Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế hội nhập và phát triển, nhu cầu về nguồn vốn ngày càng tăng cao, đặc biệt trong lĩnh vực ngân hàng, nơi đóng vai trò trung tâm trong việc điều tiết và lưu thông dòng tiền. Ngân hàng Thương mại Cổ phần Phát triển Thành phố Hồ Chí Minh (HDBank) đã đặt mục tiêu phát triển huy động vốn tiền gửi khách hàng như một chiến lược trọng tâm nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và mở rộng quy mô hoạt động. Theo báo cáo thường niên của HDBank, tốc độ tăng trưởng nguồn vốn tiền gửi khách hàng giai đoạn 2015-2019 đạt trung bình khoảng 21,7% mỗi năm, tuy nhiên có xu hướng giảm dần qua các năm, từ 38,58% năm 2015 xuống còn 15,3% năm 2019. Điều này phản ánh sức cạnh tranh ngày càng gay gắt trên thị trường huy động vốn và đặt ra thách thức cho HDBank trong việc duy trì và phát triển nguồn vốn bền vững.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng phát triển huy động vốn tiền gửi khách hàng tại HDBank trên hai khía cạnh chính: quy mô huy động vốn trong giai đoạn 2015-2019 và mức độ hài lòng của khách hàng về chất lượng dịch vụ tiền gửi. Phạm vi nghiên cứu bao gồm dữ liệu thứ cấp từ báo cáo tài chính và báo cáo thường niên của HDBank, cùng với khảo sát sơ cấp trên 500 khách hàng cá nhân và doanh nghiệp trong khoảng thời gian từ tháng 1 đến tháng 5 năm 2020. Nghiên cứu nhằm cung cấp cơ sở khoa học để đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả huy động vốn, góp phần tăng cường vị thế cạnh tranh của HDBank trên thị trường tài chính Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên lý thuyết về huy động vốn tiền gửi tại ngân hàng thương mại, trong đó khái niệm huy động tiền gửi được định nghĩa theo Luật các tổ chức tín dụng 2010 và sửa đổi 2017 là hoạt động nhận tiền gửi của tổ chức, cá nhân dưới các hình thức tiền gửi không kỳ hạn, có kỳ hạn, tiết kiệm, chứng chỉ tiền gửi, kỳ phiếu, tín phiếu với nguyên tắc hoàn trả đầy đủ tiền gốc và lãi. Nghiên cứu áp dụng mô hình SERVQUAL của Parasuraman và cộng sự (1985, 1988) để đánh giá chất lượng dịch vụ tiền gửi, gồm 5 thành phần chính: (1) Phương tiện hữu hình (Tangibles); (2) Sự tin cậy (Reliability); (3) Sự đáp ứng (Responsiveness); (4) Sự đảm bảo (Assurance); và (5) Sự cảm thông (Empathy). Mô hình này giúp đo lường khoảng cách giữa kỳ vọng và nhận thức của khách hàng về chất lượng dịch vụ, từ đó đánh giá mức độ hài lòng khách hàng.

Ngoài ra, nghiên cứu còn vận dụng các chỉ tiêu đánh giá sự phát triển huy động vốn như tốc độ tăng trưởng nguồn vốn, cơ cấu nguồn vốn theo kỳ hạn, loại tiền tệ và đối tượng khách hàng, hệ số sử dụng vốn huy động, cũng như hiệu quả sinh lời từ hoạt động huy động vốn. Các lý thuyết về yếu tố ảnh hưởng đến huy động vốn bao gồm cả yếu tố khách quan như chính sách lãi suất, kiềm chế lạm phát và yếu tố chủ quan như uy tín ngân hàng, chính sách sản phẩm, công nghệ và đội ngũ nhân viên.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp định tính và định lượng. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ báo cáo tài chính và báo cáo thường niên của HDBank giai đoạn 2015-2019 để phân tích xu hướng và cơ cấu huy động vốn. Dữ liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát 500 khách hàng (250 khảo sát giấy và 250 khảo sát online) trong khoảng thời gian từ tháng 1 đến tháng 5 năm 2020 nhằm đánh giá sự hài lòng về chất lượng dịch vụ tiền gửi.

Cỡ mẫu khảo sát được xác định theo nguyên tắc tỷ lệ quan sát/biến đo lường là 5:1, đảm bảo đủ lớn cho phân tích nhân tố khám phá (EFA) và phân tích hồi quy tuyến tính bội. Phương pháp chọn mẫu thuận tiện được áp dụng do giới hạn về thời gian và nguồn lực. Dữ liệu khảo sát được xử lý bằng phần mềm SPSS, bao gồm kiểm định độ tin cậy thang đo, phân tích nhân tố khám phá và phân tích hồi quy để xác định mức độ tác động của các yếu tố chất lượng dịch vụ đến sự hài lòng khách hàng.

