Đo Lường Mức Độ Hòa Hợp Giữa Chuẩn Mực Kế Toán Việt Nam và Chuẩn Mực Kế Toán Quốc Tế Về Hợp Đồng Xây Dựng

• Tác giả: Đặng Thị Mai Trang
• Người hướng dẫn: PGS. TS Trần Phước
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế TP Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Kế Toán
• Đề tài: Đo Lường Mức Độ Hòa Hợp Giữa Chuẩn Mực Kế Toán Việt Nam và Quốc Tế Về Hợp Đồng Xây Dựng
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ Kinh Tế
• Năm xuất bản: 2016
• Địa điểm: TP Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. PHẦN MỞ ĐẦU
• 1.1. Lý do chọn đề tài
• 1.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.2.1. Mục tiêu tổng quát
• 1.2.2. Mục tiêu cụ thể
• 1.3. Câu hỏi nghiên cứu
• 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.4.1. Đối tượng nghiên cứu
• 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu
• 1.5. Phương pháp nghiên cứu
• 1.6. Đóng góp của luận văn
• 1.7. Kết cấu của luận văn
• 2. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
• 3. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ ĐO LƢỜNG MỨC ĐỘ HÒA HỢP GIỮA CHUẨN MỰC KẾ TOÁN VIỆT NAM VÀ CHUẨN MỰC KẾ TOÁN QUỐC TẾ VỀ HỢP ĐỒNG XÂY DỰNG
• 3.1. Tổng quan về hòa hợp kế toán quốc tế
• 3.1.1. Khái niệm hòa hợp kế toán quốc tế
• 3.1.2. Phân loại hòa hợp kế toán quốc tế
• 3.1.3. Mối quan hệ giữa hòa hợp chuẩn mực và hòa hợp thực tế
• 3.1.4. Vị trí của nghiên cứu hòa hợp kế toán quốc tế
• 3.2. Giới thiệu về IASB và tiến trình phát triển hòa hợp kế toán quốc tế
• 3.2.1. Lược sử về IASC (1973-2001)
• 3.2.2. Lược sử về IASB và tiến trình phát triển hòa hợp kế toán quốc tế (2001 đến nay)
• 3.3. Chuẩn mực kế toán quốc tế và Việt Nam về Hợp đồng xây dựng
• 3.3.1. Chuẩn mực kế toán quốc tế về Hợp đồng xây dựng
• 3.3.2. Chuẩn mực kế toán Việt Nam về Hợp đồng xây dựng
• 4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 4.1. Mô hình nghiên cứu lý thuyết
• 4.2. Mục tiêu, mô hình và giả thuyết nghiên cứu của luận văn
• 4.2.1. Mục tiêu nghiên cứu
• 4.2.2. Giả thuyết nghiên cứu
• 4.2.3. Xây dựng mô hình nghiên cứu của đề tài
• 4.3. Phương pháp đo lường và phân tích số liệu
• 5. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN
• 5.1. Kết quả kiểm định
• 5.2. Kết luận về giả thuyết H1 và H2
• 5.3. Vận dụng kết quả nghiên cứu đối sánh với thực tế tại đơn vị xây dựng cụ thể
• 6. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• 6.1. Kết luận chung
• 6.2. Hạn chế của luận văn
• 6.3. Một số kiến nghị
• 6.4. Hướng nghiên cứu tiếp theo
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Hòa Hợp Kế Toán Việt Nam và Quốc Tế

Nghiên cứu về hòa hợp kế toán quốc tế (IAH) là một lĩnh vực rộng lớn, thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu trên toàn thế giới. Đã có một lượng lớn các nghiên cứu về IAH trong những năm qua. Từ năm 1965 đến năm 2007, có khoảng 200 bài nghiên cứu về IAH được công bố trên 24 tạp chí nghiên cứu kế toán hàng đầu thế giới (Baker & Barbu, 2007). Tuy nhiên, các nghiên cứu trước năm 1987 chủ yếu được thực hiện bởi các tổ chức nghề nghiệp hoặc được khảo sát bởi các công ty kiểm toán lớn (Kees Camfferman, 2007). Hai khía cạnh được đưa ra khi tiến hành các nghiên cứu về IAH là hòa hợp về chuẩn mực (de jure) và hòa hợp về thực tế (de facto). Tuy vậy, các nhà nghiên cứu hầu như chỉ đo lường từng loại hòa hợp một cách riêng biệt. Ít nghiên cứu thể hiện mối quan hệ giữa cả hai. Một số nhà nghiên cứu cho rằng, đo lường mức độ hòa hợp chuẩn mực thì quan trọng hơn do mức độ ảnh hưởng ngày càng gia tăng của chuẩn mực kế toán đến thực hành kế toán (Rahman, Perera & Ganeshanandam, 1996; Garridoa, Leona & Zorio, 2002; Fontes, Rodrigues & Craig, 2005).

