Tổng quan nghiên cứu

Tỉnh Cao Bằng, với diện tích 6.690,72 km² và dân số khoảng 507.183 người (năm 2009), là vùng đất giàu bản sắc văn hóa truyền thống đa dạng của các dân tộc thiểu số như Tày, Nùng, Dao, Mông. Lễ hội Pháo hoa huyện Quảng Uyên là một trong những lễ hội truyền thống tiêu biểu, thu hút đông đảo người dân và du khách tham gia hàng năm. Tuy nhiên, trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế, các giá trị văn hóa truyền thống của lễ hội đang đứng trước nguy cơ mai một, biến dạng do các hoạt động phi văn hóa và sự thiếu nhận thức đúng đắn của cộng đồng, đặc biệt là thế hệ trẻ.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng vai trò của Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch (VHTT&DL) tỉnh Cao Bằng trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của lễ hội Pháo hoa huyện Quảng Uyên, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực này. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại thị trấn Quảng Uyên, huyện Quảng Uyên, với thời gian khảo sát từ năm 2007 đến nay. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo vệ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, góp phần phát triển du lịch bền vững và nâng cao đời sống văn hóa tinh thần của cộng đồng địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và quản lý văn hóa, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Quản lý nhà nước được hiểu là hoạt động có tổ chức, sử dụng quyền lực nhà nước và pháp luật để điều chỉnh các quá trình xã hội nhằm đạt mục tiêu phát triển xã hội. Sở VHTT&DL là cơ quan chuyên môn thực hiện chức năng quản lý nhà nước về văn hóa tại địa phương, tham mưu cho UBND tỉnh ban hành chính sách, pháp luật và tổ chức thực hiện quản lý lễ hội truyền thống.

  • Lý thuyết bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa: Bảo tồn là hoạt động giữ gìn, bảo quản các giá trị văn hóa truyền thống khỏi sự xuống cấp, phá hoại; phát huy là việc khai thác, sử dụng các giá trị đó một cách hiệu quả để phục vụ phát triển xã hội. Hai khái niệm này có mối quan hệ biện chứng, hỗ trợ lẫn nhau trong việc duy trì và phát triển văn hóa truyền thống.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: quản lý nhà nước, quản lý văn hóa, bảo tồn văn hóa, phát huy giá trị văn hóa, lễ hội truyền thống, lễ hội Pháo hoa.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp:

  • Phương pháp thực địa và thu thập tài liệu: Khảo sát thực tế tại lễ hội Pháo hoa huyện Quảng Uyên, thu thập tài liệu từ Sở VHTT&DL tỉnh Cao Bằng và các cơ quan liên quan.

  • Phương pháp điều tra xã hội học: Sử dụng bảng khảo sát đánh giá công tác tổ chức và quản lý lễ hội với mẫu 150 du khách tham gia lễ hội, nhằm nắm bắt nhận thức, nhu cầu và đánh giá của cộng đồng về lễ hội.

  • Phương pháp phân tích số liệu: Phân tích thống kê các dữ liệu thu thập được để đánh giá thực trạng và hiệu quả công tác quản lý.

  • Phương pháp nghiên cứu logic lịch sử: Tái hiện quá trình hình thành, phát triển và biến đổi của lễ hội Pháo hoa trong bối cảnh lịch sử và xã hội hiện đại.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2007 đến năm 2014, tập trung vào việc khảo sát thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao vai trò quản lý nhà nước của Sở VHTT&DL tỉnh Cao Bằng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Vai trò quản lý nhà nước của Sở VHTT&DL trong bảo tồn lễ hội Pháo hoa: Sở đã tham mưu cho UBND tỉnh ban hành các văn bản quy phạm pháp luật, chính sách quản lý lễ hội; chỉ đạo, điều hành và phối hợp với các đơn vị liên quan tổ chức lễ hội. Theo khảo sát, 48,6% người tham gia lễ hội đã dự trên 10 lần, cho thấy sự ổn định và thu hút của lễ hội dưới sự quản lý của Sở.

  2. Thực trạng công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống: Lễ hội Pháo hoa vẫn giữ được các nghi lễ truyền thống như lễ khai quan rồng, lễ tế thần, lễ rước thần, cùng các trò chơi dân gian đặc sắc như tung còn, múa rồng, múa kỳ lân, cướp đầu pháo. Tuy nhiên, có hiện tượng các hoạt động phi văn hóa như mê tín dị đoan, trò chơi cờ bạc xuất hiện, ảnh hưởng đến hình ảnh lễ hội.

