Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh kinh tế số toàn cầu phát triển mạnh mẽ, chuyển đổi số trở thành yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh và thích ứng với xu thế công nghệ mới. Tại Việt Nam, theo báo cáo của Bộ Thông tin và Truyền thông, giá trị nền kinh tế số dự kiến đạt khoảng 49 tỷ USD, chiếm 25-30% GDP vào năm 2025. Tuy nhiên, các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, đang đối mặt với nhiều thách thức như đồng bộ dữ liệu phân tán, chi phí đầu tư công nghệ cao, và bảo mật dữ liệu cá nhân trong môi trường số. Công nghệ Blockchain được xem là giải pháp tiềm năng để giải quyết các vấn đề này nhờ khả năng tạo ra sự nhất quán dữ liệu, bảo mật và minh bạch trong giao dịch.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phát triển một khung hỗ trợ Blockchain-as-a-Service (BaaS) nhằm thúc đẩy chuyển đổi số cho các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam. Khung này tập trung vào việc xây dựng hạ tầng giao thức đồng thuận ổn định, mô hình quản trị mạng, dịch vụ định danh số tự chủ và kỹ thuật bảo vệ tính riêng tư dữ liệu, cùng với dịch vụ số hóa tài sản kỹ thuật số. Phạm vi nghiên cứu bao gồm phân tích các nền tảng BaaS hiện có trên thế giới, đánh giá ưu nhược điểm, và triển khai thực nghiệm tại một doanh nghiệp để kiểm chứng tính khả thi về kỹ thuật và ứng dụng thực tế. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp giải pháp công nghệ Blockchain dễ tiếp cận, chi phí hợp lý, giúp doanh nghiệp nâng cao hiệu quả hoạt động, tăng cường bảo mật và mở rộng hợp tác trong môi trường kinh doanh số.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính để xây dựng khung hỗ trợ BaaS:

  1. Lý thuyết về Blockchain và Distributed Ledger Technology (DLT): Blockchain được hiểu là một hệ thống sổ cái phân tán, phi tập trung, sử dụng các thuật toán đồng thuận để đảm bảo tính toàn vẹn và bất biến của dữ liệu. Các khái niệm chính bao gồm: sổ cái phân tán, hàm băm mật mã, hợp đồng thông minh, và các lớp kiến trúc Blockchain (lớp mạng, lớp đồng thuận, lớp mở rộng, lớp ứng dụng). Lý thuyết này giúp hiểu rõ cách thức hoạt động và các đặc điểm kỹ thuật của Blockchain, từ đó thiết kế hạ tầng phù hợp cho doanh nghiệp.

  2. Lý thuyết về chuyển đổi số và kinh tế số: Chuyển đổi số là quá trình tích hợp công nghệ số vào mọi hoạt động của doanh nghiệp nhằm thay đổi cách thức vận hành và tạo ra giá trị mới. Kinh tế số dựa trên dữ liệu số và công nghệ thông tin để nâng cao năng suất và đổi mới mô hình kinh doanh. Các khái niệm chính gồm: chuyển đổi số, kinh tế số, định danh số tự chủ (Self-Sovereign Identity - SSI), bảo mật dữ liệu cá nhân theo tiêu chuẩn GDPR, và quản trị Blockchain. Lý thuyết này cung cấp cơ sở để xác định các yêu cầu và dịch vụ cần thiết trong khung BaaS.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau:

  • Phân tích và tổng hợp lý thuyết: Thu thập, phân tích các tài liệu, báo cáo, và nghiên cứu liên quan đến Blockchain, BaaS, chuyển đổi số và kinh tế số để xây dựng cơ sở lý luận vững chắc.

  • Quan sát khoa học: Thu thập dữ liệu thực tế từ các doanh nghiệp về nhu cầu, thách thức trong chuyển đổi số và ứng dụng Blockchain nhằm làm rõ yêu cầu thiết kế khung BaaS.

  • Mô hình hóa: Thiết kế kiến trúc khung BaaS dựa trên các yếu tố hạ tầng mạng Blockchain riêng tư, mô hình quản trị, dịch vụ định danh số tự chủ và kỹ thuật bảo vệ tính riêng tư dữ liệu như Zero-Knowledge Proofs (ZKP).

  • Thực nghiệm khoa học: Triển khai và đánh giá khung BaaS tại một doanh nghiệp cụ thể, đo lường các chỉ số kỹ thuật như chi phí vận hành, phí giao dịch, hiệu năng mạng và thời gian triển khai.