1.1. Lịch Sử Nghiên Cứu Về Hòa Hợp Kế Toán Quốc Tế

Các nghiên cứu trước năm 1987 chủ yếu được thực hiện bởi các tổ chức nghề nghiệp và công ty kiểm toán lớn. Nghiên cứu hiện đại hơn tập trung vào hai khía cạnh chính: hòa hợp về chuẩn mực (de jure) và hòa hợp về thực tế (de facto), đây là những khái niệm nền tảng trong nghiên cứu hòa hợp. Theo Kees Camfferman (2007), những nghiên cứu này cung cấp cái nhìn sâu sắc về quá trình phát triển của hòa hợp kế toán.

1.2. Tầm Quan Trọng Của Hòa Hợp Chuẩn Mực Kế Toán De Jure

Nhiều nhà nghiên cứu tin rằng việc đo lường hòa hợp chuẩn mực quan trọng hơn do sự ảnh hưởng ngày càng tăng của chuẩn mực kế toán đến thực hành kế toán. Các nghiên cứu như Rahman et al. (1996) và Garridoa et al. (2002) nhấn mạnh sự cần thiết của việc đánh giá và đo lường mức độ hòa hợp về mặt chuẩn mực kế toán.

II. Thách Thức Đo Lường Sự Khác Biệt VAS và IAS IFRS

Trong khi đó, (Emenyonu & Gray, 1992; Herrmann & Thomas, 1998; Archer, Pascale & McLeay, 1998; Canibano & Mora, 2000) lại cho rằng, bản chất của hòa hợp kế toán là làm tăng khả năng so sánh của báo cáo tài chính, do vậy nghiên cứu về thực tế nên được ưu tiên thực hiện hơn. Garrido et al. (2002) và Bayerlein et al. (2012) đã tổng kết và đều cho rằng so với nghiên cứu hòa hợp về thực hành kế toán thì số lượng nghiên cứu hòa hợp về chuẩn mực ít hơn. Hầu hết các nghiên cứu trước đây hầu hết đều tập trung đo lường mức độ hòa hợp thực tế. Tiền đề của các nghiên cứu về mức độ hòa hợp thực tế sau này là nghiên cứu về hòa hợp tiêu chuẩn của Evans and Taylor (1982). Nghiên cứu này tập trung đánh giá mức độ ảnh hưởng của chuẩn mực kế toán do IASC (International Financial Reporting Standards) ban hành lên các báo cáo tài chính của các nước: Pháp, Nhật Bản, Anh, Mỹ và Tây Đức giai đoạn 1975- 1988.

2.1. Hòa Hợp Kế Toán Thực Tế Tăng Khả Năng So Sánh BCTC

Emenyonu & Gray (1992) và các nhà nghiên cứu khác cho rằng bản chất của hòa hợp kế toán là tăng khả năng so sánh của báo cáo tài chính. Do đó, nghiên cứu về hòa hợp thực tế nên được ưu tiên hơn so với hòa hợp chuẩn mực. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hiểu và áp dụng chuẩn mực kế toán trong thực tế.

2.2. Đánh Giá Ảnh Hưởng Của IASC Lên Báo Cáo Tài Chính

Nghiên cứu của Evans and Taylor (1982) đánh giá mức độ ảnh hưởng của chuẩn mực kế toán do IASC ban hành lên báo cáo tài chính của các nước phát triển từ năm 1975 đến 1988. Kết quả cho thấy IASC có ảnh hưởng rất nhỏ lên thực tế kế toán của các nước tham gia khảo sát, đây là một phát hiện quan trọng về sự hòa hợp kế toán.

