Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh giáo dục đại học Việt Nam đang chuyển đổi mạnh mẽ theo hướng định hướng nghề nghiệp ứng dụng, việc đánh giá năng lực giảng dạy của giảng viên đóng vai trò then chốt trong nâng cao chất lượng đào tạo. Chương trình đào tạo POHE (Professional Oriented Higher Education) tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam, đặc biệt ngành Công nghệ Rau – Hoa quả và Cảnh quan, được triển khai nhằm đáp ứng nhu cầu thực tiễn của thị trường lao động và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Tuy nhiên, việc đánh giá năng lực giảng dạy của giảng viên trong chương trình này còn thiếu bộ tiêu chí cụ thể, đo lường được và phù hợp với đặc thù ngành.

Mục tiêu nghiên cứu là xây dựng bộ tiêu chí đánh giá năng lực giảng dạy của giảng viên chương trình đào tạo POHE tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam, tập trung vào nhóm giảng viên ngành Rau – Hoa quả và Cảnh quan. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian 12 tháng (từ tháng 10/2015 đến 10/2016) tại Học viện, với phạm vi khảo sát bao gồm 69 giảng viên và 140 sinh viên đang theo học chương trình POHE ngành này. Việc xây dựng bộ tiêu chí không chỉ giúp đánh giá chính xác năng lực giảng dạy mà còn hỗ trợ nhà trường trong việc hoạch định kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên, từ đó nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội.

Bộ tiêu chí được kỳ vọng sẽ góp phần tạo ra công cụ đánh giá khách quan, khoa học, đồng thời thúc đẩy sự phát triển chuyên môn và đổi mới phương pháp giảng dạy của giảng viên, phù hợp với xu hướng đào tạo hiện đại và nhu cầu thực tiễn của ngành nông nghiệp ứng dụng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên mô hình năng lực AKS, bao gồm ba yếu tố chính: Kiến thức (Knowledge), Kỹ năng (Skills) và Thái độ (Attitude). Mô hình này giúp xác định các tiêu chí đánh giá năng lực giảng dạy của giảng viên một cách toàn diện, từ tri thức chuyên môn, kỹ năng sư phạm đến thái độ nghề nghiệp.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Năng lực giảng dạy: Khả năng thực hiện các hoạt động dạy học với chất lượng cao, bao gồm thiết kế kế hoạch giảng dạy, tổ chức hoạt động học tập, đánh giá kết quả học tập và phát triển chuyên môn.
  • Chương trình đào tạo POHE: Định hướng phát triển năng lực nghề nghiệp của sinh viên, lấy người học làm trung tâm, gắn kết chặt chẽ với nhu cầu thị trường lao động.
  • Đánh giá năng lực giảng dạy: Quá trình thu thập và phân tích thông tin để đưa ra nhận định về năng lực giảng dạy của giảng viên dựa trên các tiêu chí và chuẩn mực cụ thể.

Khung lý thuyết còn tham khảo các tiêu chuẩn đánh giá giảng viên POHE của các nước phát triển như Hà Lan, Hoa Kỳ, Anh, Australia, đồng thời kế thừa các quy định pháp luật Việt Nam như Luật Giáo dục Đại học và tiêu chuẩn kiểm định chất lượng giáo dục AUN-QA.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 69 giảng viên và 140 sinh viên ngành Rau – Hoa quả và Cảnh quan tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam. Ngoài ra, dữ liệu còn được bổ sung từ các cuộc phỏng vấn sâu bán cấu trúc với 2 cán bộ quản lý, 4 giảng viên cốt cán và 5 sinh viên.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS để xử lý thống kê mô tả, phân tích độ tin cậy Cronbach’s Alpha và phần mềm QUEST để kiểm định cấu trúc, độ phù hợp của các chỉ báo trong bộ tiêu chí.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được triển khai trong 12 tháng, từ tháng 10/2015 đến tháng 10/2016, bao gồm các giai đoạn xây dựng bộ tiêu chí, thu thập dữ liệu, phân tích và kiểm chứng độ tin cậy.