  • Phản biện chuyên gia: Thu thập ý kiến đóng góp từ các chuyên gia trong lĩnh vực Blockchain và chuyển đổi số để hoàn thiện giải pháp.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong lĩnh vực công nghệ số tại Việt Nam, với timeline nghiên cứu từ tháng 9/2023 đến tháng 12/2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ưu điểm của Blockchain riêng tư trong doanh nghiệp: So với Blockchain công khai, Blockchain riêng tư giúp bảo vệ dữ liệu nhạy cảm tốt hơn bằng cách giới hạn quyền truy cập, giảm nguy cơ fork và cho phép cập nhật hệ thống nhanh chóng. Ví dụ, Hyperledger Fabric sử dụng mô hình quản trị tổ chức và cơ chế đồng thuận Raft giúp tăng hiệu suất và bảo mật. Hiệu suất của Fabric cao hơn Ethereum khoảng 30-40% trong các thử nghiệm về thông lượng giao dịch.

  2. Hạn chế của các nền tảng BaaS hiện tại: Các dịch vụ BaaS như Microsoft Azure, Amazon AWS, IBM đều tập trung vào cung cấp hạ tầng mạng Blockchain và lưu trữ dữ liệu on-chain trên đám mây riêng của nhà cung cấp, dẫn đến phụ thuộc vào nhà cung cấp và hạn chế khả năng tương tác. Chi phí duy trì nút và phí giao dịch trên các nền tảng này dao động từ vài chục đến vài trăm USD mỗi tháng, gây khó khăn cho doanh nghiệp vừa và nhỏ.

  3. Tính cần thiết của dịch vụ phụ trợ trong BaaS: Nhu cầu về dịch vụ định danh số tự chủ (SSI) và kỹ thuật bảo vệ tính riêng tư như Zero-Knowledge Proofs (ZKP) là rất lớn để đảm bảo tuân thủ các quy định về bảo mật dữ liệu cá nhân (GDPR). Khung đề xuất tích hợp các dịch vụ này giúp doanh nghiệp dễ dàng quản lý danh tính và tài sản kỹ thuật số, tăng cường bảo mật và quyền riêng tư.

  4. Hiệu quả thực nghiệm của khung BaaS đề xuất: Thực nghiệm tại doanh nghiệp cho thấy khung BaaS giúp giảm chi phí vận hành khoảng 20%, phí xử lý giao dịch giảm 15%, thời gian triển khai mạng Blockchain rút ngắn từ vài tuần xuống còn vài ngày. Hiệu năng mạng đạt thông lượng trung bình 500 giao dịch/giây, đáp ứng tốt nhu cầu doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy việc xây dựng khung BaaS dựa trên Blockchain riêng tư với các dịch vụ phụ trợ chuyên biệt là hướng đi phù hợp để thúc đẩy chuyển đổi số cho doanh nghiệp Việt Nam. So với các nền tảng BaaS hiện có, khung đề xuất tập trung vào tính linh hoạt, bảo mật và chi phí hợp lý hơn, phù hợp với đặc thù doanh nghiệp vừa và nhỏ. Việc tích hợp kỹ thuật Zero-Knowledge Proofs giúp nâng cao tính riêng tư dữ liệu, một điểm mà nhiều nền tảng hiện tại chưa đáp ứng đầy đủ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh chi phí vận hành và hiệu năng giữa các nền tảng BaaS, bảng số liệu đánh giá thời gian triển khai và tỷ lệ thành công giao dịch trong thực nghiệm. So sánh với các nghiên cứu quốc tế, khung đề xuất phù hợp với xu hướng phát triển BaaS hướng đến doanh nghiệp vừa và nhỏ, đồng thời đáp ứng các tiêu chuẩn bảo mật và quản trị hiện đại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và triển khai hạ tầng Blockchain riêng tư: Doanh nghiệp cần ưu tiên phát triển mạng Blockchain riêng tư với giao thức đồng thuận ổn định như Raft để đảm bảo hiệu suất và bảo mật. Thời gian triển khai dự kiến trong vòng 3-6 tháng, chủ thể thực hiện là bộ phận công nghệ thông tin và đối tác công nghệ.

  2. Phát triển dịch vụ định danh số tự chủ (SSI): Tích hợp dịch vụ SSI giúp doanh nghiệp quản lý danh tính kỹ thuật số một cách an toàn và tuân thủ quy định bảo mật. Khuyến nghị áp dụng kỹ thuật Zero-Knowledge Proofs để bảo vệ quyền riêng tư. Thời gian triển khai 2-4 tháng, chủ thể là nhóm phát triển phần mềm và chuyên gia bảo mật.

  3. Tăng cường bảo mật và quyền riêng tư dữ liệu: Áp dụng các cơ chế mã hóa và chính sách tuân thủ GDPR trong quản lý dữ liệu cá nhân và giao dịch trên Blockchain. Đào tạo nhân sự về an ninh mạng và bảo mật dữ liệu. Thời gian thực hiện liên tục, chủ thể là bộ phận an ninh thông tin và quản lý doanh nghiệp.

  4. Xây dựng mô hình quản trị mạng Blockchain: Thiết lập cơ chế quản trị nội bộ, kiểm soát truy cập và xử lý vi phạm để duy trì sự ổn định và phát triển bền vững của hệ sinh thái Blockchain doanh nghiệp. Thời gian xây dựng 3 tháng, chủ thể là ban lãnh đạo và bộ phận pháp chế.

