua các chiến dịch truyền thông có kế hoạch, phù hợp với đặc điểm văn hóa và xã hội của đối tượng mục tiêu.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm: phân loại rác tại nguồn, chất thải rắn sinh hoạt (CTRSH), truyền thông trực tiếp, ủ phân compost, nhận thức môi trường, và hiệu quả truyền thông.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp khảo sát định lượng và đánh giá thực nghiệm:

• Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu qua phiếu khảo sát 100 hộ dân tại xã Thới Tam Thôn trước và sau khi thực hiện truyền thông trực tiếp kết hợp tập huấn ủ phân compost. Ngoài ra, thu thập mẫu phân compost ủ tại hộ gia đình và các loại phân compost phổ biến trên thị trường để đánh giá chất lượng.

• Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để phân tích nhận thức và thái độ của người dân; phân tích ANOVA để so sánh sự phát triển của rau mầm trên các loại phân compost và tỷ lệ phối trộn; phương pháp biotest đánh giá chất lượng phân compost thông qua sự phát triển của cây rau mầm củ cải trắng.

• Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành từ tháng 9/2022 đến tháng 3/2023, gồm các giai đoạn khảo sát hiện trạng, tổ chức truyền thông và tập huấn, đánh giá chất lượng phân compost, khảo sát nhận thức sau truyền thông và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Hiện trạng nhận thức và phân loại rác tại nguồn trước truyền thông: Trước khi truyền thông, 84% người dân không biết về quy định phân loại rác theo Luật BVMT 2020. Tỷ lệ hộ gia đình thực hiện phân loại rác tại nguồn là 0%, tức 100% không phân loại trước khi giao cho đơn vị thu gom.

2. Hiệu quả truyền thông trực tiếp kết hợp tập huấn: Sau khi tổ chức truyền thông và tập huấn, tỷ lệ người dân biết về Luật BVMT 2020 tăng lên còn 60%, giảm 44% so với trước. Tỷ lệ hộ gia đình thực hiện phân loại rác tại nguồn tăng lên 65%, giảm 35% số hộ không phân loại. Điều này cho thấy phương pháp truyền thông trực tiếp có tác động tích cực, nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi.

3. Đánh giá chất lượng phân compost: Qua thí nghiệm trồng rau mầm củ cải trắng, lượng phân compost tối ưu được xác định là 162,5g compost cho 10g hạt giống. Tỷ lệ phối trộn compost và cát 1:1 giúp tiết kiệm lượng phân compost mà vẫn đảm bảo sự phát triển tốt của cây. Phân compost ủ tại hộ gia đình có chất lượng tương đương hoặc tốt hơn một số loại phân compost thương mại như Hoa Nam, Hapi Green và Miền Tây.

4. Khả năng tái sử dụng phân compost: Phân compost sau khi trồng rau mầm có thể được tái sử dụng bằng phương pháp ủ tiếp theo với chế phẩm men vi sinh EM FERT-1, giữ được chất lượng và dinh dưỡng cho cây trồng.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy việc truyền thông trực tiếp kết hợp tập huấn là phương pháp hiệu quả để nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi phân loại rác tại nguồn trong cộng đồng dân cư nông thôn đang đô thị hóa như xã Thới Tam Thôn. Sự cải thiện nhận thức từ 16% lên 60% về Luật BVMT 2020 và tăng tỷ lệ phân loại rác từ 0% lên 65% là minh chứng rõ ràng cho hiệu quả của phương pháp này.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc truyền thông trực tiếp, có sự tham gia của các tổ chức địa phương như Hội Liên hiệp Phụ nữ và tổ trưởng dân phố, giúp tăng tính thuyết phục và lan tỏa thông tin nhanh chóng. Việc kết hợp tập huấn ủ phân compost không chỉ giúp xử lý rác hữu cơ tại nguồn mà còn tạo ra sản phẩm có giá trị, góp phần giảm tải cho hệ thống xử lý rác thải tập trung.

Chất lượng phân compost ủ tại hộ gia đình được đánh giá qua sự phát triển của rau mầm củ cải trắng cho thấy sản phẩm có khả năng cung cấp dinh dưỡng tốt, tương đương với các sản phẩm thương mại. Việc phối trộn compost với cát theo tỷ lệ 1:1 là giải pháp tiết kiệm hiệu quả, phù hợp với điều kiện thực tế của hộ gia đình.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ nhận thức và phân loại rác trước và sau truyền thông, bảng kết quả phát triển cây rau mầm trên các loại phân compost và tỷ lệ phối trộn, cũng như biểu đồ thể hiện khả năng tái sử dụng phân compost.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Mở rộng quy mô truyền thông trực tiếp: Tổ chức các buổi truyền thông trực tiếp kết hợp tập huấn ủ phân compost tại nhiều xã, phường trong huyện Hóc Môn và các vùng lân cận nhằm nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi phân loại rác tại nguồn. Thời gian thực hiện đề xuất trong vòng 1-2 năm, do UBND huyện phối hợp với các tổ chức xã hội thực hiện.

2. Tăng cường phối hợp giữa các đơn vị thu gom và hộ gia đình: Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa đơn vị thu gom rác và hộ dân để đảm bảo việc phân loại rác được thực hiện đúng quy trình, đồng thời hỗ trợ kỹ thuật và trang thiết bị cần thiết. Chủ thể thực hiện là các công ty môi trường đô thị và chính quyền địa phương.

