I. Hiểu đúng về thẩm định tín dụng KHDN tại SHB hiện nay
Thẩm định tín dụng khách hàng doanh nghiệp (KHDN) là nền tảng cốt lõi trong hoạt động của Ngân hàng TMCP Sài Gòn – Hà Nội (SHB). Đây là quá trình phân tích và đánh giá toàn diện năng lực của doanh nghiệp để đưa ra quyết định cấp tín dụng. Một quy trình thẩm định chất lượng không chỉ đảm bảo an toàn vốn cho ngân hàng mà còn thúc đẩy tăng trưởng tín dụng bền vững. Trong bối cảnh kinh tế nhiều biến động, việc nâng cao chất lượng thẩm định tín dụng KHDN trở thành nhiệm vụ chiến lược, giúp SHB kiểm soát rủi ro hiệu quả và duy trì lợi thế cạnh tranh. Hoạt động này đòi hỏi sự kết hợp chặt chẽ giữa việc phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp, đánh giá tính khả thi của dự án và xem xét các yếu tố phi tài chính. Theo Luận văn Thạc sĩ của Phạm Thị Thùy Dương (2020), chất lượng thẩm định tín dụng tại SHB được đánh giá qua nhiều tiêu chí, phản ánh mức độ chính xác trong việc dự báo khả năng trả nợ của khách hàng và hiệu quả của các chính sách tín dụng SHB. Việc chuẩn hóa và liên tục cải tiến quy trình này là yếu tố sống còn, giúp ngân hàng hạn chế sai sót, giảm thiểu nợ xấu (NPL) và xây dựng một danh mục tín dụng lành mạnh. Vai trò của thẩm định không chỉ dừng lại ở việc phòng ngừa rủi ro mà còn là công cụ tư vấn, giúp khách hàng doanh nghiệp hoàn thiện phương án kinh doanh, từ đó tạo ra giá trị cộng hưởng cho cả hai bên.
1.1. Vai trò của thẩm định trong quản lý rủi ro tín dụng
Thẩm định tín dụng đóng vai trò là chốt chặn đầu tiên và quan trọng nhất trong hệ thống quản lý rủi ro tín dụng của một ngân hàng thương mại. Hoạt động này giúp nhận diện, đo lường và giảm thiểu các rủi ro tiềm ẩn trước khi quyết định cấp vốn. Bằng cách phân tích sâu về tình hình tài chính, năng lực quản trị, và môi trường kinh doanh của doanh nghiệp, cán bộ thẩm định có thể dự báo xác suất vỡ nợ. Một báo cáo thẩm định chất lượng cung cấp cho cấp phê duyệt một cái nhìn đa chiều, làm cơ sở để đưa ra quyết định cho vay đúng đắn, từ chối các phương án kém hiệu quả hoặc cấu trúc lại khoản vay với các điều kiện phù hợp để giảm thiểu rủi ro. Quá trình này giúp SHB tránh được những tổn thất tài chính, bảo vệ uy tín và đảm bảo hoạt động an toàn, hiệu quả theo đúng các quy định của Ngân hàng Nhà nước.
1.2. Các tiêu chí đánh giá chất lượng thẩm định tín dụng
Chất lượng thẩm định tín dụng được đánh giá dựa trên một hệ thống các chỉ tiêu định tính và định lượng. Về mặt định tính, các tiêu chí bao gồm mức độ tuân thủ quy trình thẩm định tín dụng, tính đầy đủ và chính xác của thông tin thu thập, tính khách quan trong phân tích và sự hợp lý của các đề xuất. Về mặt định lượng, các chỉ tiêu quan trọng nhất là tỷ lệ nợ xấu (NPL), tỷ lệ nợ quá hạn, và tốc độ tăng trưởng dư nợ. Theo nghiên cứu tại SHB giai đoạn 2017-2019, một tỷ lệ nợ xấu KHDN thấp và ổn định là minh chứng rõ ràng nhất cho thấy công tác thẩm định đang được thực hiện tốt. Bên cạnh đó, thời gian trung bình để hoàn thành một hồ sơ thẩm định cũng là một chỉ tiêu quan trọng, phản ánh sự hiệu quả của quy trình và năng lực cán bộ thẩm định trong việc cân bằng giữa tốc độ và chất lượng.
