KIỂM SOÁT NỘI BỘ HOẠT ĐỘNG HUY ĐỘNG VỐN TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM - CHI NHÁNH TÂY HỒ

• Tác giả: Nguyễn Thị Thu Huyền
• Người hướng dẫn: PGS. Phạm Thanh Thủy
• Trường học: Học Viện Ngân Hàng
• Chuyên ngành: Kế toán – Kiểm toán
• Đề tài: Kiểm Soát Nội Bộ Hoạt Động Huy Động Vốn Tại Ngân Hàng Nông Nghiệp Và Phát Triển Nông Thôn Việt Nam - Chi Nhánh Tây Hồ
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KIỂM SOÁT NỘI BỘ HOẠT ĐỘNG HUY ĐỘNG VỐN TRONG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
• 1.1. ĐẶC ĐIỂM CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ẢNH HƯỞNG ĐẾN KIỂM SOÁT NỘI BỘ
• 1.1.1. Khái quát về ngân hàng thương mại, rủi ro trong hoạt động của ngân hàng thương mại
• 1.1.2. Khái quát hoạt động huy động vốn trong ngân hàng thương mại
• 1.2. KIỂM SOÁT NỘI BỘ HOẠT ĐỘNG HUY ĐỘNG VỐN TRONG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
• 1.2.1. Khái niệm và vai trò của kiểm soát nội bộ đối với hoạt động huy động vốn tại các ngân hàng thương mại
• 1.2.2. Các thành phần của kiểm soát nội bộ hoạt động huy động vốn tại các ngân hàng thương mại
• KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ HOẠT ĐỘNG HUY ĐỘNG VỐN TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM – CHI NHÁNH TÂY HỒ
• 2.1. GIỚI THIỆU CHUNG VỀ NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM - CHI NHÁNH TÂY HỒ
• 2.1.1. Khái quát về Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh Tây Hồ
• 2.1.2. Cơ cấu tổ chức Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh Tây Hồ
• 2.1.3. Tình hình hoạt động kinh doanh và hoạt động huy động vốn của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh Tây Hồ
• 2.2. THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ HOẠT ĐỘNG HUY ĐỘNG VỐN TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM – CHI NHÁNH TÂY HỒ
• 2.2.1. Môi trường kiểm soát tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam – Chi nhánh Tây Hồ
• 2.2.2. Quy trình đánh giá rủi ro tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam – Chi nhánh Tây Hồ
• 2.2.3. Các hoạt động kiểm soát tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam – Chi nhánh Tây Hồ
• 2.2.4. Hệ thống thông tin và trao đổi thông tin tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam – Chi nhánh Tây Hồ
• 2.2.5. Giám sát các kiểm soát tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam – Chi nhánh Tây Hồ
• 2.3. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ KIỂM SOÁT NỘI BỘ HOẠT ĐỘNG HUY ĐỘNG VỐN TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM – CHI NHÁNH TÂY HỒ
• 2.3.1. Kết quả đạt được
• 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân
• KẾT LUẬN CHƯƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN KIỂM SOÁT NỘI BỘ HOẠT ĐỘNG HUY ĐỘNG VỐN TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM – CHI NHÁNH TÂY HỒ
• 3.1. ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN CỦA NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM – CHI NHÁNH TÂY HỒ TRONG GIAI ĐOẠN 2022-2025
• 3.2. YÊU CẦU HOÀN THIỆN KIỂM SOÁT NỘI BỘ HOẠT ĐỘNG HUY ĐỘNG VỐN TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM – CHI NHÁNH TÂY HỒ
• 3.3. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN KIỂM SOÁT NỘI BỘ HOẠT ĐỘNG HUY ĐỘNG VỐN TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM – CHI NHÁNH TÂY HỒ
• 3.3.1. Giải pháp hoàn thiện môi trường kiểm soát tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam – Chi nhánh Tây Hồ
• 3.3.2. Giải pháp hoàn thiện quy trình đánh giá rủi ro tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam – Chi nhánh Tây Hồ
• 3.3.3. Giải pháp hoàn thiện các hoạt động kiểm soát tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam – Chi nhánh Tây Hồ
• 3.3.4. Giải pháp hoàn thiện giám sát các kiểm soát tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam – Chi nhánh Tây Hồ
• 3.4. Kiến nghị
• 3.4.1. Kiến nghị đối với Agribank
• 3.4.2. Kiến nghị đối với nhân viên ngân hàng
• 3.4.3. Kiến nghị đối với Chính phủ và ngân hàng nhà nước
• KẾT LUẬN CHƯƠNG 3
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Kiểm Soát Nội Bộ Hoạt Động Vốn Agribank Tây Hồ 55

