Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa sâu rộng, Việt Nam đã ký kết hơn 12 Hiệp định thương mại tự do (FTA) đa phương và song phương, tạo ra môi trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt cho các doanh nghiệp trong nước. Việc nâng cao năng lực cạnh tranh, đổi mới cơ cấu tổ chức và lựa chọn chiến lược kinh doanh phù hợp trở thành yếu tố then chốt quyết định sự thành bại của doanh nghiệp trên thị trường hiện nay. Công ty Cổ phần Xây lắp Điện I (PCC1) là doanh nghiệp dẫn đầu trong lĩnh vực xây lắp các công trình truyền tải điện với thị phần khoảng 35% toàn quốc, đồng thời mở rộng hoạt động sang các lĩnh vực sản xuất công nghiệp, đầu tư năng lượng và bất động sản.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích cơ sở lý thuyết về xây dựng và thực hiện chiến lược kinh doanh, đánh giá thực trạng triển khai chiến lược tại PCC1 giai đoạn 2013-2017, từ đó đề xuất phương án áp dụng mô hình Thẻ điểm cân bằng (Balanced Scorecard - BSC) nhằm nâng cao hiệu quả quản trị chiến lược trong giai đoạn 2018-2020, tầm nhìn đến năm 2030. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại PCC1 với dữ liệu thu thập từ năm 2012 đến 2018, bao gồm báo cáo tài chính, báo cáo sản xuất kinh doanh và phỏng vấn chuyên gia nội bộ.

Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng trong việc giúp lãnh đạo PCC1 lựa chọn và triển khai chiến lược kinh doanh phù hợp, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho việc áp dụng công cụ quản trị hiện đại nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững của doanh nghiệp trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản trị chiến lược hiện đại, bao gồm:

  • Lý thuyết Thẻ điểm cân bằng (Balanced Scorecard - BSC): Đây là công cụ quản trị chiến lược giúp doanh nghiệp phát triển cân bằng trên bốn khía cạnh: tài chính, khách hàng, quy trình nội bộ và học hỏi phát triển. BSC kết nối tầm nhìn, sứ mệnh với các mục tiêu chiến lược và các chỉ số đo lường hiệu quả (KPIs), từ đó tạo động lực và cam kết thực hiện trong toàn tổ chức.

  • Lý thuyết Chuỗi giá trị: Mô hình này phân tích các hoạt động chính và hỗ trợ trong doanh nghiệp để xác định điểm mạnh, điểm yếu và tạo lợi thế cạnh tranh thông qua việc tối ưu hóa các khâu tạo ra giá trị.

  • Mô hình Ma trận Boston (BCG): Phân loại danh mục sản phẩm/dịch vụ theo hai tiêu chí tăng trưởng thị trường và thị phần tương đối, giúp doanh nghiệp xác định chiến lược phát triển phù hợp cho từng đơn vị kinh doanh chiến lược (SBU).

  • Mô hình Ma trận GE-McKinsey: Phân tích danh mục đầu tư dựa trên sức hấp dẫn của thị trường và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, hỗ trợ ra quyết định đầu tư và phân bổ nguồn lực hiệu quả.

  • Lý thuyết Ansoff: Đề xuất bốn chiến lược tăng trưởng gồm thâm nhập thị trường, phát triển sản phẩm, phát triển thị trường và đa dạng hóa, giúp doanh nghiệp lựa chọn hướng đi phù hợp với mục tiêu tăng trưởng.

Các lý thuyết này được kết hợp để xây dựng khung phân tích toàn diện về xây dựng và thực hiện chiến lược kinh doanh tại PCC1.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu nghiên cứu bao gồm:

  • Dữ liệu thứ cấp: Các tài liệu chuyên ngành, báo cáo tài chính, báo cáo sản xuất kinh doanh, báo cáo thường niên của PCC1 từ năm 2012 đến 2018, cùng các nghiên cứu liên quan về quản trị chiến lược và mô hình BSC.

  • Dữ liệu sơ cấp: Thu thập qua phỏng vấn chuyên sâu với lãnh đạo và cán bộ quản lý PCC1, quan sát thực tế hoạt động doanh nghiệp.

Phương pháp phân tích sử dụng kết hợp:

  • Phân tích định tính: Tổng hợp, mô tả các lý thuyết quản trị chiến lược, đánh giá thực trạng xây dựng và thực hiện chiến lược tại PCC1, nhận diện thuận lợi và khó khăn.

  • Phân tích định lượng: Sử dụng thống kê mô tả các chỉ tiêu tài chính, sản xuất kinh doanh, đánh giá hiệu quả thực hiện chiến lược qua các chỉ số KPIs theo mô hình BSC.

Cỡ mẫu phỏng vấn gồm khoảng 15-20 cán bộ quản lý chủ chốt, được lựa chọn theo phương pháp chọn mẫu phi xác suất có chủ đích nhằm đảm bảo thu thập thông tin chuyên sâu và đại diện cho các phòng ban liên quan đến chiến lược. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2017 đến tháng 12/2018.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng doanh thu và lợi nhuận: Giai đoạn 2013-2017, doanh thu PCC1 tăng từ 2.024 tỷ đồng lên 3.161 tỷ đồng (tăng khoảng 56%), lợi nhuận sau thuế tăng từ 142 tỷ đồng lên 256 tỷ đồng (tăng 80%). Điều này cho thấy hiệu quả kinh doanh được cải thiện rõ rệt trong giai đoạn nghiên cứu.

