Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, việc xây dựng đội ngũ nhân lực có phẩm chất nhân cách nghề nghiệp phù hợp là yêu cầu cấp thiết đối với các ngành nghề đặc thù, trong đó có lực lượng Cảnh sát nhân dân. Học viện Cảnh sát nhân dân hàng năm đào tạo khoảng 1000 sinh viên, đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp cán bộ, sĩ quan cho lực lượng công an toàn quốc. Việc tự đánh giá các phẩm chất nhân cách nghề của sinh viên là cơ sở để định hướng rèn luyện, phát triển bản thân nhằm đáp ứng yêu cầu công tác trong tương lai. Nghiên cứu tập trung vào mức độ tự đánh giá của sinh viên Học viện Cảnh sát nhân dân về 10 phẩm chất nhân cách nghề gồm: tính kỷ luật, lòng dũng cảm, tính trung thực, tính mềm dẻo linh hoạt, tính đoàn kết, tính cụ thể của lý tưởng, tính năng động, tinh thần trách nhiệm, tính khiêm tốn và vị tha. Khách thể nghiên cứu gồm 280 sinh viên thuộc các năm học và chuyên ngành khác nhau, khảo sát thực hiện tại Học viện Cảnh sát nhân dân trong năm 2014. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng tự nhận thức về phẩm chất nhân cách nghề, phân tích các yếu tố ảnh hưởng chủ quan và khách quan, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo và rèn luyện sinh viên. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc củng cố đội ngũ cán bộ công an nhân dân, góp phần nâng cao hiệu quả công tác bảo vệ an ninh trật tự xã hội.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết tâm lý học về tự đánh giá và nhân cách. William James và George H. Mead nhấn mạnh vai trò của tương tác xã hội và sự nội tâm hóa thái độ người khác trong hình thành cái Tôi và tự đánh giá bản thân. Sigmund Freud phân tích cấu trúc tâm lý nhân cách gồm bản năng, ý thức và siêu ý thức, trong đó tự đánh giá là kết quả của sự đấu tranh nội tâm giữa nhu cầu bản năng và chuẩn mực xã hội. Alfred Adler và Morris Rosenberg tập trung vào ảnh hưởng của gia đình, môi trường xã hội và các mối quan hệ liên nhân cách đến sự phát triển tự đánh giá. Các phẩm chất nhân cách nghề được phân loại thành nhóm phẩm chất xã hội (lý tưởng, niềm tin), phẩm chất cá nhân (tính năng động, trung thực), phẩm chất ý chí (kỷ luật, dũng cảm, trách nhiệm) và cung cách ứng xử (khiêm tốn, vị tha, linh hoạt mềm dẻo). Nghiên cứu cũng tham khảo quan điểm đạo đức Hồ Chí Minh về nhân cách người chiến sĩ công an, nhấn mạnh các phẩm chất như cần, kiệm, liêm, chính, dũng cảm, trung thành và trách nhiệm.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp nghiên cứu tài liệu, khảo sát bằng bảng hỏi, phỏng vấn sâu và phân tích thống kê. Mẫu nghiên cứu gồm 280 sinh viên Học viện Cảnh sát nhân dân, trong đó 30 sinh viên khảo sát thử, 250 sinh viên khảo sát chính thức và 10 sinh viên phỏng vấn sâu. Bảng hỏi được thiết kế dựa trên cơ sở lý thuyết và khảo sát thăm dò, gồm hai phần: tự đánh giá về 10 phẩm chất nhân cách nghề và các yếu tố ảnh hưởng chủ quan, khách quan. Độ tin cậy thang đo được kiểm định bằng hệ số Alpha Cronbach với các giá trị từ 0.61 đến 0.83, đảm bảo tính ổn định và hợp lệ. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS phiên bản 13.0, sử dụng các chỉ số thống kê mô tả (điểm trung bình, độ lệch chuẩn, tần suất) và phân tích so sánh giá trị trung bình để đánh giá mức độ tự đánh giá và ảnh hưởng của các yếu tố. Thang điểm đánh giá gồm 5 mức độ từ rất thấp đến rất cao, giúp phân loại mức độ tự đánh giá của sinh viên về từng phẩm chất.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ tự đánh giá chung: Sinh viên Học viện Cảnh sát nhân dân tự đánh giá các phẩm chất nhân cách nghề ở mức khá cao, với điểm trung bình từ 3.2 đến 4.78 trên thang 5. Phẩm chất có điểm trung bình cao nhất là "tính cụ thể của lý tưởng" (4.78), tiếp theo là "tinh thần trách nhiệm" (4.51) và "tính dũng cảm" (3.86). Phẩm chất "khiêm tốn" có điểm thấp nhất, chỉ ở mức trung bình (khoảng 2.4).

  2. Đánh giá về sự cần thiết của phẩm chất: Sinh viên đánh giá cao mức độ cần thiết của các phẩm chất nhân cách nghề, đặc biệt là "trách nhiệm" (77.6% cho là rất cần thiết) và "đoàn kết" (75.2% rất cần thiết). "Tính cụ thể của lý tưởng" được đánh giá cần thiết nhưng có tỷ lệ thấp hơn so với các phẩm chất khác.

  3. Tự đánh giá chi tiết về tính dũng cảm: Điểm trung bình chung về tính dũng cảm là 3.90. Sinh viên thể hiện sự nhận thức cao về việc nhận lỗi và xin lỗi khi gây khó chịu (4.98), nghị lực (4.99) và cố gắng bình thản đối diện khó khăn (4.09). Tuy nhiên, tinh thần dám chịu trách nhiệm trước thất bại và không đổ lỗi cho người khác chỉ đạt điểm trung bình khoảng 4.16, còn việc không đưa ra lý do bào chữa cho hành động của mình thấp hơn (2.95), cho thấy cần cải thiện ý thức chịu trách nhiệm cá nhân.

  4. Tự đánh giá về tính trung thực: Sinh viên đánh giá cao tính trung thực với điểm trung bình trên 4.0 cho các tiêu chí như không chấp nhận gian dối (4.96), sẵn sàng lắng nghe góp ý (4.89) và thẳng thắn trong giao tiếp (4.04). Tuy nhiên, một số quan điểm về việc nói dối không ảnh hưởng đến người khác vẫn tồn tại ở mức độ thấp.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy sinh viên Học viện Cảnh sát nhân dân có nhận thức đúng đắn về tầm quan trọng của các phẩm chất nhân cách nghề, đặc biệt là lý tưởng sống, trách nhiệm và dũng cảm, phù hợp với yêu cầu đặc thù của lực lượng cảnh sát. Mức độ tự đánh giá cao phản ánh sự rèn luyện và giáo dục chính trị tư tưởng hiệu quả tại Học viện, đồng thời thể hiện sự cam kết của sinh viên với nghề nghiệp tương lai. Tuy nhiên, điểm thấp hơn ở phẩm chất khiêm tốn và một số khía cạnh của dũng cảm như chịu trách nhiệm cá nhân cho thấy còn tồn tại những hạn chế cần khắc phục. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả tương đồng với quan điểm rằng tự đánh giá chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ môi trường giáo dục, gia đình và nhận thức nghề nghiệp. Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ cột thể hiện điểm trung bình từng phẩm chất và biểu đồ tròn phân bố mức độ cần thiết sẽ giúp minh họa rõ nét hơn sự khác biệt trong nhận thức của sinh viên. Kết quả này có ý nghĩa quan trọng trong việc điều chỉnh chương trình đào tạo, tăng cường giáo dục phẩm chất đạo đức và kỹ năng mềm nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ cảnh sát tương lai.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường giáo dục phẩm chất đạo đức và kỹ năng chịu trách nhiệm: Nhà trường cần tổ chức các buổi đào tạo, hội thảo chuyên đề về trách nhiệm cá nhân, kỹ năng nhận lỗi và sửa chữa sai phạm nhằm nâng cao ý thức chịu trách nhiệm của sinh viên trong học tập và công tác. Thời gian thực hiện trong vòng 1 năm học, do Khoa Tâm lý học phối hợp với Ban Đào tạo tổ chức.

  2. Phát triển chương trình rèn luyện tính khiêm tốn và vị tha: Xây dựng các hoạt động ngoại khóa, tình nguyện, giao lưu tập thể nhằm khuyến khích sinh viên phát triển phẩm chất khiêm tốn và vị tha, qua đó tăng cường sự gắn kết và tinh thần đồng đội. Thực hiện liên tục trong các năm học, do Đoàn Thanh niên và Hội Sinh viên chủ trì.

  3. Cải thiện môi trường học tập và hỗ trợ gia đình: Tăng cường sự quan tâm, định hướng từ gia đình và nhà trường thông qua các buổi gặp gỡ phụ huynh, tư vấn tâm lý, hỗ trợ sinh viên trong học tập và rèn luyện phẩm chất nhân cách. Thời gian triển khai trong 6 tháng đầu năm học, do Phòng Công tác sinh viên phối hợp với các khoa thực hiện.