Quy trình nghiên cứu gồm các bước: xây dựng thang đo dựa trên mô hình SERVQUAL, phỏng vấn chuyên gia tại HDBank để hiệu chỉnh thang đo, khảo sát thử nghiệm 50 khách hàng để hoàn thiện bảng câu hỏi, sau đó tiến hành khảo sát chính thức với 500 khách hàng. Kết quả phân tích được tổng hợp để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp phát triển huy động vốn tiền gửi tại HDBank.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tốc độ tăng trưởng huy động vốn tiền gửi khách hàng: Giai đoạn 2015-2019, tốc độ tăng trưởng bình quân nguồn vốn tiền gửi tại HDBank đạt khoảng 21,7% mỗi năm, tuy nhiên có xu hướng giảm dần từ 38,58% năm 2015 xuống còn 15,3% năm 2019. Điều này cho thấy sự cạnh tranh ngày càng gay gắt trên thị trường huy động vốn và sự cần thiết phải đổi mới chiến lược phát triển nguồn vốn.

  2. Cơ cấu nguồn vốn huy động: Tiền gửi có kỳ hạn chiếm tỷ trọng lớn trong tổng nguồn vốn huy động, trong khi tiền gửi không kỳ hạn và tiền gửi tiết kiệm có sự biến động theo từng năm. Cơ cấu vốn huy động theo loại tiền tệ chủ yếu là Đồng Việt Nam (VND), chiếm tỷ trọng cao hơn so với tiền gửi ngoại tệ. Về đối tượng khách hàng, tiền gửi từ khách hàng cá nhân chiếm phần lớn so với khách hàng doanh nghiệp.

  3. Mức độ hài lòng của khách hàng về chất lượng dịch vụ tiền gửi: Kết quả khảo sát 500 khách hàng cho thấy các yếu tố chất lượng dịch vụ đều đạt mức độ hài lòng nhất định, trong đó yếu tố "Sự tin cậy" (Reliability) và "Sự đảm bảo" (Assurance) được đánh giá cao nhất với mức điểm trung bình lần lượt là 4,2 và 4,1 trên thang điểm 5. Yếu tố "Phương tiện hữu hình" (Tangibles) và "Sự cảm thông" (Empathy) có điểm số thấp hơn, phản ánh nhu cầu cải thiện về cơ sở vật chất và sự thấu hiểu khách hàng.

  4. Ảnh hưởng của các yếu tố chất lượng dịch vụ đến sự hài lòng: Phân tích hồi quy tuyến tính bội cho thấy tất cả 5 yếu tố trong mô hình SERVQUAL đều có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê đến sự hài lòng của khách hàng, trong đó "Sự tin cậy" có mức tác động mạnh nhất, chiếm khoảng 35% ảnh hưởng tổng thể.

Thảo luận kết quả

Sự giảm tốc độ tăng trưởng huy động vốn tiền gửi qua các năm phản ánh áp lực cạnh tranh ngày càng lớn từ các ngân hàng thương mại khác, cũng như sự thay đổi trong hành vi và nhu cầu của khách hàng. Việc tiền gửi có kỳ hạn chiếm tỷ trọng lớn cho thấy khách hàng ưu tiên sự an toàn và lợi suất ổn định, tuy nhiên ngân hàng cần cân đối để tăng tỷ trọng tiền gửi không kỳ hạn nhằm giảm chi phí huy động vốn.

Mức độ hài lòng cao về "Sự tin cậy" và "Sự đảm bảo" cho thấy HDBank đã xây dựng được niềm tin vững chắc với khách hàng thông qua chính sách bảo mật và cam kết dịch vụ. Tuy nhiên, điểm thấp ở "Phương tiện hữu hình" và "Sự cảm thông" cho thấy ngân hàng cần đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện đại và tăng cường đào tạo nhân viên để nâng cao kỹ năng giao tiếp, thấu hiểu nhu cầu khách hàng.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành, kết quả phù hợp với mô hình SERVQUAL và các nghiên cứu trước đây về mối quan hệ giữa chất lượng dịch vụ và sự hài lòng khách hàng. Việc sử dụng biểu đồ cột để thể hiện điểm trung bình các yếu tố chất lượng dịch vụ và biểu đồ đường thể hiện xu hướng tăng trưởng nguồn vốn qua các năm sẽ giúp minh họa rõ nét hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đa dạng hóa sản phẩm tiền gửi: Phát triển các sản phẩm tiền gửi linh hoạt, phù hợp với nhu cầu đa dạng của khách hàng cá nhân và doanh nghiệp nhằm thu hút thêm nguồn vốn, đặc biệt là tiền gửi không kỳ hạn để giảm chi phí huy động. Thời gian thực hiện: 2021-2023. Chủ thể thực hiện: Ban phát triển sản phẩm và marketing của HDBank.