Quy trình xây dựng bảng hỏi dựa trên các chỉ báo được xác định từ cơ sở lý thuyết và thực tiễn, sau đó lấy ý kiến chuyên gia để hoàn thiện. Phiếu khảo sát sử dụng thang đo Likert 4 mức nhằm đánh giá mức độ phù hợp và thực hiện của từng chỉ báo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Bộ tiêu chí đánh giá năng lực giảng dạy gồm 6 tiêu chí chính với 27 chỉ báo: Bao gồm kỹ năng thiết kế kế hoạch giảng dạy (4 chỉ báo), kỹ năng tổ chức hoạt động giảng dạy (7 chỉ báo), kỹ năng đánh giá kết quả học tập (4 chỉ báo), tri thức và tầm hiểu biết (5 chỉ báo), kỹ năng chuyên môn (4 chỉ báo) và thái độ, đạo đức nghề nghiệp (3 chỉ báo).

  2. Độ tin cậy của bộ tiêu chí cao: Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha cho thấy hệ số tin cậy tổng thể đạt khoảng 0.92, trong đó các tiêu chí đều có hệ số trên 0.8, đảm bảo tính nhất quán nội bộ của bộ tiêu chí.

  3. Đánh giá của giảng viên và sinh viên có sự tương đồng cao: Trung bình điểm tự đánh giá của giảng viên đạt 3.45/4, trong khi điểm đánh giá của sinh viên là 3.38/4, cho thấy sự đồng thuận về năng lực giảng dạy hiện tại. Tuy nhiên, sinh viên đánh giá thấp hơn ở các chỉ báo liên quan đến đổi mới phương pháp giảng dạy và khuyến khích tư duy độc lập.

  4. Các chỉ báo về kỹ năng tổ chức hoạt động giảng dạy và kỹ năng đánh giá kết quả học tập có điểm số thấp hơn so với các tiêu chí khác: Cụ thể, chỉ báo về xử lý tình huống sư phạm và hướng dẫn sinh viên tự đánh giá có điểm trung bình khoảng 3.1, thấp hơn khoảng 10% so với các chỉ báo khác.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy bộ tiêu chí xây dựng phù hợp với đặc thù của chương trình đào tạo POHE ngành Rau – Hoa quả và Cảnh quan, đồng thời phản ánh đúng thực trạng năng lực giảng dạy của giảng viên tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam. Sự tương đồng giữa đánh giá của giảng viên và sinh viên khẳng định tính khách quan và khả năng ứng dụng của bộ tiêu chí.

Điểm thấp ở một số kỹ năng tổ chức và đánh giá học tập phản ánh nhu cầu bồi dưỡng thêm về phương pháp sư phạm hiện đại và kỹ năng quản lý lớp học, phù hợp với các nghiên cứu trước đây về năng lực giảng dạy tại các trường đại học Việt Nam. Việc sử dụng biểu đồ thanh thể hiện điểm trung bình từng chỉ báo sẽ giúp trực quan hóa các điểm mạnh và điểm yếu của giảng viên, từ đó hỗ trợ nhà trường trong việc xây dựng kế hoạch đào tạo và phát triển đội ngũ.

So với các nghiên cứu quốc tế, bộ tiêu chí này đã kế thừa và điều chỉnh phù hợp với điều kiện thực tế Việt Nam, đặc biệt là tính ứng dụng trong chương trình đào tạo định hướng nghề nghiệp ứng dụng POHE.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức các khóa đào tạo bồi dưỡng kỹ năng sư phạm hiện đại cho giảng viên: Tập trung vào kỹ năng tổ chức hoạt động học tập, xử lý tình huống sư phạm và đánh giá kết quả học tập theo năng lực. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do Trung tâm Đào tạo và Phát triển chuyên môn của Học viện chủ trì.

  2. Áp dụng bộ tiêu chí đánh giá năng lực giảng dạy làm công cụ chính thức trong đánh giá định kỳ giảng viên: Đảm bảo đánh giá khách quan, minh bạch và có cơ sở để phân loại, khen thưởng hoặc hỗ trợ phát triển. Thời gian áp dụng từ năm học tiếp theo.

  3. Xây dựng hệ thống phản hồi liên tục từ sinh viên và giảng viên: Thiết lập kênh thu thập ý kiến phản hồi thường xuyên để cập nhật, điều chỉnh bộ tiêu chí và phương pháp giảng dạy phù hợp với nhu cầu thực tế. Chủ thể thực hiện là Ban Đảm bảo chất lượng giáo dục, triển khai hàng kỳ học.

  4. Khuyến khích giảng viên tự đánh giá và phát triển bản thân: Tạo môi trường khuyến khích giảng viên tự nhận thức năng lực, chủ động học tập, đổi mới phương pháp giảng dạy và tham gia các hoạt động chuyên môn. Thời gian liên tục, có sự hỗ trợ từ các khoa và phòng ban liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo các trường đại học và học viện: Sử dụng bộ tiêu chí để xây dựng hệ thống đánh giá giảng viên, nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên phù hợp với định hướng nghề nghiệp ứng dụng.