  4. Đẩy mạnh nhận thức nghề nghiệp và niềm tin vào tương lai nghề: Tổ chức các buổi tọa đàm, chia sẻ kinh nghiệm thực tế từ các cựu sinh viên, cán bộ công an đi trước để nâng cao nhận thức và hứng thú nghề nghiệp cho sinh viên. Thực hiện định kỳ hàng học kỳ, do Ban Công tác chính trị và tư tưởng đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Sinh viên Học viện Cảnh sát nhân dân: Giúp sinh viên hiểu rõ hơn về các phẩm chất nhân cách nghề cần thiết, từ đó tự đánh giá và định hướng rèn luyện bản thân phù hợp với yêu cầu công việc tương lai.

  2. Giảng viên và cán bộ quản lý đào tạo: Cung cấp cơ sở khoa học để điều chỉnh chương trình giảng dạy, xây dựng các hoạt động giáo dục phẩm chất đạo đức và kỹ năng mềm nhằm nâng cao chất lượng đào tạo.

  3. Các nhà nghiên cứu tâm lý học và giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá về nghiên cứu tự đánh giá và phát triển nhân cách nghề trong môi trường đào tạo đặc thù, góp phần phát triển lý luận và thực tiễn trong lĩnh vực tâm lý học nghề nghiệp.

  4. Cơ quan quản lý và hoạch định chính sách đào tạo công an: Hỗ trợ xây dựng chính sách, quy định về đào tạo, bồi dưỡng và phát triển đội ngũ cán bộ công an nhân dân đáp ứng yêu cầu bảo vệ an ninh trật tự trong tình hình mới.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tự đánh giá phẩm chất nhân cách nghề là gì?
    Tự đánh giá phẩm chất nhân cách nghề là quá trình sinh viên nhận thức và đánh giá các đặc điểm tâm lý, đạo đức của bản thân có phù hợp với yêu cầu nghề nghiệp hay không, từ đó điều chỉnh hành vi và thái độ để phát triển bản thân.

  2. Tại sao việc tự đánh giá của sinh viên cảnh sát lại quan trọng?
    Việc tự đánh giá giúp sinh viên nhận thức đúng về năng lực và phẩm chất của mình, tạo động lực rèn luyện, nâng cao hiệu quả học tập và công tác, đồng thời đáp ứng yêu cầu đặc thù của nghề cảnh sát trong bảo vệ an ninh trật tự.

  3. Những phẩm chất nhân cách nghề nào được đánh giá cao nhất?
    Nghiên cứu cho thấy "tính cụ thể của lý tưởng", "tinh thần trách nhiệm" và "tính dũng cảm" là những phẩm chất được sinh viên tự đánh giá và nhận thức là rất cần thiết nhất trong hoạt động nghề cảnh sát.

  4. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến tự đánh giá của sinh viên?
    Các yếu tố chủ quan như nhận thức nghề, niềm tin vào tương lai nghề và hứng thú nghề có ảnh hưởng mạnh hơn các yếu tố khách quan như môi trường học tập và mức độ quan tâm của gia đình.

  5. Làm thế nào để nâng cao phẩm chất nhân cách nghề cho sinh viên?
    Có thể thực hiện thông qua các chương trình đào tạo chuyên sâu về đạo đức nghề nghiệp, tổ chức hoạt động ngoại khóa phát triển kỹ năng mềm, tăng cường tư vấn tâm lý và xây dựng môi trường học tập tích cực, đồng thời tạo điều kiện cho sinh viên tiếp xúc thực tế công tác.

Kết luận

  • Sinh viên Học viện Cảnh sát nhân dân tự đánh giá các phẩm chất nhân cách nghề ở mức khá cao, thể hiện sự nhận thức đúng đắn về yêu cầu nghề nghiệp.
  • Phẩm chất "tính cụ thể của lý tưởng" và "tinh thần trách nhiệm" được đánh giá cao nhất, trong khi "khiêm tốn" là phẩm chất cần được cải thiện.
  • Các yếu tố chủ quan như nhận thức nghề, niềm tin và hứng thú nghề ảnh hưởng mạnh mẽ đến mức độ tự đánh giá của sinh viên.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để điều chỉnh chương trình đào tạo và xây dựng các giải pháp nâng cao phẩm chất nhân cách nghề cho sinh viên.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường giáo dục đạo đức, phát triển kỹ năng mềm và cải thiện môi trường học tập, góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ cảnh sát nhân dân trong tương lai.

Hành động tiếp theo: Các đơn vị đào tạo và quản lý cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để cập nhật và hoàn thiện chương trình đào tạo phù hợp với yêu cầu phát triển của xã hội và ngành công an.