Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin (CNTT), việc ứng dụng CNTT trong các cơ quan nhà nước trở thành một yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả quản lý và điều hành. Tại Việt Nam, từ năm 2011 đến nay, Chính phủ đã ban hành nhiều chương trình, nghị quyết nhằm thúc đẩy phát triển CNTT và chuyển đổi số quốc gia, trong đó có Nghị quyết số 36-NQ/TW (2014) và Quyết định số 749/QĐ-TTg (2020) về Chương trình chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam (Viện Hàn lâm) là một trong những cơ quan trọng điểm được giao nhiệm vụ phát triển và ứng dụng CNTT trong hoạt động nghiên cứu và quản lý.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng thực hiện chính sách phát triển CNTT tại Viện Hàn lâm trong giai đoạn từ 2012 đến nay, xác định những thành tựu và hạn chế, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước và các văn bản pháp luật liên quan đến phát triển CNTT, đồng thời khảo sát thực tiễn ứng dụng CNTT tại Viện Hàn lâm và các đơn vị trực thuộc.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp luận cứ khoa học cho việc hoàn thiện chính sách phát triển CNTT, góp phần thúc đẩy cải cách hành chính, nâng cao năng lực quản lý và hội nhập quốc tế. Các chỉ số như tỷ lệ văn bản điện tử đạt khoảng 76%, số lượt truy cập cổng thông tin điện tử Viện Hàn lâm đạt hơn 2,7 triệu lượt trong 6 tháng đầu năm 2020 phản ánh mức độ ứng dụng CNTT ngày càng tăng. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại các hạn chế về hạ tầng, nguồn nhân lực và sự phối hợp giữa các đơn vị, đòi hỏi có các giải pháp đồng bộ và khả thi.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết và mô hình trong chính sách công và quản lý nhà nước hiện đại, tập trung vào:

  • Lý thuyết chính sách công: Theo William Jenkin (1978), chính sách công là tập hợp các quyết định có liên quan nhằm lựa chọn mục tiêu và giải pháp để đạt được mục tiêu đó. James Anderson (2003) nhấn mạnh chính sách là quá trình hành động có mục đích của cá nhân hoặc nhóm nhằm giải quyết vấn đề xã hội.
  • Mô hình quản trị nhà nước hiện đại: Chuyển đổi từ mô hình quản lý hành chính sang mô hình quản trị, trong đó Nhà nước đóng vai trò chủ thể quản trị xã hội, đảm bảo minh bạch, hiệu quả và trách nhiệm giải trình.
  • Khái niệm công nghệ thông tin (CNTT): Được định nghĩa theo Luật CNTT số 67/2006/QH11 là tập hợp các phương pháp khoa học, công nghệ và công cụ kỹ thuật hiện đại để sản xuất, thu thập, xử lý, lưu trữ và trao đổi thông tin số.
  • Các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện chính sách CNTT: Bao gồm hạ tầng kỹ thuật, nguồn nhân lực, sự phối hợp giữa các cơ quan, nguồn tài chính và nhận thức lãnh đạo.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: chính sách phát triển CNTT, chính sách công, chuyển đổi số, cải cách hành chính, hạ tầng CNTT, ứng dụng CNTT trong quản lý nhà nước.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu chính sách công kết hợp với phương pháp nghiên cứu đa ngành, liên ngành xã hội học. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu thứ cấp từ các báo cáo, văn bản pháp luật, nghị quyết của Đảng, Chính phủ, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Thông tin và Truyền thông, cùng các tài liệu nội bộ của Viện Hàn lâm.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp so sánh để đánh giá sự phát triển CNTT qua các năm từ 2011 đến nay, phân tích thực trạng, điểm mạnh và hạn chế trong việc thực hiện chính sách phát triển CNTT tại Viện Hàn lâm.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào toàn bộ các đơn vị thuộc và trực thuộc Viện Hàn lâm, với hơn 2400 cán bộ, công chức, viên chức là đối tượng sử dụng các hệ thống CNTT.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung giai đoạn từ 2012 đến 2021, đánh giá các chính sách và thực tiễn ứng dụng CNTT trong khoảng thời gian này.