  2. Giảng viên các chương trình đào tạo POHE và các ngành liên quan: Tham khảo để tự đánh giá năng lực giảng dạy, nhận diện điểm mạnh, điểm yếu và định hướng phát triển chuyên môn.

  3. Nhà nghiên cứu và chuyên gia giáo dục đại học: Áp dụng kết quả nghiên cứu làm cơ sở lý thuyết và thực tiễn cho các nghiên cứu tiếp theo về đánh giá năng lực giảng dạy và phát triển chương trình đào tạo định hướng nghề nghiệp.

  4. Cơ quan quản lý giáo dục và các tổ chức kiểm định chất lượng: Tham khảo để xây dựng tiêu chuẩn, quy trình đánh giá giảng viên phù hợp với xu hướng đổi mới giáo dục đại học và yêu cầu thị trường lao động.

Câu hỏi thường gặp

  1. Bộ tiêu chí đánh giá năng lực giảng dạy gồm những tiêu chí nào?
    Bộ tiêu chí gồm 6 tiêu chí chính: kỹ năng thiết kế kế hoạch giảng dạy, kỹ năng tổ chức hoạt động giảng dạy, kỹ năng đánh giá kết quả học tập, tri thức và tầm hiểu biết, kỹ năng chuyên môn và thái độ, đạo đức nghề nghiệp. Mỗi tiêu chí có các chỉ báo cụ thể để đo lường.

  2. Phương pháp thu thập dữ liệu trong nghiên cứu là gì?
    Nghiên cứu sử dụng phiếu tự đánh giá của giảng viên và phiếu khảo sát ý kiến sinh viên, kết hợp phỏng vấn sâu bán cấu trúc với cán bộ quản lý, giảng viên và sinh viên. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS và QUEST để đảm bảo độ tin cậy và tính hợp lệ.

  3. Bộ tiêu chí có thể áp dụng cho các ngành khác ngoài Rau – Hoa quả và Cảnh quan không?
    Bộ tiêu chí được thiết kế phù hợp với đặc thù ngành Rau – Hoa quả và Cảnh quan, tuy nhiên có thể điều chỉnh và mở rộng để áp dụng cho các ngành đào tạo POHE khác với sự tham vấn chuyên môn phù hợp.

  4. Làm thế nào để đảm bảo tính khách quan trong đánh giá năng lực giảng dạy?
    Kết hợp đánh giá của giảng viên tự đánh giá và đánh giá của sinh viên, đồng thời sử dụng các công cụ đo lường chuẩn hóa, phân tích thống kê để kiểm định độ tin cậy và tính hợp lệ của bộ tiêu chí.

  5. Ý nghĩa thực tiễn của bộ tiêu chí đối với Học viện Nông nghiệp Việt Nam?
    Bộ tiêu chí giúp Học viện có công cụ đánh giá chính xác năng lực giảng dạy, từ đó xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng phù hợp, nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và thị trường lao động.

Kết luận

  • Đã xây dựng thành công bộ tiêu chí đánh giá năng lực giảng dạy của giảng viên chương trình đào tạo POHE ngành Rau – Hoa quả và Cảnh quan gồm 6 tiêu chí với 27 chỉ báo cụ thể, đo lường được.
  • Bộ tiêu chí có độ tin cậy cao, phù hợp với thực tiễn giảng dạy tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam, được kiểm chứng qua khảo sát 69 giảng viên và 140 sinh viên.
  • Kết quả đánh giá cho thấy giảng viên có năng lực tốt nhưng cần cải thiện kỹ năng tổ chức hoạt động giảng dạy và đánh giá kết quả học tập.
  • Đề xuất các giải pháp bồi dưỡng, áp dụng bộ tiêu chí làm công cụ đánh giá chính thức và xây dựng hệ thống phản hồi liên tục nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy.
  • Khuyến nghị các đơn vị đào tạo, nhà quản lý và giảng viên tham khảo, áp dụng bộ tiêu chí để phát triển đội ngũ giảng viên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục đại học định hướng nghề nghiệp ứng dụng.

Học viện Nông nghiệp Việt Nam và các đơn vị liên quan nên tiếp tục triển khai áp dụng bộ tiêu chí, đồng thời nghiên cứu mở rộng cho các ngành đào tạo khác nhằm nâng cao hiệu quả đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.