Ngân hàng thương mại đóng vai trò trung gian tài chính quan trọng, là huyết mạch cung cấp vốn cho nền kinh tế. Sự phát triển đa dạng và lớn mạnh của các NHTM đi kèm với nhiều rủi ro tiềm ẩn. Một ngân hàng yếu kém có thể gây sụp đổ dây chuyền trong hệ thống tài chính. Để ngăn ngừa rủi ro, các NHTM cần thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ hiệu quả, bên cạnh các biện pháp thanh tra, kiểm tra từ cơ quan quản lý. Agribank, với quy mô lớn, luôn chú trọng an toàn trong hoạt động huy động vốn. Tuy nhiên, hiệu quả kiểm soát nội bộ chưa cao, đòi hỏi sự hoàn thiện để củng cố nền tảng kinh doanh, tăng lợi nhuận. Nghiên cứu này tập trung vào Agribank Tây Hồ nhằm góp phần vào sự phát triển chung của Agribank.Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính kết hợp với tổng hợp, phân tích dữ liệu. Dữ liệu sơ cấp được thu thập thông qua việc quan sát của tác giả trong quá trình trực tiếp làm công tác huy động vốn tại đơn vị. Dữ liệu thứ cấp dựa trên cơ sở số liệu qua báo cáo huy động vốn, báo cáo kết quả kinh doanh, báo cáo thực hiện kế hoạch hàng năm giai đoạn 2019 đến 2022 của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam – Chi nhánh Tây Hồ, sau đó tổng hợp, phân tích, so sánh, đánh giá và kết luận.

1.1. Khái niệm Ngân Hàng Thương Mại và Vai Trò Kinh Tế

Ngân hàng thương mại là tổ chức tín dụng kinh doanh vì mục tiêu lợi nhuận, chủ yếu nhận tiền gửi và cấp tín dụng. NHTM đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế thị trường, là nơi cung cấp vốn, cầu nối giữa doanh nghiệp và thị trường. Với chức năng trung gian tín dụng, NHTM đã khắc phục được những khiếm khuyết của thị trường tài chính, khơi thông nguồn vốn nhàn rỗi ở mọi tổ chức, cá nhân, mọi thành phần kinh tế… hình thành nên quỹ cho vay và sử dụng chúng để đáp ứng nhu cầu vốn cho nền kinh tế. Là một kênh phân phối vốn hiệu quả, NHTM tạo điều kiện cho các doanh nghiệp có khả năng tận dụng cơ hội đầu tư, mở rộng sản xuất kinh doanh, cải tiến qui trình công nghệ, từ đó nâng cao năng suất lao động để có thể đứng vững trong sự cạnh tranh khốc liệt của thị trường. Với khả năng cung cấp vốn, NHTM đã trở thành một trong những điểm khởi đầu cho sự phát triển kinh tế của mồi quốc gia.

1.2. Rủi ro Tiềm Ẩn trong Hoạt Động Ngân Hàng Tổng Quan

Hoạt động ngân hàng luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro, bao gồm rủi ro tín dụng, rủi ro thanh khoản, rủi ro hoạt động và rủi ro tuân thủ. Các rủi ro này có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh lời, sự ổn định tài chính và uy tín của ngân hàng. Để quản lý rủi ro hiệu quả, ngân hàng cần thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ mạnh mẽ, bao gồm các chính sách, quy trình và hoạt động kiểm soát để giảm thiểu rủi ro và đảm bảo tuân thủ pháp luật. Một ngân hàng có sức khỏe không tốt có thể dẫn đến sự sụp đổ dây chuyền trong hệ thống tài chính – ngân hàng trong nền kinh tế.

