Đánh Giá Hiện Trạng Chất Lượng Nước Mặt Ở Vườn Quốc Gia Lò Gò - Xa Mát, Tỉnh Tây Ninh

• Tác giả: Bùi Thị Lan Anh
• Người hướng dẫn: TS. Phạm Quỳnh Hương
• Trường học: Trường Đại Học Sư Phạm Thành Phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Sinh thái học
• Đề tài: Đánh Giá Hiện Trạng Chất Lượng Nước Mặt Một Số Vùng Đất Ngập Nước Ở Vườn Quốc Gia Lò Gò - Xa Mát, Tỉnh Tây Ninh
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2018
• Địa điểm: Thành phố Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. MỞ ĐẦU
• 1.1. Giới thiệu chung về đất ngập nước
• 1.2. Vai trò của đất ngập nước
• 1.3. Các mối đe dọa đối với đất ngập nước
• 1.4. Các yếu tố quy định chất lượng nước mặt
• 1.5. Tổng chất rắn lơ lửng (TSS – Total suspended solids)
• 1.6. Các chất dinh dưỡng
• 1.7. Chỉ số trạng thái dinh dưỡng của thủy vực TSI (Trophic State Index)
• 1.8. Những công trình nghiên cứu về đất ngập nước trên thế giới và Việt Nam
• 1.9. Vườn quốc gia Lò Gò – Xa Mát
• 1.9.1. Giới thiệu chung
• 1.9.2. Các loại đất ngập nước trong vườn
• 1.9.3. Đặc điểm tự nhiên của vườn quốc gia Lò Gò Xa Mát
• 1.9.4. Lược sử nghiên cứu Vườn quốc gia Lò Gò – Xa Mát
• 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.1.1. Thời gian nghiên cứu
• 2.1.2. Địa điểm nghiên cứu
• 2.2. Phương pháp nghiên cứu
• 2.2.1. Phương pháp lấy mẫu nước
• 2.2.2. Phương pháp phân tích các thông số chất lượng nước
• 2.2.3. Phương pháp đánh giá chất lượng nước và tình trạng dinh dưỡng các vùng đất ngập nước
• 2.2.4. Phân tích số liệu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Đặc trưng lý hóa tính nước
• 3.2. Hiện trạng dinh dưỡng trong các thủy vực
• 3.3. Sinh khối phiêu sinh thực vật trong các thủy vực khảo sát
• 3.4. Đánh giá chung chất lượng nước mặt ở các hệ sinh thái đất ngập nước
• 3.5. Những vấn đề trong chất lượng nước ở các bàu, ao và trảng
• 3.6. Khả năng thanh lọc của suối Đa Ha và những ảnh hưởng từ các hệ sinh thái đất ngập nước xung quanh
• 4. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Về Đánh Giá Chất Lượng Nước Mặt Lò Gò Xa Mát

Đất ngập nước đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì đa dạng sinh học và cung cấp các dịch vụ sinh thái thiết yếu. Chúng là nơi sinh sống của nhiều loài động thực vật, đồng thời thực hiện các chức năng quan trọng như điều hòa khí hậu, lọc nước và duy trì cân bằng tuần hoàn các nguyên tố hóa học. Vườn Quốc Gia Lò Gò - Xa Mát là một khu vực có đa dạng sinh học cao, với nhiều loài động thực vật quý hiếm. Các vùng đất ngập nước trong vườn cung cấp nhiều sản vật quan trọng cho người dân địa phương. Tuy nhiên, các vùng đất ngập nước ở đây đang bị đe dọa bởi tình trạng khô cạn, ô nhiễm nguồn nước, khai thác tài nguyên quá mức và lấn chiếm đất đai. Việc quản lý đất ngập nước tại vườn gặp nhiều khó khăn do đây là khu vực biên giới và chịu ảnh hưởng từ các hoạt động sản xuất của người dân địa phương và từ Cambodia qua sông Vàm Cỏ. Do đó, việc đánh giá chất lượng nước mặt là vô cùng quan trọng để có thể đưa ra các giải pháp quản lý và bảo tồn hiệu quả.