  2. Nâng cao chất lượng dịch vụ khách hàng: Tổ chức các chương trình đào tạo nâng cao kỹ năng giao tiếp, xử lý tình huống và thấu hiểu khách hàng cho đội ngũ nhân viên giao dịch. Đồng thời cải thiện cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện đại tại các chi nhánh và phòng giao dịch. Thời gian thực hiện: 2021-2022. Chủ thể thực hiện: Ban nhân sự và quản lý chi nhánh.

  3. Chính sách lãi suất cạnh tranh và minh bạch: Xây dựng chính sách lãi suất linh hoạt, cạnh tranh và công khai rõ ràng để tạo niềm tin và thu hút khách hàng gửi tiền. Thời gian thực hiện: liên tục, cập nhật hàng quý. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý tài chính và điều hành.

  4. Tăng cường truyền thông và quảng bá: Đẩy mạnh các hoạt động quảng cáo, truyền thông đa kênh nhằm nâng cao nhận thức khách hàng về các sản phẩm tiền gửi và dịch vụ tiện ích của ngân hàng. Thời gian thực hiện: 2021-2023. Chủ thể thực hiện: Ban marketing và truyền thông.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý HDBank: Giúp hiểu rõ thực trạng huy động vốn tiền gửi, đánh giá chất lượng dịch vụ và xây dựng chiến lược phát triển nguồn vốn hiệu quả.

  2. Nhân viên phòng kinh doanh và chăm sóc khách hàng: Nắm bắt các yếu tố ảnh hưởng đến sự hài lòng của khách hàng để cải thiện kỹ năng phục vụ và tư vấn sản phẩm phù hợp.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Tài chính – Ngân hàng: Cung cấp cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu thực tiễn về huy động vốn và chất lượng dịch vụ ngân hàng.

  4. Các ngân hàng thương mại khác: Tham khảo kinh nghiệm và giải pháp phát triển huy động vốn tiền gửi, từ đó áp dụng phù hợp với đặc thù từng ngân hàng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao huy động vốn tiền gửi lại quan trọng đối với ngân hàng?
    Huy động vốn tiền gửi là nguồn vốn chủ yếu và có chi phí thấp nhất của ngân hàng, giúp ngân hàng có nguồn lực để cho vay và thực hiện các nghiệp vụ kinh doanh khác, đồng thời tạo sự ổn định tài chính.

  2. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến sự hài lòng của khách hàng về dịch vụ tiền gửi?
    Theo nghiên cứu, các yếu tố gồm phương tiện hữu hình, sự tin cậy, sự đáp ứng, sự đảm bảo và sự cảm thông đều ảnh hưởng tích cực đến sự hài lòng của khách hàng.

  3. Làm thế nào để ngân hàng tăng tốc độ tăng trưởng nguồn vốn tiền gửi?
    Ngân hàng cần đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao chất lượng dịch vụ, áp dụng chính sách lãi suất cạnh tranh và tăng cường truyền thông để thu hút và giữ chân khách hàng.

  4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng, bao gồm khảo sát khách hàng, phân tích nhân tố khám phá (EFA) và phân tích hồi quy tuyến tính bội với cỡ mẫu 500 khách hàng.

  5. Làm thế nào để cải thiện chất lượng dịch vụ tiền gửi tại ngân hàng?
    Cải thiện cơ sở vật chất, đào tạo nâng cao kỹ năng nhân viên, xây dựng quy trình phục vụ chuyên nghiệp và tăng cường sự thấu hiểu nhu cầu khách hàng là những giải pháp hiệu quả.

Kết luận

  • HDBank đã đạt được mức tăng trưởng huy động vốn tiền gửi trung bình khoảng 21,7% giai đoạn 2015-2019, tuy nhiên có xu hướng giảm dần qua các năm.
  • Chất lượng dịch vụ tiền gửi tại HDBank được khách hàng đánh giá tích cực, đặc biệt về sự tin cậy và đảm bảo, nhưng cần cải thiện về phương tiện hữu hình và sự cảm thông.
  • Các yếu tố chất lượng dịch vụ có ảnh hưởng đáng kể đến sự hài lòng của khách hàng, trong đó sự tin cậy là yếu tố quan trọng nhất.
  • Đề xuất các giải pháp đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao chất lượng dịch vụ, chính sách lãi suất cạnh tranh và truyền thông hiệu quả nhằm phát triển huy động vốn tiền gửi.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để HDBank nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững trong tương lai.

Để tiếp tục phát triển, HDBank cần triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2021-2025, đồng thời thường xuyên đánh giá và điều chỉnh chiến lược phù hợp với biến động thị trường. Các nhà quản lý và chuyên gia tài chính được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả hoạt động huy động vốn.