  2. Thực trạng xây dựng và thực hiện chiến lược: PCC1 đã xác định rõ tầm nhìn, sứ mệnh và giá trị cốt lõi, đồng thời xây dựng các chiến lược tổng thể và bộ phận cho giai đoạn 2016-2020. Tuy nhiên, việc triển khai còn gặp nhiều hạn chế như thiếu sự quyết tâm đồng bộ từ lãnh đạo cấp trung, hệ thống thông tin nội bộ chưa hoàn chỉnh, dẫn đến khó khăn trong việc theo dõi và đánh giá kết quả thực hiện chiến lược.

  3. Áp dụng mô hình Thẻ điểm cân bằng (BSC): PCC1 lựa chọn BSC làm công cụ quản trị chiến lược nhằm cân bằng các mục tiêu tài chính và phi tài chính. Mô hình này giúp đo lường hiệu quả hoạt động qua các KPIs cụ thể, tạo động lực cho nhân viên và tăng cường sự cam kết từ lãnh đạo. Tuy nhiên, việc xây dựng hệ thống KPIs và thang điểm đánh giá còn chưa đồng bộ, gây khó khăn trong việc đánh giá chính xác hiệu quả thực thi.

  4. Thuận lợi và khó khăn khi áp dụng BSC: Thuận lợi gồm có sự cam kết từ lãnh đạo cấp cao, hệ thống máy móc thiết bị hiện đại, đội ngũ nhân sự chất lượng cao. Khó khăn chủ yếu là tư duy quản lý chưa đồng bộ, hệ thống trao đổi thông tin nội bộ yếu kém, khối lượng công việc chuyên môn lớn ảnh hưởng đến việc áp dụng công cụ quản trị mới.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy PCC1 đã có bước phát triển tích cực về doanh thu và lợi nhuận, phản ánh hiệu quả của chiến lược kinh doanh đã lựa chọn. Tuy nhiên, những hạn chế trong quản lý và thực thi chiến lược là nguyên nhân chính khiến doanh nghiệp chưa phát huy tối đa tiềm năng.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành, việc áp dụng BSC tại PCC1 tương tự như các doanh nghiệp lớn khác ở Việt Nam, khi BSC giúp kết nối tầm nhìn chiến lược với hoạt động thực tiễn, đồng thời tạo ra hệ thống đo lường hiệu quả toàn diện. Tuy nhiên, như một số nghiên cứu gần đây chỉ ra, thành công của BSC phụ thuộc lớn vào sự cam kết của lãnh đạo và khả năng xây dựng hệ thống KPIs phù hợp với đặc thù doanh nghiệp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng doanh thu và lợi nhuận giai đoạn 2013-2017, bảng đánh giá mức độ hoàn thành KPIs theo BSC năm 2017, cùng sơ đồ mô tả quy trình xây dựng và thực hiện chiến lược tại PCC1. Những biểu đồ và bảng này giúp minh họa rõ nét hiệu quả và những điểm cần cải thiện trong quản trị chiến lược của doanh nghiệp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường cam kết và vai trò lãnh đạo: Ban lãnh đạo PCC1 cần xác định rõ chiến lược kinh doanh và cam kết thực hiện xuyên suốt, đồng thời phân công rõ ràng trách nhiệm cho các cấp quản lý trung gian nhằm đảm bảo sự phối hợp hiệu quả trong triển khai chiến lược. Thời gian thực hiện: ngay trong năm 2019.

  2. Hoàn thiện hệ thống KPIs và thang điểm đánh giá: Xây dựng bộ KPIs cụ thể, đo lường được và phù hợp với từng phòng ban, đơn vị kinh doanh theo mô hình BSC, đồng thời thiết lập thang điểm đánh giá rõ ràng để theo dõi tiến độ và hiệu quả thực hiện. Chủ thể thực hiện: Phòng Quản trị chiến lược phối hợp với các phòng ban chức năng, hoàn thành trong quý 2/2019.

  3. Cải thiện hệ thống thông tin nội bộ: Đầu tư nâng cấp hệ thống quản lý thông tin, đảm bảo dữ liệu được cập nhật kịp thời, chính xác và dễ dàng truy cập cho các bộ phận liên quan, từ đó hỗ trợ công tác ra quyết định và giám sát chiến lược. Thời gian thực hiện: 2019-2020.

  4. Đào tạo và nâng cao nhận thức nhân viên: Tổ chức các khóa đào tạo về quản trị chiến lược, mô hình BSC và KPIs cho cán bộ quản lý và nhân viên nhằm nâng cao nhận thức, kỹ năng áp dụng công cụ quản trị hiện đại, tạo động lực và sự đồng thuận trong toàn tổ chức. Chủ thể thực hiện: Phòng Nhân sự phối hợp với Ban Lãnh đạo, triển khai từ năm 2019.

  5. Xây dựng văn hóa đổi mới và sáng tạo: Khuyến khích môi trường làm việc chuyên nghiệp, sáng tạo, gắn kết nhân viên với mục tiêu chiến lược của doanh nghiệp, qua đó nâng cao hiệu quả thực thi và khả năng thích ứng với thay đổi thị trường. Thời gian thực hiện: liên tục từ 2019 trở đi.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo doanh nghiệp: Giúp hiểu rõ vai trò và tầm quan trọng của việc lựa chọn, xây dựng và triển khai chiến lược kinh doanh hiệu quả, đồng thời cung cấp công cụ quản trị hiện đại như BSC để nâng cao năng lực cạnh tranh.

  2. Quản lý cấp trung và phòng ban chức năng: Cung cấp kiến thức về cách xây dựng KPIs, thang điểm đánh giá và phối hợp thực hiện chiến lược trong phạm vi bộ phận, từ đó nâng cao hiệu quả công việc và đóng góp vào mục tiêu chung của doanh nghiệp.

  3. Chuyên gia tư vấn quản trị chiến lược: Là tài liệu tham khảo hữu ích để tư vấn cho các doanh nghiệp trong việc áp dụng mô hình BSC và các lý thuyết quản trị chiến lược phù hợp với đặc thù ngành nghề và quy mô doanh nghiệp.

  4. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành Quản trị kinh doanh: Cung cấp một nghiên cứu thực tiễn về áp dụng lý thuyết quản trị chiến lược trong doanh nghiệp Việt Nam, giúp nâng cao hiểu biết và kỹ năng nghiên cứu trong lĩnh vực quản trị chiến lược.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chiến lược kinh doanh là gì và tại sao nó quan trọng?
    Chiến lược kinh doanh là chương trình hành động dài hạn giúp doanh nghiệp đạt được mục tiêu đã xác định. Nó quan trọng vì giúp doanh nghiệp định hướng hoạt động, phân bổ nguồn lực hiệu quả và tạo lợi thế cạnh tranh bền vững.

  2. Mô hình Thẻ điểm cân bằng (BSC) có ưu điểm gì trong quản trị chiến lược?
    BSC giúp doanh nghiệp cân bằng giữa các mục tiêu tài chính và phi tài chính, kết nối tầm nhìn với hành động cụ thể qua các KPIs, từ đó nâng cao hiệu quả thực thi và tạo động lực cho nhân viên.

  3. PCC1 đã đạt được những thành tựu gì trong giai đoạn 2013-2017?
    Doanh thu tăng từ 2.024 tỷ đồng lên 3.161 tỷ đồng, lợi nhuận sau thuế tăng từ 142 tỷ đồng lên 256 tỷ đồng, đồng thời giữ vị trí số 1 trong lĩnh vực xây lắp điện và sản xuất công nghiệp tại Việt Nam.

  4. Những khó khăn chính khi áp dụng BSC tại PCC1 là gì?
    Khó khăn gồm tư duy quản lý chưa đồng bộ, hệ thống thông tin nội bộ yếu kém, khối lượng công việc chuyên môn lớn và việc xây dựng KPIs chưa đồng bộ, gây khó khăn trong đánh giá hiệu quả.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả thực hiện chiến lược tại doanh nghiệp?
    Cần có cam kết mạnh mẽ từ lãnh đạo, xây dựng hệ thống KPIs rõ ràng, cải thiện hệ thống thông tin, đào tạo nhân viên và xây dựng văn hóa đổi mới sáng tạo trong toàn tổ chức.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa các lý thuyết quản trị chiến lược hiện đại, đặc biệt là mô hình Thẻ điểm cân bằng (BSC), làm cơ sở lý luận cho việc xây dựng và thực hiện chiến lược kinh doanh tại PCC1.
  • Phân tích thực trạng giai đoạn 2013-2017 cho thấy PCC1 đạt được tăng trưởng doanh thu và lợi nhuận ấn tượng nhưng còn tồn tại nhiều hạn chế trong quản lý và thực thi chiến lược.
  • Việc lựa chọn và áp dụng mô hình BSC tại PCC1 được đánh giá là phù hợp, giúp doanh nghiệp đo lường hiệu quả toàn diện và nâng cao sự cam kết của nhân viên.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường vai trò lãnh đạo, hoàn thiện hệ thống KPIs, cải thiện thông tin nội bộ và đào tạo nhân sự để nâng cao hiệu quả quản trị chiến lược.
  • Giai đoạn tiếp theo (2019-2020) cần tập trung triển khai các giải pháp này nhằm đảm bảo PCC1 duy trì vị thế dẫn đầu và phát triển bền vững trong tương lai.

Hành động tiếp theo: Lãnh đạo và các phòng ban liên quan tại PCC1 nên bắt đầu triển khai các đề xuất ngay từ quý 1 năm 2019, đồng thời thiết lập hệ thống giám sát tiến độ và hiệu quả thực hiện chiến lược theo mô hình BSC.