Gánh Nặng Chăm Sóc Người Bệnh Đột Quỵ Não Tại Nhà: Nghiên Cứu Từ Bệnh Viện Bạch Mai

• Tác giả: Khúc Huyền Trang
• Người hướng dẫn: TS.BS Võ Hồng Khôi
• Trường học: Trường Đại Học Phenikaa
• Chuyên ngành: Điều Dưỡng
• Đề tài: Gánh Nặng Chăm Sóc Người Bệnh Đột Quỵ Não Tại Nhà
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2021
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Đại cương về đột quỵ não
• 1.2. Định nghĩa đột quỵ não
• 1.3. Phân loại đột quỵ não
• 1.4. Tình hình đột quỵ não trên thế giới và tại Việt Nam
• 1.4.1. Trên thế giới
• 1.4.2. Tại Việt Nam
• 1.5. Gánh nặng chăm sóc người bệnh đột quỵ não
• 1.5.1. Khái niệm người chăm sóc
• 1.5.2. Khái niệm gánh nặng chăm sóc
• 1.5.3. Gánh nặng chăm sóc người bệnh đột quỵ não
• 1.5.4. Một số yếu tố liên quan đến gánh nặng của người chăm sóc người bệnh đột quỵ não tại nhà
• 1.5.4.1. Tuổi người chăm sóc
• 1.5.4.2. Thu nhập của người chăm sóc
• 1.5.4.3. Mối quan hệ với người bệnh
• 1.5.4.4. Thời gian chăm sóc
• 1.5.4.5. Hoạt động cá nhân hàng ngày của người bệnh
• 1.5.4.6. Sự hỗ trợ của gia đình
• 1.5.5. Các công cụ đánh giá gánh nặng chăm sóc
• 1.5.6. Khung lý thuyết của nghiên cứu
• 1.5.7. Địa bàn nghiên cứu
• 2. CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Địa điểm và thời gian nghiên cứu
• 2.2. Đối tượng nghiên cứu
• 2.3. Tiêu chuẩn lựa chọn
• 2.4. Tiêu chuẩn loại trừ
• 2.5. Thiết kế nghiên cứu
• 2.6. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu
• 2.7. Phương pháp chọn mẫu
• 2.8. Biến số, chỉ số trong nghiên cứu
• 2.9. Phương pháp thu thập số liệu
• 2.10. Xử lý số liệu
• 2.11. Sai số và cách khắc phục
• 2.12. Khía cạnh đạo đức của đề tài
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm chung
• 3.2. Đặc điểm của người bệnh
• 3.3. Mức độ độc lập trong sinh hoạt hàng ngày
• 3.4. Đặc điểm của người chăm sóc
• 3.5. Quan hệ giữa người chăm sóc và người bệnh
• 3.6. Thời gian chăm sóc người bệnh
• 3.7. Thu nhập cá nhân
• 3.8. Sự hỗ trợ của gia đình
• 3.9. Gánh nặng chăm sóc người bệnh đột quỵ não
• 3.9.1. Phân loại gánh nặng chăm sóc
• 3.9.2. Gánh nặng chăm sóc theo một số đặc điểm của người bệnh
• 3.9.3. Gánh nặng chăm sóc theo một số đặc điểm của người chăm sóc
• 3.9.4. Một số yếu tố liên quan đến gánh nặng chăm sóc
• 3.9.4.1. Tuổi của người chăm sóc
• 3.9.4.2. Mối quan hệ của người chăm sóc
• 3.9.4.3. Thời gian chăm sóc
• 3.9.4.4. Thu nhập cá nhân
• 3.9.4.5. Sự hỗ trợ của gia đình
• 3.9.4.6. Hoạt động cá nhân hàng ngày của người bệnh - ADL
• 3.9.5. Mối tương quan trong gánh nặng chăm sóc
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Đặc điểm chung
• 4.2. Đặc điểm của người bệnh
• 4.3. Đặc điểm của người chăm sóc
• 4.4. Gánh nặng chăm sóc người bệnh đột quỵ não
• 4.4.1. Mức độ gánh nặng chăm sóc
• 4.4.2. Gánh nặng chăm sóc theo một số đặc điểm của người bệnh
• 4.4.3. Gánh nặng chăm sóc theo một số đặc điểm của người chăm sóc
• 4.4.4. Một số yếu tố liên quan gánh nặng chăm sóc người bệnh đột quỵ não
• 4.4.4.1. Tuổi của người chăm sóc
• 4.4.4.2. Mối quan hệ của người chăm sóc
• 4.4.4.3. Thời gian chăm sóc
• 4.4.4.4. Thu nhập cá nhân
• 4.4.4.5. Sự hỗ trợ của gia đình
• 4.4.4.6. Hoạt động cá nhân hàng ngày của người bệnh
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG

I. Tổng Quan Gánh Nặng Chăm Sóc Đột Quỵ Tại Bệnh Viện Bạch Mai

Đột quỵ não là một vấn đề y tế toàn cầu, gây ra gánh nặng lớn cho cả người bệnh và gia đình. Tại Việt Nam, đột quỵ não là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và tàn tật. Nghiên cứu này tập trung vào việc đánh giá gánh nặng chăm sóc người bệnh đột quỵ tại nhà, đặc biệt là từ góc độ của người chăm sóc chính tại Bệnh viện Bạch Mai. Vai trò của người chăm sóc là vô cùng quan trọng trong việc hỗ trợ phục hồi chức năng sau đột quỵ, tuy nhiên, việc chăm sóc này có thể gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe thể chất và tâm lý người chăm sóc. Nghiên cứu sử dụng thang đo ZBI để định lượng mức độ gánh nặng chăm sóc và xác định các yếu tố liên quan. Trích dẫn: 'Gánh nặng chăm sóc người bệnh sau đột quỵ ngày càng được công nhận là mối quan tâm đáng kể'.

1.1. Thực Trạng Chăm Sóc Đột Quỵ Não Tại Việt Nam Hiện Nay

Hiện nay, mặc dù y học đã có nhiều tiến bộ trong điều trị đột quỵ, nhưng số lượng bệnh nhân phải sống chung với di chứng vẫn còn rất lớn. Điều này tạo ra nhu cầu lớn về chăm sóc đột quỵ tại nhà. Tuy nhiên, các nghiên cứu về gánh nặng chăm sóc tại Việt Nam còn hạn chế, đặc biệt là những nghiên cứu tập trung vào người chăm sóc chính và các yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe người chăm sóc. Cần có thêm nhiều nghiên cứu để hiểu rõ hơn về vấn đề này và đưa ra các giải pháp hỗ trợ phù hợp cho người chăm sóc.

1.2. Vai Trò Của Nghiên Cứu Trong Bối Cảnh Y Tế Việt Nam

Nghiên cứu này có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp thông tin về gánh nặng chăm sóc người bệnh đột quỵ não tại Bệnh viện Bạch Mai, một trong những bệnh viện lớn nhất cả nước. Kết quả nghiên cứu có thể giúp các nhà hoạch định chính sách và các chuyên gia y tế đưa ra các biện pháp can thiệp và hỗ trợ hiệu quả hơn cho người chăm sóc, từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống người bệnh đột quỵ và giảm thiểu chi phí chăm sóc đột quỵ.

II. Thách Thức Vấn Đề Gánh Nặng Chăm Sóc Đột Quỵ Tại Nhà

Việc chăm sóc người bệnh đột quỵ tại nhà đặt ra nhiều thách thức cho người chăm sóc. Những thách thức này bao gồm: (1) gánh nặng về thể chất do phải giúp đỡ người bệnh trong các hoạt động hàng ngày; (2) gánh nặng về tinh thần do phải đối mặt với những thay đổi về tính cách và hành vi của người bệnh; (3) gánh nặng về tài chính do chi phí chăm sóc phát sinh; và (4) hạn chế về thời gian và các hoạt động cá nhân. Tâm lý người chăm sóc thường xuyên căng thẳng, mệt mỏi, thậm chí là trầm cảm. Những vấn đề này ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người chăm sóc và khả năng cung cấp dịch vụ chăm sóc chất lượng cho người bệnh. Trích dẫn: 'Người chăm sóc chính có ảnh hưởng tối quan trọng trong việc hỗ trợ những người sống sót sau đột quỵ'.

2.1. Ảnh Hưởng Tâm Lý Đến Người Chăm Sóc Đột Quỵ Não

Áp lực từ việc chăm sóc người bệnh sau đột quỵ có thể gây ra những vấn đề nghiêm trọng về tâm lý người chăm sóc. Cảm giác cô đơn, bất lực, và lo lắng là những trải nghiệm phổ biến. Nhiều người chăm sóc phải đối mặt với tình trạng stress kéo dài, dẫn đến suy giảm sức khỏe tinh thần và thể chất, ảnh hưởng đến mối quan hệ với các thành viên khác trong gia đình. Cần có các biện pháp can thiệp sớm để hỗ trợ tâm lý người chăm sóc.

2.2. Tác Động Kinh Tế Của Gánh Nặng Chăm Sóc Đột Quỵ Tại Nhà

Việc chăm sóc người bệnh đột quỵ tại nhà thường đi kèm với những gánh nặng về kinh tế. Chi phí chăm sóc bao gồm: chi phí thuốc men, chi phí vật lý trị liệu, chi phí đi lại, và chi phí sinh hoạt phát sinh. Nhiều người chăm sóc phải nghỉ việc hoặc giảm giờ làm để có thời gian chăm sóc, dẫn đến giảm thu nhập của gia đình. Điều này đặc biệt khó khăn đối với những gia đình có hoàn cảnh kinh tế eo hẹp. Nghiên cứu về chi phí chăm sóc đột quỵ là cần thiết để xây dựng chính sách hỗ trợ tài chính cho các gia đình.

III. Cách Giảm Gánh Nặng Kinh Nghiệm Chăm Sóc Đột Quỵ Tại Nhà

Để giảm thiểu gánh nặng chăm sóc, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, cộng đồng và các chuyên gia y tế. Gia đình nên chia sẻ trách nhiệm chăm sóc để giảm tải cho người chăm sóc chính. Cộng đồng có thể cung cấp các dịch vụ hỗ trợ như: tư vấn tâm lý, vật lý trị liệu, và chăm sóc tại nhà. Các chuyên gia y tế cần cung cấp thông tin và hướng dẫn chi tiết về kinh nghiệm chăm sóc đột quỵ, chế độ dinh dưỡng cho người bệnh đột quỵ, và các biện pháp phòng ngừa biến chứng đột quỵ. Trích dẫn: 'Người bệnh sống sót sau đột quỵ để lại di chứng với các mức độ khác nhau, họ phải dựa vào gia đình để được chăm sóc liên tục và chăm sóc giảm nhẹ trong thời gian dài.'

3.1. Hướng Dẫn Chăm Sóc Dinh Dưỡng Cho Người Bệnh Đột Quỵ

Một chế độ dinh dưỡng cho người bệnh đột quỵ hợp lý đóng vai trò quan trọng trong quá trình phục hồi chức năng sau đột quỵ. Cần đảm bảo cung cấp đủ chất dinh dưỡng, vitamin và khoáng chất. Hạn chế các thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhiều dầu mỡ, và đồ uống có cồn. Tăng cường rau xanh, trái cây, và các loại ngũ cốc nguyên hạt. Tư vấn với chuyên gia dinh dưỡng để có được chế độ dinh dưỡng phù hợp với tình trạng bệnh của từng người.

3.2. Phương Pháp Vật Lý Trị Liệu Phục Hồi Chức Năng Sau Đột Quỵ

Vật lý trị liệu cho người bệnh đột quỵ là một phần không thể thiếu trong quá trình phục hồi chức năng sau đột quỵ. Các bài tập vật lý trị liệu giúp cải thiện khả năng vận động, tăng cường sức mạnh cơ bắp, và phục hồi khả năng ngôn ngữ. Cần thực hiện các bài tập vật lý trị liệu đều đặn và có sự hướng dẫn của chuyên gia. Mục tiêu là giúp người bệnh đạt được mức độ độc lập cao nhất có thể trong các hoạt động hàng ngày.

IV. Nghiên Cứu Bệnh Viện Bạch Mai Thực Trạng Yếu Tố Gánh Nặng

Nghiên cứu tại Bệnh viện Bạch Mai đã khảo sát 113 người chăm sóc chính đưa người bệnh đến tái khám tại khoa Thần kinh. Kết quả cho thấy, điểm gánh nặng trung bình là 22.88, với 50.5% người chăm sóc trải qua gánh nặng vừa phải. Nghiên cứu cũng xác định các yếu tố liên quan đến gánh nặng, bao gồm tuổi của người chăm sóc, thời gian chăm sóc hàng ngày, thu nhập, và mức độ độc lập của người bệnh. Điều này cho thấy, cần có các biện pháp hỗ trợ đặc biệt cho những người chăm sóc lớn tuổi, có thu nhập thấp, và chăm sóc người bệnh có mức độ tàn tật cao.

4.1. Tuổi Tác Thu Nhập Ảnh Hưởng Gánh Nặng Chăm Sóc Ra Sao

Nghiên cứu chỉ ra rằng tuổi người chăm sóc và thu nhập cá nhân có mối liên hệ chặt chẽ với gánh nặng chăm sóc. Người chăm sóc lớn tuổi thường gặp nhiều khó khăn hơn trong việc đáp ứng nhu cầu của người bệnh. Tương tự, thu nhập thấp có thể hạn chế khả năng tiếp cận các dịch vụ hỗ trợ và chăm sóc chuyên nghiệp, làm gia tăng gánh nặng cho người chăm sóc.

4.2. Mức Độ Tự Chủ Của Bệnh Nhân Gánh Nặng Chăm Sóc

Mức độ độc lập trong các hoạt động cá nhân hàng ngày (ADL) của người bệnh có ảnh hưởng lớn đến gánh nặng chăm sóc. Người bệnh càng phụ thuộc vào người chăm sóc trong các hoạt động như ăn uống, tắm rửa, và vệ sinh cá nhân, thì gánh nặng mà người chăm sóc phải gánh chịu càng lớn. Do đó, việc phục hồi chức năng và tăng cường khả năng tự chủ của người bệnh là vô cùng quan trọng.

V. Giải Pháp Hỗ Trợ Giảm Thiểu Gánh Nặng Cho Người Chăm Sóc

Để giảm thiểu gánh nặng cho người chăm sóc, cần có một hệ thống hỗ trợ toàn diện bao gồm: (1) các chương trình tư vấn tâm lý và hỗ trợ tinh thần; (2) các khóa đào tạo về kỹ năng chăm sóc đột quỵ; (3) các dịch vụ chăm sóc tại nhà; (4) hỗ trợ tài chính cho các gia đình có hoàn cảnh khó khăn; và (5) sự tham gia tích cực của cộng đồng. Đặc biệt, cần tăng cường nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của vai trò người chăm sóc và tạo điều kiện để họ có thể tiếp cận các nguồn lực và dịch vụ hỗ trợ một cách dễ dàng.

5.1. Các Chương Trình Hỗ Trợ Tâm Lý Cho Người Chăm Sóc

Các chương trình tư vấn tâm lý và hỗ trợ tinh thần đóng vai trò quan trọng trong việc giúp người chăm sóc đối phó với stress, lo lắng, và trầm cảm. Các chương trình này có thể cung cấp cho người chăm sóc các kỹ năng giải quyết vấn đề, kỹ năng quản lý thời gian, và các kỹ năng giao tiếp hiệu quả. Ngoài ra, việc tham gia các nhóm hỗ trợ có thể giúp người chăm sóc kết nối với những người có chung hoàn cảnh và chia sẻ kinh nghiệm.

5.2. Đào Tạo Kỹ Năng Chăm Sóc Phục Hồi Chức Năng

Các khóa đào tạo về kỹ năng chăm sóc đột quỵ có thể giúp người chăm sóc nâng cao kiến thức và kỹ năng trong việc chăm sóc người bệnh. Các khóa đào tạo này có thể bao gồm các nội dung như: cách cho ăn uống, cách vệ sinh cá nhân, cách di chuyển người bệnh, và cách nhận biết các dấu hiệu cảnh báo của biến chứng đột quỵ. Ngoài ra, người chăm sóc cũng cần được trang bị kiến thức về phục hồi chức năng và cách hỗ trợ người bệnh thực hiện các bài tập vật lý trị liệu.

VI. Tương Lai Chăm Sóc Đột Quỵ Hướng Nghiên Cứu Phát Triển

Trong tương lai, cần có thêm nhiều nghiên cứu về gánh nặng chăm sóc đột quỵ để hiểu rõ hơn về vấn đề này và phát triển các biện pháp can thiệp hiệu quả hơn. Các nghiên cứu cần tập trung vào việc đánh giá tác động của các yếu tố văn hóa và xã hội đến gánh nặng chăm sóc, cũng như phát triển các công cụ đánh giá gánh nặng phù hợp với bối cảnh Việt Nam. Ngoài ra, cần có các nghiên cứu về hiệu quả của các chương trình hỗ trợ người chăm sóc để đảm bảo rằng các chương trình này thực sự mang lại lợi ích cho người chăm sóc và người bệnh.

6.1. Ứng Dụng Công Nghệ Trong Chăm Sóc Đột Quỵ Tại Nhà

Ứng dụng công nghệ có tiềm năng lớn trong việc cải thiện chất lượng chăm sóc đột quỵ tại nhà. Các thiết bị theo dõi sức khỏe từ xa có thể giúp theo dõi tình trạng bệnh của người bệnh và phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường. Các ứng dụng di động có thể cung cấp thông tin và hướng dẫn về chăm sóc, cũng như kết nối người chăm sóc với các chuyên gia y tế. Tuy nhiên, cần đảm bảo rằng các công nghệ này dễ sử dụng và phù hợp với trình độ của người chăm sóc.

6.2. Phát Triển Mô Hình Chăm Sóc Đột Quỵ Toàn Diện Liên Tục

Cần phát triển một mô hình chăm sóc đột quỵ toàn diện và liên tục, bao gồm: (1) phòng ngừa đột quỵ; (2) điều trị cấp cứu; (3) phục hồi chức năng; và (4) chăm sóc dài hạn. Mô hình này cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa bệnh viện, trung tâm y tế cộng đồng, và gia đình. Mục tiêu là đảm bảo rằng người bệnh được tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc phù hợp và kịp thời, từ đó cải thiện chất lượng cuộc sống và giảm thiểu gánh nặng chăm sóc.

Tổng quan nghiên cứu

Đột quỵ não là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và tàn phế trên toàn cầu, với khoảng 16 triệu ca mới mỗi năm và 5,7 triệu ca tử vong. Tại Việt Nam, đột quỵ não cũng là nguyên nhân chính trong nhóm bệnh không lây nhiễm gây gánh nặng lớn cho xã hội. Nhiều bệnh nhân sống sót sau đột quỵ phải đối mặt với các di chứng nặng nề, đòi hỏi sự chăm sóc liên tục tại nhà. Người chăm sóc chính trong gia đình đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ bệnh nhân cả về thể chất và tinh thần, tuy nhiên, vai trò này cũng có thể trở thành gánh nặng đáng kể đối với họ.

Nghiên cứu được thực hiện tại Trung tâm Thần kinh, Bệnh viện Bạch Mai từ tháng 12/2020 đến tháng 8/2021 với 113 người chăm sóc chính của bệnh nhân đột quỵ não. Mục tiêu nghiên cứu nhằm mô tả thực trạng gánh nặng chăm sóc tại nhà và xác định các yếu tố liên quan đến gánh nặng này. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng các chính sách hỗ trợ người chăm sóc, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cho cả người bệnh và người chăm sóc, đồng thời giảm thiểu áp lực xã hội và kinh tế liên quan đến đột quỵ não.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên khung lý thuyết về gánh nặng chăm sóc, trong đó gánh nặng được chia thành hai thành phần chính: gánh nặng khách quan (các công việc chăm sóc thực tế như hỗ trợ sinh hoạt hàng ngày) và gánh nặng chủ quan (cảm nhận, tâm lý của người chăm sóc). Các khái niệm chính bao gồm:

• Người chăm sóc chính: người không được trả tiền, có mối quan hệ cá nhân với bệnh nhân, chịu trách nhiệm chính trong việc chăm sóc.
• Gánh nặng chăm sóc: mức độ căng thẳng và áp lực mà người chăm sóc trải qua khi thực hiện nhiệm vụ chăm sóc.
• Hoạt động cá nhân hàng ngày (ADL): khả năng tự thực hiện các sinh hoạt cơ bản như ăn uống, tắm rửa, di chuyển, đánh giá bằng thang điểm Barthel.
• Thang điểm Zarit Burden Interview (ZBI): công cụ đánh giá mức độ gánh nặng chăm sóc với 22 câu hỏi, điểm từ 0 đến 88, phân loại gánh nặng thành các mức độ từ không có đến nghiêm trọng.

Khung lý thuyết tập trung vào mối quan hệ giữa các biến độc lập như tuổi người chăm sóc, thu nhập, mối quan hệ với người bệnh, thời gian chăm sóc, mức độ độc lập của người bệnh và sự hỗ trợ của gia đình với biến phụ thuộc là gánh nặng chăm sóc.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả cắt ngang, thu thập dữ liệu từ 113 người chăm sóc chính của bệnh nhân đột quỵ não đến khám tại Trung tâm Thần kinh, Bệnh viện Bạch Mai trong khoảng thời gian từ tháng 12/2020 đến tháng 8/2021. Cỡ mẫu được tính toán dựa trên tỷ lệ gánh nặng chăm sóc trung bình 54,2% từ nghiên cứu trước đó, với sai số cho phép 10%, cho kết quả tối thiểu 96 đối tượng, thực tế thu thập được 113 đối tượng.

Phương pháp chọn mẫu thuận tiện được áp dụng. Dữ liệu được thu thập qua phỏng vấn trực tiếp sử dụng bộ câu hỏi gồm phần đặc điểm chung của người chăm sóc và người bệnh, thang điểm Barthel đánh giá ADL của người bệnh, và thang điểm ZBI đánh giá gánh nặng chăm sóc. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS 20, mô tả bằng tần số, tỷ lệ, trung bình ± độ lệch chuẩn, và phân tích mối liên quan bằng kiểm định t, chi bình phương, hồi quy tuyến tính.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Mức độ gánh nặng chăm sóc: Điểm ZBI trung bình là 22,88 ± 9,4, trong đó 44,2% người chăm sóc không có hoặc có gánh nặng rất ít, 50,5% có gánh nặng vừa phải, 5,3% có gánh nặng trung bình, không có trường hợp gánh nặng nghiêm trọng.

2. Đặc điểm người chăm sóc và mối liên quan đến gánh nặng: Tuổi trung bình người chăm sóc là 47,36 ± 10,43 tuổi, nữ chiếm 64,6%. Gánh nặng chăm sóc tăng theo tuổi người chăm sóc, với 86,7% người trên 60 tuổi có gánh nặng, so với 36,4% ở nhóm dưới 40 tuổi (p < 0,05). Thu nhập trung bình 7,87 triệu đồng/tháng, người có thu nhập thấp hơn 5 triệu đồng/tháng có tỷ lệ gánh nặng cao hơn (66,7%) so với nhóm thu nhập trên 10 triệu đồng (33,3%) (p = 0,03).

3. Thời gian chăm sóc: Thời gian chăm sóc trung bình 7,32 tháng, thời gian chăm sóc hàng ngày trung bình 8,28 giờ. Gánh nặng chăm sóc tăng khi thời gian chăm sóc hàng ngày trên 6 giờ (64,7% có gánh nặng) so với dưới 4 giờ (43,9%) (p = 0,04). Tuy nhiên, không có sự khác biệt về gánh nặng theo quá trình chăm sóc (p = 0,89).

4. Mức độ độc lập của người bệnh: 60,2% người bệnh không phụ thuộc, 29,2% phụ thuộc vừa phải, 10,6% phụ thuộc nặng nề. Gánh nặng chăm sóc cao hơn rõ rệt khi người bệnh phụ thuộc nặng nề (100% người chăm sóc có gánh nặng) và phụ thuộc vừa phải (72,7%) so với nhóm không phụ thuộc (39,7%) (p < 0,05).

5. Mối quan hệ và sự hỗ trợ gia đình: Không có sự khác biệt về gánh nặng chăm sóc giữa các mối quan hệ (vợ/chồng, con cái, họ hàng) (p = 0,93) và giữa người chăm sóc có hoặc không có sự hỗ trợ của gia đình (p = 0,67).

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy gánh nặng chăm sóc người bệnh đột quỵ não tại nhà chủ yếu ở mức thấp đến vừa phải, phù hợp với các nghiên cứu quốc tế như tại Brazil và Ấn Độ. Sự khác biệt về mức độ gánh nặng giữa các nghiên cứu trong nước có thể do thời điểm thu thập dữ liệu khác nhau, ví dụ nghiên cứu này khảo sát người chăm sóc sau ít nhất một tháng điều trị tại nhà, khi người bệnh đã có cải thiện về chức năng.

Tuổi người chăm sóc và thời gian chăm sóc hàng ngày là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến gánh nặng, điều này phù hợp với các nghiên cứu trước đây. Thu nhập thấp cũng làm tăng áp lực tài chính và tâm lý cho người chăm sóc. Mức độ phụ thuộc của người bệnh trong sinh hoạt hàng ngày là yếu tố quyết định lớn nhất, khi người bệnh càng phụ thuộc thì gánh nặng càng cao.

Việc không tìm thấy sự khác biệt về gánh nặng theo mối quan hệ hay sự hỗ trợ gia đình có thể phản ánh đặc điểm văn hóa Việt Nam, nơi trách nhiệm chăm sóc được chia sẻ rộng rãi trong gia đình và xã hội. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố điểm ZBI theo nhóm tuổi người chăm sóc, biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ gánh nặng theo mức độ phụ thuộc của người bệnh, và bảng phân tích hồi quy các yếu tố liên quan.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo và hỗ trợ kỹ năng chăm sóc cho người chăm sóc chính: Tổ chức các khóa tập huấn về kỹ thuật chăm sóc, quản lý stress, và kiến thức phục hồi chức năng nhằm giảm gánh nặng tâm lý và thể chất, ưu tiên nhóm người chăm sóc lớn tuổi và có thời gian chăm sóc dài. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng, chủ thể: bệnh viện, trung tâm y tế cộng đồng.

2. Phát triển các dịch vụ hỗ trợ chăm sóc tại nhà và cộng đồng: Xây dựng mạng lưới hỗ trợ như dịch vụ chăm sóc tại nhà, tư vấn qua điện thoại hoặc trực tuyến để giảm áp lực cho người chăm sóc, đặc biệt cho những người có thu nhập thấp. Thời gian: 1-2 năm, chủ thể: Sở Y tế, các tổ chức xã hội.

3. Hỗ trợ tài chính và chính sách ưu đãi cho người chăm sóc: Cân nhắc các chính sách trợ cấp, giảm thuế hoặc hỗ trợ chi phí y tế cho người chăm sóc có thu nhập thấp, nhằm giảm áp lực kinh tế. Thời gian: 1-3 năm, chủ thể: Bộ Y tế, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội.

4. Tăng cường truyền thông nâng cao nhận thức về gánh nặng chăm sóc và vai trò của cộng đồng: Tổ chức các chiến dịch truyền thông nhằm nâng cao sự hiểu biết về gánh nặng chăm sóc, khuyến khích sự chia sẻ trách nhiệm trong gia đình và xã hội. Thời gian: liên tục, chủ thể: các cơ quan truyền thông, tổ chức phi chính phủ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Người làm công tác điều dưỡng và y tế cộng đồng: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn về gánh nặng chăm sóc, giúp xây dựng chương trình đào tạo và hỗ trợ người chăm sóc hiệu quả.

2. Nhà hoạch định chính sách y tế và xã hội: Thông tin về các yếu tố ảnh hưởng đến gánh nặng chăm sóc giúp thiết kế chính sách hỗ trợ phù hợp, đặc biệt trong bối cảnh gia tăng bệnh nhân đột quỵ.

3. Gia đình và người chăm sóc bệnh nhân đột quỵ: Hiểu rõ về mức độ gánh nặng và các yếu tố liên quan giúp họ chuẩn bị tâm lý, tìm kiếm sự hỗ trợ và áp dụng các biện pháp giảm áp lực.

4. Các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực điều dưỡng, phục hồi chức năng và xã hội học y tế: Cung cấp cơ sở dữ liệu và khung lý thuyết để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về chăm sóc bệnh nhân mãn tính tại nhà.

Câu hỏi thường gặp

1. Gánh nặng chăm sóc là gì và tại sao nó quan trọng?
   Gánh nặng chăm sóc là áp lực về thể chất, tâm lý và tài chính mà người chăm sóc trải qua khi hỗ trợ người bệnh. Nó quan trọng vì ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người chăm sóc, từ đó tác động đến hiệu quả chăm sóc bệnh nhân.

2. Ai là người chăm sóc chính trong gia đình bệnh nhân đột quỵ?
   Người chăm sóc chính thường là thành viên trong gia đình như vợ/chồng hoặc con cái, không được trả tiền và chịu trách nhiệm chính trong việc chăm sóc bệnh nhân tại nhà.

3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến gánh nặng chăm sóc?
   Tuổi người chăm sóc, thời gian chăm sóc hàng ngày, thu nhập cá nhân và mức độ phụ thuộc của người bệnh trong sinh hoạt hàng ngày là những yếu tố chính ảnh hưởng đến gánh nặng chăm sóc.

4. Làm thế nào để giảm gánh nặng chăm sóc cho người chăm sóc?
   Cung cấp đào tạo kỹ năng chăm sóc, hỗ trợ tài chính, phát triển dịch vụ chăm sóc tại nhà và tăng cường sự hỗ trợ từ gia đình, cộng đồng là các biện pháp hiệu quả để giảm gánh nặng.

5. Tại sao không có sự khác biệt về gánh nặng theo mối quan hệ giữa người chăm sóc và người bệnh?
   Điều này có thể do văn hóa Việt Nam coi việc chăm sóc người thân là trách nhiệm chung của gia đình, nên gánh nặng không phụ thuộc nhiều vào mối quan hệ cụ thể mà phụ thuộc vào các yếu tố khác như thời gian và mức độ phụ thuộc của người bệnh.

Kết luận

• Gánh nặng chăm sóc người bệnh đột quỵ não tại nhà chủ yếu ở mức thấp đến vừa phải, với điểm ZBI trung bình 22,88 ± 9,4.
• Tuổi người chăm sóc, thời gian chăm sóc hàng ngày, thu nhập cá nhân và mức độ độc lập trong sinh hoạt của người bệnh là các yếu tố liên quan quan trọng đến gánh nặng chăm sóc.
• Không có sự khác biệt về gánh nặng theo mối quan hệ người chăm sóc với người bệnh hay sự hỗ trợ của gia đình.
• Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng các chính sách và chương trình hỗ trợ người chăm sóc nhằm giảm áp lực và nâng cao chất lượng cuộc sống.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp hỗ trợ đào tạo, tài chính và dịch vụ chăm sóc tại nhà, đồng thời mở rộng nghiên cứu trên phạm vi rộng hơn để đánh giá hiệu quả các can thiệp.

Hành động ngay hôm nay: Các cơ quan y tế và cộng đồng cần phối hợp triển khai các chương trình hỗ trợ người chăm sóc nhằm giảm thiểu gánh nặng và nâng cao chất lượng chăm sóc bệnh nhân đột quỵ não tại nhà.