II. Kiểm Soát Nội Bộ Hoạt Động Huy Động Vốn Tổng Quan 58

Kiểm soát nội bộ (KSNB) là một hệ thống các chính sách và thủ tục được thiết kế để đảm bảo hoạt động của tổ chức diễn ra hiệu quả, tuân thủ pháp luật và bảo vệ tài sản. Trong hoạt động huy động vốn, KSNB đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an toàn, hiệu quả và tuân thủ các quy định. KSNB giúp ngăn ngừa gian lận, sai sót, giảm thiểu rủi ro và đảm bảo thông tin tài chính đáng tin cậy. Các thành phần của KSNB bao gồm môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin và truyền thông, và giám sát.Theo Phạm Thanh Thủy, KSNB là một hệ thống đảm bảo sự an toàn trong hoạt động ngân hàng.

2.1. Khái Niệm và Vai Trò của KSNB trong Huy Động Vốn

Kiểm soát nội bộ (KSNB) hoạt động huy động vốn bao gồm các biện pháp, quy trình, chính sách được thiết lập để đảm bảo hoạt động huy động vốn diễn ra an toàn, hiệu quả, tuân thủ pháp luật. Vai trò của KSNB là bảo vệ tài sản, ngăn ngừa gian lận, đảm bảo thông tin chính xác, tuân thủ quy định và hỗ trợ quản lý rủi ro. KSNB hiệu quả giúp ngân hàng đạt được mục tiêu kinh doanh một cách bền vững.

2.2. Các Thành Phần Chính của Hệ Thống Kiểm Soát Nội Bộ

Hệ thống kiểm soát nội bộ bao gồm năm thành phần chính: (1) Môi trường kiểm soát (Control Environment): Tạo nền tảng đạo đức và văn hóa cho tổ chức. (2) Đánh giá rủi ro (Risk Assessment): Xác định và đánh giá các rủi ro có thể ảnh hưởng đến mục tiêu của tổ chức. (3) Hoạt động kiểm soát (Control Activities): Các chính sách và quy trình được thiết lập để giảm thiểu rủi ro. (4) Thông tin và truyền thông (Information & Communication): Đảm bảo thông tin liên quan được truyền đạt hiệu quả trong tổ chức. (5) Giám sát (Monitoring Activities): Đánh giá hiệu quả của hệ thống KSNB theo thời gian. Mỗi thành phần đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo KSNB hoạt động hiệu quả.

2.3. Rủi ro trong hoạt động huy động vốn và biện pháp phòng ngừa

Rủi ro hoạt động tín dụng là rủi ro xảy ra tổn thất do quy trình nghiệp vụ không đầy đủ hoặc không phù hợp, do yếu kém của hệ thống công nghệ thông tin, do lỗi của con người hoặc do các yếu tố bên ngoài. Để hạn chế rủi ro hoạt động, ngân hàng cần xây dựng quy trình kiểm tra, giám sát rủi ro đầy đủ, tuân thủ yêu cầu an toàn bảo mật. Ngoài ra, ngân hàng cần đào tạo kỹ năng, đạo đức nghề nghiệp cho cán bộ, nhân viên, tăng cường kiểm tra giám sát, và có biện pháp kỷ luật thích đáng đối với các trường hợp vi phạm.