III. Cách Đo Lường Mức Độ Hợp Nhất VAS 16 và IAS 11

Van der Tas được xem như là người tiên phong khai phá cho các nghiên cứu đo lường mức độ hòa hợp thực tế. Nghiên cứu “Measuring harmonization of Financial reporting Practice” của ông đề xuất sử dụng chỉ số Herfindahl (H) để đo lường hòa hợp trong một quốc gia, chỉ số I để đo lường hòa hợp giữa các quốc gia và chỉ số Comparability (C) để đo lường sự hòa hợp về tính so sánh của các lựa chọn kế toán giữa các quốc gia. Tác giả đã sử dụng báo cáo hàng năm từ năm 1978- 1984 của các quốc gia Anh, Mỹ và Hà Lan để đưa ra kết luận rằng khả năng so sánh các lựa chọn kế toán giữa hai quốc gia là thấp và có sự gia tăng từ năm 1978 đến năm 1984 nhưng chưa đánh giá được tầm quan trọng của thay đổi chỉ số hòa hợp theo thời gian. Sau đó, năm 1995 Herrmann & Thomas công bố nghiên cứu “Harmonization of Accounting Measurement Practices in the European Community”.

3.1. Phương Pháp Sử Dụng Chỉ Số Herfindahl Để Đo Lường

Nghiên cứu của Van der Tas đề xuất sử dụng chỉ số Herfindahl (H) để đo lường hòa hợp trong một quốc gia. Ông cũng đề xuất chỉ số I để đo lường hòa hợp giữa các quốc gia và chỉ số Comparability (C) để đo lường sự hòa hợp về tính so sánh của các lựa chọn kế toán giữa các quốc gia. Phương pháp này giúp định lượng mức độ hòa hợp kế toán.

3.2. Đánh Giá Mức Độ Hòa Hợp Kế Toán Tại Châu Âu

Herrmann & Thomas (1995) nghiên cứu mức độ hòa hợp kế toán tại châu Âu bằng cách đo lường mức độ hòa hợp thực tế thông qua việc sử dụng báo cáo thường niên của 217 công ty lớn từ 08 quốc gia. Nghiên cứu này giúp đánh giá thực trạng hòa hợp ở một khu vực cụ thể.

IV. Hướng Dẫn Vận Dụng Nghiên Cứu Hòa Hợp Chuẩn Mực VAS IFRS

Các nghiên cứu hòa hợp về chuẩn mực là nghiên cứu về các quy định kế toán, tuy nhiên mỗi nghiên cứu có trọng tâm riêng và được chia thành các dòng nghiên cứu khác nhau: (1) khám phá sự khác biệt quan trọng giữa chuẩn mực quốc gia và IAS/IFRS; (2) khám phá những thuận lợi và khó khăn khi hội tụ CMKT quốc gia với IAS/IFRS, (3) đánh giá ảnh hưởng của sự khác biệt giữa các chuẩn mực quốc gia với IAS/IFRS đến chất lượng thông tin kế toán và (4) lượng hóa mức độ hài hòa về chuẩn mực của các quy định kế toán (Phạm Hoài Hương, 2012). Để phù hợp với mục tiêu nghiên cứu, bài viết tập trung tổng kết dòng nghiên cứu thứ tư.

4.1. Khám Phá Sự Khác Biệt Giữa Chuẩn Mực Quốc Gia và IFRS

Một trong những dòng nghiên cứu chính là khám phá sự khác biệt quan trọng giữa chuẩn mực kế toán quốc gia và IAS/IFRS. Nghiên cứu này giúp xác định các điểm khác biệt cần được điều chỉnh để đạt được sự hòa hợp kế toán.

4.2. Đánh Giá Ảnh Hưởng Đến Chất Lượng Thông Tin Kế Toán

Một dòng nghiên cứu khác đánh giá ảnh hưởng của sự khác biệt giữa các chuẩn mực kế toán quốc gia với IAS/IFRS đến chất lượng thông tin kế toán. Điều này giúp các nhà quản lý hiểu rõ tác động của việc tuân thủ các chuẩn mực khác nhau đến báo cáo tài chính của họ.

V. So Sánh IAS 11 và VAS 15 Điểm Tương Đồng và Khác Biệt

Nair and Frank (1980) gần như là tác giả đầu tiên tiến hành nghiên cứu về hòa hợp chuẩn mực. Nghiên cứu chú trọng đánh giá mức độ tiêu chuẩn hóa chuẩn mực kế toán của các quốc gia khi có sự ra đời của IASC. Nguồn dữ liệu của họ là Bảng khảo sát của Price Waterhouse & Co. về các quy định kế toán của 37 quốc gia năm 1973 và 46 quốc gia năm 1975. Kết quả thể hiện rằng mức độ hòa hợp giữa các chuẩn mực kế toán có tăng lên cùng với sự hình thành của IASC. Năm 1984, McKinnon and Janell phân tích ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp ảnh hưởng của chuẩn mực kế toán do IASC ban hành.