  3. Hạn chế trong công tác quản lý: Công tác tuyên truyền, giáo dục về giá trị văn hóa truyền thống còn hạn chế, đặc biệt với thế hệ trẻ. Việc phối hợp giữa các cơ quan chức năng chưa chặt chẽ, dẫn đến việc xử lý các hiện tượng tiêu cực chưa hiệu quả. Nguồn lực tài chính và nhân sự của Sở còn hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng tổ chức lễ hội.

  4. Đánh giá của cộng đồng và du khách: Khoảng 18,7% người tham gia lễ hội lần đầu tiên, cho thấy lễ hội có sức hút mới mẻ. Tuy nhiên, nhiều người chưa hiểu rõ nguồn gốc, ý nghĩa của lễ hội, phản ánh nhu cầu tăng cường công tác truyền thông và giáo dục văn hóa.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy Sở VHTT&DL tỉnh Cao Bằng đã thực hiện tốt vai trò quản lý nhà nước trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của lễ hội Pháo hoa, thể hiện qua việc duy trì các nghi lễ truyền thống và tổ chức các hoạt động văn hóa, thể thao phong phú. Tuy nhiên, các hạn chế về nguồn lực, phối hợp liên ngành và nhận thức cộng đồng đã ảnh hưởng đến hiệu quả công tác quản lý.

So sánh với các nghiên cứu về quản lý lễ hội truyền thống ở các địa phương khác, việc duy trì nghi lễ truyền thống và phát huy các trò chơi dân gian là điểm mạnh của Cao Bằng. Tuy nhiên, việc xử lý các hiện tượng tiêu cực và nâng cao nhận thức cộng đồng vẫn là thách thức chung. Việc sử dụng biểu đồ đánh giá mức độ hài lòng của người dân và du khách, cũng như bảng thống kê các hoạt động tổ chức lễ hội, sẽ minh họa rõ hơn về hiệu quả quản lý và các vấn đề tồn tại.

Ý nghĩa của nghiên cứu nằm ở việc cung cấp cơ sở khoa học để hoàn thiện chính sách, nâng cao năng lực quản lý và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống chính sách và pháp luật về quản lý lễ hội: Xây dựng và ban hành các quy chế tổ chức lễ hội phù hợp với đặc thù lễ hội Pháo hoa, đảm bảo tính nghiêm minh và linh hoạt trong quản lý. Thời gian thực hiện: 1-2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở VHTT&DL phối hợp với UBND tỉnh.

  2. Tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục văn hóa truyền thống: Đổi mới nội dung và hình thức tuyên truyền về giá trị lễ hội, pháp luật liên quan và thực hiện nếp sống văn hóa trong lễ hội, đặc biệt hướng tới thế hệ trẻ. Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm. Chủ thể thực hiện: Sở VHTT&DL, các trường học, đoàn thể địa phương.

  3. Nâng cao năng lực và kiện toàn bộ máy tổ chức quản lý: Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý văn hóa, tăng cường nhân sự chuyên môn, đồng thời tăng cường phối hợp liên ngành trong công tác quản lý và xử lý vi phạm. Thời gian thực hiện: 2-3 năm. Chủ thể thực hiện: Sở VHTT&DL, UBND các cấp.

  4. Đầu tư tài chính và phát triển nguồn lực cho công tác bảo tồn và phát huy lễ hội: Huy động nguồn lực từ ngân sách nhà nước và xã hội hóa để tổ chức lễ hội quy mô, chất lượng, đồng thời phát triển du lịch gắn với lễ hội. Thời gian thực hiện: dài hạn. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Sở VHTT&DL, các doanh nghiệp du lịch.

  5. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm: Thiết lập kế hoạch thanh tra, kiểm tra định kỳ và đột xuất, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm trong tổ chức lễ hội nhằm giữ gìn hình ảnh lễ hội trong sạch, văn minh. Thời gian thực hiện: liên tục. Chủ thể thực hiện: Sở VHTT&DL phối hợp với công an, các cơ quan chức năng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về văn hóa và du lịch: Giúp nâng cao hiệu quả quản lý lễ hội truyền thống, xây dựng chính sách phù hợp và tổ chức các hoạt động bảo tồn văn hóa.

  2. Các nhà nghiên cứu văn hóa, xã hội và quản lý công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý văn hóa truyền thống, đặc biệt trong bối cảnh phát triển kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế.

  3. Các tổ chức, cá nhân tham gia tổ chức lễ hội và phát triển du lịch địa phương: Hỗ trợ xây dựng kế hoạch tổ chức lễ hội, phát huy giá trị văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch bền vững.

  4. Cộng đồng dân cư địa phương và các tổ chức xã hội: Nâng cao nhận thức về giá trị văn hóa truyền thống, tham gia tích cực vào công tác bảo tồn và phát huy lễ hội, góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.

Câu hỏi thường gặp

  1. Vai trò chính của Sở VHTT&DL trong quản lý lễ hội Pháo hoa là gì?
    Sở VHTT&DL tham mưu cho UBND tỉnh ban hành chính sách, pháp luật, tổ chức chỉ đạo, phối hợp các đơn vị liên quan trong việc bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống và tổ chức lễ hội. Ví dụ, Sở đã phối hợp tổ chức lễ khai quan rồng, lễ tế thần và các trò chơi dân gian đặc sắc.

  2. Lễ hội Pháo hoa có những giá trị văn hóa đặc sắc nào?
    Lễ hội bao gồm các nghi lễ truyền thống như lễ khai quan rồng, lễ tế thần, lễ rước thần, cùng các trò chơi dân gian như tung còn, múa rồng, múa kỳ lân, cướp đầu pháo, thể hiện tín ngưỡng, tâm linh và nét văn hóa đặc trưng của đồng bào Tày-Nùng.

  3. Những thách thức lớn nhất trong công tác bảo tồn lễ hội hiện nay là gì?
    Bao gồm sự xuất hiện của các hoạt động phi văn hóa, mê tín dị đoan, hạn chế về nguồn lực tài chính và nhân sự, thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan chức năng, cũng như nhận thức chưa đầy đủ của cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ.

  4. Làm thế nào để nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị lễ hội?
    Thông qua đổi mới hình thức tuyên truyền, giáo dục trong trường học và cộng đồng, tổ chức các hoạt động văn hóa, nghệ thuật gắn với lễ hội, đồng thời phát huy vai trò của các tổ chức xã hội và truyền thông đại chúng.

  5. Lễ hội Pháo hoa có đóng góp gì cho phát triển du lịch địa phương?
    Lễ hội là nguồn tài nguyên văn hóa phi vật thể quan trọng, thu hút du khách trong và ngoài tỉnh, góp phần phát triển kinh tế địa phương, tạo việc làm và nâng cao đời sống người dân. Việc bảo tồn nghi lễ truyền thống và tổ chức các hoạt động văn hóa, thể thao đa dạng làm tăng sức hấp dẫn của lễ hội.

Kết luận

  • Lễ hội Pháo hoa huyện Quảng Uyên là di sản văn hóa phi vật thể quan trọng, chứa đựng nhiều giá trị lịch sử, văn hóa và xã hội đặc sắc của đồng bào các dân tộc tỉnh Cao Bằng.
  • Sở VHTT&DL tỉnh Cao Bằng đã thực hiện vai trò quản lý nhà nước tích cực trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của lễ hội, góp phần duy trì và phát triển lễ hội bền vững.
  • Công tác quản lý còn tồn tại hạn chế về nguồn lực, phối hợp liên ngành và nhận thức cộng đồng, ảnh hưởng đến hiệu quả bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào hoàn thiện chính sách, nâng cao năng lực quản lý, tăng cường tuyên truyền giáo dục và phát triển nguồn lực tài chính nhằm nâng cao vai trò của Sở trong công tác quản lý lễ hội.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi mới cho công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống lễ hội Pháo hoa, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương trong giai đoạn hội nhập.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất, tổ chức các chương trình đào tạo, tăng cường phối hợp liên ngành và đánh giá định kỳ hiệu quả công tác quản lý lễ hội.

Call to action: Các cơ quan quản lý, nhà nghiên cứu và cộng đồng cần chung tay bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống để giữ gìn bản sắc dân tộc và phát triển bền vững.