1.1. Tầm quan trọng của chất lượng nước đối với hệ sinh thái

Chất lượng nước là yếu tố then chốt ảnh hưởng đến sức khỏe và sự tồn tại của các hệ sinh thái đất ngập nước. Nguồn nước sạch đảm bảo sự phát triển của các loài động thực vật, duy trì đa dạng sinh học và cung cấp các dịch vụ sinh thái quan trọng. Ô nhiễm nguồn nước có thể gây ra những tác động tiêu cực đến hệ sinh thái, ảnh hưởng đến sức khỏe con người và gây thiệt hại kinh tế. Theo công ước Ramsar (1971): Đất ngập nước là “Khu vực đầm lầy, bùn, than bùn hoặc nước, dù là tự nhiên hay nhân tạo, vĩnh viễn hoặc tạm thời, với nước tĩnh hoặc chảy, ngọt, lợ hoặc mặn, bao gồm cả các vùng nước biển, độ sâu khi thủy triều thấp không vượt quá sáu mét”. Định nghĩa này bao gồm cả hồ và sông không kể độ sâu [7].

1.2. Giới thiệu về Vườn Quốc Gia Lò Gò Xa Mát và các vùng đất ngập nước

Vườn Quốc Gia Lò Gò - Xa Mát là một khu bảo tồn thiên nhiên quan trọng của Việt Nam, với diện tích lớn các vùng đất ngập nước. Các vùng đất ngập nước ở đây bao gồm suối, bàu, trảng và ao, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì đa dạng sinh học và cung cấp các dịch vụ sinh thái. Tuy nhiên, các vùng đất ngập nước này đang chịu nhiều áp lực từ các hoạt động của con người và biến đổi khí hậu. Các hệ sinh thái đất ngập nước ở Vườn Quốc gia Lò Gò – Xa Mát cũng chịu ảnh hưởng bởi những tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu. Đây là khu vực có mức độ đa dạng sinh học cao với nhiều loài động thực vật quý hiếm [2], [3], [4].

II. Thách Thức Ô Nhiễm Nguồn Nước Tại Lò Gò Xa Mát Tây Ninh

Các vùng đất ngập nước tại Vườn Quốc Gia Lò Gò - Xa Mát đang đối mặt với nhiều thách thức, trong đó ô nhiễm nguồn nước là một vấn đề nghiêm trọng. Các hoạt động sản xuất nông nghiệp, chăn nuôi và sinh hoạt của người dân trong vùng đệm có thể gây ra ô nhiễm nguồn nước do sử dụng phân bón, thuốc trừ sâu và xả thải sinh hoạt. Ngoài ra, vị trí địa lý gần biên giới với Cambodia cũng khiến chất lượng nước bị ảnh hưởng bởi các hoạt động từ bên ngoài. Tình trạng ô nhiễm này đe dọa đến đa dạng sinh học, sức khỏe con người và sự phát triển bền vững của khu vực.

2.1. Các nguồn gây ô nhiễm chính ảnh hưởng đến chất lượng nước

Các nguồn gây ô nhiễm chính bao gồm nước thải sinh hoạt chưa qua xử lý, nước thải công nghiệp, nước thải từ các hoạt động nông nghiệp (sử dụng phân bón, thuốc trừ sâu) và chất thải từ các hoạt động chăn nuôi. Các chất ô nhiễm này có thể làm tăng nồng độ các chất hữu cơ, chất dinh dưỡng, kim loại nặng và vi sinh vật gây bệnh trong nước, ảnh hưởng đến chất lượng nước và sức khỏe của hệ sinh thái. Chất lượng nước trong khu vực không chỉ chịu ảnh hưởng trực tiếp bởi các hoạt động sản xuất của người dân địa phương mà còn từ Cambodia qua sông Vàm Cỏ.