5.1. Đánh Giá Mức Độ Tiêu Chuẩn Hóa Chuẩn Mực Kế Toán

Nghiên cứu của Nair and Frank (1980) đánh giá mức độ tiêu chuẩn hóa chuẩn mực kế toán của các quốc gia khi có sự ra đời của IASC. Kết quả cho thấy mức độ hòa hợp giữa các chuẩn mực kế toán có tăng lên, chứng minh tác động tích cực của IASC.

5.2. Phân Tích Ảnh Hưởng Của Chuẩn Mực Kế Toán Do IASC Ban Hành

McKinnon and Janell (1984) phân tích ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp của chuẩn mực kế toán do IASC ban hành. Nghiên cứu này giúp hiểu rõ hơn về vai trò của IASC trong việc thúc đẩy hòa hợp kế toán trên toàn cầu.

VI. Tương Lai Hòa Hợp Kế Toán Xu Hướng và Triển Vọng

Để trả lời được các câu hỏi nghiên cứu đã đặt ra, luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính kết hợp với phương pháp định lượng. Trong đó sử dụng các công cụ như phỏng vấn, điều tra, tình huống, phân tích, nội suy và thống kê mô tả để giải quyết vấn đề nghiên cứu. Cụ thể: Sử dụng lý thuyết về đo lường mức độ hài hòa để xây dựng một mô hình nghiên cứu phù hợp để thực hiện tại Việt Nam. Kết hợp với việc xin ý kiến của chuyên gia để thiết kế nên một thang đo lần lượt là 3, 2, 1, 0 về mức độ hòa hợp giữa chuẩn mực kế toán Việt Nam và chuẩn mực kế toán quốc tế cho hợp đồng xây dựng.

6.1. Phương Pháp Nghiên Cứu Kết Hợp Định Tính và Định Lượng

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng để trả lời các câu hỏi nghiên cứu. Các công cụ như phỏng vấn, điều tra, phân tích và thống kê mô tả được sử dụng để giải quyết vấn đề nghiên cứu và đưa ra kết luận chính xác.

6.2. Xây Dựng Thang Đo Để Đánh Giá Mức Độ Hòa Hợp

Thang đo được thiết kế để đánh giá mức độ hòa hợp giữa chuẩn mực kế toán Việt Nam và chuẩn mực kế toán quốc tế cho hợp đồng xây dựng. Thang đo này giúp định lượng mức độ hòa hợp và đưa ra những nhận định chính xác về tình hình hòa hợp kế toán.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu, việc thống nhất các chuẩn mực kế toán quốc tế trở thành yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao tính minh bạch và khả năng so sánh của báo cáo tài chính. Theo ước tính, hiện có khoảng 131 quốc gia và vùng lãnh thổ áp dụng hoặc cho phép áp dụng Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế (IFRS) trong lập báo cáo tài chính cho các công ty niêm yết. Việt Nam, với sự phát triển mạnh mẽ của ngành xây dựng, đã ban hành Chuẩn mực Kế toán Việt Nam số 15 (VAS 15) dựa trên IAS 11 nhằm điều chỉnh kế toán hợp đồng xây dựng. Tuy nhiên, sự khác biệt giữa VAS 15 và các chuẩn mực quốc tế như IAS 11 và IFRS 15 vẫn còn tồn tại, gây khó khăn trong việc so sánh và đánh giá hiệu quả tài chính của các doanh nghiệp xây dựng, đặc biệt trong bối cảnh có nhiều nhà đầu tư nước ngoài tham gia.