Phương pháp nghiên cứu kết hợp thu thập dữ liệu định lượng và định tính, phân tích các văn bản pháp luật, báo cáo thực hiện chính sách, khảo sát thực trạng hạ tầng và nguồn nhân lực CNTT, đồng thời tổng hợp các bài học kinh nghiệm từ các cơ quan nhà nước khác.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hạ tầng CNTT cơ bản đáp ứng nhu cầu công việc: Viện Hàn lâm đã xây dựng hệ thống máy chủ, lưu trữ dữ liệu đạt tiêu chuẩn quốc tế, 100% đơn vị có mạng LAN, tỷ lệ hạ tầng đảm bảo an toàn thông tin đạt khoảng 70%. Hệ thống thư điện tử chính thức phục vụ hơn 2400 cán bộ, công chức, viên chức. Tuy nhiên, dung lượng lưu trữ và bảo mật còn hạn chế, đường truyền mạng chưa được quy hoạch bài bản, dẫn đến truy cập chậm và gián đoạn.

  2. Ứng dụng CNTT trong quản lý và điều hành còn hạn chế: Các phần mềm quản lý văn bản, điều hành tác nghiệp đã được triển khai rộng rãi, nhưng chưa kết nối chia sẻ dữ liệu hiệu quả giữa các đơn vị. Việc tra cứu, tìm kiếm thông tin còn khó khăn, ảnh hưởng đến hiệu quả nghiên cứu và công tác quản lý.

  3. Nguồn nhân lực CNTT còn yếu và thiếu đồng bộ: Trình độ ứng dụng CNTT của cán bộ công chức, viên chức chưa đồng đều, nhiều người chưa có kỹ năng sử dụng các ứng dụng chuyên ngành. Vai trò lãnh đạo trong việc đánh giá và thúc đẩy CNTT chưa thực sự quyết liệt, dẫn đến việc ứng dụng CNTT mang tính hình thức ở một số đơn vị.

  4. Công tác phổ biến, tuyên truyền chính sách chưa hiệu quả: Mặc dù Viện Hàn lâm đã tổ chức tuyên truyền các văn bản pháp luật về CNTT, nhưng nội dung còn chung chung, chưa cụ thể, chưa tạo được nhận thức sâu sắc cho cán bộ viên chức về tầm quan trọng của CNTT trong công việc.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy Viện Hàn lâm đã có những bước tiến quan trọng trong phát triển hạ tầng và ứng dụng CNTT, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và nghiên cứu khoa học xã hội. Tuy nhiên, các hạn chế về hạ tầng kỹ thuật, nguồn nhân lực và sự phối hợp giữa các đơn vị vẫn là những rào cản lớn.

So sánh với các cơ quan như Viện Hàn lâm Khoa học Công nghệ Việt Nam và Đài Truyền hình Việt Nam, Viện Hàn lâm KHXH còn nhiều điểm cần cải thiện, đặc biệt trong việc đồng bộ hệ thống, nâng cao kỹ năng CNTT cho cán bộ và phát huy vai trò lãnh đạo trong chuyển đổi số. Các bài học kinh nghiệm từ tỉnh Bắc Giang cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của chiến lược rõ ràng, sự quyết tâm của người đứng đầu và đầu tư đồng bộ về hạ tầng và nhân lực.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ ứng dụng CNTT theo từng năm, bảng so sánh mức độ đầu tư hạ tầng và kỹ năng CNTT giữa các đơn vị, cũng như biểu đồ phân bổ nguồn lực CNTT trong Viện Hàn lâm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đầu tư nâng cấp hạ tầng CNTT: Đẩy mạnh đầu tư mở rộng dung lượng lưu trữ, nâng cao bảo mật hệ thống, cải thiện đường truyền mạng nội bộ và liên kết với các cơ quan bên ngoài. Mục tiêu đạt 90% hạ tầng CNTT đảm bảo an toàn và ổn định trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo Viện Hàn lâm phối hợp Trung tâm Ứng dụng CNTT.

  2. Phát triển và đồng bộ hóa các ứng dụng quản lý: Xây dựng hệ thống phần mềm quản lý văn bản, dữ liệu nghiên cứu và điều hành tác nghiệp tích hợp, liên thông giữa các đơn vị trực thuộc. Mục tiêu hoàn thành trong 3 năm, nâng cao tỷ lệ chia sẻ dữ liệu lên trên 80%. Chủ thể thực hiện: Trung tâm Ứng dụng CNTT phối hợp các đơn vị chuyên môn.

  3. Nâng cao năng lực CNTT cho cán bộ công chức, viên chức: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ năng CNTT, đặc biệt là các ứng dụng chuyên ngành và an toàn thông tin. Mục tiêu đào tạo 70% cán bộ trong 2 năm tới, xây dựng văn hóa chia sẻ thông tin. Chủ thể thực hiện: Ban Tổ chức cán bộ phối hợp Trung tâm Ứng dụng CNTT.