2.2. Tác động của ô nhiễm đến đa dạng sinh học và sức khỏe cộng đồng

Ô nhiễm nguồn nước có thể gây ra những tác động tiêu cực đến đa dạng sinh học, làm suy giảm số lượng và chất lượng các loài động thực vật. Các loài nhạy cảm với ô nhiễm có thể bị tuyệt chủng, trong khi các loài có khả năng thích nghi với môi trường ô nhiễm có thể phát triển mạnh mẽ, gây mất cân bằng sinh thái. Ngoài ra, ô nhiễm nguồn nước cũng có thể gây ra các bệnh tật cho con người, đặc biệt là các bệnh liên quan đến đường tiêu hóa và da liễu. Các vùng đất ngập nước trong Vườn Quốc gia Lò Gò – Xa Mát là nguồn cung cấp nhiều sản vật quan trọng cho người dân địa phương như lá mật cật, cây thuốc, dầu chai, đưng và nhiều loài thủy sản nước ngọt [5].

III. Phương Pháp Đánh Giá Chất Lượng Nước Tại Vườn Lò Gò Xa Mát

Để đánh giá chất lượng nước mặt tại Vườn Quốc Gia Lò Gò - Xa Mát, cần áp dụng các phương pháp khoa học và kỹ thuật phù hợp. Các phương pháp này bao gồm lấy mẫu nước mặt, phân tích các thông số đánh giá chất lượng nước (lý, hóa, sinh) và sử dụng các chỉ số chất lượng nước (WQI) để đánh giá tổng quan về chất lượng nước. Kết quả đánh giá sẽ cung cấp thông tin quan trọng để đưa ra các giải pháp quản lý và bảo tồn nguồn nước hiệu quả.

3.1. Quy trình lấy mẫu nước mặt và bảo quản mẫu nước

Việc lấy mẫu nước mặt cần tuân thủ các quy trình chuẩn để đảm bảo tính đại diện và chính xác của mẫu. Mẫu nước nên được lấy ở nhiều vị trí khác nhau và ở các độ sâu khác nhau. Sau khi lấy, mẫu nước cần được bảo quản đúng cách để tránh sự thay đổi về chất lượng trong quá trình vận chuyển và phân tích. Phương pháp lấy mẫu nước. Phương pháp phân tích các thông số chất lượng nước.

3.2. Các thông số quan trọng trong phân tích nước mặt BOD COD TSS pH DO

Các thông số quan trọng trong phân tích nước mặt bao gồm BOD (nhu cầu oxy sinh hóa), COD (nhu cầu oxy hóa học), TSS (tổng chất rắn lơ lửng), pH (độ axit/bazơ) và DO (lượng oxy hòa tan). Các thông số này cung cấp thông tin về mức độ ô nhiễm hữu cơ, ô nhiễm chất rắn, độ axit/bazơ và khả năng duy trì sự sống của các loài thủy sinh. Các thông số này cần được phân tích một cách chính xác và so sánh với các tiêu chuẩn chất lượng nước để đánh giá mức độ ô nhiễm. Đặc trưng lý hóa tính nước.

3.3. Sử dụng chỉ số chất lượng nước WQI để đánh giá tổng quan

Chỉ số chất lượng nước WQI là một công cụ hữu ích để đánh giá tổng quan về chất lượng nước dựa trên nhiều thông số khác nhau. WQI giúp đơn giản hóa việc đánh giá chất lượng nước và cung cấp một cái nhìn tổng quan về tình trạng ô nhiễm của nguồn nước. Chỉ số này có thể được sử dụng để so sánh chất lượng nước giữa các khu vực khác nhau và theo dõi sự thay đổi chất lượng nước theo thời gian. Phương pháp đánh giá chất lượng nước và tình trạng dinh dưỡng các vùng đất ngập nước.

IV. Kết Quả Nghiên Cứu Hiện Trạng Chất Lượng Nước Lò Gò Xa Mát

Nghiên cứu về chất lượng nước mặt tại Vườn Quốc Gia Lò Gò - Xa Mát cho thấy có sự khác biệt về chất lượng nước giữa các khu vực khác nhau. Một số khu vực có chất lượng nước tốt, đáp ứng các tiêu chuẩn cho phép, trong khi một số khu vực khác bị ô nhiễm do các hoạt động của con người. Kết quả nghiên cứu cung cấp thông tin quan trọng để xác định các khu vực cần ưu tiên bảo tồn và các biện pháp cần thiết để cải thiện chất lượng nước.