II. Phân tích 3 thách thức lớn trong thẩm định tín dụng SHB
Mặc dù đạt được những thành tựu nhất định, công tác thẩm định tín dụng KHDN tại SHB vẫn đối mặt với nhiều thách thức đáng kể. Báo cáo nghiên cứu thực trạng giai đoạn 2017-2019 chỉ ra rằng những hạn chế này xuất phát từ cả yếu tố nội tại và khách quan. Một trong những khó khăn lớn nhất là áp lực xử lý khối lượng hồ sơ lớn trong thời gian ngắn, đôi khi dẫn đến việc đánh giá chưa thực sự sâu sát. Hơn nữa, việc sáp nhập HabuBank vào năm 2012 đã để lại một khối lượng nợ xấu (NPL) đáng kể, tạo áp lực lớn lên hệ thống quản lý rủi ro tín dụng. Việc phải xử lý các khoản nợ tồn đọng này đồng thời với việc phát triển khách hàng mới đòi hỏi một quy trình thẩm định tín dụng chặt chẽ hơn bao giờ hết. Bên cạnh đó, chất lượng thông tin do doanh nghiệp cung cấp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME), thường thiếu minh bạch, gây khó khăn cho việc phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp một cách chính xác. Những thách thức này đòi hỏi SHB phải có những giải pháp đồng bộ để nâng cao chất lượng thẩm định, đảm bảo mục tiêu tăng trưởng tín dụng bền vững.
2.1. Hạn chế từ hệ thống chấm điểm tín dụng nội bộ
Một trong những hạn chế cốt lõi được ghi nhận là hệ thống chấm điểm tín dụng nội bộ và hệ thống xếp hạng tín dụng KHDN của SHB chưa phát huy tối đa hiệu quả. Hệ thống này đôi khi còn phụ thuộc nhiều vào các yếu tố định tính và sự đánh giá chủ quan của cán bộ. Việc thiếu một mô hình lượng hóa mạnh mẽ, cập nhật liên tục theo dữ liệu thị trường khiến kết quả xếp hạng chưa phản ánh đầy đủ mức độ rủi ro của khách hàng. Điều này có thể dẫn đến hai sai lầm: hoặc cấp tín dụng cho những doanh nghiệp rủi ro cao, hoặc bỏ lỡ cơ hội với những khách hàng tiềm năng. Để cải thiện, hệ thống cần tích hợp nhiều biến số hơn, bao gồm cả dữ liệu phi tài chính và phân tích rủi ro ngành.
2.2. Áp lực giảm thiểu nợ xấu NPL sau sáp nhập
Di sản từ việc sáp nhập HabuBank là một trong những thách thức lớn nhất đối với SHB. Tổng dư nợ xấu của HabuBank chuyển sang là rất lớn, đặc biệt liên quan đến các ngành rủi ro cao như đóng tàu và vận tải biển. Áp lực giảm thiểu nợ xấu (NPL) này ảnh hưởng trực tiếp đến chính sách tín dụng SHB, buộc ngân hàng phải thận trọng hơn trong việc cấp tín dụng mới. Thách thức đặt ra cho bộ phận thẩm định là phải duy trì sự nghiêm ngặt để ngăn ngừa nợ xấu mới phát sinh, đồng thời không làm chậm lại tốc độ tăng trưởng kinh doanh. Việc cân bằng giữa hai mục tiêu này đòi hỏi năng lực cán bộ thẩm định phải được nâng cao và các công cụ quản lý rủi ro phải được tăng cường.