3. Phát triển mô hình ủ phân compost tại hộ gia đình: Khuyến khích người dân áp dụng phương pháp ủ phân compost với tỷ lệ phối trộn 1:1 giữa compost và cát, sử dụng chế phẩm men vi sinh EM FERT-1 để tái sử dụng phân compost hiệu quả. Thời gian triển khai trong 6-12 tháng, do các tổ chức môi trường và Hội Liên hiệp Phụ nữ hướng dẫn.

4. Tăng cường tuyên truyền, giáo dục về Luật BVMT 2020: Sử dụng đa dạng các kênh truyền thông như truyền hình, báo chí, mạng xã hội kết hợp với truyền thông trực tiếp để nâng cao nhận thức về quy định phân loại rác tại nguồn và trách nhiệm của người dân. Chủ thể thực hiện là Sở Tài nguyên và Môi trường, các tổ chức xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cơ quan quản lý nhà nước về môi trường: Các sở, ban ngành và UBND các cấp có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, kế hoạch truyền thông và quản lý chất thải rắn sinh hoạt hiệu quả hơn.

2. Các tổ chức phi chính phủ và cộng đồng: Các tổ chức hoạt động trong lĩnh vực bảo vệ môi trường và phát triển cộng đồng có thể áp dụng mô hình truyền thông trực tiếp kết hợp tập huấn ủ phân compost để nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi tại địa phương.

3. Doanh nghiệp thu gom và xử lý chất thải: Các công ty môi trường có thể tham khảo phương pháp phối hợp với cộng đồng và áp dụng các giải pháp kỹ thuật như ủ phân compost để giảm tải cho hệ thống xử lý tập trung.

4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý Tài nguyên và Môi trường: Luận văn cung cấp dữ liệu thực tế, phương pháp nghiên cứu và kết quả đánh giá hiệu quả truyền thông, là tài liệu tham khảo hữu ích cho các nghiên cứu tiếp theo trong lĩnh vực quản lý chất thải và truyền thông môi trường.

Câu hỏi thường gặp

1. Phương pháp truyền thông trực tiếp kết hợp tập huấn có ưu điểm gì so với các phương pháp khác?
   Phương pháp này tạo điều kiện cho đối thoại hai chiều, giúp người dân hiểu rõ hơn về quy trình phân loại rác và kỹ thuật ủ phân compost, từ đó nâng cao hiệu quả thay đổi hành vi so với truyền thông một chiều qua báo chí hay truyền hình.

2. Lượng phân compost tối ưu để trồng rau mầm là bao nhiêu?
   Nghiên cứu xác định lượng phân compost tối ưu là 162,5g cho 10g hạt giống rau mầm củ cải trắng, giúp cây phát triển tốt và tiết kiệm nguyên liệu.

3. Có thể tái sử dụng phân compost sau khi trồng rau không?
   Có thể tái sử dụng bằng cách ủ tiếp theo với chế phẩm men vi sinh EM FERT-1, giữ được chất lượng phân và dinh dưỡng cho cây trồng.

4. Tại sao việc phân loại rác tại nguồn lại quan trọng?
   Phân loại rác tại nguồn giúp giảm lượng rác thải phải xử lý, tăng hiệu quả tái chế, giảm ô nhiễm môi trường và tiết kiệm chi phí thu gom, vận chuyển và xử lý.

5. Làm thế nào để mở rộng mô hình truyền thông này ra các địa phương khác?
   Cần có sự phối hợp giữa chính quyền địa phương, các tổ chức xã hội và doanh nghiệp môi trường, tổ chức các buổi truyền thông trực tiếp, tập huấn kỹ thuật ủ phân compost, đồng thời sử dụng đa dạng kênh truyền thông để tiếp cận rộng rãi người dân.

Kết luận

• Nghiên cứu đã khảo sát hiện trạng nhận thức và thực trạng phân loại rác tại nguồn tại xã Thới Tam Thôn, huyện Hóc Môn, phát hiện tỷ lệ người dân không biết về Luật BVMT 2020 chiếm 84% và 100% hộ không phân loại rác trước truyền thông.
• Phương pháp truyền thông trực tiếp kết hợp tập huấn ủ phân compost đã nâng cao nhận thức về Luật BVMT 2020 lên 60% và giảm tỷ lệ hộ không phân loại rác xuống còn 35%.
• Lượng phân compost tối ưu cho trồng rau mầm là 162,5g cho 10g hạt giống, phối trộn với cát theo tỷ lệ 1:1 giúp tiết kiệm nguyên liệu mà vẫn đảm bảo chất lượng.
• Phân compost có thể tái sử dụng bằng phương pháp ủ tiếp theo với chế phẩm men vi sinh, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên.
• Đề xuất mở rộng quy mô truyền thông, tăng cường phối hợp giữa các bên liên quan và phát triển mô hình ủ phân compost tại hộ gia đình nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chất thải rắn sinh hoạt.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và tổ chức liên quan nên triển khai mở rộng mô hình truyền thông trực tiếp kết hợp tập huấn, đồng thời xây dựng chính sách hỗ trợ kỹ thuật và tài chính cho người dân áp dụng phân loại rác và ủ phân compost. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, quý độc giả và nhà quản lý có thể liên hệ với Viện Khoa học Công nghệ và Quản lý Môi trường, Trường Đại học Công nghiệp TP. Hồ Chí Minh.