I. Tổng Quan Về Bản Án Hình Sự Sơ Thẩm Đắk Lắk Khái Niệm
Trong khoa học pháp lý và luật thực định, chưa có khái niệm chính thức về bản án hình sự sơ thẩm. Theo quy định hiện hành, bản án của Tòa án nhân dân các cấp được hiểu là văn bản pháp lý do Tòa án có thẩm quyền tuyên xử hoặc quyết định theo trình tự tố tụng luật định về tính hợp pháp của hành vi hoặc quan hệ pháp luật phát sinh từ vụ án. Bản án là sự biểu hiện quyền lực Nhà nước trong bộ máy tư pháp, buộc mọi cá nhân, tổ chức phải tôn trọng và chấp hành. Trong tố tụng hình sự, bản án ảnh hưởng lớn đến số phận, tính mạng, tài sản của bị cáo và người liên quan. Do đó, không ai có thể bị coi là có tội nếu chưa có bản án kết tội của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật.
1.1. Định Nghĩa Chi Tiết về Bản Án Hình Sự Sơ Thẩm
Bản án hình sự là văn bản tố tụng của Tòa án, thể hiện thông tin về nội dung vụ án, pháp luật áp dụng, kết luận và quyết định của Tòa án về các vấn đề cần giải quyết. Nó phải được thi hành nghiêm chỉnh khi có hiệu lực. Bản án hình sự do Tòa án nhân danh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ban hành sau khi xét xử, quyết định việc bị cáo có phạm tội hay không, hình phạt và các biện pháp tư pháp khác. Tham khảo luật Liên bang Nga, bản án là quyết định bị cáo có tội hay không và quyết định hình phạt hoặc miễn hình phạt. Bản án có giá trị bắt buộc thi hành khi có hiệu lực pháp luật.
1.2. Phân Tích Đặc Điểm Cấu Trúc của Bản Án Hình Sự
Bản án là văn bản tố tụng theo mẫu, có cấu trúc gồm 3 phần: thủ tục, nội dung và quyết định. Chủ thể ban hành bản án là Tòa án, theo trình tự thủ tục pháp luật quy định. Nội dung của bản án chứa đựng thông tin vụ án, định tội danh và quyết định hình phạt đối với bị cáo. Tòa án thực hiện chế độ hai cấp xét xử sơ thẩm và phúc thẩm. Bản án khi có hiệu lực sẽ được đảm bảo thi hành bằng sức mạnh cưỡng chế của nhà nước. Từ đó, bản án hình sự được hiểu là văn bản tố tụng tư pháp do Tòa án cấp sơ thẩm nhân danh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ban hành sau khi kết thúc việc xét xử vụ án hình sự.
II. Đặc Điểm Bản Án Hình Sự Sơ Thẩm 5 Yếu Tố Cốt Lõi
Bản án hình sự có hiệu lực pháp luật sẽ đưa đến hậu quả pháp lý lớn đối với đối tượng bị áp dụng. Trách nhiệm hình sự là nặng nề nhất, quyết định đến sinh mạng chính trị, quyền tự do và đôi khi là quyền được sống của cá nhân. Bản án có hiệu lực phải được các cơ quan, cá nhân, tổ chức liên quan nghiêm chỉnh thi hành, thể hiện quyền lực tuyệt đối của nhà nước trong đấu tranh phòng chống tội phạm. Bản án kết tội hoặc tuyên vô tội có ý nghĩa chính trị - xã hội và pháp lý sâu sắc, thể hiện vai trò của Tòa án trong việc bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ công lý và pháp chế xã hội chủ nghĩa.
2.1. Hình Thức Pháp Lý Của Bản Án Hình Sự Sơ Thẩm
Bản án hình sự sơ thẩm là văn bản tố tụng tư pháp do Tòa án cấp sơ thẩm nhân danh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ban hành sau khi kết thúc việc xét xử sơ thẩm vụ án hình sự. Trong hệ thống các cơ quan nhà nước, tùy thuộc vào chức năng, nhiệm vụ của mỗi cơ quan có thẩm quyền ban hành văn bản, thì hệ thống các văn bản của Nhà nước và của từng loại cơ quan có thể bao gồm văn bản quy phạm pháp luật, văn bản hành chính và văn bản tố tụng tư pháp. Trong hệ thống các văn bản tố tụng tư pháp do Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát nhân dân và Tòa án nhân dân ban hành thì bản án là loại văn bản đặc trưng riêng và quan trọng nhất của Tòa án.