III. Thực Trạng Kiểm Soát Nội Bộ Huy Động Vốn tại Agribank 53

Agribank Tây Hồ là một chi nhánh quan trọng của Agribank, đóng góp vào hoạt động huy động vốn của toàn hệ thống. Thực trạng KSNB tại chi nhánh được đánh giá dựa trên các thành phần của hệ thống KSNB. Môi trường kiểm soát tại Agribank Tây Hồ được xây dựng trên cơ sở các quy định của Agribank và NHNN. Quy trình đánh giá rủi ro được thực hiện định kỳ. Các hoạt động kiểm soát được thực hiện trên các quy trình huy động vốn. Hệ thống thông tin và truyền thông đảm bảo thông tin được truyền đạt đầy đủ và kịp thời. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại một số hạn chế cần khắc phục để nâng cao hiệu quả KSNB.Theo báo cáo của Agribank Tây Hồ, hoạt động huy động vốn luôn đạt chỉ tiêu kế hoạch.

3.1. Môi Trường Kiểm Soát và Văn Hóa Doanh Nghiệp tại Agribank

Môi trường kiểm soát tại Agribank Tây Hồ được xây dựng trên cơ sở các quy định, chính sách của Agribank và NHNN. Văn hóa doanh nghiệp đề cao tính tuân thủ, đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm giải trình. Ban lãnh đạo chi nhánh có vai trò quan trọng trong việc tạo ra một môi trường kiểm soát tích cực. Tuy nhiên, cần tăng cường đào tạo, nâng cao nhận thức của nhân viên về KSNB để củng cố môi trường kiểm soát.

3.2. Đánh Giá Rủi Ro Trong Quy Trình Huy Động Vốn tại Chi Nhánh

Quy trình đánh giá rủi ro tại Agribank Tây Hồ được thực hiện định kỳ để xác định và đánh giá các rủi ro trong hoạt động huy động vốn. Các rủi ro được đánh giá dựa trên khả năng xảy ra và mức độ ảnh hưởng. Kết quả đánh giá rủi ro là cơ sở để xây dựng các hoạt động kiểm soát phù hợp. Cần hoàn thiện quy trình đánh giá rủi ro để đảm bảo nhận diện và đánh giá đầy đủ các rủi ro tiềm ẩn.

3.3. Thực trạng về việc thực hiện hoạt động kiểm soát tại chi nhánh

Các hoạt động kiểm soát được thực hiện trên các quy trình huy động vốn, bao gồm kiểm tra, phê duyệt, đối chiếu và báo cáo. Hệ thống thông tin và truyền thông đảm bảo thông tin được truyền đạt đầy đủ và kịp thời. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại một số hạn chế cần khắc phục để nâng cao hiệu quả KSNB. Cần tăng cường đào tạo, nâng cao nhận thức của nhân viên về KSNB để củng cố môi trường kiểm soát.

IV. Giải Pháp Hoàn Thiện Kiểm Soát Nội Bộ tại Agribank 54

Để hoàn thiện KSNB hoạt động huy động vốn tại Agribank Tây Hồ, cần thực hiện các giải pháp đồng bộ trên các thành phần của hệ thống KSNB. Cần tăng cường môi trường kiểm soát, hoàn thiện quy trình đánh giá rủi ro, nâng cao hiệu quả các hoạt động kiểm soát, cải thiện hệ thống thông tin và truyền thông, và tăng cường giám sát. Các giải pháp này cần được triển khai một cách có hệ thống và liên tục để đạt được hiệu quả cao nhất. Chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ mới cũng là một hướng đi quan trọng.Theo đề xuất của luận văn, cần xây dựng đội ngũ kiểm soát viên chuyên nghiệp.

4.1. Nâng Cao Hiệu Quả Môi Trường Kiểm Soát và Văn Hóa Tuân Thủ

Để nâng cao hiệu quả môi trường kiểm soát, cần tăng cường đào tạo về đạo đức nghề nghiệp, văn hóa tuân thủ và trách nhiệm giải trình cho nhân viên. Cần xây dựng các quy tắc ứng xử rõ ràng và thực hiện nghiêm túc. Ban lãnh đạo cần tạo ra một môi trường làm việc khuyến khích sự trung thực, minh bạch và trách nhiệm. Việc đánh giá hiệu quả của môi trường kiểm soát cần được thực hiện định kỳ.