  5. Khuyến khích hợp tác và mở rộng hệ sinh thái: Doanh nghiệp nên chủ động hợp tác với các đối tác trong và ngoài ngành để mở rộng mạng lưới Blockchain, tăng khả năng truy vết và minh bạch trong chuỗi giá trị. Chủ thể là bộ phận phát triển kinh doanh, thời gian thực hiện linh hoạt theo kế hoạch.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs): Luận văn cung cấp giải pháp BaaS phù hợp với khả năng tài chính và nhu cầu chuyển đổi số của SMEs, giúp họ tiếp cận công nghệ Blockchain dễ dàng, nâng cao hiệu quả quản lý và bảo mật dữ liệu.

  2. Chuyên gia và nhà nghiên cứu công nghệ Blockchain: Tài liệu trình bày chi tiết về kiến trúc, mô hình quản trị và kỹ thuật bảo mật trong BaaS, là nguồn tham khảo quý giá cho các nghiên cứu phát triển công nghệ Blockchain doanh nghiệp.

  3. Nhà quản lý và hoạch định chính sách: Luận văn cung cấp cái nhìn tổng quan về vai trò của Blockchain trong chuyển đổi số và kinh tế số, giúp xây dựng chính sách hỗ trợ phát triển công nghệ và doanh nghiệp số hiệu quả.

  4. Nhà cung cấp dịch vụ công nghệ và BaaS: Các công ty phát triển nền tảng BaaS có thể tham khảo để cải tiến sản phẩm, bổ sung dịch vụ phụ trợ như SSI và bảo mật dữ liệu, nâng cao tính cạnh tranh trên thị trường.

Câu hỏi thường gặp

  1. Blockchain-as-a-Service (BaaS) là gì?
    BaaS là dịch vụ cung cấp hạ tầng và nền tảng Blockchain trên đám mây, giúp doanh nghiệp xây dựng, triển khai và quản lý ứng dụng Blockchain mà không cần đầu tư lớn vào cơ sở hạ tầng. Ví dụ như Microsoft Azure Blockchain Service hay Amazon Managed Blockchain.

  2. Tại sao nên sử dụng Blockchain riêng tư cho doanh nghiệp?
    Blockchain riêng tư giới hạn quyền truy cập, bảo vệ dữ liệu nhạy cảm, tăng hiệu suất và giảm rủi ro fork so với Blockchain công khai. Điều này phù hợp với yêu cầu bảo mật và quản trị của doanh nghiệp.

  3. Dịch vụ định danh số tự chủ (SSI) có vai trò gì trong BaaS?
    SSI cho phép người dùng kiểm soát danh tính kỹ thuật số của mình mà không phụ thuộc vào bên thứ ba, tăng cường bảo mật và quyền riêng tư, đồng thời giúp doanh nghiệp tuân thủ các quy định bảo vệ dữ liệu cá nhân.

  4. Zero-Knowledge Proofs (ZKP) là gì và ứng dụng ra sao?
    ZKP là kỹ thuật mật mã cho phép chứng minh tính đúng đắn của thông tin mà không tiết lộ nội dung thông tin đó. Trong BaaS, ZKP giúp bảo vệ tính riêng tư của giao dịch và dữ liệu cá nhân trên Blockchain.

  5. Khung BaaS đề xuất có thể áp dụng cho những loại doanh nghiệp nào?
    Khung phù hợp với doanh nghiệp vừa và nhỏ trong nhiều lĩnh vực như tài chính, nông nghiệp, logistics, giúp họ chuyển đổi số hiệu quả với chi phí hợp lý và bảo mật cao.

Kết luận

  • Đề tài đã xây dựng thành công khung hỗ trợ Blockchain-as-a-Service phù hợp với nhu cầu chuyển đổi số của doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam.
  • Khung đề xuất tập trung vào hạ tầng Blockchain riêng tư, dịch vụ định danh số tự chủ, kỹ thuật bảo vệ tính riêng tư và mô hình quản trị mạng hiệu quả.
  • Thực nghiệm cho thấy giải pháp giúp giảm chi phí vận hành 20%, tăng hiệu năng mạng lên 500 giao dịch/giây và rút ngắn thời gian triển khai đáng kể.
  • Giải pháp góp phần thúc đẩy ứng dụng Blockchain trong chuyển đổi số, nâng cao năng lực cạnh tranh và bảo mật dữ liệu doanh nghiệp.
  • Các bước tiếp theo bao gồm mở rộng triển khai thực tế, hoàn thiện tính năng bảo mật và phát triển hệ sinh thái hợp tác doanh nghiệp trên nền tảng BaaS.

Hành động khuyến nghị: Các doanh nghiệp và nhà phát triển công nghệ nên nghiên cứu và áp dụng khung BaaS này để tận dụng tối đa lợi ích của Blockchain trong chuyển đổi số, đồng thời đóng góp vào sự phát triển bền vững của kinh tế số Việt Nam.