Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và phát triển công nghiệp hóa, hiện đại hóa, công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng ngày càng trở nên phức tạp và đòi hỏi tính chuyên nghiệp cao. Tại Việt Nam, đặc biệt là tại thành phố Thái Nguyên – một trung tâm công nghiệp lớn của tỉnh, việc hoàn thiện công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước (NSNN) là nhiệm vụ chiến lược nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Giai đoạn 2014-2018, Ban Quản lý dự án Đầu tư xây dựng thành phố Thái Nguyên đã quản lý nhiều dự án với tổng mức đầu tư lớn, tuy nhiên vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như đầu tư dàn trải, kéo dài tiến độ, chất lượng công trình thấp và hiệu quả chưa cao.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng tại Ban Quản lý dự án Đầu tư xây dựng thành phố Thái Nguyên, xác định các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư công trong giai đoạn 2018-2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án sử dụng vốn NSNN do Ban quản lý dự án thành phố Thái Nguyên làm chủ đầu tư, với số liệu sơ cấp thu thập từ 63 dự án trong giai đoạn 2016-2017 và số liệu thứ cấp từ 2014-2018. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần hoàn thiện công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng, từ đó thúc đẩy phát triển hạ tầng kỹ thuật và đô thị hiện đại, nâng cao vị thế kinh tế của thành phố Thái Nguyên.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình, bao gồm:

  • Lý thuyết dự án đầu tư xây dựng công trình: Dự án được hiểu là tập hợp các hoạt động có liên quan nhằm tạo ra công trình xây dựng mới, mở rộng hoặc cải tạo, với các mục tiêu kỹ thuật, kinh tế, xã hội cụ thể trong một khoảng thời gian xác định. Dự án có tính duy nhất, gắn liền với đất, vốn đầu tư lớn và chịu nhiều ràng buộc về thời gian, chi phí và chất lượng.

  • Mô hình quản lý dự án đầu tư: Quản lý dự án bao gồm ba giai đoạn chính: lập kế hoạch, điều phối thực hiện và giám sát. Các mô hình tổ chức quản lý dự án phổ biến gồm mô hình chủ đầu tư trực tiếp, mô hình chủ nhiệm điều hành dự án, mô hình "chìa khóa trao tay", mô hình quản lý theo chức năng, tổ chức chuyên trách và dạng ma trận.

  • Khái niệm quản lý dự án đầu tư xây dựng: Quản lý dự án là quá trình áp dụng kiến thức, kỹ năng, công cụ và kỹ thuật để đảm bảo dự án hoàn thành đúng tiến độ, trong phạm vi ngân sách và đạt chất lượng yêu cầu. Nội dung quản lý bao gồm quản lý quá trình lập dự án, thẩm định, lựa chọn nhà thầu, quản lý chất lượng, chi phí và tiến độ thi công.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo tổng kết, báo cáo vốn, báo cáo đầu tư hàng năm của Ban Quản lý dự án Đầu tư xây dựng thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2014-2018. Số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát trực tiếp 63 dự án đang thực hiện và đã hoàn thành trong giai đoạn 2016-2017, cùng phỏng vấn cán bộ, lãnh đạo Ban quản lý dự án, nhà thầu xây lắp, tư vấn và các phòng ban chuyên môn thuộc UBND thành phố.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn mẫu phi xác suất theo phương pháp thuận tiện và chuyên gia nhằm đảm bảo đại diện cho các bên liên quan trong công tác quản lý dự án.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả (giá trị trung bình, tỷ lệ phần trăm), phân tích so sánh và phân tích tỷ lệ để đánh giá thực trạng công tác quản lý dự án. Thang đo Likert 5 điểm được áp dụng để đánh giá mức độ đồng thuận về các nội dung quản lý dự án.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập số liệu sơ cấp từ tháng 01/2016 đến 12/2017, số liệu thứ cấp từ 2014 đến 2018, phân tích và đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2018-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng công tác lập và thẩm định dự án: Tỷ lệ dự án được lập và thẩm định đúng quy trình đạt khoảng 75%, tuy nhiên còn tồn tại 25% dự án chưa đảm bảo đầy đủ hồ sơ, dẫn đến việc điều chỉnh tổng mức đầu tư và kéo dài tiến độ. Ví dụ, công tác lập dự án tại Ban quản lý có tỷ lệ hoàn thành đúng hạn đạt 78%, thẩm định dự án đạt 72%.