4.2. Hoàn Thiện Quy Trình Đánh Giá Rủi Ro và Quản Lý Rủi Ro

Để hoàn thiện quy trình đánh giá rủi ro, cần xác định rõ các loại rủi ro trong hoạt động huy động vốn. Cần sử dụng các phương pháp đánh giá rủi ro phù hợp, chẳng hạn như phân tích SWOT, phân tích PESTLE. Cần xây dựng kế hoạch ứng phó rủi ro cụ thể và thực hiện định kỳ kiểm tra, đánh giá hiệu quả của kế hoạch. Ứng dụng công nghệ để hỗ trợ quy trình đánh giá rủi ro.

4.3. Tăng cường hoạt động kiểm soát đối với hệ thống thông tin

Cần tăng cường kiểm soát đối với hệ thống thông tin, đặc biệt là kiểm soát truy cập hệ thống, kiểm soát thay đổi hệ thống, và kiểm soát bảo mật thông tin. Đồng thời cần đảm bảo hệ thống thông tin hoạt động ổn định và liên tục, đáp ứng nhu cầu khai thác thông tin của người dùng. Cần xây dựng quy trình kiểm soát hệ thống thông tin chi tiết và thực hiện định kỳ kiểm tra, đánh giá hiệu quả.

V. Ứng Dụng và Triển Vọng Kiểm Soát Nội Bộ tại Agribank 51

Ứng dụng KSNB hoạt động huy động vốn tại Agribank Tây Hồ mang lại nhiều lợi ích, bao gồm giảm thiểu rủi ro, nâng cao hiệu quả hoạt động và đảm bảo tuân thủ. Triển vọng của KSNB là tiếp tục hoàn thiện và phát triển theo hướng ứng dụng công nghệ mới, tăng cường tính chủ động và linh hoạt. Chuyển đổi số sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả KSNB.Cần xây dựng đội ngũ kiểm soát viên chuyên nghiệp.

5.1. Ứng Dụng Công Nghệ Trong Kiểm Soát Nội Bộ Hoạt Động Vốn

Ứng dụng công nghệ thông tin trong KSNB hoạt động vốn là một xu hướng tất yếu, giúp tăng cường hiệu quả kiểm soát, giảm thiểu chi phí và thời gian. Các công nghệ có thể được ứng dụng bao gồm: Hệ thống quản lý rủi ro tự động, Hệ thống giám sát giao dịch trực tuyến, Hệ thống phân tích dữ liệu lớn và Hệ thống báo cáo tự động.

5.2. Đào Tạo và Nâng Cao Năng Lực Đội Ngũ Kiểm Soát Viên

Đội ngũ kiểm soát viên đóng vai trò then chốt trong hệ thống KSNB. Để nâng cao năng lực của đội ngũ này, cần thực hiện các biện pháp: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về KSNB, cập nhật kiến thức mới về rủi ro và quy định pháp luật, Xây dựng lộ trình phát triển nghề nghiệp rõ ràng, Khuyến khích kiểm soát viên tham gia các hoạt động trao đổi kinh nghiệm và học hỏi từ các tổ chức khác. Cần xây dựng đội ngũ kiểm soát viên chuyên nghiệp.