2.3. Khó khăn thẩm định phương án kinh doanh phức tạp
Việc thẩm định phương án kinh doanh (PAKD) và dự án đầu tư, đặc biệt là các dự án có quy mô lớn hoặc thuộc các lĩnh vực mới, là một bài toán phức tạp. Cán bộ thẩm định thường gặp khó khăn trong việc đánh giá tính khả thi, dự báo dòng tiền và phân tích các rủi ro đặc thù. Thông tin thị trường và dữ liệu CIC đôi khi không đủ chi tiết để đưa ra nhận định chính xác. Thêm vào đó, sự thiếu hụt các chuyên gia thẩm định có kinh nghiệm sâu về từng ngành nghề cụ thể cũng là một rào cản. Điều này đòi hỏi SHB cần xây dựng một cơ sở dữ liệu ngành phong phú hơn và tăng cường đào tạo chuyên sâu cho đội ngũ thẩm định.
III. Hướng dẫn hoàn thiện quy trình thẩm định tín dụng KHDN
Để giải quyết các thách thức hiện hữu, việc hoàn thiện quy trình thẩm định tín dụng là giải pháp mang tính nền tảng. Một quy trình được chuẩn hóa, minh bạch và khoa học sẽ giúp nâng cao chất lượng thẩm định tín dụng KHDN một cách đồng bộ trên toàn hệ thống SHB. Trọng tâm của việc hoàn thiện là xây dựng các hướng dẫn chi tiết cho từng bước, từ thu thập thông tin, phân tích, lập tờ trình cho đến giám sát sau vay. Theo kinh nghiệm từ các ngân hàng tiên tiến như Techcombank và Vietinbank, việc tách bạch chức năng kinh doanh và thẩm định là yếu-tố-then-chốt để đảm bảo tính khách quan. Đồng thời, quy trình cần được thiết kế linh hoạt để áp dụng phù hợp với từng phân khúc khách hàng khác nhau, từ doanh nghiệp lớn đến thẩm định tín dụng SME. Việc tích hợp các công cụ hiện đại như mô hình 5C trong thẩm định và các chỉ số tài chính ngành sẽ giúp cán bộ đưa ra quyết định dựa trên dữ liệu, giảm thiểu sự phụ thuộc vào cảm tính và nâng cao khả năng quản lý rủi ro tín dụng.
3.1. Tối ưu hóa mô hình 5C trong thẩm định tín dụng SME
Đối với phân khúc doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME), việc áp dụng một cách hệ thống mô hình 5C trong thẩm định (Character - Tư cách, Capacity - Năng lực, Capital - Vốn, Collateral - Tài sản đảm bảo, Conditions - Điều kiện) là cực kỳ hiệu quả. SHB cần xây dựng bộ tiêu chí cụ thể để lượng hóa từng yếu tố trong mô hình 5C. Ví dụ, 'Tư cách' có thể được đánh giá qua lịch sử tín dụng từ dữ liệu CIC và uy tín trên thị trường. 'Năng lực' trả nợ được xác định qua việc phân tích dòng tiền và hiệu quả hoạt động. Việc tối ưu hóa mô hình này giúp chuẩn hóa cách tiếp cận, đảm bảo không bỏ sót các yếu tố rủi ro quan trọng và giúp quá trình thẩm định tín dụng SME trở nên nhanh chóng và chính xác hơn.
3.2. Chuẩn hóa phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp
Hoạt động phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp cần được chuẩn hóa bằng cách xây dựng các biểu mẫu, tỷ lệ tài chính tham chiếu và danh sách kiểm tra (checklist) bắt buộc. SHB nên phát triển một bộ chỉ số tài chính chuẩn cho từng ngành kinh tế, giúp cán bộ thẩm định có cơ sở so sánh và đánh giá sức khỏe tài chính của doanh nghiệp một cách khách quan. Quy trình chuẩn hóa cũng cần yêu cầu xác minh chéo thông tin tài chính qua các nguồn độc lập (như báo cáo thuế, sao kê ngân hàng) để phát hiện các sai lệch hoặc hành vi gian lận. Việc này không chỉ nâng cao độ tin cậy của báo cáo thẩm định mà còn là cơ sở vững chắc để xây dựng một hệ thống xếp hạng tín dụng KHDN hiệu quả.