4.1. So sánh chất lượng nước giữa các khu vực khác nhau trong vườn

Kết quả nghiên cứu cho thấy có sự khác biệt về chất lượng nước giữa các khu vực khác nhau trong vườn. Các khu vực gần khu dân cư và khu vực canh tác nông nghiệp thường có chất lượng nước kém hơn so với các khu vực nằm sâu trong rừng. Điều này cho thấy tác động của các hoạt động của con người đến chất lượng nước. Đánh giá chung chất lượng nước mặt ở các hệ sinh thái đất ngập nước.

4.2. Các khu vực có chất lượng nước đáng lo ngại và nguyên nhân

Một số khu vực có chất lượng nước đáng lo ngại do nồng độ các chất ô nhiễm vượt quá tiêu chuẩn cho phép. Nguyên nhân có thể là do xả thải trực tiếp nước thải chưa qua xử lý, sử dụng quá nhiều phân bón và thuốc trừ sâu trong nông nghiệp, hoặc do các hoạt động chăn nuôi gây ô nhiễm. Những vấn đề trong chất lượng nước ở các bàu, ao và trảng.

V. Giải Pháp Kiến Nghị Cải Thiện Chất Lượng Nước Lò Gò Xa Mát

Để cải thiện chất lượng nước mặt tại Vườn Quốc Gia Lò Gò - Xa Mát, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp về quản lý, kỹ thuật và tuyên truyền. Các giải pháp này bao gồm tăng cường kiểm soát ô nhiễm, xây dựng hệ thống xử lý nước thải, sử dụng phân bón và thuốc trừ sâu hợp lý, bảo vệ rừng và phục hồi các vùng đất ngập nước bị suy thoái. Đồng thời, cần nâng cao nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của việc bảo vệ nguồn nước.

5.1. Các biện pháp kiểm soát ô nhiễm nguồn nước hiệu quả

Các biện pháp kiểm soát ô nhiễm nguồn nước hiệu quả bao gồm: Xây dựng và vận hành hệ thống xử lý nước thải sinh hoạt và công nghiệp; Kiểm soát chặt chẽ việc sử dụng phân bón và thuốc trừ sâu trong nông nghiệp; Quản lý chất thải chăn nuôi; Xử lý các điểm ô nhiễm tồn đọng; Tăng cường thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm về bảo vệ nguồn nước.

5.2. Bảo tồn và phục hồi các hệ sinh thái đất ngập nước

Bảo tồn và phục hồi các hệ sinh thái đất ngập nước là một giải pháp quan trọng để cải thiện chất lượng nước. Các hệ sinh thái đất ngập nước có khả năng lọc nước tự nhiên, giúp loại bỏ các chất ô nhiễm và cải thiện chất lượng nước. Việc bảo tồn và phục hồi các hệ sinh thái này sẽ góp phần quan trọng vào việc bảo vệ nguồn nước và đa dạng sinh học. Khả năng thanh lọc của suối Đa Ha và những ảnh hưởng từ các hệ sinh thái đất ngập nước xung quanh.

VI. Tương Lai Quan Trắc Chất Lượng Nước Phát Triển Bền Vững

Để đảm bảo chất lượng nước được duy trì và cải thiện trong tương lai, cần thiết lập một hệ thống quan trắc chất lượng nước thường xuyên và liên tục. Hệ thống này sẽ cung cấp thông tin kịp thời về tình trạng ô nhiễm và giúp đưa ra các biện pháp ứng phó phù hợp. Đồng thời, cần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội theo hướng bền vững, giảm thiểu tác động tiêu cực đến nguồn nước và môi trường.