  4. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách CNTT: Xây dựng chương trình truyền thông cụ thể, đa dạng hình thức như hội thảo, tọa đàm, bản tin nội bộ nhằm nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cán bộ về CNTT. Mục tiêu đạt 100% đơn vị trực thuộc tham gia trong năm đầu tiên. Chủ thể thực hiện: Ban Chỉ đạo CNTT và các đơn vị truyền thông.

  5. Xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành hiệu quả: Thiết lập quy trình phối hợp rõ ràng giữa các đơn vị trong Viện Hàn lâm để đảm bảo triển khai đồng bộ các dự án CNTT, tránh chồng chéo và lãng phí nguồn lực. Mục tiêu hoàn thiện quy trình trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban Lãnh đạo Viện và Ban Chỉ đạo CNTT.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo các cơ quan nhà nước: Giúp hiểu rõ thực trạng và giải pháp phát triển CNTT trong quản lý hành chính, từ đó xây dựng chiến lược phát triển CNTT phù hợp với đặc thù đơn vị mình.

  2. Chuyên viên và cán bộ phụ trách CNTT: Cung cấp kiến thức về các bước thực hiện chính sách CNTT, các yếu tố ảnh hưởng và kinh nghiệm triển khai thực tế, hỗ trợ nâng cao năng lực chuyên môn.

  3. Nhà nghiên cứu chính sách công và quản lý nhà nước: Tài liệu tham khảo về lý thuyết và thực tiễn chính sách phát triển CNTT, phương pháp nghiên cứu chính sách công trong bối cảnh chuyển đổi số.

  4. Sinh viên, học viên cao học ngành Chính sách công, Quản lý công: Hỗ trợ nghiên cứu, học tập về chính sách phát triển CNTT, cải cách hành chính và ứng dụng công nghệ trong quản lý nhà nước.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao phát triển CNTT lại quan trọng đối với Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam?
    Phát triển CNTT giúp nâng cao hiệu quả quản lý, điều hành và nghiên cứu khoa học xã hội, đồng thời đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính và chuyển đổi số trong bối cảnh toàn cầu hóa.

  2. Những khó khăn chính trong việc thực hiện chính sách phát triển CNTT tại Viện là gì?
    Bao gồm hạn chế về hạ tầng kỹ thuật, thiếu đồng bộ trong ứng dụng phần mềm, nguồn nhân lực CNTT yếu và chưa đồng đều, cũng như công tác tuyên truyền chưa hiệu quả.

  3. Viện đã có những thành tựu gì trong phát triển CNTT?
    Viện đã xây dựng hệ thống hạ tầng CNTT cơ bản, triển khai hệ thống thư điện tử cho hơn 2400 cán bộ, ứng dụng phần mềm quản lý văn bản và điều hành tác nghiệp, đồng thời phát triển cổng thông tin điện tử với hơn 2,7 triệu lượt truy cập trong 6 tháng đầu năm 2020.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực CNTT cho cán bộ công chức, viên chức?
    Thông qua tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu, bồi dưỡng kỹ năng sử dụng phần mềm chuyên ngành, nâng cao nhận thức về an toàn thông tin và xây dựng văn hóa chia sẻ thông tin trong đơn vị.

  5. Các giải pháp đề xuất có thể áp dụng trong thời gian bao lâu?
    Các giải pháp được đề xuất có thể triển khai trong khoảng 1 đến 3 năm, tùy theo mức độ đầu tư và sự phối hợp của các đơn vị liên quan, nhằm đạt hiệu quả bền vững trong phát triển CNTT.

Kết luận

  • Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong phát triển hạ tầng và ứng dụng CNTT, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và nghiên cứu.
  • Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại các hạn chế về hạ tầng kỹ thuật, nguồn nhân lực và sự phối hợp giữa các đơn vị, ảnh hưởng đến hiệu quả thực hiện chính sách phát triển CNTT.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp đồng bộ như nâng cấp hạ tầng, phát triển ứng dụng quản lý tích hợp, đào tạo nguồn nhân lực, tăng cường tuyên truyền và xây dựng cơ chế phối hợp hiệu quả.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung vào xây dựng kế hoạch chi tiết, phân công trách nhiệm rõ ràng và giám sát thực hiện nhằm đảm bảo tiến độ và chất lượng.
  • Kêu gọi các cấp lãnh đạo và cán bộ trong Viện Hàn lâm tích cực tham gia, đồng hành cùng quá trình chuyển đổi số để phát huy tối đa lợi ích của CNTT trong hoạt động nghiên cứu và quản lý.