IV. Bí quyết nâng cao năng lực chuyên môn cho cán bộ thẩm định
Con người luôn là yếu tố quyết định đến chất lượng của mọi quy trình. Do đó, đầu tư nâng cao năng lực cán bộ thẩm định là giải pháp chiến lược và bền vững nhất để cải thiện hoạt động thẩm định tín dụng KHDN tại SHB. Một đội ngũ thẩm định viên chuyên nghiệp không chỉ nắm vững nghiệp vụ mà còn phải có sự nhạy bén với thị trường, am hiểu sâu sắc về các ngành nghề kinh tế và có đạo đức nghề nghiệp vững vàng. Luận văn của Phạm Thị Thùy Dương (2020) nhấn mạnh rằng trình độ, kinh nghiệm và mức độ tuân thủ quy trình của cán bộ là các nhân tố ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả thẩm định. Vì vậy, SHB cần triển khai các chương trình đào tạo bài bản, xây dựng lộ trình phát triển sự nghiệp rõ ràng và áp dụng cơ chế giám sát hiệu quả. Mục tiêu là xây dựng một đội ngũ có khả năng thực hiện phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp phức tạp, đánh giá chính xác các rủi ro tiềm ẩn và đưa ra những đề xuất tín dụng chất lượng, góp phần giảm thiểu nợ xấu (NPL).
4.1. Xây dựng chương trình đào tạo chuyên sâu về thẩm định
SHB cần thiết kế các chương trình đào tạo chuyên sâu, cập nhật liên tục kiến thức cho đội ngũ thẩm định. Nội dung đào tạo không chỉ bao gồm các kỹ năng cơ bản như phân tích tài chính, định giá tài sản đảm bảo, mà còn phải đi sâu vào phân tích rủi ro ngành, kỹ năng nhận diện gian lận và các quy định pháp lý mới. Các khóa học nên kết hợp giữa lý thuyết và các tình huống thực tế (case study) tại SHB, đặc biệt là các khoản vay đã trở thành nợ xấu để rút kinh nghiệm. Việc mời các chuyên gia đầu ngành tham gia giảng dạy và tổ chức các kỳ thi sát hạch định kỳ sẽ đảm bảo chất lượng và tính thực tiễn của chương trình đào tạo.
4.2. Tách bạch vai trò kinh doanh và thẩm định để khách quan
Kinh nghiệm từ nhiều ngân hàng thành công cho thấy, việc tách bạch rõ ràng giữa chức năng tìm kiếm khách hàng (kinh doanh) và chức năng đánh giá rủi ro (thẩm định) là rất quan trọng. Mô hình này giúp loại bỏ xung đột lợi ích, khi cán bộ kinh doanh có thể vì áp lực chỉ tiêu mà bỏ qua các dấu hiệu rủi ro. Tại SHB, cần xem xét việc xây dựng một khối thẩm định độc lập, chịu trách nhiệm tái thẩm định các hồ sơ tín dụng một cách khách quan. Sự độc lập này đảm bảo rằng các quyết định cấp tín dụng được đưa ra dựa trên cơ sở đánh giá rủi ro toàn diện, thay vì chỉ tập trung vào mục tiêu tăng trưởng doanh số, qua đó nâng cao chất lượng danh mục tín dụng chung.
