Tổng quan nghiên cứu

Theo báo cáo của ngành, tỷ lệ thanh niên nông thôn (TNNT) tham gia khởi nghiệp hiện nay chiếm khoảng 3,9%, với tỷ lệ thành công chỉ khoảng 5%. Trong khi đó, nhu cầu khởi nghiệp của thanh niên Việt Nam rất lớn, với trung bình cứ 2 thanh niên thì có 1 người mong muốn khởi nghiệp. Khu vực đồng bằng sông Hồng (ĐBSH) là vùng trọng điểm nông nghiệp với hơn 300 làng nghề truyền thống, đóng góp quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, sản phẩm nông thôn tại đây chủ yếu dựa vào lao động thủ công, năng suất thấp, mẫu mã đơn điệu, sức cạnh tranh kém, thu nhập thấp, đòi hỏi cần có giải pháp nâng cao năng lực khởi nghiệp cho TNNT nhằm đáp ứng yêu cầu xây dựng nông thôn mới (NTM).

Mục tiêu nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng giáo dục khởi nghiệp truyền thống cho TNNT tại các tỉnh ĐBSH, từ đó đề xuất các biện pháp giáo dục khởi nghiệp truyền thống phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả khởi nghiệp, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững và xây dựng NTM. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 5 huyện thuộc các tỉnh Hà Nội, Hải Phòng, Hà Nam, Thái Bình, Ninh Bình, trong giai đoạn từ tháng 10/2021 đến tháng 3/2024. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các cấp chính quyền, tổ chức đoàn thể trong việc triển khai giáo dục khởi nghiệp truyền thống, góp phần nâng cao nhận thức, kỹ năng và tinh thần khởi nghiệp sáng tạo cho TNNT, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn và xây dựng NTM bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu sau:

  • Lý thuyết giáo dục khởi nghiệp (GDKN): Nhấn mạnh vai trò của giáo dục trong việc trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ khởi nghiệp cho thanh niên, đặc biệt là trong lĩnh vực truyền thống nông thôn.
  • Mô hình phát triển năng lực khởi nghiệp: Tập trung vào các yếu tố cấu thành năng lực khởi nghiệp gồm kiến thức, kỹ năng, thái độ và môi trường hỗ trợ.
  • Khái niệm nông thôn mới (NTM): Theo Quyết định 263/QĐ-TTg (2022), NTM là quá trình cải thiện toàn diện đời sống vật chất, tinh thần của người dân nông thôn, phát triển kinh tế - xã hội bền vững, bảo vệ môi trường và giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống.
  • Khởi nghiệp truyền thống: Là hoạt động khởi nghiệp dựa trên các ngành nghề, sản phẩm truyền thống, gắn liền với văn hóa, kỹ thuật thủ công và nguồn lực địa phương.
  • Thanh niên nông thôn (TNNT): Được định nghĩa là công dân Việt Nam trong độ tuổi từ 16 đến 30, sinh sống và làm việc tại khu vực nông thôn, có nhu cầu và tiềm năng tham gia khởi nghiệp.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Kết hợp dữ liệu sơ cấp và thứ cấp. Dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát phiếu ý kiến với 162 TNNT, cán bộ đoàn, đại diện các tổ chức liên quan tại 5 huyện thuộc ĐBSH. Dữ liệu thứ cấp gồm các văn bản pháp luật, báo cáo ngành, tài liệu khoa học liên quan đến GDKN, khởi nghiệp truyền thống và xây dựng NTM.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích thống kê mô tả, kiểm định T-Test độc lập để đánh giá hiệu quả các biện pháp giáo dục khởi nghiệp truyền thống trước và sau thực nghiệm. Phân tích định tính qua phỏng vấn sâu với chuyên gia, cán bộ quản lý và TNNT để làm rõ các yếu tố ảnh hưởng.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Mẫu khảo sát gồm 162 TNNT từ 18-25 tuổi, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích tại các địa bàn trọng điểm nông thôn. Các cán bộ đoàn, đại diện tổ chức được chọn theo phương pháp phi ngẫu nhiên nhằm đảm bảo tính đại diện.
  • Timeline nghiên cứu: Từ tháng 10/2021 đến tháng 3/2024, gồm các giai đoạn: thu thập tài liệu, khảo sát thực trạng (2022), xây dựng và thực nghiệm biện pháp (tháng 3-9/2023), tổng hợp kết quả và hoàn thiện luận văn (cuối 2023 - đầu 2024).

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng giáo dục khởi nghiệp truyền thống cho TNNT tại ĐBSH còn hạn chế: Chỉ khoảng 27,6% TNNT thực hiện được ý tưởng khởi nghiệp, tỷ lệ thành công thấp dưới 5%. Các chương trình giáo dục khởi nghiệp truyền thống chưa được tổ chức bài bản, thiếu đồng bộ, chưa đáp ứng nhu cầu thực tế của TNNT.
  2. Nhận thức và nhu cầu GDKN của TNNT cao: Khoảng 44,1% TNNT tại các địa phương khảo sát mong muốn được trang bị kiến thức và kỹ năng khởi nghiệp truyền thống. Tuy nhiên, chỉ có 34,8% TNNT được tiếp cận các hoạt động giáo dục khởi nghiệp.
  3. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả GDKN truyền thống: Bao gồm yếu tố thuộc về TNNT (trình độ học vấn, kỹ năng, thái độ), yếu tố môi trường (cơ sở vật chất, chính sách hỗ trợ), và yếu tố lực lượng phối hợp (các tổ chức đoàn thể, chính quyền địa phương). Trong đó, vai trò của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh được đánh giá là lực lượng chủ đạo trong tổ chức các hoạt động GDKN.
  4. Hiệu quả thực nghiệm các biện pháp GDKN truyền thống: Sau khi áp dụng các biện pháp giáo dục khởi nghiệp truyền thống, điểm trung bình về nhận thức, kỹ năng và thái độ khởi nghiệp của TNNT tăng lên đáng kể (p < 0.05), tỷ lệ TNNT tham gia khởi nghiệp tăng từ 27,6% lên khoảng 45%, thu nhập bình quân của TNNT khởi nghiệp cũng tăng khoảng 30%.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy giáo dục khởi nghiệp truyền thống cho TNNT tại ĐBSH đang ở mức thấp, chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế nông thôn và xây dựng NTM. Nguyên nhân chủ yếu do thiếu đồng bộ trong tổ chức, nội dung chưa phù hợp với đặc thù nghề truyền thống, hạn chế về nguồn lực và môi trường hỗ trợ. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc kết hợp lý thuyết với thực hành, tăng cường vai trò của các tổ chức đoàn thể và chính quyền địa phương là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả giáo dục khởi nghiệp.

Việc thực nghiệm các biện pháp giáo dục khởi nghiệp truyền thống đã chứng minh tính khả thi và hiệu quả trong việc nâng cao nhận thức, kỹ năng và tinh thần khởi nghiệp của TNNT. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh điểm trung bình nhận thức và kỹ năng trước và sau thực nghiệm, bảng thống kê tỷ lệ TNNT tham gia khởi nghiệp và thu nhập bình quân. Kết quả này góp phần khẳng định vai trò quan trọng của giáo dục khởi nghiệp truyền thống trong phát triển kinh tế nông thôn, đồng thời tạo nền tảng cho việc xây dựng NTM bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường tổ chức các chương trình giáo dục khởi nghiệp truyền thống phù hợp với đặc thù địa phương: Thiết kế nội dung sát thực tế, kết hợp lý thuyết và thực hành, tập trung vào các ngành nghề truyền thống có tiềm năng phát triển. Thời gian thực hiện: 2024-2026. Chủ thể thực hiện: Sở Nông nghiệp, Sở Giáo dục, Đoàn Thanh niên các tỉnh ĐBSH.
  2. Xây dựng môi trường hỗ trợ khởi nghiệp truyền thống cho TNNT: Cải thiện cơ sở vật chất, tạo điều kiện tiếp cận nguồn vốn, thị trường và công nghệ. Thời gian: 2024-2028. Chủ thể: Chính quyền địa phương, Ngân hàng chính sách xã hội, các tổ chức tài chính.
  3. Phát huy vai trò của các tổ chức đoàn thể và lực lượng phối hợp: Đoàn Thanh niên, Hội Nông dân, các trung tâm giáo dục nghề nghiệp cần phối hợp chặt chẽ trong tổ chức các hoạt động giáo dục, tư vấn và hỗ trợ khởi nghiệp. Thời gian: liên tục từ 2024. Chủ thể: Trung ương và địa phương các tổ chức đoàn thể.
  4. Đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức về khởi nghiệp truyền thống và xây dựng NTM: Sử dụng đa dạng các hình thức truyền thông, tổ chức các hội thảo, diễn đàn để lan tỏa tinh thần khởi nghiệp sáng tạo trong TNNT. Thời gian: 2024-2025. Chủ thể: Ban Tuyên giáo, Đài phát thanh truyền hình, các tổ chức xã hội.
  5. Đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ giáo dục khởi nghiệp: Nâng cao năng lực chuyên môn, kỹ năng tổ chức và tư vấn cho cán bộ các cấp nhằm đảm bảo chất lượng giáo dục khởi nghiệp truyền thống. Thời gian: 2024-2026. Chủ thể: Bộ Giáo dục và Đào tạo, các trường đại học, cao đẳng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về nông nghiệp và phát triển nông thôn: Giúp hiểu rõ thực trạng và giải pháp giáo dục khởi nghiệp truyền thống, từ đó xây dựng chính sách phù hợp.
  2. Các tổ chức đoàn thể, hội nông dân, Đoàn Thanh niên: Là cơ sở để tổ chức các hoạt động giáo dục, hỗ trợ TNNT khởi nghiệp hiệu quả.
  3. Nhà nghiên cứu, giảng viên, sinh viên ngành giáo dục, kinh tế nông nghiệp: Cung cấp tài liệu tham khảo khoa học về giáo dục khởi nghiệp truyền thống và xây dựng NTM.
  4. Doanh nghiệp, hợp tác xã, các tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp: Giúp định hướng phát triển sản phẩm truyền thống, nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Giáo dục khởi nghiệp truyền thống là gì?
    Là quá trình trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ khởi nghiệp dựa trên các ngành nghề, sản phẩm truyền thống gắn liền với văn hóa và nguồn lực địa phương, nhằm phát huy tiềm năng kinh tế nông thôn.

  2. Tại sao cần tập trung giáo dục khởi nghiệp cho thanh niên nông thôn?
    Thanh niên nông thôn chiếm tỷ lệ lớn trong lực lượng lao động, có nhu cầu khởi nghiệp cao nhưng thiếu kiến thức và kỹ năng. Giáo dục khởi nghiệp giúp họ nâng cao năng lực, tạo việc làm, tăng thu nhập và góp phần xây dựng NTM.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục khởi nghiệp truyền thống?
    Bao gồm trình độ, kỹ năng của TNNT; môi trường hỗ trợ như cơ sở vật chất, chính sách; vai trò của các tổ chức đoàn thể và chính quyền địa phương trong tổ chức và hỗ trợ.

  4. Biện pháp nào giúp nâng cao hiệu quả giáo dục khởi nghiệp truyền thống?
    Thiết kế chương trình phù hợp, kết hợp lý thuyết và thực hành; xây dựng môi trường hỗ trợ; phát huy vai trò các tổ chức đoàn thể; tuyên truyền nâng cao nhận thức; đào tạo cán bộ chuyên môn.

  5. Làm thế nào để đo lường hiệu quả giáo dục khởi nghiệp truyền thống?
    Thông qua khảo sát nhận thức, kỹ năng, thái độ của TNNT trước và sau khi tham gia chương trình; tỷ lệ TNNT tham gia và thành công trong khởi nghiệp; mức thu nhập và phát triển sản phẩm truyền thống.

Kết luận

  • Giáo dục khởi nghiệp truyền thống cho thanh niên nông thôn tại các tỉnh ĐBSH còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển kinh tế và xây dựng NTM.
  • Thanh niên nông thôn có nhu cầu cao về giáo dục khởi nghiệp nhưng thiếu cơ hội tiếp cận các chương trình phù hợp.
  • Các yếu tố ảnh hưởng gồm năng lực cá nhân, môi trường hỗ trợ và vai trò của các tổ chức đoàn thể, chính quyền địa phương.
  • Thực nghiệm các biện pháp giáo dục khởi nghiệp truyền thống đã nâng cao nhận thức, kỹ năng và tỷ lệ khởi nghiệp thành công của TNNT.
  • Đề xuất các giải pháp đồng bộ về chương trình, môi trường, phối hợp tổ chức và tuyên truyền nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục khởi nghiệp truyền thống, góp phần xây dựng NTM bền vững.

Next steps: Triển khai thực hiện các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2024-2028, mở rộng nghiên cứu sang các vùng nông thôn khác, tăng cường hợp tác liên ngành và quốc tế.

Call to action: Các cấp chính quyền, tổ chức đoàn thể và nhà nghiên cứu cần phối hợp chặt chẽ để phát huy hiệu quả giáo dục khởi nghiệp truyền thống, tạo động lực phát triển kinh tế nông thôn và xây dựng NTM bền vững.