Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, Việt Nam đã trở thành một trong những quốc gia có tốc độ phát triển Internet và mạng xã hội (MXH) nhanh nhất khu vực. Tính đến năm 2022, Việt Nam có khoảng 77,93 triệu người dùng Internet, chiếm 79,1% dân số, cùng với 70 triệu người dùng MXH, tương đương 71% dân số. Sự bùng nổ của không gian mạng (KGM) đã tạo ra nhiều cơ hội phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời cũng đặt ra những thách thức nghiêm trọng về an ninh quốc gia, đặc biệt là các hoạt động “diễn biến hòa bình” (DBHB) của các thế lực thù địch trên KGM.

Chiến lược DBHB là một hình thức đấu tranh phi quân sự nhằm thay đổi hệ thống chính trị xã hội của các nước xã hội chủ nghĩa, trong đó Việt Nam là mục tiêu trọng điểm. Các thế lực thù địch lợi dụng KGM để xuyên tạc, phủ nhận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, phá hoại niềm tin của nhân dân vào Đảng và Nhà nước, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Từ năm 2018 đến 2022, Việt Nam đã đối mặt với nhiều vụ việc liên quan đến DBHB trên KGM với hàng nghìn trang web, blog, tài khoản MXH phát tán thông tin xấu độc, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến an ninh chính trị và trật tự xã hội.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là làm rõ các biểu hiện DBHB trên KGM, đánh giá thực trạng ứng phó của Việt Nam trong giai đoạn 2018-2022, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả ứng phó trong thời gian tới. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động DBHB trên KGM tại Việt Nam trong giai đoạn 2018-2022, với ý nghĩa quan trọng trong việc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, giữ vững an ninh quốc gia và ổn định xã hội trong kỷ nguyên số.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình chính trị học, an ninh mạng và đấu tranh tư tưởng, bao gồm:

  • Lý thuyết chiến lược diễn biến hòa bình: DBHB được hiểu là chiến lược tổng hợp, sử dụng biện pháp phi quân sự nhằm lật đổ chế độ chính trị xã hội chủ nghĩa từ bên trong, thông qua các hoạt động tuyên truyền, phá hoại tư tưởng, chính trị, kinh tế và văn hóa.

  • Lý thuyết về không gian mạng (Cyber Space): KGM là môi trường xã hội mới, nơi các cá nhân tương tác, trao đổi thông tin không giới hạn về không gian và thời gian, đồng thời là kênh truyền tải thông tin nhanh chóng, đa chiều, có thể bị lợi dụng để phát tán thông tin sai lệch, xấu độc.

  • Khái niệm về an ninh mạng và bảo vệ nền tảng tư tưởng: An ninh mạng là việc bảo vệ hệ thống thông tin quan trọng quốc gia, phòng ngừa và xử lý các hành vi xâm phạm trên KGM. Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng là nhiệm vụ trọng yếu nhằm ngăn chặn các quan điểm sai trái, thù địch trên KGM.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: diễn biến hòa bình, không gian mạng, mạng xã hội, an ninh mạng, tự diễn biến, tự chuyển hóa, đấu tranh tư tưởng.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Luận văn sử dụng dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo chuyên môn, tài liệu pháp luật, các nghiên cứu khoa học, số liệu thống kê của Bộ Công an, Bộ Thông tin và Truyền thông, các văn bản chỉ đạo của Đảng và Nhà nước về an ninh mạng và DBHB.

  • Phương pháp phân tích tổng hợp: Thu thập, chọn lọc và phân tích các thông tin liên quan đến DBHB trên KGM, tổng hợp các nội dung đã được nghiên cứu để làm rõ bản chất và thực trạng.

  • Phương pháp so sánh: So sánh số liệu về các vụ việc DBHB trên KGM qua các năm từ 2018 đến 2022 để đánh giá mức độ gia tăng và hiệu quả ứng phó.

  • Phương pháp nghiên cứu lịch sử: Xác định nguồn gốc, bản chất và quy luật phát triển của DBHB trên KGM.

  • Phương pháp chuyên gia: Tham khảo ý kiến các chuyên gia, nhà nghiên cứu và cán bộ thực tiễn trong lĩnh vực đấu tranh tư tưởng và an ninh mạng.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Dữ liệu được thu thập từ các báo cáo chính thức và các cơ quan chức năng có thẩm quyền, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy cao.

  • Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích giai đoạn 2018-2022, gắn với các sự kiện pháp lý và chính sách quan trọng như Nghị quyết số 35-NQ/TW (2018), Luật An ninh mạng (2018), các chỉ thị và nghị quyết liên quan.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Gia tăng các biểu hiện DBHB trên KGM: Từ năm 2018 đến 2022, số lượng các trang web, blog, tài khoản MXH phát tán thông tin xấu độc, xuyên tạc tăng mạnh. Bộ Công an đã phát hiện gần 9.000 trang web, blog có nội dung chống phá, với hơn 279 vụ việc xâm phạm an ninh quốc gia liên quan đến KGM. Tần suất các cuộc tấn công mạng tăng 26% năm 2021 so với năm 2020, với hơn 2.763 cuộc tấn công nhằm vào các trang thông tin điện tử trong nước.

  2. Hiệu quả bước đầu trong ứng phó: Việt Nam đã thành lập Ban Chỉ đạo 35 các cấp, lực lượng 47 trong Quân đội và Cục An ninh mạng Bộ Công an, phối hợp xử lý hơn 2.000 đối tượng vi phạm, gỡ bỏ hàng chục nghìn tài khoản, tin bài xấu độc. Trung tâm an toàn KGM quốc gia đã nâng khả năng xử lý tin giả từ 100 triệu lên 300 triệu tin/ngày.

  3. Hạn chế trong công tác ứng phó: Một số địa phương và cơ quan còn thụ động, xử lý chưa quyết liệt, công tác định hướng dư luận xã hội chưa kịp thời, thiếu đồng bộ. Việc phát hiện và xử lý thông tin sai trái còn chậm, chưa triệt để, dẫn đến một số vụ việc gây ảnh hưởng đến an ninh chính trị và trật tự xã hội.

  4. Tác động tiêu cực của DBHB trên KGM: Các luận điệu sai trái đã làm giảm niềm tin của cán bộ, đảng viên và nhân dân vào Đảng, Nhà nước; thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; phá hoại nền tảng tư tưởng và làm suy yếu sự lãnh đạo của Đảng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân gia tăng các biểu hiện DBHB trên KGM xuất phát từ sự phát triển nhanh chóng của Internet và MXH, tạo điều kiện thuận lợi cho các thế lực thù địch phát tán thông tin sai lệch với tốc độ và phạm vi rộng lớn. Các thủ đoạn ngày càng tinh vi, như lợi dụng “khoảng trống thông tin”, khai thác các vấn đề tiêu cực trong xã hội, bịa đặt, xuyên tạc lịch sử và lãnh đạo.

So với các nghiên cứu trước đây, luận văn đã cập nhật số liệu mới nhất và đánh giá thực trạng ứng phó trong giai đoạn 2018-2022, cho thấy sự chuyển biến tích cực trong công tác tổ chức lực lượng và phối hợp liên ngành. Tuy nhiên, hạn chế về mặt nhận thức, nguồn lực và công nghệ vẫn còn tồn tại, ảnh hưởng đến hiệu quả đấu tranh.

Việc ứng phó DBHB trên KGM không chỉ là nhiệm vụ của các cơ quan chức năng mà còn đòi hỏi sự tham gia tích cực của toàn xã hội, đặc biệt là cán bộ, đảng viên và thế hệ trẻ. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện số lượng vụ việc, đối tượng xử lý qua các năm, bảng tổng hợp các văn bản pháp luật và cơ chế tổ chức lực lượng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường nhận thức và đào tạo chuyên sâu: Đẩy mạnh bồi dưỡng, tập huấn cho cán bộ, đảng viên và lực lượng chuyên trách về nhận diện và đấu tranh với DBHB trên KGM. Mục tiêu nâng cao năng lực phản ứng nhanh, chính xác trong vòng 1-2 năm tới, do Ban Tuyên giáo và các học viện chính trị chủ trì.

  2. Hoàn thiện khung pháp lý và tăng cường xử lý vi phạm: Rà soát, bổ sung các quy định pháp luật về an ninh mạng, xử lý nghiêm minh các hành vi phát tán thông tin sai lệch, xấu độc. Thực hiện trong 3 năm, phối hợp giữa Bộ Công an, Bộ Thông tin và Truyền thông và các địa phương.

  3. Phát triển công nghệ giám sát và cảnh báo sớm: Đầu tư hệ thống công nghệ thông tin hiện đại, ứng dụng trí tuệ nhân tạo để phát hiện, phân tích và ngăn chặn thông tin xấu độc trên KGM. Thời gian triển khai 2-3 năm, do Bộ Thông tin và Truyền thông chủ trì.

  4. Mở rộng và phát huy vai trò của lực lượng quần chúng: Khuyến khích sự tham gia của cộng đồng mạng, các tổ chức xã hội trong việc phát hiện, phản bác thông tin sai trái, xây dựng môi trường KGM lành mạnh. Thực hiện liên tục, do các tổ chức chính trị - xã hội và Ban Chỉ đạo 35 các cấp phối hợp thực hiện.

  5. Tăng cường hợp tác quốc tế: Mở rộng quan hệ hợp tác đa phương, song phương trong lĩnh vực an ninh mạng, chia sẻ thông tin, kinh nghiệm và phối hợp xử lý các vụ việc xuyên biên giới. Thời gian thực hiện liên tục, do Bộ Ngoại giao và Bộ Công an chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, đảng viên các cấp: Nâng cao nhận thức về DBHB trên KGM, trang bị kiến thức đấu tranh tư tưởng, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng.

  2. Lực lượng an ninh mạng và công an: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng chiến lược, kế hoạch phòng chống DBHB hiệu quả trên KGM.

  3. Nhà nghiên cứu, giảng viên chính trị học, an ninh mạng: Tài liệu tham khảo cho nghiên cứu, giảng dạy về an ninh mạng, đấu tranh tư tưởng và chính trị.

  4. Các tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng mạng: Hỗ trợ nhận diện, phản bác các luận điệu sai trái, góp phần xây dựng môi trường KGM lành mạnh, an toàn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Diễn biến hòa bình trên không gian mạng là gì?
    Diễn biến hòa bình trên KGM là chiến lược của các thế lực thù địch sử dụng mạng viễn thông và máy tính để truyền tải thông tin sai lệch, thù địch nhằm chống phá, làm suy yếu chế độ xã hội chủ nghĩa tại Việt Nam.

  2. Việt Nam đã làm gì để ứng phó với DBHB trên KGM?
    Việt Nam đã thành lập Ban Chỉ đạo 35 các cấp, lực lượng 47 trong Quân đội, Cục An ninh mạng Bộ Công an, ban hành nhiều văn bản pháp luật và chỉ thị, đồng thời phối hợp xử lý hàng nghìn đối tượng vi phạm trên KGM.

  3. Những biểu hiện chính của DBHB trên KGM là gì?
    Bao gồm phát tán thông tin sai sự thật, xuyên tạc lịch sử, bôi nhọ lãnh đạo, kích động biểu tình, lợi dụng các vấn đề tiêu cực xã hội để tạo hoài nghi, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ.

  4. Pháp luật Việt Nam quy định thế nào về an ninh mạng?
    Luật An ninh mạng (2018) quy định rõ các hành vi bị nghiêm cấm, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong bảo vệ an ninh mạng, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm liên quan đến thông tin xấu độc trên KGM.

  5. Làm thế nào để người dân góp phần chống DBHB trên KGM?
    Người dân cần nâng cao cảnh giác, không chia sẻ thông tin chưa được kiểm chứng, tích cực tham gia phản bác các luận điệu sai trái, đồng thời tuân thủ pháp luật khi sử dụng KGM để bảo vệ môi trường mạng lành mạnh.

Kết luận

  • Luận văn làm rõ bản chất, biểu hiện và thực trạng diễn biến hòa bình trên không gian mạng tại Việt Nam trong giai đoạn 2018-2022, cung cấp số liệu cụ thể về các vụ việc và hoạt động ứng phó.
  • Đánh giá thành tựu và hạn chế trong công tác tổ chức lực lượng, pháp luật và công nghệ ứng phó với DBHB trên KGM.
  • Đề xuất các giải pháp đồng bộ về đào tạo, pháp lý, công nghệ, huy động quần chúng và hợp tác quốc tế nhằm nâng cao hiệu quả đấu tranh.
  • Nhấn mạnh vai trò của toàn hệ thống chính trị và cộng đồng trong bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng và an ninh quốc gia trên KGM.
  • Khuyến nghị tiếp tục nghiên cứu, cập nhật tình hình và hoàn thiện chính sách để thích ứng với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ và thủ đoạn chống phá ngày càng tinh vi.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng, tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng mạng cần phối hợp chặt chẽ, triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường tuyên truyền, giáo dục để bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng và an ninh quốc gia trong kỷ nguyên số.