Tổng quan nghiên cứu

Ngân hàng thương mại đóng vai trò trung gian tài chính quan trọng, cung cấp nguồn vốn thiết yếu cho nền kinh tế. Trong bối cảnh phát triển đa dạng và quy mô ngày càng lớn của hệ thống ngân hàng thương mại tại Việt Nam, việc kiểm soát nội bộ (KSNB) hoạt động huy động vốn trở thành yếu tố then chốt nhằm đảm bảo an toàn và hiệu quả hoạt động. Tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam – Chi nhánh Tây Hồ (Agribank Tây Hồ), hoạt động huy động vốn chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu nguồn vốn, với nguồn tiền gửi chiếm khoảng 70%-80%. Tuy nhiên, trong giai đoạn 2019-2022, nguồn vốn huy động tại chi nhánh có sự biến động đáng kể, ví dụ năm 2021 giảm 15,03% so với năm trước do ảnh hưởng của chính sách tiền tệ và dịch bệnh Covid-19. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng KSNB hoạt động huy động vốn tại Agribank Tây Hồ, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm giảm thiểu rủi ro, nâng cao hiệu quả kinh doanh và đảm bảo an toàn tài sản ngân hàng. Phạm vi nghiên cứu tập trung từ năm 2019 đến 2022 tại chi nhánh Tây Hồ, Hà Nội, với ý nghĩa quan trọng trong việc củng cố nền tảng hoạt động kinh doanh bền vững, góp phần nâng cao vị thế của Agribank trong hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình kiểm soát nội bộ được công nhận rộng rãi, trong đó nổi bật là mô hình COSO (Committee of Sponsoring Organizations) với 5 thành phần chính: môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin và truyền thông, giám sát. Khái niệm KSNB theo COSO nhấn mạnh KSNB là một quá trình do con người thiết kế và vận hành nhằm đảm bảo đạt được các mục tiêu về hoạt động, báo cáo và tuân thủ. Ngoài ra, các quy định pháp luật Việt Nam như Luật Kế toán 2015 và Thông tư 13/2018/TT-NHNN cũng được áp dụng để làm rõ các yêu cầu về hệ thống KSNB trong ngân hàng thương mại. Các khái niệm chuyên ngành như rủi ro tín dụng, rủi ro thanh khoản, rủi ro hoạt động, và các công cụ huy động vốn (tiền gửi không kỳ hạn, có kỳ hạn, tiết kiệm, công cụ nợ) được phân tích để làm rõ đặc thù hoạt động huy động vốn và các rủi ro liên quan.

Phương pháp nghiên cứu

Phương pháp nghiên cứu kết hợp định tính và phân tích dữ liệu định lượng. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua quan sát trực tiếp và kinh nghiệm công tác tại Agribank Tây Hồ, trong khi dữ liệu thứ cấp bao gồm báo cáo huy động vốn, báo cáo kết quả kinh doanh và các báo cáo thực hiện kế hoạch giai đoạn 2019-2022. Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ hoạt động huy động vốn tại chi nhánh trong giai đoạn nghiên cứu. Phương pháp phân tích bao gồm tổng hợp, so sánh số liệu qua các năm, đánh giá thực trạng KSNB dựa trên các tiêu chí của mô hình COSO và quy định pháp luật hiện hành. Timeline nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2019-2022, với phân tích chi tiết các biến động nguồn vốn và hiệu quả kiểm soát nội bộ trong từng năm.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Nguồn vốn huy động biến động mạnh: Nguồn vốn huy động tại Agribank Tây Hồ tăng 37% năm 2020 so với 2019, đạt mức 10.940 tỷ đồng, nhưng giảm 15,03% năm 2021 xuống còn khoảng 9.323 tỷ đồng. Đến 30/09/2022, nguồn vốn huy động đạt 8.338 tỷ đồng, giảm 4,6% so với cuối năm 2021. Sự biến động này chủ yếu do ảnh hưởng của chính sách tiền tệ mở rộng và dịch bệnh Covid-19.

2. Cơ cấu nguồn vốn chưa ổn định: Tiền gửi của các tổ chức kinh tế chiếm tỷ trọng cao hơn tiền gửi dân cư, với tỷ lệ tiền gửi dân cư giảm nhẹ 1% năm 2020 so với 2019. Tiền gửi ngắn hạn chiếm tỷ trọng lớn, gây áp lực về thanh khoản và rủi ro biến động nguồn vốn.

3. Hiệu quả kiểm soát nội bộ còn hạn chế: Mặc dù hệ thống KSNB được thiết kế theo quy định của NHNN và áp dụng mô hình 3 tuyến phòng thủ, việc phòng ngừa, phát hiện và xử lý rủi ro trong hoạt động huy động vốn chưa đạt hiệu quả cao. Ví dụ, việc giám sát tách biệt chưa được thực hiện triệt để, và một số quy trình kiểm soát chưa được cập nhật phù hợp với xu hướng chuyển đổi số.

4. Tỷ lệ nợ xấu và chi phí dự phòng ảnh hưởng đến kết quả kinh doanh: Tỷ lệ nợ xấu tại chi nhánh dao động từ 1,83% đến 3,08% trong giai đoạn 2019-2022, vượt mức an toàn theo quy định của NHNN. Chi phí trích lập dự phòng rủi ro tăng cao, đặc biệt do các khoản nợ cơ cấu liên quan Covid-19, làm giảm lợi nhuận chi nhánh.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của biến động nguồn vốn huy động là do tác động của chính sách tiền tệ và môi trường kinh tế vĩ mô, đặc biệt là đại dịch Covid-19 gây ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý gửi tiền của khách hàng. Cơ cấu nguồn vốn tập trung nhiều vào tiền gửi ngắn hạn và tổ chức kinh tế làm tăng rủi ro thanh khoản, đòi hỏi hệ thống KSNB phải được củng cố để kiểm soát tốt hơn. So sánh với các nghiên cứu trước đây tại các chi nhánh ngân hàng thương mại khác, Agribank Tây Hồ có điểm mạnh về quy trình kiểm soát nội bộ được xây dựng bài bản nhưng còn thiếu sự linh hoạt và cập nhật công nghệ mới. Việc áp dụng các công cụ công nghệ thông tin trong kiểm soát chưa đồng bộ, dẫn đến hiệu quả giám sát chưa cao. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng nguồn vốn, bảng phân tích tỷ lệ nợ xấu và biểu đồ so sánh hiệu quả kiểm soát qua các năm để minh họa rõ nét hơn các biến động và hạn chế.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Hoàn thiện môi trường kiểm soát: Tăng cường truyền thông nội bộ về chuẩn mực đạo đức và trách nhiệm trong hoạt động huy động vốn, tổ chức các khóa đào tạo nâng cao năng lực chuyên môn cho cán bộ huy động vốn. Thời gian thực hiện: trong năm 2023. Chủ thể: Ban giám đốc chi nhánh phối hợp phòng nhân sự.

2. Cải tiến quy trình đánh giá rủi ro: Xây dựng hệ thống đánh giá rủi ro tự động, cập nhật thường xuyên các rủi ro mới phát sinh, đặc biệt liên quan đến chuyển đổi số và rủi ro rửa tiền. Thời gian: 6 tháng đầu năm 2023. Chủ thể: Phòng kiểm tra kiểm soát nội bộ và phòng công nghệ thông tin.

3. Tăng cường hoạt động kiểm soát: Phân công rõ ràng nhiệm vụ, tách biệt người thực hiện và người kiểm soát, áp dụng công nghệ giám sát giao dịch trực tuyến, kiểm soát truy cập hệ thống. Thời gian: triển khai ngay trong quý 1/2023. Chủ thể: Ban giám đốc chi nhánh và phòng công nghệ thông tin.

4. Nâng cao hiệu quả giám sát: Thực hiện giám sát tách biệt thường xuyên bởi bộ phận kiểm toán nội bộ, phối hợp với Ban kiểm tra giám sát của trụ sở chính để đánh giá hiệu quả KSNB. Thời gian: định kỳ hàng quý. Chủ thể: Phòng kiểm toán nội bộ và Ban kiểm tra giám sát.

5. Đổi mới chính sách huy động vốn: Xây dựng chính sách lãi suất linh hoạt, cạnh tranh, đa dạng hóa sản phẩm huy động vốn phù hợp với nhu cầu khách hàng và xu hướng thị trường. Thời gian: trong năm 2023. Chủ thể: Ban giám đốc chi nhánh và phòng kế hoạch nguồn vốn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Ban lãnh đạo ngân hàng thương mại: Giúp hiểu rõ về vai trò và thực trạng KSNB trong hoạt động huy động vốn, từ đó xây dựng chiến lược quản trị rủi ro hiệu quả.

2. Phòng kiểm soát nội bộ và kiểm toán nội bộ: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để cải tiến quy trình kiểm soát, nâng cao hiệu quả giám sát và phòng ngừa rủi ro.