Mục tiêu chính của nghiên cứu là đo lường mức độ hòa hợp giữa chuẩn mực kế toán Việt Nam và chuẩn mực kế toán quốc tế về hợp đồng xây dựng, đồng thời đánh giá sự thay đổi mức độ hòa hợp trước và sau khi IFRS 15 được ban hành. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công ty cổ phần Đầu tư xây dựng Hải Thạch, với dữ liệu kế toán thu thập trong giai đoạn 2015-2016. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ quá trình hội nhập chuẩn mực kế toán Việt Nam với quốc tế, góp phần nâng cao chất lượng báo cáo tài chính và tạo thuận lợi cho các bên liên quan trong ngành xây dựng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết về hòa hợp kế toán quốc tế, phân biệt rõ ba khái niệm chính: hòa hợp (harmonization), tiêu chuẩn hóa (standardization) và hội tụ (convergence). Hòa hợp kế toán quốc tế được chia thành hai loại: hòa hợp về chuẩn mực (formal/de jure) và hòa hợp về thực tế (material/de facto). Hòa hợp về chuẩn mực tập trung vào sự nhất quán của các quy định và luật lệ kế toán, trong khi hòa hợp về thực tế liên quan đến việc áp dụng các chính sách kế toán trong thực tiễn doanh nghiệp.

Khung lý thuyết còn bao gồm mô hình phân tích gom cụm mờ (fuzzy clustering analysis) của Qu và Zhang (2010), được phát triển trên nền tảng chỉ số Herfindahl (H) của Van der Tas (1988). Mô hình này phân tích chuẩn mực kế toán thành 6 vấn đề chính: định nghĩa, phạm vi, ghi nhận, tiêu chuẩn đo lường, phương pháp đo lường và đo lường lại vào cuối kỳ. Mức độ hòa hợp được đánh giá theo bốn cấp độ: 0 (khác biệt hoàn toàn), 0.3 (hòa hợp nhưng có khác biệt quan trọng), 0.7 (căn bản giống nhau) và 1 (giống nhau hoàn toàn).

Ba khái niệm chuyên ngành quan trọng được sử dụng trong nghiên cứu gồm: Chuẩn mực Kế toán Việt Nam (VAS), Chuẩn mực Kế toán Quốc tế (IAS/IFRS), và Hợp đồng xây dựng (Construction Contracts). Luật Kế toán Việt Nam và các văn bản pháp luật liên quan như Thông tư 161/2007/TT-BTC cũng được xem xét để đảm bảo tính pháp lý và thực tiễn của nghiên cứu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Dữ liệu chính được thu thập từ các văn bản pháp lý, chuẩn mực kế toán Việt Nam và quốc tế, cùng số liệu kế toán thực tế của Công ty CP Đầu tư xây dựng Hải Thạch trong giai đoạn 2015-2016. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các hợp đồng xây dựng và báo cáo tài chính liên quan trong khoảng thời gian này.

Phương pháp phân tích bao gồm:

• Phân tích nội dung để so sánh chi tiết các quy định của VAS 15 với IAS 11 và IFRS 15.
• Xây dựng thang đo mức độ hòa hợp với bốn cấp độ từ 0 đến 3, tương ứng với mức độ hòa hợp từ không hòa hợp đến hoàn toàn hòa hợp.
• Sử dụng kiểm định chi bình phương để đánh giá ý nghĩa thống kê của sự thay đổi mức độ hòa hợp trước và sau khi IFRS 15 được ban hành.
• Phỏng vấn chuyên gia và khảo sát thực tế tại đơn vị xây dựng để thu thập ý kiến và đánh giá thực tiễn áp dụng chuẩn mực kế toán.
• Phân tích tình huống cụ thể tại công ty để đối chiếu lý thuyết với thực tiễn, từ đó đánh giá mức độ tuân thủ và sự khác biệt trong hạch toán doanh thu, chi phí hợp đồng xây dựng.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2015 đến tháng 12/2016, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích, kiểm định và tổng hợp kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Mức độ hòa hợp giữa VAS 15 và IAS 11 trước khi IFRS 15 ra đời: Kết quả phân tích cho thấy mức độ hòa hợp trung bình đạt khoảng 68%, trong đó có 45% các khoản mục được đánh giá là căn bản giống nhau hoặc hoàn toàn giống nhau. Tuy nhiên, vẫn tồn tại khoảng 32% các khoản mục có sự khác biệt đáng kể, đặc biệt liên quan đến phương pháp ghi nhận doanh thu và chi phí hợp đồng.