6.1. Xây dựng hệ thống quan trắc chất lượng nước tự động và liên tục

Hệ thống quan trắc chất lượng nước tự động và liên tục sẽ giúp theo dõi sự thay đổi chất lượng nước theo thời gian thực và phát hiện sớm các dấu hiệu ô nhiễm. Hệ thống này cần được trang bị các thiết bị hiện đại và được vận hành bởi đội ngũ kỹ thuật viên có chuyên môn cao. Quan trắc chất lượng nước.

6.2. Phát triển du lịch sinh thái gắn với bảo vệ nguồn nước

Phát triển du lịch sinh thái gắn với bảo vệ nguồn nước là một hướng đi bền vững cho Vườn Quốc Gia Lò Gò - Xa Mát. Du lịch sinh thái có thể tạo ra nguồn thu nhập cho cộng đồng địa phương, đồng thời nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của việc bảo vệ nguồn nước và môi trường. Du lịch sinh thái Vườn Quốc Gia Lò Gò - Xa Mát.

## Tổng quan nghiên cứu

Đất ngập nước là hệ sinh thái chuyển tiếp quan trọng giữa môi trường trên cạn và môi trường nước sâu, đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì đa dạng sinh học và cung cấp nguồn tài nguyên cho con người. Tại Vườn Quốc gia Lò Gò – Xa Mát, tỉnh Tây Ninh, diện tích đất ngập nước chiếm khoảng 4.533 ha, trong đó 3.295 ha là đất ngập nước tự nhiên, chiếm 17,5% diện tích toàn vườn. Tuy nhiên, các vùng đất ngập nước này đang chịu nhiều áp lực từ biến đổi khí hậu và các hoạt động khai thác, ô nhiễm, làm suy giảm chất lượng nước mặt – yếu tố nền tảng cho sức khỏe hệ sinh thái. 

Nghiên cứu nhằm đánh giá hiện trạng chất lượng nước mặt tại các kiểu đất ngập nước tiêu biểu như suối Đa Ha, bàu Quang, bàu Đưng lớn và trảng Tà Nốt trong Vườn Quốc gia Lò Gò – Xa Mát. Thời gian khảo sát kéo dài từ tháng 8/2017 đến tháng 8/2018, bao gồm các mùa mưa, khô và các giai đoạn chuyển mùa nhằm phản ánh biến động chất lượng nước theo mùa. Mục tiêu chính là cung cấp dữ liệu khoa học phục vụ quản lý bền vững và bảo tồn đa dạng sinh học trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng. 

Các chỉ số đánh giá bao gồm các thông số lý hóa như nhiệt độ, pH, độ dẫn điện, oxy hòa tan (DO), tổng chất rắn lơ lửng (TSS), nhu cầu oxy hóa học (COD), các chất dinh dưỡng (NH4+, PO43-, Ntot, Ptot) và sinh khối phiêu sinh thực vật (chlorophyll a). Kết quả nghiên cứu góp phần làm rõ ảnh hưởng của các hoạt động sản xuất, sinh hoạt và biến đổi khí hậu đến chất lượng nước mặt tại các vùng đất ngập nước quan trọng này.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sinh thái học về đất ngập nước và chất lượng nước mặt, bao gồm:

- **Lý thuyết về hệ sinh thái đất ngập nước**: Đất ngập nước là môi trường sinh thái đặc thù, nơi nước ngập hoặc bão hòa đất trong một khoảng thời gian nhất định, ảnh hưởng đến đặc tính hóa học, vật lý và sinh học của đất và nước. Các hệ sinh thái này có vai trò quan trọng trong duy trì đa dạng sinh học, điều hòa khí hậu và cung cấp dịch vụ sinh thái.

- **Mô hình đánh giá chất lượng nước mặt**: Sử dụng các chỉ số như pH, DO, COD, TSS, các chất dinh dưỡng (NH4+, PO43-, Ntot, Ptot) và chlorophyll a để đánh giá sức khỏe thủy vực. Chỉ số trạng thái dinh dưỡng TSI (Trophic State Index) theo Carlson (1977) được áp dụng để phân loại mức độ phú dưỡng của thủy vực.

- **Khái niệm về tác động của biến đổi khí hậu và hoạt động con người**: Biến đổi khí hậu làm thay đổi chế độ thủy văn, nhiệt độ và lượng mưa, ảnh hưởng đến chất lượng nước và hệ sinh thái đất ngập nước. Các hoạt động khai thác, ô nhiễm và chuyển đổi mục đích sử dụng đất cũng tác động tiêu cực đến chất lượng nước mặt.

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu**: Mẫu nước được thu tại 4 kiểu đất ngập nước đại diện trong Vườn Quốc gia Lò Gò – Xa Mát gồm suối Đa Ha, bàu Quang, bàu Đưng lớn và trảng Tà Nốt. Mỗi vị trí thu mẫu được cố định và lấy mẫu theo 4 đợt trong năm 2017-2018, tương ứng các mùa mưa, khô và chuyển mùa.

- **Cỡ mẫu và phương pháp lấy mẫu**: Mỗi vị trí trên dòng suối thu 1 mẫu nước tầng mặt (0-10 cm) đồng thời để tránh xáo trộn. Đối với thủy vực nước đứng (bàu, trảng, ao), mẫu nước được thu từ 5 điểm sau đó tổ hợp để phân tích hóa học, riêng mẫu DO được phân tích riêng từng điểm để tính giá trị trung bình. Mẫu nước được thu trong khoảng thời gian 10h-11h sáng, sử dụng chai nhựa 500-1000 mL, hạn chế nhiễu loạn.

- **Phương pháp phân tích**: Các thông số nhiệt độ, pH, độ dẫn điện (EC), tổng chất rắn hòa tan (TDS) đo tại hiện trường. Các chỉ số TSS, NH4+, PO43-, chlorophyll a phân tích tại phòng thí nghiệm Sinh môi trường, Đại học Khoa học Tự nhiên TP.HCM. COD, Ntot, Ptot được phân tích tại trung tâm phân tích môi trường chuyên nghiệp. Phương pháp phân tích theo tiêu chuẩn quốc tế và TCVN.

- **Phân tích số liệu**: Sử dụng phần mềm Statgraphic Centurion XVI để kiểm định sự khác biệt giữa các thời điểm và vị trí bằng t-test và phân tích phương sai đa yếu tố. Tương quan giữa các thông số được đánh giá bằng Pearson correlation với mức ý nghĩa p < 0,05. Biểu đồ biến thiên các thông số theo thời gian được vẽ bằng Excel 2010.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

1. **Biến động nhiệt độ và pH**: Nhiệt độ nước mặt dao động từ 25,1 đến 36,6°C, tăng dần từ mùa mưa sang mùa khô, với nhiệt độ trung bình cao nhất 30,5 ± 3,1°C vào tháng 7/2018 và thấp nhất 27,6 ± 1,4°C vào tháng 10/2017 (p < 0,05). Giá trị pH dao động từ 5,04 đến 6,74, có xu hướng tăng theo thời gian nhưng không có khác biệt ý nghĩa thống kê giữa các vị trí (p > 0,05).

2. **Độ dẫn điện (EC) và tổng chất rắn lơ lửng (TSS)**: EC dao động từ 10 đến 80 μS/cm, tăng cao nhất vào mùa khô (tháng 4/2018) và thấp nhất vào mùa mưa (tháng 10/2017) với sự khác biệt có ý nghĩa (p < 0,01). TSS tại các thủy vực nước đứng cao hơn đáng kể so với suối (25,89 ± 12,55 mg/L so với 9,25 ± 4,28 mg/L, p < 0,05), phản ánh mức độ ô nhiễm và tích tụ vật chất lơ lửng.

3. **Oxy hòa tan (DO)**: DO trung bình cao nhất 7,53 ± 1,39 mg/L vào giai đoạn chuyển mùa mưa – khô và thấp nhất 4,87 ± 2,27 mg/L vào mùa khô, tuy nhiên sự khác biệt không có ý nghĩa thống kê (p > 0,05). DO trên suối cao hơn đáng kể so với thủy vực nước đứng (7,12 ± 0,91 mg/L so với 5,46 ± 0,72 mg/L, p < 0,05).

4. **Chất dinh dưỡng và trạng thái dinh dưỡng**: Nồng độ NH4+, PO43-, Ntot, Ptot và chlorophyll a biến động theo mùa và vị trí, với xu hướng tăng vào mùa khô. Chỉ số TSI cho thấy các vùng đất ngập nước trong trạng thái dinh dưỡng trung bình đến giàu dinh dưỡng, cảnh báo nguy cơ phú dưỡng và ô nhiễm nguồn nước.

### Thảo luận kết quả

Sự biến động các thông số chất lượng nước mặt phản ánh ảnh hưởng của biến đổi khí hậu và các hoạt động sản xuất, sinh hoạt trong vùng đệm và từ Campuchia qua sông Vàm Cỏ Đông. Nhiệt độ và pH tăng vào mùa khô làm tăng tốc độ phân hủy chất hữu cơ, dẫn đến tăng nồng độ chất dinh dưỡng và COD. Độ dẫn điện và TSS cao vào mùa khô cho thấy sự tích tụ các ion hòa tan và vật chất lơ lửng, có thể do dòng chảy giảm và hoạt động khai thác đất ngập nước.

Hàm lượng DO thấp hơn ở các thủy vực nước đứng so với suối cho thấy khả năng trao đổi khí kém và ô nhiễm hữu cơ cao hơn, ảnh hưởng đến sức khỏe sinh thái. Mức độ phú dưỡng được xác định qua chỉ số TSI cảnh báo nguy cơ bùng phát tảo và suy giảm chất lượng nước, tương tự các nghiên cứu tại các vùng đất ngập nước khác trong nước và quốc tế.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ biến thiên theo thời gian của các thông số như nhiệt độ, pH, EC, DO, TSS và TSI để minh họa xu hướng và so sánh giữa các vị trí. Bảng tổng hợp số liệu trung bình và mức ý nghĩa thống kê giúp đánh giá rõ ràng tác động của mùa và vị trí đến chất lượng nước.

## Đề xuất và khuyến nghị

1. **Tăng cường giám sát chất lượng nước mặt**: Thiết lập hệ thống quan trắc thường xuyên tại các điểm trọng yếu trong Vườn Quốc gia Lò Gò – Xa Mát nhằm phát hiện sớm các biến động chất lượng nước, đặc biệt trong mùa khô. Thời gian thực hiện: ngay trong năm tiếp theo. Chủ thể: Ban quản lý Vườn Quốc gia phối hợp với các viện nghiên cứu.

2. **Kiểm soát ô nhiễm từ hoạt động nông nghiệp và sinh hoạt**: Áp dụng các biện pháp quản lý phân bón, thuốc trừ sâu và xử lý nước thải sinh hoạt trong vùng đệm để giảm lượng chất dinh dưỡng và chất hữu cơ xả vào hệ thống đất ngập nước. Thời gian: 2-3 năm. Chủ thể: chính quyền địa phương, cộng đồng dân cư.

3. **Phục hồi và bảo vệ thảm thực vật đất ngập nước**: Trồng lại các loài thực vật bản địa có khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng và cải thiện chất lượng nước, đồng thời hạn chế chăn thả gia súc gây xáo trộn môi trường. Thời gian: 3-5 năm. Chủ thể: Ban quản lý Vườn Quốc gia, các tổ chức bảo tồn.

4. **Nâng cao nhận thức cộng đồng và đào tạo chuyên môn**: Tổ chức các chương trình tuyên truyền, đào tạo về vai trò của đất ngập nước và tác động của ô nhiễm, biến đổi khí hậu đến chất lượng nước và đa dạng sinh học. Thời gian: liên tục. Chủ thể: các tổ chức phi chính phủ, trường học, Ban quản lý Vườn Quốc gia.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. **Nhà quản lý môi trường và bảo tồn**: Sử dụng dữ liệu và phân tích để xây dựng chính sách quản lý đất ngập nước hiệu quả, bảo vệ đa dạng sinh học và nguồn nước.

2. **Nhà nghiên cứu và học viên sinh thái học, môi trường**: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, kết quả và phân tích để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan đến đất ngập nước và chất lượng nước mặt.

3. **Cơ quan quản lý nông nghiệp và phát triển vùng đệm**: Áp dụng các khuyến nghị về kiểm soát ô nhiễm và quản lý sử dụng đất nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đến hệ sinh thái đất ngập nước.

4. **Cộng đồng dân cư địa phương và tổ chức phi chính phủ**: Nâng cao nhận thức về vai trò của đất ngập nước, tham gia bảo vệ và phục hồi môi trường sống, đồng thời phát triển các hoạt động sinh kế bền vững.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Tại sao chất lượng nước mặt ở đất ngập nước lại quan trọng?**  
Chất lượng nước mặt ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe hệ sinh thái, đa dạng sinh học và các dịch vụ sinh thái mà đất ngập nước cung cấp như lọc nước, điều hòa khí hậu và nguồn sống cho nhiều loài.

2. **Các yếu tố nào ảnh hưởng đến chất lượng nước mặt trong đất ngập nước?**  
Nhiệt độ, pH, độ dẫn điện, oxy hòa tan, tổng chất rắn lơ lửng, chất dinh dưỡng và các hoạt động con người như nông nghiệp, sinh hoạt và khai thác tài nguyên đều ảnh hưởng đến chất lượng nước.

3. **Chỉ số TSI phản ánh điều gì về trạng thái dinh dưỡng của thủy vực?**  
TSI đánh giá mức độ phú dưỡng của thủy vực, từ nghèo dinh dưỡng đến rất giàu dinh dưỡng, giúp nhận biết nguy cơ bùng phát tảo và suy giảm chất lượng nước.

4. **Biến đổi khí hậu tác động thế nào đến đất ngập nước?**  
Biến đổi khí hậu làm thay đổi lượng mưa, nhiệt độ và chế độ thủy văn, gây ra khô hạn hoặc ngập lụt bất thường, ảnh hưởng đến chất lượng nước và sự ổn định của hệ sinh thái đất ngập nước.

5. **Làm thế nào để bảo vệ và phục hồi đất ngập nước?**  
Bảo vệ thảm thực vật, kiểm soát ô nhiễm, giám sát chất lượng nước thường xuyên và nâng cao nhận thức cộng đồng là các biện pháp thiết thực để bảo vệ và phục hồi đất ngập nước.

## Kết luận

- Đất ngập nước tại Vườn Quốc gia Lò Gò – Xa Mát chiếm 17,5% diện tích, là nơi sinh sống của đa dạng sinh học phong phú và có vai trò sinh thái quan trọng.  
- Chất lượng nước mặt biến động theo mùa, chịu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu và các hoạt động sản xuất, sinh hoạt trong vùng đệm và từ Campuchia.  
- Các chỉ số như nhiệt độ, pH, EC, DO, TSS và chất dinh dưỡng cho thấy nguy cơ phú dưỡng và ô nhiễm hữu cơ tại một số vùng đất ngập nước.  
- Nghiên cứu cung cấp dữ liệu khoa học quan trọng phục vụ quản lý bền vững và bảo tồn đa dạng sinh học trong bối cảnh biến đổi khí hậu.  
- Cần triển khai các giải pháp giám sát, kiểm soát ô nhiễm, phục hồi thảm thực vật và nâng cao nhận thức cộng đồng để bảo vệ hệ sinh thái đất ngập nước hiệu quả.

**Hành động tiếp theo**: Thiết lập hệ thống quan trắc chất lượng nước thường xuyên, phối hợp các bên liên quan thực hiện các biện pháp bảo vệ và phục hồi đất ngập nước, đồng thời thúc đẩy nghiên cứu sâu hơn về tác động biến đổi khí hậu.

**Kêu gọi**: Các nhà quản lý, nhà nghiên cứu và cộng đồng địa phương hãy cùng chung tay bảo vệ và phát huy giá trị của đất ngập nước tại Vườn Quốc gia Lò Gò – Xa Mát vì sự phát triển bền vững và đa dạng sinh học của khu vực.