3. Nhân viên phòng giao dịch và huy động vốn: Nắm bắt quy trình, chính sách và các biện pháp kiểm soát nội bộ để thực hiện công việc chính xác, an toàn và hiệu quả.

4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán – kiểm toán, ngân hàng: Là tài liệu tham khảo quý giá về mô hình KSNB, phương pháp nghiên cứu và phân tích thực trạng tại một chi nhánh ngân hàng thương mại lớn.

Câu hỏi thường gặp

1. Kiểm soát nội bộ hoạt động huy động vốn gồm những nội dung chính nào?
   KSNB hoạt động huy động vốn bao gồm môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, hệ thống thông tin và truyền thông, cùng giám sát các kiểm soát. Ví dụ, môi trường kiểm soát tại Agribank Tây Hồ bao gồm truyền đạt chuẩn mực đạo đức và cam kết năng lực cán bộ.

2. Tại sao nguồn vốn huy động tại Agribank Tây Hồ biến động mạnh trong giai đoạn 2019-2022?
   Nguyên nhân chính là do ảnh hưởng của chính sách tiền tệ mở rộng, dịch bệnh Covid-19 và sự thay đổi trong tâm lý gửi tiền của khách hàng. Năm 2021, nguồn vốn huy động giảm 15,03% so với năm trước do lãi suất giảm và các khách hàng tổ chức không gửi lại tiền.

3. Các rủi ro phổ biến trong hoạt động huy động vốn là gì?
   Bao gồm rủi ro thanh khoản, rủi ro hoạt động, rủi ro lãi suất và rủi ro rửa tiền. Ví dụ, rủi ro rửa tiền qua hình thức gửi tiết kiệm được nhận diện là một thách thức hiện nay.

4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả kiểm soát nội bộ tại chi nhánh ngân hàng?
   Cần hoàn thiện môi trường kiểm soát, cải tiến quy trình đánh giá rủi ro, tăng cường hoạt động kiểm soát và giám sát tách biệt, đồng thời áp dụng công nghệ thông tin hiện đại để giám sát giao dịch.

5. Vai trò của Ban giám đốc trong kiểm soát nội bộ hoạt động huy động vốn là gì?
   Ban giám đốc chịu trách nhiệm xây dựng chính sách, phân công nhiệm vụ, chỉ đạo thực hiện và giám sát toàn bộ hoạt động huy động vốn, đảm bảo tuân thủ quy định và đạt mục tiêu kinh doanh. Ví dụ, Ban giám đốc Agribank Tây Hồ phát động phong trào thi đua huy động vốn và xây dựng chỉ tiêu cụ thể cho từng cán bộ.

Kết luận

• KSNB hoạt động huy động vốn tại Agribank Tây Hồ có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an toàn và hiệu quả nguồn vốn, góp phần vào sự phát triển bền vững của ngân hàng.
• Thực trạng cho thấy nguồn vốn huy động biến động mạnh, cơ cấu nguồn vốn chưa ổn định, và hiệu quả kiểm soát nội bộ còn nhiều hạn chế cần khắc phục.
• Các rủi ro như thanh khoản, hoạt động và rủi ro liên quan đến chuyển đổi số đòi hỏi hệ thống KSNB phải được hoàn thiện và cập nhật thường xuyên.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể tập trung vào hoàn thiện môi trường kiểm soát, cải tiến quy trình đánh giá rủi ro, tăng cường hoạt động kiểm soát và giám sát, cùng đổi mới chính sách huy động vốn.
• Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp trong năm 2023, đồng thời theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh kịp thời, đảm bảo mục tiêu phát triển kinh doanh và an toàn tài chính.

Call-to-action: Các đơn vị ngân hàng và nhà quản lý cần ưu tiên nghiên cứu, áp dụng các giải pháp kiểm soát nội bộ phù hợp, đồng thời đẩy mạnh ứng dụng công nghệ để nâng cao hiệu quả hoạt động huy động vốn trong bối cảnh cạnh tranh và chuyển đổi số hiện nay.