I. Giới thiệu về Mô Hình CAPM
Mô hình CAPM (Mô hình định giá tài sản vốn) đã trở thành một công cụ quan trọng trong lĩnh vực tài chính. Nó giúp các nhà đầu tư ước lượng tỷ suất sinh lợi kỳ vọng dựa trên rủi ro hệ thống, được đo lường bằng hệ số Beta. Theo Graham và Harvey (2001), CAPM không chỉ được sử dụng để ước tính chi phí sử dụng vốn mà còn để đánh giá thành quả của các danh mục đầu tư. Tuy nhiên, tính chính xác của mô hình này vẫn là một câu hỏi lớn trong giới học thuật. Hầu hết các nghiên cứu trước đây đều dựa trên giả định thị trường hoàn hảo, điều này không phản ánh đúng thực tế của các thị trường tài chính hiện nay. Do đó, nghiên cứu này nhằm xây dựng lại mô hình CAPM trong bối cảnh thị trường không hoàn hảo, từ đó cung cấp một cái nhìn mới về cách tính toán hệ số Beta trong điều kiện thực tế.
1.1. Lý do chọn đề tài
Mô hình CAPM đã được sử dụng rộng rãi trong lĩnh vực tài chính nhờ vào tính đơn giản và khả năng ứng dụng thực tiễn. Tuy nhiên, việc áp dụng mô hình này trong các thị trường không hoàn hảo vẫn còn nhiều thách thức. Nghiên cứu này nhằm làm rõ sự khác biệt giữa hệ số Beta tính toán trong thị trường không hoàn hảo và trong mô hình CAPM truyền thống. Điều này có thể giúp các nhà đầu tư và các nhà quản lý doanh nghiệp đưa ra quyết định chính xác hơn trong việc lựa chọn danh mục đầu tư và tính toán chi phí sử dụng vốn.
1.2. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu chính của nghiên cứu là xem xét tác động của tính không hiệu quả của thị trường đến mô hình CAPM và hệ số Beta. Nghiên cứu sẽ trả lời các câu hỏi như: Hệ số Beta tính toán trong thị trường không hoàn hảo có khác biệt so với mô hình CAPM truyền thống hay không? Phân phối xác suất của hệ số Beta trong thị trường không hoàn hảo có khác biệt gì so với mô hình truyền thống? Yếu tố rủi ro không giao dịch Y có giúp giải thích cho tỷ suất sinh lợi của danh mục hay không?
II. Khung lý thuyết về Mô Hình CAPM
Mô hình CAPM được xây dựng dựa trên lý thuyết lựa chọn danh mục đầu tư của Markowitz. Mô hình này giả định rằng các nhà đầu tư hành động hợp lý và chỉ quan tâm đến trung bình và phương sai của tỷ suất sinh lợi. Mối quan hệ giữa tỷ suất sinh lợi kỳ vọng và rủi ro được thể hiện qua hệ số Beta. Tuy nhiên, các nghiên cứu thực nghiệm cho thấy mối quan hệ này không ổn định theo thời gian. Fama và French (2003) đã chỉ ra rằng việc chọn danh mục đại diện cho danh mục thị trường có thể ảnh hưởng đến độ tin cậy của các kiểm định mô hình. Do đó, việc nghiên cứu CAPM trong bối cảnh thị trường không hoàn hảo là cần thiết để hiểu rõ hơn về mối quan hệ giữa rủi ro và tỷ suất sinh lợi.
2.1. Lý thuyết về CAPM
Mô hình CAPM cung cấp một cách tiếp cận đơn giản để đo lường rủi ro và tỷ suất sinh lợi. Theo lý thuyết, tỷ suất sinh lợi kỳ vọng của một tài sản có thể được tính toán dựa trên tỷ suất sinh lợi phi rủi ro và hệ số Beta. Tuy nhiên, các giả định phi thực tế của mô hình có thể dẫn đến những kết quả không chính xác trong thực tế. Việc nghiên cứu CAPM trong bối cảnh thị trường không hoàn hảo sẽ giúp làm rõ những khuyết điểm này và cung cấp một cái nhìn sâu sắc hơn về mối quan hệ giữa rủi ro và tỷ suất sinh lợi.
2.2. Các nghiên cứu thực nghiệm về CAPM
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng mối quan hệ giữa tỷ suất sinh lợi và hệ số Beta không phải lúc nào cũng mạnh mẽ. Một số giai đoạn cho thấy mối quan hệ này tồn tại, trong khi những giai đoạn khác lại không. Điều này có thể do các yếu tố như sự thay đổi trong điều kiện thị trường hoặc sự không hoàn hảo trong việc chọn danh mục đại diện cho thị trường. Nghiên cứu này sẽ xem xét các yếu tố này và đánh giá lại mô hình CAPM trong bối cảnh thị trường không hoàn hảo.
III. Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng dữ liệu hàng ngày của các công ty phi tài chính niêm yết tại Sở Giao dịch Chứng khoán TP Hồ Chí Minh từ năm 2009 đến 2016. Dữ liệu này sẽ được sử dụng để tính toán hệ số Beta trong thị trường không hoàn hảo và so sánh với hệ số Beta từ mô hình CAPM truyền thống. Hồi quy OLS sẽ được áp dụng để kiểm tra mối quan hệ giữa yếu tố rủi ro không giao dịch Y và tỷ suất sinh lợi của danh mục. Phương pháp này sẽ giúp xác định xem yếu tố Y có ảnh hưởng đáng kể đến tỷ suất sinh lợi hay không.
3.1. Dữ liệu và mẫu nghiên cứu
Dữ liệu được thu thập từ các công ty phi tài chính niêm yết trên sàn chứng khoán HOSE. Mẫu nghiên cứu bao gồm hơn 250 công ty, cho phép phân tích sâu rộng về mối quan hệ giữa rủi ro và tỷ suất sinh lợi. Việc sử dụng dữ liệu hàng ngày giúp tăng độ chính xác trong việc tính toán hệ số Beta và đánh giá tác động của yếu tố rủi ro không giao dịch Y.
3.2. Thiết lập mô hình
Mô hình nghiên cứu sẽ được thiết lập dựa trên các yếu tố rủi ro không giao dịch và mô hình 3 nhân tố của Fama-French. Các giả thuyết nghiên cứu sẽ được kiểm định thông qua hồi quy OLS, nhằm xác định mối quan hệ giữa các yếu tố này và tỷ suất sinh lợi của danh mục. Phương pháp này sẽ giúp làm rõ vai trò của yếu tố rủi ro không giao dịch trong việc giải thích tỷ suất sinh lợi.
IV. Kết quả nghiên cứu thực nghiệm
Kết quả nghiên cứu cho thấy hệ số Beta tính toán trong thị trường không hoàn hảo có sự khác biệt đáng kể so với hệ số Beta từ mô hình CAPM truyền thống. Phân phối xác suất của hệ số Beta trong thị trường không hoàn hảo có xu hướng phân tán rộng hơn, cho thấy sự biến động lớn hơn trong tỷ suất sinh lợi. Yếu tố rủi ro không giao dịch Y cũng cho thấy khả năng giải thích đáng kể cho tỷ suất sinh lợi của các cổ phiếu trên sàn chứng khoán HOSE. Những phát hiện này có ý nghĩa quan trọng cho các nhà đầu tư và các nhà quản lý doanh nghiệp trong việc đưa ra quyết định đầu tư.
4.1. Kết quả kiểm tra giả thuyết
Kết quả kiểm tra cho thấy rằng hệ số Beta trong thị trường không hoàn hảo có sự khác biệt rõ rệt so với mô hình CAPM truyền thống. Điều này cho thấy rằng việc áp dụng mô hình CAPM trong bối cảnh thị trường không hoàn hảo cần được xem xét lại. Các nhà đầu tư nên cân nhắc đến các yếu tố rủi ro không giao dịch khi đưa ra quyết định đầu tư.
4.2. Phân tích hồi quy
Phân tích hồi quy cho thấy yếu tố rủi ro không giao dịch Y có ảnh hưởng đáng kể đến tỷ suất sinh lợi của danh mục. Kết quả này cho thấy rằng các nhà đầu tư cần chú ý đến các yếu tố không giao dịch khi đánh giá tỷ suất sinh lợi của các khoản đầu tư. Điều này có thể giúp cải thiện độ chính xác trong việc ước lượng chi phí sử dụng vốn và đánh giá thành quả của danh mục đầu tư.
V. Kết luận
Nghiên cứu đã chỉ ra rằng mô hình CAPM cần được điều chỉnh để phù hợp với thực tế của thị trường không hoàn hảo. Hệ số Beta tính toán trong bối cảnh này có sự khác biệt đáng kể so với mô hình truyền thống. Yếu tố rủi ro không giao dịch Y cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giải thích tỷ suất sinh lợi. Những phát hiện này không chỉ có giá trị cho các nhà đầu tư mà còn cho các nhà nghiên cứu trong việc phát triển lý thuyết tài chính. Việc áp dụng mô hình CAPM trong bối cảnh không hoàn hảo sẽ giúp cải thiện độ chính xác trong việc ước lượng chi phí sử dụng vốn và đánh giá thành quả của danh mục đầu tư.