  2. Lựa chọn nhà thầu và quản lý chất lượng công trình: Việc lựa chọn nhà thầu tuân thủ quy định đấu thầu đạt 80%, nhưng công tác giám sát thi công và kiểm soát chất lượng còn hạn chế, với 30% dự án có sai sót về thiết kế và dự toán. Tỷ lệ công trình đạt chuẩn chất lượng theo thiết kế là 70%, thấp hơn so với mục tiêu đề ra.

  3. Quản lý chi phí và tiến độ thi công: Chi phí đầu tư có xu hướng vượt dự toán khoảng 15-20% do các phát sinh và điều chỉnh trong quá trình thi công. Tiến độ thi công trung bình bị chậm 18% so với kế hoạch, nguyên nhân chủ yếu do công tác giải phóng mặt bằng chậm và năng lực quản lý dự án còn hạn chế.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý dự án: Nhân tố chủ quan như năng lực cán bộ quản lý, phương pháp quản lý và công cụ kỹ thuật chiếm tỷ trọng ảnh hưởng lớn (khoảng 60%), bên cạnh các yếu tố khách quan như chính sách pháp luật và cơ chế quản lý nhà nước.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng tại Ban Quản lý dự án Đầu tư xây dựng thành phố Thái Nguyên đã đạt được một số kết quả tích cực như tuân thủ quy trình lập và thẩm định dự án, lựa chọn nhà thầu theo quy định. Tuy nhiên, tồn tại về chất lượng công trình, chi phí vượt dự toán và tiến độ thi công chậm là những vấn đề cần được khắc phục.

Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ năng lực quản lý dự án còn hạn chế, thiếu đồng bộ trong phối hợp giữa các bên liên quan, cũng như các khó khăn khách quan như giải phóng mặt bằng và nguồn vốn. So sánh với các nghiên cứu tại Hà Nội và Quảng Ninh, các vấn đề tương tự cũng được ghi nhận, đặc biệt là về tiến độ và chi phí đầu tư.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ phần trăm dự án hoàn thành đúng tiến độ, biểu đồ so sánh chi phí dự toán và thực tế, bảng tổng hợp các sai sót trong thiết kế và dự toán, giúp minh họa rõ nét các tồn tại và mức độ ảnh hưởng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng công tác khảo sát, thiết kế và lập dự án: Tăng cường kiểm tra, giám sát chặt chẽ các bước khảo sát, thiết kế kỹ thuật và lập dự án nhằm giảm thiểu sai sót, điều chỉnh không cần thiết. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án phối hợp với các đơn vị tư vấn, thời gian thực hiện: 2019-2021.

  2. Hoàn thiện quy trình thẩm định và phê duyệt dự án: Xây dựng quy trình chuẩn hóa, minh bạch và rút ngắn thời gian thẩm định, phê duyệt dự án để đảm bảo tiến độ. Chủ thể thực hiện: UBND thành phố và Ban Quản lý dự án, thời gian: 2019-2020.

  3. Đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng: Tăng cường phối hợp giữa Ban Quản lý dự án, các phòng ban chuyên môn và chính quyền địa phương để tháo gỡ vướng mắc, đảm bảo bàn giao mặt bằng đúng kế hoạch. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án, phòng Quản lý đô thị, thời gian: 2019-2022.

  4. Tăng cường quản lý chất lượng và giám sát thi công: Áp dụng công nghệ quản lý hiện đại, nâng cao năng lực cán bộ giám sát, thực hiện kiểm tra định kỳ và xử lý nghiêm các vi phạm về chất lượng. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án, nhà thầu thi công, thời gian: 2019-2025.

  5. Nâng cao năng lực quản lý dự án: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng quản lý dự án cho cán bộ Ban Quản lý dự án, đồng thời ứng dụng phần mềm quản lý dự án hiện đại. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án phối hợp với các cơ sở đào tạo, thời gian: 2019-2023.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án đầu tư xây dựng: Giúp nâng cao nhận thức, kỹ năng quản lý dự án, áp dụng các giải pháp thực tiễn để nâng cao hiệu quả công tác quản lý.

  2. Lãnh đạo các cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư và xây dựng: Cung cấp cơ sở khoa học để hoàn thiện chính sách, quy trình quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình sử dụng vốn NSNN.

  3. Nhà thầu xây dựng và tư vấn thiết kế: Hiểu rõ các yêu cầu quản lý, phối hợp hiệu quả với chủ đầu tư và Ban quản lý dự án nhằm đảm bảo chất lượng và tiến độ công trình.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, xây dựng: Là tài liệu tham khảo quý giá về lý thuyết, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu quản lý dự án đầu tư xây dựng tại Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý dự án đầu tư xây dựng là gì?
    Quản lý dự án đầu tư xây dựng là quá trình lập kế hoạch, điều phối và giám sát các hoạt động dự án nhằm đảm bảo hoàn thành đúng tiến độ, trong phạm vi ngân sách và đạt chất lượng yêu cầu. Ví dụ, quản lý tiến độ thi công, chi phí và chất lượng công trình.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý dự án?
    Bao gồm năng lực cán bộ quản lý, phương pháp quản lý, công cụ kỹ thuật, chính sách pháp luật và cơ chế phối hợp giữa các bên liên quan. Ví dụ, năng lực quản lý yếu có thể dẫn đến chậm tiến độ và vượt chi phí.

  3. Tại sao công tác giải phóng mặt bằng lại quan trọng?
    Giải phóng mặt bằng kịp thời tạo điều kiện cho thi công xây dựng không bị gián đoạn, giúp đảm bảo tiến độ dự án. Tại Thái Nguyên, giải phóng mặt bằng chậm là nguyên nhân chính gây kéo dài tiến độ thi công.

  4. Làm thế nào để nâng cao chất lượng công trình xây dựng?
    Thông qua việc lập kế hoạch chất lượng, đảm bảo chất lượng trong quá trình thi công, kiểm soát chất lượng vật liệu và nghiệm thu công trình theo tiêu chuẩn kỹ thuật. Việc giám sát chặt chẽ và xử lý kịp thời các sai sót cũng rất quan trọng.

  5. Mô hình quản lý dự án nào phù hợp với dự án đầu tư xây dựng tại Thái Nguyên?
    Mô hình tổ chức chuyên trách quản lý dự án hoặc mô hình dạng ma trận được đánh giá phù hợp do tính chất phức tạp và quy mô dự án, giúp tăng hiệu quả phối hợp và quản lý chuyên môn.

Kết luận

  • Luận văn đã đánh giá thực trạng công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng tại Ban Quản lý dự án Đầu tư xây dựng thành phố Thái Nguyên trong giai đoạn 2014-2018, chỉ ra những tồn tại về tiến độ, chi phí và chất lượng công trình.
  • Xác định các nhân tố chủ quan và khách quan ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý dự án, trong đó năng lực cán bộ và phương pháp quản lý đóng vai trò quan trọng.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng khảo sát, thiết kế, thẩm định dự án, đẩy nhanh giải phóng mặt bằng, tăng cường quản lý chất lượng và nâng cao năng lực quản lý dự án.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn trong việc hoàn thiện công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng tại Thái Nguyên, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2019-2025 và tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi áp dụng cho các địa phương khác.

Hành động khuyến nghị: Các cơ quan quản lý và Ban Quản lý dự án cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý dự án, đảm bảo phát triển bền vững hạ tầng xây dựng tại Thái Nguyên.