2.2. Nội Dung Cốt Lõi Trong Bản Án Hình Sự Sơ Thẩm
Bản án hình sự thể hiện thông tin liên quan đến giải quyết vụ án cụ thể, phán quyết của Tòa án về tội phạm và hình phạt được áp dụng. Các thông tin liên quan đến vụ án cụ thể bao gồm người tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng, diễn biến việc tranh tụng công khai tại phiên tòa, ý kiến phân tích, đánh giá của Hội đồng xét xử và các thông tin khác có ý nghĩa trong giải quyết vụ án. Các quyết định thể hiện phán quyết của Tòa án xác định bị cáo có tội hay không có tội, áp dụng hình phạt hay miễn hình phạt cho bị cáo, trách nhiệm dân sự, biện pháp tư pháp, án phí, quyền kháng cáo. Bản án sơ thẩm giải quyết toàn bộ...
III. Thực Trạng Bản Án Hình Sự Sơ Thẩm tại TAND Đắk Lắk
Thực tiễn xét xử trong một số năm vừa qua trên địa bàn cả nước nói chung và trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk nói riêng cho thấy mặc dù Tòa án cấp sơ thẩm đã thực hiện tương đối tốt quy định của pháp luật tố tụng về bản án hình sự sơ thẩm tuy nhiên chất lượng bản án hình sự sơ thẩm chưa thực sự được nâng cao, chưa đáp ứng được yêu cầu của công cuộc cải cách tư pháp. Thực tiễn xét xử của Tòa án vẫn xảy ra tình trạng bản án bị hủy, sửa, oan sai và bỏ lọt tội phạm gây bất bình trong quần chúng nhân dân, gây bức xúc trong dư luận, làm giảm uy tín của Tòa án, ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả giáo dục ý thức pháp luật và đấu tranh phòng chống tội phạm.
3.1. Hạn Chế và Thiếu Sót Trong Bản Án Hình Sự Sơ Thẩm
Những tồn tại trên một phần xuất phát từ những hạn chế, bất cập trong các qui định của luật tố tụng hình sự dẫn đến khó khăn trong việc áp dụng, trực tiếp ảnh hưởng đến chất lượng bản án hình sự sơ thẩm. Bên cạnh đó, những khó khăn từ chính nội tại do công tác bồi dưỡng, nâng cao chất lượng cán bộ chưa đáp ứng được yêu cầu nâng cao hiệu quả xét xử sơ thẩm nói chung và nâng cao chất lượng bản án nói riêng.
3.2. Nghiên Cứu Về Bản Án Hình Sự Sơ Thẩm tại Đắk Lắk
Xuất phát từ những thực trạng trên, việc nghiên cứu đề tài: “Bản án hình sự sơ thẩm theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam năm 2015, từ thực tiễn tỉnh Đắk Lắk” là yêu cầu khách quan, cần thiết cả về phương diện lý luận cũng như thực tiễn nhằm góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả của bản án, đảm bảo quyền con người, quyền công dân trong tố tụng hình sự.
IV. Giải Pháp Nâng Cao Chất Lượng Bản Án tại Đắk Lắk
Mục đích của đề tài là làm sáng tỏ những những thiếu sót bất cập theo qui định của Bộ luật TTHS 2015 về bản án sơ thẩm trước yêu cầu đẩy mạnh cải cách tư pháp, việc áp dụng các qui định pháp luật tố tụng hình sự trong thực tiễn xét xử, ra bản án sơ thẩm hình sự tại Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Đắk Lắk cũng như xác định một số bất cập và nguyên nhân của những hạn chế, bất cập. Trên cơ sở đó tác giả đề xuất những giải pháp nâng cao chất lượng bản án hình sự sơ thẩm của Tòa án nói chung và Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Đắk Lắk nói riêng.
4.1. Xây Dựng Khái Niệm và Phân Tích Đặc Điểm Bản Án
Để đạt được mục đích trên, luận văn có nhiệm vụ: Mặt lý luận: Xây dựng khái niệm, phân tích đặc điểm cơ bản, vai trò, ý nghĩa của bản án hình sự sơ thẩm, đồng thời phân tích và đánh giá những qui định của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 đối với hoạt động xét xử, ra bản án hình sự sơ thẩm.
4.2. Đánh Giá Thực Tiễn Áp Dụng Bộ Luật Tố Tụng Hình Sự
Mặt thực tiễn: Trên cơ sở nghiên cứu, đánh giá việc áp dụng các qui định của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 vào hoạt động xét xử sơ thẩm hình sự từ thực tiễn tại Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Đắk Lắk. Luận văn phân tích những bất cập trong các qui định của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 và những hạn chế, tồn tại trong việc áp dụng qui định của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 từ thực tiễn của TAND hai cấp tỉnh Đắk Lắk, tìm ra nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế và đề ra phương hướng nâng cao chất lượng bản án hình sự sơ thẩm trong bối cảnh cải cách tư pháp cũng như nhiệm vụ bảo vệ quyền con người, quyền công dân theo hiến pháp.
V. Phạm Vi Nghiên Cứu Bản Án Hình Sự TAND Hai Cấp Đắk Lắk
Luận văn nghiên cứu các vấn đề lý luận chung về bản án hình sự sơ thẩm. Nghiên cứu qui định của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 về bản án hình sự sơ thẩm và thực tiễn áp dụng của TAND hai cấp tỉnh Đắk Lắk. Phạm vi nghiên cứu: Nghiên cứu pháp luật thực định và việc áp dụng các quy định của Bộ Luật Tố tụng hình sự năm 2015 về bản án sơ thẩm vụ án hình sự qua thực tiễn xét xử của Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Đắk Lắk.
5.1. Phương Pháp Luận Nghiên Cứu Bản Án Hình Sự Sơ Thẩm
Luận văn được thực hiện trên nền tảng phương pháp biện chứng của chủ nghĩa Mác – Lênin, kết hợp với sử dụng đồng bộ các phương pháp: tổng kết thực tiễn, phương pháp logic, phương pháp phân tích - tổng hợp trong nghiên cứu lý luận, phương pháp thống kê, so sánh, phương pháp chuyên gia… Phương pháp luận: Luận văn sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa duy vật lịch sử, quan điểm của Đảng và nhà nước về cải cách tư pháp, bảo vệ quyền con người.
5.2. Phương Pháp Nghiên Cứu Cụ Thể Về Bản Án Hình Sự
Phương pháp nghiên cứu cụ thể: Phương pháp lịch sử; phương pháp so sánh; phương pháp phân tích – tổng hợp, phương pháp nghiên cứu vụ án điển hình, phương pháp tham khảo tư liệu trong các công trình đã công bố; phương pháp thống kê, tổng hợp số liệu trong báo cáo của Tòa án.
VI. Điểm Mới Trong Nghiên Cứu Bản Án Ý Nghĩa Khoa Học
Luận văn là công trình khoa học nghiên cứu một cách có hệ thống và tương đối toàn diện vấn đề lý luận về bản án hình sự theo pháp luật TTHS Việt Nam năm 2015. Chỉ ra những bất cập trong pháp luật thực định về bản án và quy trình ra bản án tại phiên tòa hình sự sơ thẩm. Trên cơ sở đó đề xuất kiến nghị hoàn thiện qui định của pháp luật tố tụng hình sự. Đánh giá được thực tiễn áp dụng qui định của pháp luật tố tụng hình sự trong xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự của TAND hai cấp tỉnh Đăk Lăk. Qua đó đề xuất một số giải pháp cho từng nhóm vấn đề nhằm nâng cao chất lượng bản án hình sự sơ thẩm.
6.1. Kết Cấu Chi Tiết Của Luận Văn Về Bản Án Hình Sự
Ngoài lời nói đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 3 chương, mục - Chương 1: Một số vấn đề chung về Bản án hình sự sơ thẩm - Chương 2: Thực trạng viết bản án hình sự sơ thẩm tại Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Đắk Lắk - Chương 3: Các giải pháp để nâng cao chất lượng Bản án hình sự sơ thẩm tại tỉnh Đắk Lắk.