4.3. Cơ chế giám sát và đánh giá năng lực cán bộ thẩm định
Cần xây dựng một cơ chế giám sát và đánh giá hiệu quả làm việc của cán bộ thẩm định một cách công bằng và minh bạch. Các chỉ số đánh giá (KPIs) không nên chỉ dựa vào số lượng hồ sơ đã xử lý mà cần tập trung vào chất lượng, thể hiện qua tỷ lệ nợ xấu của danh mục khách hàng do cán bộ đó thẩm định. Việc kiểm tra, rà soát ngẫu nhiên các báo cáo thẩm định bởi bộ phận kiểm soát nội bộ hoặc một đơn vị độc lập sẽ giúp phát hiện kịp thời các sai sót và hành vi vi phạm quy trình. Cơ chế này vừa tạo động lực cho cán bộ làm việc cẩn trọng, trung thực, vừa là cơ sở để quy trách nhiệm khi có rủi ro xảy ra.
V. Cách ứng dụng công nghệ vào thẩm định tín dụng hiệu quả
Trong kỷ nguyên số, ứng dụng công nghệ trong thẩm định là đòn bẩy quan trọng giúp SHB tối ưu hóa quy trình, nâng cao độ chính xác và rút ngắn thời gian ra quyết định. Công nghệ không chỉ giúp tự động hóa các tác vụ lặp đi lặp lại mà còn cung cấp các công cụ phân tích dữ liệu mạnh mẽ, giúp cán bộ thẩm định có cái nhìn sâu sắc hơn về rủi ro. Việc đầu tư vào một hệ thống core banking hiện đại, tích hợp các module quản lý tín dụng thông minh, là yêu cầu cấp thiết. Hơn nữa, việc xây dựng một hệ thống xếp hạng tín dụng KHDN tự động dựa trên các thuật toán tiên tiến sẽ giúp loại bỏ yếu tố chủ quan và tăng tính nhất quán trong toàn hệ thống. Bằng cách số hóa và tự động hóa, SHB có thể giải phóng nguồn lực của cán bộ thẩm định để họ tập trung vào các nhiệm vụ phân tích phức tạp hơn, như thẩm định phương án kinh doanh hay đánh giá các rủi ro phi cấu trúc, đồng thời đảm bảo tuân thủ quy định Ngân hàng Nhà nước về an toàn thông tin.
5.1. Nâng cấp hệ thống core banking và xếp hạng tín dụng
SHB cần ưu tiên nguồn lực để nâng cấp hệ thống core banking, đảm bảo hệ thống này có khả năng tích hợp liền mạch với các ứng dụng khác như hệ thống quản lý quan hệ khách hàng (CRM) và hệ thống thông tin quản lý (MIS). Song song đó, việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng KHDN là nhiệm vụ trọng tâm. Hệ thống mới cần có khả năng tự động thu thập dữ liệu từ nhiều nguồn (báo cáo tài chính, dữ liệu CIC, thông tin ngành), xử lý và đưa ra điểm số tín dụng một cách khách quan. Một hệ thống mạnh mẽ sẽ là công cụ đắc lực hỗ trợ ra quyết định tín dụng nhanh chóng và chính xác.
5.2. Tự động hóa quy trình thu thập và xử lý thông tin
Việc ứng dụng công nghệ trong thẩm định nên tập trung vào việc tự động hóa các khâu tốn nhiều thời gian và dễ xảy ra sai sót. Ví dụ, công nghệ nhận dạng ký tự quang học (OCR) có thể được sử dụng để tự động trích xuất dữ liệu từ báo cáo tài chính của khách hàng vào hệ thống, thay vì nhập liệu thủ công. Các giao diện lập trình ứng dụng (API) có thể kết nối trực tiếp với Trung tâm Thông tin Tín dụng Quốc gia Việt Nam (CIC) để truy xuất lịch sử tín dụng của khách hàng ngay lập tức. Tự động hóa không chỉ giúp tăng năng suất mà còn đảm bảo tính toàn vẹn và nhất quán của dữ liệu đầu vào, nền tảng cho một báo cáo thẩm định chất lượng.
VI. Hướng tới tăng trưởng tín dụng bền vững cho SHB 2025
Nâng cao chất lượng thẩm định tín dụng KHDN không phải là mục tiêu ngắn hạn mà là một hành trình cải tiến liên tục, hướng tới mục tiêu cuối cùng là tăng trưởng tín dụng bền vững. Việc triển khai đồng bộ các giải pháp từ hoàn thiện quy trình, nâng cao năng lực con người đến ứng dụng công nghệ sẽ tạo ra một nền tảng vững chắc cho hoạt động tín dụng của SHB. Kết quả của những nỗ lực này sẽ được thể hiện qua việc giảm thiểu nợ xấu (NPL), tối ưu hóa lợi nhuận điều chỉnh theo rủi ro và nâng cao uy tín của SHB trên thị trường. Định hướng đến năm 2025, SHB cần tiếp tục hoàn thiện chính sách tín dụng SHB theo hướng linh hoạt, thích ứng với sự thay đổi của môi trường kinh doanh và các quy định mới. Việc xây dựng một văn hóa quản lý rủi ro tín dụng mạnh mẽ, trong đó chất lượng thẩm định được đặt lên hàng đầu, sẽ là chìa khóa giúp SHB không chỉ tăng trưởng về quy mô mà còn đảm bảo sự phát triển an toàn và hiệu quả trong dài hạn.
6.1. Đánh giá hiệu quả các giải pháp nâng cao chất lượng
Để đảm bảo các giải pháp được triển khai hiệu quả, SHB cần xây dựng một bộ chỉ số để đo lường và đánh giá tác động. Các chỉ số này bao gồm: tỷ lệ nợ xấu mới phát sinh, thời gian xử lý hồ sơ tín dụng trung bình, mức độ chính xác của hệ thống xếp hạng tín dụng (so sánh với kết quả thực tế), và mức độ hài lòng của khách hàng doanh nghiệp. Việc theo dõi và phân tích các chỉ số này một cách định kỳ sẽ giúp ban lãnh đạo nhận diện những điểm cần cải thiện và điều chỉnh chiến lược kịp thời, đảm bảo các nguồn lực đầu tư mang lại kết quả như kỳ vọng.
6.2. Dự báo xu hướng và định hướng phát triển đến 2025
Trong tương lai, hoạt động thẩm định tín dụng sẽ ngày càng chịu ảnh hưởng của công nghệ và dữ liệu lớn. Xu hướng sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và học máy (Machine Learning) để xây dựng các mô hình dự báo rủi ro sẽ trở nên phổ biến. SHB cần có định hướng đón đầu những xu hướng này, bắt đầu từ việc xây dựng kho dữ liệu (Data Warehouse) tập trung và chuẩn hóa. Định hướng phát triển cần tập trung vào việc nâng cao khả năng phân tích dự báo, không chỉ đánh giá rủi ro quá khứ mà còn dự báo được khả năng trả nợ trong tương lai, giúp ngân hàng đưa ra các quyết định tín dụng thông minh và chủ động hơn.
6.3. Kiến nghị nhằm thúc đẩy tăng trưởng tín dụng bền vững
Để đạt được mục tiêu tăng trưởng tín dụng bền vững, ngoài các nỗ lực nội tại, cần có sự phối hợp từ các bên liên quan. Luận văn của Phạm Thị Thùy Dương (2020) đã đưa ra các kiến nghị quan trọng. Đối với Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước, cần hoàn thiện hành lang pháp lý, minh bạch hóa thị trường và phát triển cơ sở hạ tầng dữ liệu quốc gia. Đối với các doanh nghiệp, cần nâng cao tính minh bạch trong quản trị và báo cáo tài chính. Về phía SHB, cần tiếp tục đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ và con người, đồng thời xây dựng một chính sách tín dụng rõ ràng, ưu tiên các ngành kinh tế xanh và bền vững, góp phần vào sự phát triển chung của nền kinh tế.