2. Sự thay đổi mức độ hòa hợp sau khi IFRS 15 được ban hành: Mức độ hòa hợp giữa VAS 15 và IFRS 15 tăng lên khoảng 78%, với tỷ lệ các khoản mục hòa hợp căn bản hoặc hoàn toàn đạt 60%. Kiểm định chi bình phương cho thấy sự thay đổi này có ý nghĩa thống kê với mức p < 0.05, chứng tỏ IFRS 15 đã góp phần nâng cao sự tương đồng giữa chuẩn mực Việt Nam và quốc tế.

3. Khác biệt trong thực tiễn áp dụng tại công ty xây dựng: Tại Công ty CP Đầu tư xây dựng Hải Thạch, việc áp dụng VAS 15 còn gặp khó khăn trong việc ghi nhận doanh thu theo tiến độ công việc, dẫn đến sự không nhất quán trong báo cáo tài chính. So sánh với yêu cầu của IAS 11 và IFRS 15, công ty chưa hoàn toàn đáp ứng được các tiêu chuẩn về đo lường và công bố thông tin.

4. Ảnh hưởng của các yếu tố đặc thù ngành xây dựng: Chu kỳ sản xuất kinh doanh kéo dài, chi phí đầu tư lớn và tính phức tạp kỹ thuật là những yếu tố làm gia tăng sự khác biệt trong áp dụng chuẩn mực kế toán. Điều này đòi hỏi các chuẩn mực phải có sự điều chỉnh phù hợp để đảm bảo tính chính xác và kịp thời của thông tin tài chính.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của sự khác biệt giữa VAS 15 và các chuẩn mực quốc tế nằm ở việc VAS 15 được xây dựng dựa trên IAS 11 với nhiều điều chỉnh phù hợp với điều kiện kinh tế Việt Nam, trong khi IFRS 15 áp dụng mô hình ghi nhận doanh thu mới, tập trung vào việc xác định nhiệm vụ thực hiện và phân bổ giá trị giao dịch. Sự gia tăng mức độ hòa hợp sau khi IFRS 15 ra đời phản ánh nỗ lực hội nhập và cải cách chuẩn mực kế toán Việt Nam.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế, kết quả tương tự như nghiên cứu của Qu và Zhang (2010) tại Trung Quốc, cho thấy mức độ hội tụ chuẩn mực kế toán có xu hướng tăng theo thời gian khi các quốc gia điều chỉnh chuẩn mực nội địa để phù hợp với IFRS. Việc áp dụng mô hình phân tích gom cụm mờ giúp đánh giá chi tiết hơn các khía cạnh hòa hợp, từ đó cung cấp cơ sở khoa học cho việc sửa đổi chuẩn mực.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tần số xếp hạng mức độ hòa hợp các khoản mục chuẩn mực trước và sau khi IFRS 15 ra đời, cùng bảng tổng hợp chi tiết các khoản mục có sự thay đổi lớn nhất. Điều này giúp minh họa rõ ràng sự tiến bộ trong quá trình hội tụ chuẩn mực kế toán.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Cập nhật và hoàn thiện VAS 15 theo hướng tiếp cận IFRS 15: Bộ Tài chính cần đẩy nhanh quá trình sửa đổi, bổ sung VAS 15 để áp dụng mô hình ghi nhận doanh thu năm bước của IFRS 15, nhằm nâng cao tính minh bạch và khả năng so sánh báo cáo tài chính. Thời gian thực hiện đề xuất trong vòng 1-2 năm.

2. Tăng cường đào tạo và hướng dẫn thực hiện cho các doanh nghiệp xây dựng: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về chuẩn mực kế toán quốc tế và sự khác biệt với VAS 15 cho kế toán viên và quản lý tài chính trong ngành xây dựng. Chủ thể thực hiện là các cơ quan quản lý nhà nước và hiệp hội ngành nghề, với kế hoạch triển khai hàng năm.

3. Xây dựng hệ thống kiểm tra, giám sát việc áp dụng chuẩn mực kế toán: Thiết lập cơ chế kiểm tra định kỳ và đánh giá mức độ tuân thủ chuẩn mực kế toán tại các doanh nghiệp xây dựng, nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các sai sót, nâng cao chất lượng báo cáo tài chính. Thời gian triển khai trong 3 năm tới.

4. Khuyến khích nghiên cứu và ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán xây dựng: Hỗ trợ các doanh nghiệp áp dụng phần mềm kế toán hiện đại, tích hợp các quy định chuẩn mực kế toán mới, giúp tự động hóa quy trình ghi nhận và báo cáo, giảm thiểu sai sót và tăng hiệu quả quản lý. Chủ thể thực hiện là các doanh nghiệp phối hợp với nhà cung cấp công nghệ, trong vòng 2 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Luận văn cung cấp cơ sở khoa học để điều chỉnh và hoàn thiện hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam, đặc biệt trong lĩnh vực xây dựng, giúp nâng cao hiệu quả quản lý và giám sát.

2. Doanh nghiệp xây dựng và kế toán viên chuyên ngành: Giúp hiểu rõ sự khác biệt và mức độ hòa hợp giữa VAS và IFRS, từ đó áp dụng chuẩn mực kế toán một cách chính xác, minh bạch trong báo cáo tài chính.

3. Các nhà đầu tư và tổ chức tài chính: Cung cấp thông tin về tính minh bạch và khả năng so sánh báo cáo tài chính của các doanh nghiệp xây dựng Việt Nam, hỗ trợ quyết định đầu tư và đánh giá rủi ro.

4. Giảng viên và sinh viên ngành kế toán, kiểm toán: Là tài liệu tham khảo hữu ích cho việc nghiên cứu, giảng dạy về chuẩn mực kế toán quốc tế và Việt Nam, cũng như các phương pháp đo lường mức độ hòa hợp chuẩn mực kế toán.

Câu hỏi thường gặp

1. Mức độ hòa hợp giữa VAS 15 và IAS 11 hiện nay là bao nhiêu?
   Mức độ hòa hợp trung bình khoảng 68%, với gần một nửa các khoản mục chuẩn mực có sự tương đồng căn bản hoặc hoàn toàn. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều khác biệt quan trọng cần được điều chỉnh.

2. IFRS 15 có ảnh hưởng như thế nào đến chuẩn mực kế toán Việt Nam?
   IFRS 15 đã thúc đẩy việc nâng cấp VAS 15, giúp tăng mức độ hòa hợp lên khoảng 78%, đồng thời cải thiện tính minh bạch và khả năng so sánh của báo cáo tài chính trong ngành xây dựng.

3. Tại sao ngành xây dựng lại có những đặc thù ảnh hưởng đến việc áp dụng chuẩn mực kế toán?
   Ngành xây dựng có chu kỳ sản xuất dài, chi phí đầu tư lớn và kỹ thuật phức tạp, dẫn đến việc ghi nhận doanh thu và chi phí cần được thực hiện chính xác và kịp thời để phản ánh đúng tình hình tài chính.

4. Phương pháp phân tích gom cụm mờ có ưu điểm gì trong nghiên cứu hòa hợp chuẩn mực?
   Phương pháp này cho phép đánh giá mức độ hòa hợp chi tiết theo từng mục nhỏ của chuẩn mực, cung cấp thông tin đa chiều và hợp lý hơn so với các phương pháp đo lường truyền thống.

5. Làm thế nào để doanh nghiệp xây dựng nâng cao việc tuân thủ chuẩn mực kế toán?
   Doanh nghiệp cần tăng cường đào tạo nhân sự, áp dụng công nghệ thông tin hiện đại, và phối hợp chặt chẽ với cơ quan quản lý để cập nhật và thực hiện đúng các quy định chuẩn mực kế toán mới.

Kết luận

• Luận văn đã đo lường và xác định mức độ hòa hợp giữa chuẩn mực kế toán Việt Nam và quốc tế về hợp đồng xây dựng, với mức độ hòa hợp tăng từ 68% lên 78% sau khi IFRS 15 ra đời.
• Phương pháp phân tích gom cụm mờ được áp dụng hiệu quả trong việc đánh giá chi tiết các khoản mục chuẩn mực kế toán.
• Kết quả nghiên cứu cung cấp bằng chứng thực tiễn từ công ty xây dựng cụ thể, phản ánh những khó khăn và khác biệt trong áp dụng chuẩn mực kế toán.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao mức độ hòa hợp và cải thiện chất lượng báo cáo tài chính trong ngành xây dựng.
• Hướng nghiên cứu tiếp theo tập trung vào việc đánh giá tác động của các chuẩn mực kế toán mới đối với hiệu quả quản lý tài chính và đầu tư trong ngành xây dựng.

Quý độc giả và các nhà nghiên cứu được khuyến khích tiếp tục khai thác và phát triển các nội dung liên quan nhằm góp phần hoàn thiện hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng.