Đo Lường Bất Ổn Tài Chính Của Ngân Hàng Thương Mại Việt Nam Bằng Z-Score

• Tác giả: Vũ Ngọc Hoài Chân
• Người hướng dẫn: TS. Lê Hồ An Châu
• Trường học: Trường Đại Học Ngân Hàng TP.Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng
• Đề tài: Đo Lường Bất Ổn Tài Chính Của Ngân Hàng Thương Mại Việt Nam Bằng Z-Score
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2016
• Địa điểm: TP. Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
• 1.1. Bối cảnh nghiên cứu và tính cấp thiết của đề tài
• 1.2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu
• 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.4. Phương pháp nghiên cứu
• 1.5. Những đóng góp của đề tài
• 1.6. Kết cấu của đề tài
• 2. CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN LÝ THUYẾT VÀ BẰNG CHỨNG THỰC NGHIỆM VỀ ĐO LƯỜNG BẤT ỔN TÀI CHÍNH CỦA NGÂN HÀNG BẰNG Z-SCORE
• 2.1. Cơ sở lý thuyết về bất ổn tài chính của ngân hàng và chỉ số Z-score
• 2.1.1. Lý thuyết về ổn định tài chính và bất ổn tài chính
• 2.1.2. Bất ổn tài chính của ngân hàng
• 2.1.3. Vận dụng chỉ số Z-score trong đo lường bất ổn tài chính của ngân hàng
• 2.2. Tổng quan các nghiên cứu trước về bất ổn tài chính của ngân hàng
• 2.3. Nhận xét các nghiên cứu trước về bất ổn tài chính của ngân hàng
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU
• 3.1. Phương pháp nghiên cứu
• 3.1.1. Đo lường bất ổn tài chính của ngân hàng bằng Z-score
• 3.1.2. Kiểm định các yếu tố tác động đến độ bất ổn tài chính của ngân hàng
• 3.2. Dữ liệu nghiên cứu
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 4.1. Kết quả tính toán Z-score của các Ngân hàng thương mại Việt Nam
• 4.2. Kiểm định các nhân tố tác động đến Z-score của các Ngân hàng thương mại Việt Nam
• 4.2.1. Phân tích thống kê mô tả các biến hồi quy
• 4.2.2. Kết quả hồi quy bằng phương pháp GMM
• 4.2.3. Phân tích các yếu tố tác động đến chỉ số Z-score
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH
• 5.1. Kết quả nghiên cứu chính
• 5.2. Đóng góp của luận văn
• 5.3. Hàm ý chính sách
• 5.4. Hạn chế của đề tài và đề xuất hướng nghiên cứu tiếp theo
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Về Đo Lường Bất Ổn Tài Chính Ngân Hàng

Hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam đóng vai trò then chốt trong tăng trưởng kinh tế, là trung gian thanh toán và cung ứng vốn. Tuy nhiên, hoạt động ngân hàng tiềm ẩn nhiều rủi ro như rủi ro tín dụng, rủi ro thanh khoản, và rủi ro lãi suất. Nguy cơ đổ vỡ ngân hàng có thể gây ra khủng hoảng hệ thống, ảnh hưởng lớn đến nền kinh tế. Do đó, việc đo lường bất ổn tài chính và dự báo nguy cơ phá sản là vô cùng quan trọng. Các nhà quản lý có thể sử dụng các công cụ dự báo để can thiệp kịp thời và ngăn chặn đổ vỡ hệ thống. Nhiều nghiên cứu trên thế giới đã sử dụng mô hình Z-Score của Altman (1968) để dự báo nguy cơ phá sản, bởi tính đơn giản và dựa trên số liệu kế toán công bố. Z-Score được xem là chỉ số đo lường tính ổn định trong hoạt động ngân hàng.

1.1. Tầm quan trọng của đánh giá rủi ro tài chính ngân hàng

Việc đánh giá rủi ro tài chính ngân hàng giúp các nhà quản lý và cơ quan quản lý có cái nhìn tổng quan về tình hình sức khỏe của ngân hàng. Từ đó, có thể đưa ra các quyết định điều chỉnh chính sách và biện pháp can thiệp kịp thời để giảm thiểu rủi ro và đảm bảo an toàn cho hệ thống ngân hàng. Việc này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh kinh tế vĩ mô có nhiều biến động và khủng hoảng tài chính có thể xảy ra bất cứ lúc nào.

1.2. Giới thiệu về chỉ số Z Score ngân hàng thương mại Việt Nam

Chỉ số Z-Score là một công cụ hữu hiệu để đo lường bất ổn tài chính của ngân hàng. Chỉ số này được tính toán dựa trên các chỉ số tài chính cơ bản của ngân hàng, như lợi nhuận, vốn chủ sở hữu và tổng tài sản. Z-Score càng cao, ngân hàng càng ổn định và ít có nguy cơ phá sản. Ngược lại, Z-Score thấp cho thấy ngân hàng đang gặp nhiều khó khăn và có nguy cơ phá sản cao.

1.3. Ứng dụng mô hình Altman Z Score trong ngành ngân hàng

Mô hình Altman Z-Score không chỉ được sử dụng để đo lường bất ổn tài chính mà còn được ứng dụng rộng rãi trong việc đánh giá khả năng trả nợ của doanh nghiệp, xếp hạng tín dụng và dự báo khủng hoảng tài chính. Trong ngành ngân hàng, mô hình Altman Z-Score giúp các nhà quản lý đưa ra các quyết định cho vay, đầu tư và quản lý rủi ro hiệu quả hơn.

II. Thách Thức Trong Đo Lường Bất Ổn Tài Chính Ngân Hàng

Mặc dù Z-Score là một công cụ hữu ích, việc đo lường bất ổn tài chính của ngân hàng vẫn còn nhiều thách thức. Các nghiên cứu trước đây tại Việt Nam còn hạn chế về thời gian, mẫu nghiên cứu và các biến số đưa vào mô hình. Một số nghiên cứu chưa so sánh Z-Score giữa các nhóm ngân hàng. Nghiên cứu này sẽ kế thừa các nghiên cứu trước, sử dụng chỉ số Z-Score để khảo sát thực nghiệm độ bất ổn tài chính và các yếu tố ảnh hưởng tại các NHTM Việt Nam, với thời gian nghiên cứu dài hơn và bổ sung thêm biến SVOL (biến động thị trường chứng khoán). Đồng thời, nghiên cứu này chia nhóm các NHTM theo các tiêu chí hình thức sở hữu, quy mô vốn điều lệ và hình thức niêm yết để so sánh và bình luận về mức độ bất ổn tài chính.

2.1. Hạn chế của các nghiên cứu trước về Z Score ngân hàng

Các nghiên cứu trước đây về Z-Score ngân hàng tại Việt Nam thường có thời gian nghiên cứu ngắn, mẫu nghiên cứu nhỏ và thiếu sự so sánh giữa các nhóm ngân hàng khác nhau. Điều này có thể dẫn đến kết quả nghiên cứu không đầy đủ và thiếu tính tổng quát. Ngoài ra, một số nghiên cứu còn bỏ qua các yếu tố vĩ mô quan trọng có thể ảnh hưởng đến bất ổn tài chính của ngân hàng.

2.2. Yếu tố cần xem xét khi phân tích tài chính ngân hàng

Khi phân tích tài chính ngân hàng, cần xem xét cả các yếu tố nội tại của ngân hàng (như quy mô, tỷ lệ an toàn vốn, tỷ lệ nợ xấu) và các yếu tố vĩ mô (như GDP, lạm phát, biến động thị trường chứng khoán). Việc bỏ qua bất kỳ yếu tố nào có thể dẫn đến đánh giá sai lệch về tình hình sức khỏe tài chính ngân hàng.

2.3. Sự cần thiết của việc so sánh Z Score giữa các nhóm ngân hàng

Việc so sánh Z-Score giữa các nhóm ngân hàng (theo hình thức sở hữu, quy mô vốn điều lệ, hình thức niêm yết) giúp chúng ta hiểu rõ hơn về sự khác biệt về mức độ bất ổn tài chính giữa các nhóm ngân hàng. Từ đó, có thể đưa ra các khuyến nghị chính sách phù hợp cho từng nhóm ngân hàng.

III. Phương Pháp Đo Lường Bất Ổn Tài Chính Bằng Z Score

Nghiên cứu này sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng thông qua hai bước phân tích thực nghiệm. Bước 1, tính toán hệ số Z-Score từ số liệu tài chính của 25 NHTM Việt Nam trong 8 năm (2008-2015). Bước 2, sử dụng phương pháp ước lượng moment tổng quát (GMM) cho dữ liệu bảng để hồi quy các yếu tố ảnh hưởng đến độ bất ổn tài chính của ngân hàng. Các yếu tố này bao gồm các yếu tố thể hiện “sức khỏe tài chính” của ngân hàng (từ mô hình CAMELS) và các biến vĩ mô. Phương pháp GMM phù hợp với cấu trúc dữ liệu bảng với số thời gian ngắn, các biến đơn vị chéo nhiều và dữ liệu không đồng nhất, đồng thời khắc phục được hiện tượng nội sinh của các biến trong mô hình.

3.1. Tính toán chỉ số Z Score cho các ngân hàng thương mại

Việc tính toán chỉ số Z-Score cho các ngân hàng thương mại cần dựa trên các số liệu tài chính chính xác và đầy đủ. Các số liệu này thường được lấy từ báo cáo tài chính đã được kiểm toán của ngân hàng. Công thức tính Z-Score thường bao gồm các yếu tố như lợi nhuận trước thuế, lãi vay, tổng tài sản và vốn chủ sở hữu.

3.2. Sử dụng phương pháp GMM để kiểm định rủi ro hệ thống ngân hàng

Phương pháp GMM (General Method of Moments) là một phương pháp thống kê mạnh mẽ, thường được sử dụng để kiểm định rủi ro hệ thống ngân hàng và các yếu tố ảnh hưởng đến bất ổn tài chính. Phương pháp này cho phép kiểm soát các vấn đề nội sinh và sai số đo lường, giúp đưa ra kết quả chính xác hơn.

3.3. Mô hình CAMELS trong phân tích rủi ro ngân hàng

Mô hình CAMELS là một khung phân tích rủi ro ngân hàng toàn diện, bao gồm các yếu tố: Vốn (Capital Adequacy), Tài sản (Asset Quality), Quản lý (Management), Lợi nhuận (Earnings), Thanh khoản (Liquidity) và Nhạy cảm với rủi ro thị trường (Sensitivity to Market Risk). Mô hình này giúp đánh giá sức khỏe tài chính của ngân hàng một cách tổng quan và toàn diện.

IV. Kết Quả Nghiên Cứu Về Bất Ổn Tài Chính Ngân Hàng

Kết quả nghiên cứu cho thấy độ bất ổn tài chính của các NHTM Việt Nam giai đoạn 2008-2015 khá cao so với khu vực và thế giới. Độ bất ổn tài chính có xu hướng tăng qua các năm, trong đó, độ bất ổn tài chính của nhóm NHTM nhà nước có xu hướng giảm và nhóm NHTM cổ phần có xu hướng tăng. Độ bất ổn tài chính chịu tác động âm bởi các nhân tố: vốn chủ sở hữu, dư nợ vay, lạm phát và chịu tác động dương bởi các nhân tố: tỷ lệ chi phí hoạt động trên thu nhập hoạt động ròng, tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên vốn chủ sở hữu, quy mô ngân hàng, tăng trưởng kinh tế và biến động của thị trường chứng khoán.

4.1. Phân tích Z Score trung bình của các NHTM Việt Nam

Phân tích Z-Score trung bình của các NHTM Việt Nam cho thấy xu hướng biến động của bất ổn tài chính qua các năm. Việc so sánh Z-Score trung bình với các ngưỡng an toàn giúp đánh giá mức độ rủi ro của hệ thống ngân hàng.

4.2. So sánh Z Score giữa các nhóm ngân hàng thương mại Việt Nam

So sánh Z-Score giữa các nhóm ngân hàng thương mại Việt Nam (theo hình thức sở hữu, quy mô vốn điều lệ, hình thức niêm yết) giúp xác định các nhóm ngân hàng có mức độ bất ổn tài chính cao hơn và cần được giám sát chặt chẽ hơn.

4.3. Các yếu tố tác động đến Z Score của ngân hàng

Các yếu tố tác động đến Z-Score của ngân hàng bao gồm cả yếu tố nội tại (như vốn chủ sở hữu, dư nợ vay, tỷ lệ chi phí hoạt động) và yếu tố vĩ mô (như lạm phát, tăng trưởng kinh tế, biến động thị trường chứng khoán). Việc xác định các yếu tố này giúp các nhà quản lý ngân hàng và cơ quan quản lý có thể đưa ra các biện pháp điều chỉnh phù hợp.

V. Hàm Ý Chính Sách Để Giảm Bất Ổn Tài Chính Ngân Hàng

Dựa trên kết quả nghiên cứu, luận văn thảo luận một số hàm ý chính sách đối với nhà quản trị ngân hàng và cơ quan quản lý nhằm giảm thiểu bất ổn tài chính của các ngân hàng trong tương lai. Các nhà quản trị ngân hàng cần chú trọng quản lý rủi ro, nâng cao hiệu quả hoạt động và tăng cường vốn chủ sở hữu. Cơ quan quản lý cần tăng cường giám sát, thanh tra và có các biện pháp can thiệp kịp thời khi phát hiện các dấu hiệu bất ổn tài chính.

5.1. Giải pháp cho nhà quản trị ngân hàng để cải thiện Z Score

Nhà quản trị ngân hàng cần tập trung vào việc cải thiện các yếu tố nội tại ảnh hưởng đến Z-Score, như tăng cường vốn chủ sở hữu, quản lý rủi ro hiệu quả, nâng cao hiệu quả hoạt động và giảm thiểu chi phí hoạt động.

5.2. Khuyến nghị cho cơ quan quản lý để ổn định tài chính ngân hàng

Cơ quan quản lý cần tăng cường giám sát, thanh tra và có các biện pháp can thiệp kịp thời khi phát hiện các dấu hiệu bất ổn tài chính tại các ngân hàng. Đồng thời, cần có các chính sách vĩ mô ổn định để hỗ trợ sự phát triển bền vững của hệ thống ngân hàng.

5.3. Hướng nghiên cứu tiếp theo về đo lường rủi ro hệ thống ngân hàng

Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc sử dụng các mô hình đo lường rủi ro hệ thống ngân hàng phức tạp hơn, xem xét các yếu tố định tính và mở rộng phạm vi nghiên cứu sang các quốc gia khác để có cái nhìn tổng quan hơn về bất ổn tài chính của hệ thống ngân hàng.

Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động của các Ngân hàng thương mại (NHTM) đóng vai trò trung gian quan trọng trong nền kinh tế, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế thông qua việc cung ứng vốn và thanh toán. Tuy nhiên, lĩnh vực ngân hàng tiềm ẩn nhiều rủi ro như rủi ro tín dụng, thanh khoản, lãi suất, tỷ giá và nguy cơ phá sản. Đặc biệt, bất ổn tài chính trong ngân hàng có thể gây ra khủng hoảng hệ thống, ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền kinh tế quốc gia. Do đó, việc đo lường và dự báo bất ổn tài chính của các NHTM là rất cần thiết để các nhà quản lý có thể can thiệp kịp thời, giảm thiểu rủi ro phá sản.

Nghiên cứu này tập trung đo lường bất ổn tài chính của 25 NHTM Việt Nam trong giai đoạn 2008-2015, thời kỳ chịu ảnh hưởng của khủng hoảng kinh tế toàn cầu 2008 và các chính sách thắt chặt của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Mục tiêu chính là tính toán chỉ số Z-score để đánh giá độ bất ổn tài chính, so sánh giữa các nhóm ngân hàng theo hình thức sở hữu, quy mô vốn điều lệ và niêm yết, đồng thời kiểm định các yếu tố nội tại và vĩ mô ảnh hưởng đến độ bất ổn tài chính. Nghiên cứu sử dụng 200 quan sát tài chính và áp dụng phương pháp ước lượng moment tổng quát (GMM) để phân tích.

Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp công cụ đánh giá sức khỏe tài chính của các NHTM Việt Nam, hỗ trợ nhà quản lý và cơ quan quản lý trong việc xây dựng chính sách nhằm nâng cao tính ổn định của hệ thống ngân hàng, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết về ổn định và bất ổn tài chính, trong đó ổn định tài chính được hiểu là trạng thái hệ thống tài chính có khả năng thực hiện hiệu quả các chức năng kinh tế chính và chịu đựng được các cú sốc mà không gây ra gián đoạn nghiêm trọng (Deutsche Bundesbank, 2003; Ngân hàng Trung ương Châu Âu). Bất ổn tài chính là trạng thái ngược lại, có thể dẫn đến phá sản ngân hàng, siêu lạm phát hoặc sụp đổ thị trường tài chính (Chant & ctg, 2003; Mishkin, 1999).

Chỉ số Z-score được sử dụng làm công cụ đo lường bất ổn tài chính, được phát triển từ mô hình của Altman (1968) và được điều chỉnh phù hợp cho lĩnh vực ngân hàng bởi Boyd & Graham (1986), Hannan & Hanweck (1988). Z-score thể hiện khoảng cách tới nguy cơ phá sản, được tính dựa trên tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản (ROA), tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản (EQTA) và độ lệch chuẩn của ROA. Chỉ số Z-score càng thấp thì độ bất ổn tài chính càng cao.

Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng mô hình CAMELS để lựa chọn các biến nội tại đại diện cho sức khỏe tài chính của ngân hàng, bao gồm: Capital adequacy (vốn chủ sở hữu), Asset quality (chất lượng tài sản), Management quality (quản lý chi phí), Earning ability (khả năng sinh lời), Liquidity ability (khả năng thanh khoản) và Sensitivity to market risk (độ nhạy cảm với rủi ro thị trường). Các biến vĩ mô như tăng trưởng GDP, lạm phát và biến động thị trường chứng khoán (SVOL) cũng được xem xét.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với hai bước phân tích. Bước đầu tiên là tính toán chỉ số Z-score cho 25 NHTM Việt Nam dựa trên 200 quan sát trong giai đoạn 2008-2015. Bước thứ hai là sử dụng phương pháp ước lượng moment tổng quát (GMM) cho dữ liệu bảng để hồi quy các yếu tố ảnh hưởng đến độ bất ổn tài chính, với biến phụ thuộc là logarit tự nhiên của Z-score.

Phương pháp GMM được lựa chọn vì phù hợp với dữ liệu bảng có số năm ngắn (8 năm) và số lượng ngân hàng lớn (25 ngân hàng), đồng thời khắc phục được hiện tượng nội sinh và tự tương quan trong mô hình. Các biến nội tại được lấy từ mô hình CAMELS, gồm EQTA, tỷ lệ cho vay trên tổng tài sản (LOAN), tỷ lệ chi phí hoạt động trên thu nhập hoạt động ròng (CIR), tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE), tỷ lệ cho vay trên tiền gửi (LTD), tỷ lệ dự phòng rủi ro (LLP), quy mô ngân hàng (BANKSIZE). Các biến vĩ mô gồm tốc độ tăng trưởng GDP, tỷ lệ lạm phát (INF) và biến động thị trường chứng khoán (SVOL).

Dữ liệu tài chính được thu thập từ báo cáo tài chính kiểm toán, báo cáo thường niên và các nguồn công khai của 25 NHTM Việt Nam, dữ liệu vĩ mô lấy từ Ngân hàng Thế giới và các trang thông tin tài chính chứng khoán. Thời gian nghiên cứu từ 2008 đến 2015, giai đoạn có nhiều biến động kinh tế và chính sách quản lý ngân hàng chặt chẽ.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Mức độ bất ổn tài chính của các NHTM Việt Nam: Chỉ số Z-score trung bình giai đoạn 2008-2015 là 24,76, thấp hơn mức 30,59 của khu vực Châu Á-Thái Bình Dương và 41,78 của 12 quốc gia Châu Á, cho thấy các NHTM Việt Nam có độ bất ổn tài chính cao hơn so với khu vực. Z-score giảm từ 31,14 năm 2008 xuống còn 19,58 năm 2015, phản ánh xu hướng tăng bất ổn tài chính qua các năm.

2. So sánh theo hình thức sở hữu: Nhóm NHTM nhà nước có Z-score bình quân 23,58, thấp hơn nhóm NHTM cổ phần với 24,92. Tuy nhiên, trong giai đoạn 2008-2012, Z-score của nhóm nhà nước tăng trong khi nhóm cổ phần giảm, cho thấy nhóm nhà nước có sức chống đỡ tốt hơn trong khủng hoảng.

3. Ảnh hưởng của quy mô vốn điều lệ: Nhóm ngân hàng lớn có Z-score ổn định và cao hơn nhóm trung bình và siêu nhỏ. Nhóm siêu nhỏ có độ bất ổn tài chính cao nhất với xu hướng giảm mạnh Z-score từ 2011 trở đi.

4. Ảnh hưởng của niêm yết trên thị trường chứng khoán: Ngân hàng chưa niêm yết có Z-score bình quân 26,88, cao hơn nhóm niêm yết với 20,99, cho thấy ngân hàng niêm yết có độ bất ổn tài chính cao hơn, có thể do áp lực công khai thông tin và biến động thị trường.

5. Kết quả hồi quy GMM: Các yếu tố nội tại như vốn chủ sở hữu (EQTA), tỷ lệ cho vay (LTD), tỷ lệ dự phòng rủi ro (LLP) và tỷ lệ lạm phát (INF) có tác động âm đến Z-score, làm tăng bất ổn tài chính. Ngược lại, tỷ lệ chi phí hoạt động trên thu nhập (CIR), tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE), quy mô ngân hàng (BANKSIZE), tăng trưởng GDP và biến động thị trường chứng khoán (SVOL) có tác động dương, giúp giảm bất ổn tài chính.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy bất ổn tài chính của các NHTM Việt Nam có xu hướng gia tăng trong giai đoạn 2008-2015, phù hợp với bối cảnh khủng hoảng kinh tế toàn cầu và các thay đổi chính sách trong nước. Sự khác biệt về Z-score giữa các nhóm ngân hàng theo hình thức sở hữu và quy mô phản ánh mức độ rủi ro và khả năng quản trị khác nhau. Nhóm nhà nước có sự hỗ trợ chính sách và nguồn lực lớn hơn nên có khả năng chống chịu tốt hơn trong khủng hoảng.

Việc ngân hàng niêm yết có độ bất ổn cao hơn có thể do áp lực minh bạch thông tin và biến động thị trường chứng khoán, điều này phù hợp với các nghiên cứu trước cho thấy niêm yết tạo ra cả lợi thế và thách thức cho ngân hàng. Các yếu tố nội tại như vốn chủ sở hữu và dự phòng rủi ro ảnh hưởng tiêu cực đến độ ổn định, cho thấy ngân hàng cần duy trì vốn đủ mạnh và quản lý rủi ro hiệu quả.

Các biến vĩ mô như tăng trưởng GDP và biến động thị trường chứng khoán có tác động tích cực đến Z-score, cho thấy môi trường kinh tế thuận lợi và thị trường tài chính phát triển giúp nâng cao tính ổn định của ngân hàng. Kết quả này tương đồng với các nghiên cứu quốc tế và trong nước, đồng thời nhấn mạnh vai trò của chính sách kinh tế vĩ mô trong ổn định hệ thống ngân hàng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ biến động Z-score theo năm, bảng so sánh Z-score giữa các nhóm ngân hàng theo sở hữu, quy mô và niêm yết, cũng như bảng kết quả hồi quy GMM với các hệ số và mức ý nghĩa thống kê.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường vốn chủ sở hữu: Các NHTM cần nâng cao tỷ lệ vốn chủ sở hữu để giảm rủi ro phá sản, đảm bảo hệ số an toàn vốn phù hợp với quy định của Ngân hàng Nhà nước. Mục tiêu đạt mức vốn tối thiểu trong vòng 2-3 năm, do các nhà quản trị ngân hàng và cơ quan quản lý thực hiện.

2. Quản lý chất lượng tài sản và dự phòng rủi ro: Tăng cường kiểm soát chất lượng tín dụng, nâng cao tỷ lệ dự phòng rủi ro để giảm thiểu tác động tiêu cực đến ổn định tài chính. Thực hiện chính sách này liên tục hàng năm, do bộ phận quản lý rủi ro ngân hàng chủ trì.

3. Cải thiện hiệu quả quản lý chi phí: Giảm tỷ lệ chi phí hoạt động trên thu nhập hoạt động ròng (CIR) thông qua tối ưu hóa quy trình, ứng dụng công nghệ và nâng cao năng lực quản lý. Mục tiêu giảm CIR ít nhất 5% trong 2 năm tới, do ban điều hành ngân hàng thực hiện.

4. Đa dạng hóa nguồn thu và tăng trưởng bền vững: Tăng cường các hoạt động sinh lời ổn định, giảm phụ thuộc vào tín dụng truyền thống, đồng thời tận dụng cơ hội từ tăng trưởng kinh tế và thị trường chứng khoán. Thực hiện kế hoạch phát triển sản phẩm mới trong 3 năm, do phòng kinh doanh và chiến lược đảm nhiệm.

5. Tăng cường giám sát và minh bạch thông tin: Đối với các ngân hàng niêm yết, cần nâng cao chất lượng công bố thông tin, giảm thiểu rủi ro do biến động thị trường và tin đồn thất thiệt. Cơ quan quản lý thị trường chứng khoán và ngân hàng phối hợp giám sát thường xuyên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản trị ngân hàng: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến bất ổn tài chính, từ đó xây dựng chiến lược quản trị rủi ro và nâng cao hiệu quả hoạt động.

2. Cơ quan quản lý ngân hàng và chính sách: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích để thiết kế chính sách giám sát, điều chỉnh vốn và quản lý rủi ro hệ thống ngân hàng.

3. Nhà nghiên cứu và học viên ngành tài chính – ngân hàng: Là tài liệu tham khảo về phương pháp đo lường bất ổn tài chính bằng Z-score và ứng dụng mô hình GMM trong phân tích dữ liệu bảng.

4. Nhà đầu tư và chuyên gia phân tích tài chính: Hỗ trợ đánh giá sức khỏe tài chính của các NHTM Việt Nam, từ đó đưa ra quyết định đầu tư và tư vấn tài chính chính xác hơn.

Câu hỏi thường gặp

1. Z-score là gì và tại sao được sử dụng để đo lường bất ổn tài chính?
   Z-score là chỉ số đo khoảng cách tới nguy cơ phá sản, tính dựa trên lợi nhuận, vốn chủ sở hữu và biến động lợi nhuận. Nó đơn giản, dễ tính toán và phản ánh mức độ ổn định tài chính của ngân hàng trong một khoảng thời gian.

2. Tại sao nghiên cứu chọn giai đoạn 2008-2015?
   Giai đoạn này bao gồm khủng hoảng kinh tế toàn cầu 2008 và các chính sách thắt chặt của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, phản ánh đầy đủ biến động và thách thức của hệ thống ngân hàng Việt Nam.

3. Phương pháp GMM có ưu điểm gì trong nghiên cứu này?
   GMM phù hợp với dữ liệu bảng có số năm ngắn và số lượng ngân hàng lớn, khắc phục hiện tượng nội sinh và tự tương quan, giúp ước lượng các hệ số hồi quy chính xác và tin cậy hơn.

4. Tại sao ngân hàng niêm yết có độ bất ổn cao hơn ngân hàng chưa niêm yết?
   Ngân hàng niêm yết chịu áp lực công khai thông tin, biến động thị trường chứng khoán và rủi ro tin đồn, làm tăng độ biến động tài chính so với ngân hàng chưa niêm yết.

5. Các yếu tố vĩ mô ảnh hưởng thế nào đến bất ổn tài chính của ngân hàng?
   Tăng trưởng GDP và biến động thị trường chứng khoán có tác động tích cực, giúp giảm bất ổn tài chính, trong khi lạm phát có tác động ngược lại, làm tăng rủi ro cho ngân hàng.

Kết luận

• Chỉ số Z-score trung bình của các NHTM Việt Nam giai đoạn 2008-2015 là 24,76, thấp hơn nhiều so với khu vực và thế giới, phản ánh độ bất ổn tài chính cao.
• Bất ổn tài chính có xu hướng tăng qua các năm, với nhóm NHTM nhà nước có sức chống đỡ tốt hơn nhóm cổ phần trong giai đoạn khủng hoảng.
• Quy mô ngân hàng và hình thức niêm yết ảnh hưởng đáng kể đến độ bất ổn tài chính, trong đó ngân hàng siêu nhỏ và ngân hàng niêm yết có độ bất ổn cao hơn.
• Các yếu tố nội tại như vốn chủ sở hữu, dự phòng rủi ro, chi phí hoạt động và các biến vĩ mô như tăng trưởng GDP, lạm phát, biến động thị trường chứng khoán đều tác động đến độ bất ổn tài chính.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý và cơ quan quản lý trong việc xây dựng chính sách nhằm nâng cao tính ổn định của hệ thống ngân hàng Việt Nam.

Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý ngân hàng và cơ quan quản lý cần áp dụng các giải pháp đề xuất để giảm thiểu rủi ro, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng về các yếu tố ảnh hưởng và phương pháp đo lường bất ổn tài chính trong bối cảnh kinh tế mới.