KIỂM SOÁT NỘI BỘ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG KHỐI KHÁCH HÀNG DOANH NGHIỆP LỚN TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN KỸ THƢƠNG VIỆT NAM – SỞ GIAO DỊCH

• Tác giả: Vũ Thị Ngàn
• Người hướng dẫn: TS. Đào Nam Giang
• Trường học: Học viện Ngân hàng
• Chuyên ngành: Kế toán
• Đề tài: Kiểm Soát Nội Bộ Hoạt Động Tín Dụng Khối Khách Hàng Doanh Nghiệp Lớn Tại Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Kỹ Thương Việt Nam – Sở Giao Dịch
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VỀ KIỂM SOÁT NỘI BỘ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI
• 1.1. Khái quát về hoạt động tín dụng tại các ngân hàng thương mại
• 1.1.1. Khái niệm và phân loại hoạt động tín dụng ngân hàng
• 1.1.2. Vai trò của hoạt động tín dụng ngân hàng
• 1.1.3. Nguyên tắc của tín dụng ngân hàng
• 1.1.4. Rủi ro tín dụng
• 1.1.5. Kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại các ngân hàng thương mại
• 1.1.5.1. Khái niệm kiểm soát nội bộ
• 1.1.5.2. Kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng
• 1.1.5.3. Sự cần thiết phải kiểm soát nội bộ đối với hoạt động tín dụng trong ngân hàng thương mại
• 1.2. Tổng quan nghiên cứu
• 1.2.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu trên thế giới
• 1.2.2. Tổng quan các công trình nghiên cứu trong nước
• 1.3. KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
• 2. CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU KIỂM SOÁT NỘI BỘ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG KHỐI KHÁCH HÀNG DOANH NGHIỆP LỚN TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN KỸ THƢƠNG VIỆT NAM – SỞ GIAO DỊCH
• 2.1. Phương pháp thu thập tài liệu
• 2.2. Phương pháp phỏng vấn lãnh đạo
• 2.3. Phương pháp khảo sát cán bộ nhân viên
• 2.4. KẾT LUẬN CHƯƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ ĐÁNH GIÁ VỀ KIỂM SOÁT NỘI BỘ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG KHỐI KHÁCH HÀNG DOANH NGHIỆP LỚN TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN KỸ THƢƠNG VIỆT NAM – SỞ GIAO DỊCH
• 3.1. Giới thiệu chung về hoạt động tín dụng khối khách hàng doanh nghiệp lớn tại Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ thương Việt Nam – Sở Giao dịch
• 3.2. Cơ cấu tổ chức hoạt động tín dụng
• 3.3. Nguyên tắc và chính sách cấp tín dụng
• 3.4. Hệ thống thông tin và chấm điểm khách hàng doanh nghiệp
• 3.5. Quy trình kiểm tra và giám sát sau vay
• 3.6. Kết quả phân tích các tài liệu về kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng khối khách hàng doanh nghiệp lớn
• 3.7. Phân tích kết quả phỏng vấn các lãnh đạo về kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng khối khách hàng doanh nghiệp lớn
• 3.8. Phân tích kết quả khảo sát
• 3.9. KẾT LUẬN CHƯƠNG 3
• 4. CHƯƠNG 4: THẢO LUẬN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ KHUYẾN NGHỊ CHO KIỂM SOÁT NỘI BỘ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG KHỐI KHÁCH HÀNG DOANH NGHIỆP LỚN TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN KỸ THƢƠNG VIỆT NAM – SỞ GIAO DỊCH
• 4.1. Yêu cầu hoàn thiện kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng khối khách hàng doanh nghiệp lớn tại ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam – Sở Giao dịch
• 4.2. Thảo luận về kết quả nghiên cứu và khuyến nghị để nâng cao hiệu quả kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng khối khách hàng doanh nghiệp lớn tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam – Sở Giao dịch
• 4.3. Thảo luận về kết quả nghiên cứu kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng khối khách hàng doanh nghiệp lớn
• 4.4. Các khuyến nghị để nâng cao hiệu quả kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng khối khách hàng doanh nghiệp lớn
• 4.5. Hạn chế của đề tài
• 4.6. KẾT LUẬN CHƯƠNG 4
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU
• DANH MỤC VIẾT TẮT

I. Tổng Quan Về Kiểm Soát Nội Bộ Tín Dụng Tại Techcombank

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế sâu rộng, hoạt động của các ngân hàng thương mại (NHTM) tại Việt Nam đóng vai trò then chốt. Hoạt động tín dụng được xem là một trong những hoạt động quan trọng, mang lại lợi nhuận cao cho ngân hàng. Tuy nhiên, rủi ro tín dụng cũng là một thách thức lớn, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động của ngân hàng, dẫn đến nợ xấu và suy giảm uy tín. Theo Ủy ban Basel về giám sát ngân hàng, tổn thất trong hoạt động ngân hàng thường xuất phát từ việc các ngân hàng không duy trì kiểm soát nội bộ hiệu quả để ngăn chặn và phát hiện sớm các dấu hiệu rủi ro. Do đó, bên cạnh các biện pháp kỹ thuật và nghiệp vụ, việc kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát và giám sát rủi ro tín dụng, hạn chế thất thoát vốn. Ủy ban Basel (1998) nhấn mạnh rằng kiểm soát nội bộ hữu hiệu là nền tảng cho hoạt động ngân hàng an toàn và lành mạnh.

1.1. Khái niệm và phân loại hoạt động tín dụng ngân hàng

Luật các Tổ chức tín dụng số 47/2010/QH12 định nghĩa hoạt động tín dụng là việc tổ chức tín dụng sử dụng nguồn vốn tự có, nguồn vốn huy động để cấp tín dụng. Việc cấp tín dụng được thực hiện thông qua các nghiệp vụ cho vay, chiết khấu, cho thuê tài chính, bao thanh toán, bảo lãnh ngân hàng. Hoạt động tín dụng được chia thành hai mảng chính: tín dụng cá nhân và tín dụng doanh nghiệp. Dựa vào thời gian, đối tượng và mục đích sử dụng vốn, hoạt động tín dụng có thể được phân loại thành tín dụng ngắn hạn, trung hạn, dài hạn; tín dụng vốn lưu động, vốn cố định; tín dụng sản xuất và lưu thông hàng hóa, tín dụng tiêu dùng.

1.2. Tầm quan trọng của hoạt động tín dụng đối với Techcombank

Hoạt động tín dụng đóng vai trò quan trọng trong việc bổ sung vốn kinh doanh, mở rộng sản xuất cho các cá nhân và tổ chức. Ngân hàng thực hiện chức năng trung gian tài chính, kết nối giữa người thừa vốn và người thiếu vốn. Thông qua kiểm soát của Chính phủ, sự điều tiết của Ngân hàng Nhà nước, các gói ưu đãi lãi suất, các ngành nghề ưu tiên có cơ hội tiếp cận vốn vay dễ dàng hơn, tạo điều kiện phát triển và chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Hoạt động tín dụng giúp hình thành cơ cấu vốn tối ưu cho doanh nghiệp, là đòn bẩy tài chính để tối đa hóa hiệu quả sử dụng vốn, nâng cao năng lực cạnh tranh.

II. Cách Techcombank Đối Mặt Với Rủi Ro Tín Dụng Doanh Nghiệp

Trong bối cảnh hội nhập và phát triển, các ngân hàng phải đối mặt với sự cạnh tranh và nhiều loại rủi ro. Hoạt động tín dụng là lĩnh vực nhạy cảm, tiềm ẩn nhiều rủi ro có thể gây tổn thất nghiêm trọng, tăng nợ xấu và giảm uy tín của ngân hàng. Theo Quyết định số 22/VBHN-NHNN, rủi ro tín dụng là khả năng xảy ra tổn thất do khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện nghĩa vụ theo cam kết. Techcombank định nghĩa rủi ro tín dụng là rủi ro do khách hàng không thực hiện một phần hoặc toàn bộ nghĩa vụ trả nợ. Rủi ro tín dụng có thể được phân loại theo thời gian, nguồn gốc hình thành, bao gồm rủi ro từ phía người cho vay, người vay và các nguyên nhân khác. Tuy nhiên, rủi ro tín dụng chủ yếu xuất phát từ người đi vay không đủ nguồn lực tài chính.

2.1. Phân loại rủi ro tín dụng doanh nghiệp lớn tại Techcombank

Rủi ro tín dụng có thể được phân loại theo nhiều tiêu chí khác nhau, bao gồm thời hạn của khoản vay (ngắn hạn, trung hạn, dài hạn), nguồn gốc phát sinh (từ phía ngân hàng, từ phía khách hàng, hoặc từ các yếu tố bên ngoài). Các yếu tố bên ngoài có thể bao gồm biến động kinh tế vĩ mô, thay đổi chính sách, hoặc các sự kiện bất khả kháng. Việc phân loại rủi ro tín dụng giúp Techcombank có cái nhìn tổng quan và chi tiết hơn về các loại rủi ro mà ngân hàng đang phải đối mặt, từ đó có thể xây dựng các biện pháp phòng ngừa và giảm thiểu rủi ro hiệu quả hơn.

2.2. Các nguyên tắc tín dụng ngân hàng Techcombank áp dụng

Các nguyên tắc tín dụng là cơ sở để ngân hàng đưa ra quyết định cấp hạn mức và cho vay. Vốn vay phải được sử dụng hợp lý, có mục đích rõ ràng và phù hợp với kế hoạch phát triển kinh tế xã hội của Nhà nước. Khách hàng cần cam kết mục đích sử dụng vốn trong hợp đồng tín dụng. Việc vay vốn phải được hoàn trả toàn bộ cả gốc và lãi đúng thời gian quy định. Ngân hàng cho vay với giá trị tài sản đảm bảo tương đương, đảm bảo an toàn vốn vay.

III. Kiểm Soát Nội Bộ Hoạt Động Tín Dụng Giải Pháp Hiệu Quả

Kiểm soát nội bộ (KSNB) là một hệ thống các chính sách, quy trình và hoạt động được thiết kế để đảm bảo đạt được các mục tiêu của tổ chức, bao gồm hiệu quả hoạt động, bảo vệ tài sản và tuân thủ pháp luật. Trong lĩnh vực ngân hàng, KSNB đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc quản lý rủi ro tín dụng, ngăn ngừa gian lận và đảm bảo hoạt động tín dụng lành mạnh. Theo COSO, KSNB là một quá trình, được thực hiện bởi HĐQT, Ban điều hành và các nhân viên khác của một tổ chức, được thiết kế để cung cấp sự đảm bảo hợp lý về việc đạt được các mục tiêu liên quan đến hoạt động, báo cáo và tuân thủ.

3.1. Định nghĩa và vai trò của Kiểm Soát Nội Bộ theo COSO

COSO định nghĩa KSNB là một quá trình, được thực hiện bởi HĐQT, Ban điều hành và các nhân viên khác của một tổ chức, được thiết kế để cung cấp sự đảm bảo hợp lý về việc đạt được các mục tiêu liên quan đến hoạt động, báo cáo và tuân thủ. KSNB bao gồm năm thành phần chính: môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin và truyền thông, và giám sát. Các thành phần này hoạt động đồng bộ để tạo thành một hệ thống KSNB hiệu quả.

3.2. Sự cần thiết của kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng

Kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng là cần thiết để đảm bảo rằng hoạt động tín dụng được thực hiện một cách hiệu quả, tuân thủ các quy định pháp luật và các chính sách của ngân hàng, đồng thời giảm thiểu rủi ro tín dụng. Kiểm soát nội bộ giúp ngân hàng xác định, đánh giá và quản lý các rủi ro tín dụng, ngăn ngừa gian lận và sai sót, và đảm bảo tính chính xác và tin cậy của thông tin tín dụng.

IV. Các Bước Nâng Cao Kiểm Soát Nội Bộ Tín Dụng tại Techcombank

Để nâng cao hiệu quả kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng, Techcombank cần thực hiện một số giải pháp. Trước hết, cần tăng cường môi trường kiểm soát bằng cách xây dựng văn hóa kiểm soát mạnh mẽ, thiết lập cơ cấu tổ chức rõ ràng và nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ kiểm soát. Bên cạnh đó, cần hoàn thiện quy trình kiểm soát, bao gồm quy trình thẩm định tín dụng, phê duyệt tín dụng, giải ngân và giám sát tín dụng. Đồng thời, cần ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động kiểm soát để tăng cường tính chính xác và hiệu quả. Cuối cùng, cần tăng cường kiểm tra, giám sát và đánh giá hiệu quả hoạt động kiểm soát nội bộ.

4.1. Hoàn thiện quy trình kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng

Quy trình kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng cần được rà soát và hoàn thiện để đảm bảo tính hiệu quả và phù hợp với thực tế hoạt động của Techcombank. Quy trình cần bao gồm các bước như xác định rủi ro, đánh giá rủi ro, thiết kế và thực hiện các biện pháp kiểm soát, và giám sát hiệu quả của các biện pháp kiểm soát. Quy trình cần được cập nhật thường xuyên để phản ánh những thay đổi trong môi trường kinh doanh và các quy định pháp luật.

4.2. Ứng dụng công nghệ vào kiểm soát hoạt động tín dụng Techcombank

Ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động kiểm soát nội bộ tín dụng giúp Techcombank tăng cường tính chính xác, hiệu quả và kịp thời của các hoạt động kiểm soát. Công nghệ có thể được sử dụng để tự động hóa các quy trình kiểm soát, thu thập và phân tích dữ liệu, và tạo ra các báo cáo về rủi ro tín dụng. Các công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI) và học máy (Machine Learning) có thể được sử dụng để phát hiện các dấu hiệu gian lận hoặc rủi ro tín dụng tiềm ẩn.

V. Đánh Giá Hiệu Quả Giải Pháp Kiểm Soát Nội Bộ Tín Dụng

Đánh giá hiệu quả của hệ thống kiểm soát nội bộ là bước quan trọng để đảm bảo hệ thống hoạt động hiệu quả và đáp ứng được các mục tiêu đề ra. Việc đánh giá cần được thực hiện định kỳ bởi một bộ phận độc lập, có đủ năng lực và kinh nghiệm. Kết quả đánh giá cần được báo cáo cho Ban điều hành và HĐQT để có các biện pháp điều chỉnh kịp thời. Bên cạnh đó, cần có các giải pháp cụ thể để khắc phục các điểm yếu và nâng cao hiệu quả của hệ thống kiểm soát nội bộ.

5.1. Phương pháp đánh giá hiệu quả kiểm soát tín dụng tại TCB

Việc đánh giá hiệu quả kiểm soát tín dụng có thể được thực hiện thông qua nhiều phương pháp khác nhau, bao gồm kiểm tra độc lập, tự đánh giá, và đánh giá của các cơ quan quản lý. Kiểm tra độc lập được thực hiện bởi bộ phận kiểm toán nội bộ hoặc một đơn vị kiểm toán bên ngoài. Tự đánh giá được thực hiện bởi các bộ phận liên quan đến hoạt động tín dụng. Đánh giá của các cơ quan quản lý được thực hiện trong quá trình thanh tra, kiểm tra.

5.2. Các giải pháp nâng cao hiệu quả kiểm soát hoạt động tín dụng

Để nâng cao hiệu quả kiểm soát hoạt động tín dụng, Techcombank cần tập trung vào các giải pháp sau: Tăng cường đào tạo và nâng cao năng lực cho cán bộ kiểm soát. Xây dựng hệ thống thông tin quản lý rủi ro tín dụng hiệu quả. Thiết lập cơ chế khuyến khích và khen thưởng cho cán bộ kiểm soát. Tăng cường sự phối hợp giữa các bộ phận liên quan đến hoạt động tín dụng.

Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động tín dụng tại các ngân hàng thương mại Việt Nam đóng vai trò trọng yếu trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và cung cấp nguồn vốn cho doanh nghiệp. Theo Luật các Tổ chức tín dụng số 47/2010/QH12, hoạt động tín dụng là việc tổ chức tín dụng sử dụng nguồn vốn tự có và huy động để cấp tín dụng cho khách hàng theo nguyên tắc có hoàn trả. Tín dụng ngân hàng được phân loại theo thời gian (ngắn hạn, trung hạn, dài hạn), đối tượng (vốn lưu động, vốn cố định) và mục đích sử dụng vốn (sản xuất, tiêu dùng). Hoạt động này không chỉ giúp doanh nghiệp mở rộng sản xuất mà còn tạo ra lợi nhuận cao cho ngân hàng. Tuy nhiên, rủi ro tín dụng là thách thức lớn, có thể dẫn đến tổn thất nghiêm trọng và ảnh hưởng đến uy tín của ngân hàng.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng kiểm soát nội bộ (KSNB) hoạt động tín dụng khối khách hàng doanh nghiệp lớn tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Kỹ Thương Việt Nam (Techcombank) – Sở Giao dịch trong giai đoạn 2020-2023. Nghiên cứu nhằm phân tích các thành phần cấu thành KSNB theo mô hình COSO, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả kiểm soát, giảm thiểu rủi ro tín dụng và đảm bảo hoạt động tín dụng an toàn, hiệu quả. Phạm vi nghiên cứu giới hạn tại phòng khách hàng doanh nghiệp lớn của Techcombank – Sở Giao dịch, tập trung vào các quy trình, chính sách và thực tiễn kiểm soát nội bộ.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ, góp phần nâng cao năng lực quản trị rủi ro tín dụng, bảo vệ tài sản ngân hàng và tăng cường sự tin cậy của khách hàng, đồng thời hỗ trợ ngân hàng đạt được các chỉ tiêu kinh doanh và phát triển bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên mô hình kiểm soát nội bộ COSO (Committee of Sponsoring Organizations) với 5 thành phần cấu thành: môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin và truyền thông, giám sát. Mô hình này được Ủy ban Basel về giám sát ngân hàng áp dụng để đánh giá hiệu quả kiểm soát nội bộ trong lĩnh vực ngân hàng, đặc biệt trong hoạt động tín dụng.

Các khái niệm chính bao gồm:

• Kiểm soát nội bộ (KSNB): Quá trình do Hội đồng quản trị, nhà quản lý và nhân viên thực hiện nhằm đảm bảo hiệu quả hoạt động, tin cậy báo cáo tài chính và tuân thủ pháp luật.
• Rủi ro tín dụng: Khả năng tổn thất do khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện nghĩa vụ trả nợ.
• Hoạt động tín dụng: Việc cấp vốn cho khách hàng theo các nguyên tắc và quy trình nhằm đảm bảo an toàn và hiệu quả.
• Môi trường kiểm soát: Nền tảng ảnh hưởng đến thiết kế và vận hành các thủ tục kiểm soát.
• Giám sát: Hoạt động đánh giá liên tục hoặc định kỳ nhằm đảm bảo KSNB vận hành hiệu quả.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng:

• Thu thập dữ liệu thứ cấp: Tổng hợp các văn bản, quy trình, quy định nội bộ của Techcombank liên quan đến kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng khối khách hàng doanh nghiệp lớn, bao gồm các quy chế tổ chức, chính sách tín dụng, quy trình phê duyệt, hệ thống chấm điểm khách hàng, quy định lưu trữ hồ sơ, và các báo cáo tài chính từ 2020 đến 2023.
• Phỏng vấn sâu: Thực hiện phỏng vấn trực tiếp với 6 lãnh đạo cấp cao và quản lý các phòng ban liên quan như phòng xử lý tín dụng, phòng thẩm định, phòng khách hàng doanh nghiệp lớn để thu thập thông tin thực tiễn, đánh giá các vấn đề tồn tại và đề xuất giải pháp.
• Khảo sát cán bộ nhân viên: Phát phiếu khảo sát cho 130 cán bộ thuộc các bộ phận quan hệ khách hàng, thẩm định, xử lý tín dụng và kiểm toán nội bộ, thu về 116 phiếu hợp lệ. Bảng câu hỏi gồm 22 câu hỏi đánh giá theo 5 thành phần của COSO với thang điểm 5 mức độ nhằm đo lường thực trạng kiểm soát nội bộ.
• Phân tích dữ liệu: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả, phân tích tỷ lệ phần trăm, so sánh và tổng hợp kết quả khảo sát, phỏng vấn để đánh giá mức độ hiện hữu và hiệu quả của các thành phần kiểm soát nội bộ.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2023 đến tháng 4/2023, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và phân tích chi tiết nhằm đưa ra kết luận chính xác.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Môi trường kiểm soát còn nhiều hạn chế: Khoảng 68% cán bộ đánh giá các quy định về quản lý rủi ro và phân công nhiệm vụ chưa rõ ràng, dẫn đến sự chồng chéo trách nhiệm và thiếu minh bạch trong hoạt động tín dụng. Việc đào tạo và phát triển năng lực nhân viên được đánh giá ở mức trung bình (khoảng 60% đồng thuận), chưa đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường.

2. Đánh giá rủi ro chưa đồng bộ và kịp thời: Hệ thống chấm điểm khách hàng doanh nghiệp lớn được áp dụng nhưng chỉ có 55% cán bộ cho rằng việc cập nhật và cảnh báo rủi ro được thực hiện kịp thời. Sự khác biệt về kinh nghiệm giữa chuyên viên thẩm định dưới 5 năm và trên 5 năm ảnh hưởng đến chất lượng đánh giá rủi ro.

3. Hoạt động kiểm soát tuân thủ chưa nghiêm ngặt: Khoảng 62% ý kiến cho rằng việc tuân thủ nguyên tắc kiểm soát như phân công nhiệm vụ, phê duyệt tín dụng qua nhiều cấp chưa được thực hiện đầy đủ, dẫn đến rủi ro sai sót và gian lận. Việc lưu trữ hồ sơ và bảo vệ tài sản cũng còn tồn tại những bất cập, ảnh hưởng đến tính minh bạch và an toàn.

4. Hệ thống thông tin và truyền thông chưa tối ưu: 58% cán bộ phản ánh việc trao đổi thông tin giữa các bộ phận còn vướng mắc, gây khó khăn trong việc xử lý hồ sơ và giám sát tín dụng. Các biện pháp bảo mật và cập nhật thông tin chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

5. Giám sát hoạt động tín dụng chưa thường xuyên và toàn diện: Các hoạt động kiểm tra, giám sát sau vay chủ yếu mang tính định kỳ, thiếu sự giám sát bất thường và liên tục. Chỉ 50% cán bộ đánh giá các cảnh báo rủi ro từ kiểm toán nội bộ được xử lý kịp thời, làm giảm khả năng phát hiện sớm các sai phạm.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc môi trường kiểm soát chưa được xây dựng chặt chẽ, đặc biệt là sự phân công nhiệm vụ và quyền hạn chưa rõ ràng, dẫn đến sự chồng chéo và thiếu trách nhiệm. So với các nghiên cứu tại các ngân hàng thương mại khác trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với nhận định về tính hiệu quả của KSNB còn thấp do yếu tố con người và quy trình chưa đồng bộ.

Việc đánh giá rủi ro chưa kịp thời và chưa đồng bộ giữa các bộ phận làm giảm khả năng phòng ngừa rủi ro tín dụng, làm tăng tỷ lệ nợ xấu và tổn thất cho ngân hàng. Hệ thống thông tin chưa tối ưu cũng làm giảm hiệu quả truyền thông nội bộ, ảnh hưởng đến quyết định phê duyệt và giám sát.

Kết quả khảo sát và phỏng vấn cho thấy cần thiết phải nâng cao năng lực nhân viên, hoàn thiện quy trình kiểm soát, tăng cường giám sát liên tục và cải thiện hệ thống thông tin để đảm bảo hoạt động tín dụng an toàn và hiệu quả. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ phần trăm đánh giá từng thành phần KSNB và bảng so sánh mức độ tuân thủ các quy định giữa các phòng ban.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo và phát triển năng lực nhân viên: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản trị rủi ro tín dụng và kiểm soát nội bộ cho cán bộ tín dụng, đặc biệt là chuyên viên thẩm định và xử lý tín dụng. Mục tiêu nâng cao tỷ lệ nhân viên đạt chuẩn năng lực lên trên 80% trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Nhân sự phối hợp Phòng Đào tạo.

2. Hoàn thiện quy trình phân công nhiệm vụ và quyền hạn: Rà soát, điều chỉnh và ban hành văn bản mô tả công việc rõ ràng, minh bạch cho từng vị trí liên quan đến hoạt động tín dụng doanh nghiệp lớn. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, nhằm giảm thiểu chồng chéo và tăng trách nhiệm cá nhân. Chủ thể thực hiện: Ban Lãnh đạo phối hợp Phòng Pháp chế.

3. Nâng cấp hệ thống thông tin và truyền thông nội bộ: Đầu tư cải tiến hệ thống Core banking T24, tích hợp các công cụ cảnh báo rủi ro tự động và nâng cao bảo mật thông tin. Mục tiêu hoàn thành trong 18 tháng, giúp tăng tính kịp thời và chính xác trong trao đổi thông tin. Chủ thể thực hiện: Phòng Công nghệ thông tin.

4. Tăng cường giám sát và kiểm tra định kỳ, bất thường: Thiết lập quy trình giám sát liên tục, bổ sung các cuộc kiểm toán nội bộ đột xuất nhằm phát hiện sớm sai phạm và rủi ro. Mục tiêu nâng tỷ lệ xử lý cảnh báo rủi ro lên trên 90% trong 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Kiểm toán nội bộ phối hợp Ban Điều hành.

5. Xây dựng hệ thống đánh giá và khen thưởng hiệu quả: Áp dụng các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả công việc dựa trên tuân thủ quy trình và kết quả kiểm soát nội bộ, đồng thời khen thưởng kịp thời để tạo động lực cho cán bộ. Thời gian triển khai trong 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Lãnh đạo và Phòng Nhân sự.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Ban lãnh đạo ngân hàng thương mại: Giúp hiểu rõ về tầm quan trọng và thực trạng kiểm soát nội bộ trong hoạt động tín dụng doanh nghiệp lớn, từ đó xây dựng chiến lược quản trị rủi ro hiệu quả.

2. Phòng quản lý rủi ro và kiểm toán nội bộ: Cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để thiết kế các quy trình giám sát, kiểm tra và đánh giá rủi ro tín dụng phù hợp với đặc thù ngân hàng.

3. Chuyên viên tín dụng và thẩm định: Nâng cao nhận thức về các yếu tố cấu thành kiểm soát nội bộ, giúp thực hiện công việc chính xác, tuân thủ quy định và giảm thiểu rủi ro.

4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, kiểm toán, tài chính ngân hàng: Là tài liệu tham khảo quý giá về mô hình kiểm soát nội bộ COSO áp dụng trong lĩnh vực tín dụng ngân hàng, đồng thời cung cấp dữ liệu thực tiễn tại một ngân hàng thương mại lớn tại Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

1. Kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng là gì?
   Kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng là quá trình do ngân hàng thiết lập nhằm đảm bảo hoạt động cấp tín dụng được thực hiện an toàn, hiệu quả, tuân thủ pháp luật và giảm thiểu rủi ro tín dụng. Ví dụ, việc phân công nhiệm vụ rõ ràng và kiểm tra chéo giúp phát hiện sai sót kịp thời.

2. Tại sao cần đánh giá rủi ro tín dụng thường xuyên?
   Đánh giá rủi ro giúp ngân hàng nhận diện các nguy cơ tiềm ẩn, từ đó thiết kế biện pháp kiểm soát phù hợp. Việc này giúp giảm tỷ lệ nợ xấu và tổn thất tài chính. Trong thực tế, các biến động thị trường và tình hình tài chính khách hàng thay đổi liên tục, đòi hỏi đánh giá cập nhật.

3. Mô hình COSO có vai trò gì trong kiểm soát nội bộ?
   Mô hình COSO cung cấp khung lý thuyết toàn diện với 5 thành phần cấu thành giúp ngân hàng xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ hiệu quả, từ môi trường kiểm soát đến giám sát. Đây là chuẩn mực quốc tế được nhiều ngân hàng áp dụng để quản trị rủi ro.

4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả kiểm soát nội bộ tại ngân hàng?
   Cần kết hợp đào tạo nhân viên, hoàn thiện quy trình, nâng cấp hệ thống thông tin và tăng cường giám sát. Ví dụ, việc áp dụng hệ thống cảnh báo tự động giúp phát hiện rủi ro nhanh hơn và xử lý kịp thời.

5. Ai là người chịu trách nhiệm chính trong kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng?
   Trách nhiệm thuộc về toàn bộ hệ thống từ Hội đồng quản trị, Ban lãnh đạo đến từng cán bộ thực hiện nghiệp vụ tín dụng. Mỗi cá nhân phải hiểu rõ quyền hạn và trách nhiệm của mình để đảm bảo kiểm soát hiệu quả.

Kết luận

• Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng khối khách hàng doanh nghiệp lớn tại Techcombank – Sở Giao dịch trong giai đoạn 2020-2023.
• Nghiên cứu áp dụng mô hình COSO với 5 thành phần cấu thành để đánh giá toàn diện các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm soát nội bộ.
• Kết quả khảo sát và phỏng vấn cho thấy nhiều hạn chế trong môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, hệ thống thông tin và giám sát.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực nhân viên, hoàn thiện quy trình, cải tiến hệ thống thông tin và tăng cường giám sát nhằm giảm thiểu rủi ro tín dụng.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp để đảm bảo hoạt động tín dụng an toàn, hiệu quả và bền vững.

Hành động ngay: Các nhà quản lý và cán bộ ngân hàng nên áp dụng các khuyến nghị trong luận văn để nâng cao hiệu quả kiểm soát nội bộ, góp phần phát triển ngân hàng vững mạnh trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt.